Ўзбекистон Республикасининг 15.02.1991 й. 227-XII-сон "Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг, чет эл фуқароларининг ва фуқаро бўлмаган шахсларнинг даромад солиғи тўғрисида"ги Қонуни

I БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

Ўзбекистон Республикасида доимий истиқомат жойига эга бўлган ва эга бўлмаган Ўзбекистон Республикаси фуқаролари ва бошқа иттифоқдош республикаларнинг фуқаролари, ажнабий фуқаролар ва фуқаролиги бўлмаган шахслар (қуйида "фуқаролар" деб аталади) Ўзбекистон Республикасида даромад солиғи тўловчилардир. Солиқ солиш мақсадида Ўзбекистон Республикасида доимий истиқомат жойига эга бўлган деб қараладиган фуқаролар жумласига календарь йил давомида 183 кундан кўпроқ вақт Ўзбекистон Республикасида турган фуқаролар кирадилар.

1. Ўзбекистон Республикасида доимий истиқомат жойига эга бўлган фуқароларнинг Ўзбекистон Республикаси ҳудудида, шунингдек Ўзбекистон Республикаси ташқарисида ҳам пул ёки натура тарзида олган даромадлари солиқ солиш объекти ҳисобланади. Ўзбекистон Республикасида доимий истиқомат жойига эга бўлмаган фуқароларнинг даромадлари Ўзбекистон Республикасидаги манбалардан олинган бўлса, бу даромадларга солиқ солиниши лозим.

2. Чет эл валютасида олинган даромадлардан солиқ тўловчининг истагига мувофиқ сўм тарзида ёки СССР Давлат банки сотиб оладиган чет эл валютасида солиқ тўланади. Бунда чет эл валютасида олинадиган даромадлар СССР Давлат банкининг солиқ ҳисоблаб чиқариладиган кундаги пулнинг кадри тўғрисидаги расмий маълумоти асосида сўмга айлантирилиб ҳисобланади.

1. Солиқ солинадиган даромадга қуйидагилар киритилмайди:

а) давлат ижтимоий суғуртаси ва давлат ижтимоий таъминот нафақалари, вақтинча ишга лаёқатсизлик юзасидан тўланадиган нафақалар (шу жумладан, бемор болани парваришлаш нафақалари)дан ташқари, шунингдек хайрия жамғармалари ва экология жамғармалари маблағларидан фуқароларга бериладиган нафақалар ва пул ҳамда натура шаклидаги ёрдамнинг бошқа турлари;

б) алиментлар;

в) олий ўқув юртлари ҳамда ўрта махсус ва ҳунар-техника билим юртлари, шу жумладан олий ва ўрта диний ўқув юртлари томонидан ўз студентлари ва ўқувчиларига тайинланадиган стипендиялар, шунингдек ушбу модданинг "а" кичик бандида кўрсатилган жамғармаларнинг маблағларидан таъсис этиладиган стипендиялар;

г) ҳунар техника билим юртлари ўкувчилари бажарган иш учун мазкур билим юртлари ўқувчиларга берадиган тўловлар;

д) пенсиялар, шунингдек пенсияга қўшимчалар;

е) фуқаролар қон топширганлик учун, донорликнинг бошқа турлари учун, она сути топширганлик учун оладиган пул, шунингдек медицина муассасаларининг ходимлари кон йиғиб топширганликлари учун оладиган пул;

ж) майиб бўлиш ёки бошқа тарзда саломатликка зиён етиши оқибатида меҳнат қобилиятини йўқотганлик, шунингдек боқувчисидан маҳрум бўлганлик учун товон тарзида олинадиган пул;

з) фуқароларни чет элга ишга юбориш муносабати билан уларга совет давлат корхоналари, муассасалари ва ташкилотлари тўлайдиган иш ҳақи ва чет эл валютасидаги бошқа пуллар;

и) фуқароларнинг мулкчилик ҳуқуқи асосида ўзларига тегишли бўлган мол-мулкни сотишдан оладиган пуллари, мазкур мол-мулкни тадбиркорлик ва бошқа фаолиятни амалга ошириш чоғида сотишдан олинадиган даромадлар бундан мустаснодир;

к) фуқароларнинг шахсий ёрдамчи хўжаликда чорва моллари, қуёнлар, нутрия, балиқ, парранда ва бошқа жониворларни боқиб, уларни хоҳ тирик вазнда, хоҳ сўйилган ҳолда сотишдан ва қайта ишлаш асосида олинган маҳсулотларини сотишдан, асаларичилик маҳсулотлари, шунингдек мазкур хўжаликда етиштирилган деҳқончилик маҳсулотларини натурал ҳолида ва қайта ишлаб сотишдан оладиган даромадлари. Фуқаронинг шахсий ёрдамчи хўжалиги борлиги маҳаллий ҳокимият органининг маълумотномаси билан тасдиқланади;

л) мерос қилиб қолдириш ва совға қилиш натижасида олинган пул; фан, адабиёт ва санъат асарлари муаллифларининг меросхўрлари (ҳуқуқий ворислари) оладиган муаллифлик ҳақи тарзидаги пул бундан мустаснодир;

м) СССР, Ўзбекистон Республикаси давлат заёмларининг облигациялари ва лотереялар бўйича ютуқлар;

н) фуқароларнинг суғурта юзасидан оладиган пуллари, суғурта бўйича суғурта бадаллари корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар ҳисобидан бериладиган ҳоллар бундан мустаснодир;

о) банк муассасаларидаги омонатлар бўйича ва СССР давлат хазина мажбуриятлари бўйича фоизлар ва ютуқлар;

п) рационализаторлик таклифлари учун мукофот пули;

р) корхоналар, муассасалар ва ташкилотлардан йилига 200 сўмгача (200 сўм ҳам шу ҳисобга киради) миқдорида олинган совғалар (буюм тарзидаги мукофотлар) қиймати, шунингдек халқаро, Бутуниттифоқ ва жумҳурият конкурслари ҳамда мусобақаларида буюм тарзида олинган совринлар қиймати;

с) табиий офатлар, бошқа фавқулодда вазиятлар муносабати билан, шунингдек СССР Вазирлар Кабинети ёки Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Вазирлар Кабинети ва Қорақалпоғистон АССР Вазирлар Кенгаши қарорлари асосида ёрдам берилган тақдирда, тўланадиган пулнинг миқдоридан катъи назар, моддий ёрдам пули, ушбу модданинг "а" кичик бандида кўрсатилгандан бошқа ҳолларда берилган моддий ёрдам - йилига 500 сўмгача бўлган тақдирда (500 сўм ҳам шу жумлага киради);

т) корхонанинг акциялари юзасидан олинган ва шу корхонанинг ўз акцияларини сотиб олишга ишлатилган даромадлар;

у) қидирувчилар артеллари аъзоларининг олтин қазиб олиш соҳасидаги қидирувчилик фаолияти билан боғлиқ ишлар учун оладиган даромадлари.

ф) чакана нархларнинг оширилиши муносабати билан барча тоифадаги фуқароларга ССР Иттифоқи ва Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланадиган миқдорда пул ва натура шаклида бериладиган компенсация тўловлари, шунингдек СССР ва Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунларида назарда тутилган нормалар доирасида бериладиган бошқа компенсация тўловлари, ишдан бўшаш чоғида фойдаланилмаган отпуска учун бериладиган компенсация тўловлари бундан мустасно;

х) жисмоний шахс - патент эгасининг (лицензиарнинг) саноат мулки объектларидан ўз ишлаб чиқаришида фойдаланишдан ёки улар учун лицензиялар сотишдан, шунингдек лицензиатнинг саноат мулки объектларидан фойдаланишдан олган даромад суммаси, шу жумладан валюта тушуми, фойдалана бошланган санадан эътиборан:

патент бўйича ихтиродан фойдаланилса - 5 йил давомида;

дастлабки патент бўйича ихтиродан фойдаланилса - 3 йил давомида;

патент бўйича саноат намунасидан фойдаланилса - 3 йил давомида;

дастлабки патент бўйича саноат намунасидан фойдаланилса - 2 йил давомида;

гувоҳнома бўйича фойдали моделдан фойдаланилса - 2 йил давомида.

ц) болалар ва бошқа соғломлаштириш лагерларининг болалар ва ўсмирларга мўлжалланган йўлланмалари қийматини, ота-оналарнинг болалар билан дам олишига махсус мўлжалланган санаторий-курорт муассасаларига йўлланмалари қийматини, шунингдек ўз ходимларининг амбулаторий еки стационар тиббий хизматдан фойдаланиш қийматини тўлиқ еки қисман компенсация тартибида корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар ўз ходимларига еки улар учун тўлаган суммалар.

Кўрсатиб ўтилган тўловлар сирасига, шунингдек корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар ногиронларнинг соғломлаштириш ва санаторий-курорт муассасаларига олган йўлланмалари қийматини, даволаниш ва тиббий хизматдан фойдаланиш, ногиронликнинг олдини олиш мақсадида техника воситалари сотиб олиш учун ҳамда ўз саломатликларини тиклаш учун қилган харажатларини тўлиқ еки қисман тўлаш тартибида тўлаган суммалар ҳам киради.

2. Солиқ солиниши керак бўлган даромад:

а) фуқароларнинг корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар томонидан ўзларига тўланиши керак бўлган даромадлардан хайрия жамғармалари ва экология жамғармаларига ўтказадиган суммалар, шунингдек давлат бюджетидан қисман ёки тўлиқ таъминланадиган маданият, халқ таълими, соғлиқни сақлаш ва ижтимоий таъминот корхоналари, муассасалари ва ташкилотларига ўтказиладиган суммалари;

б) фуқароларнинг солиқ идоралари томонидан солиқ солиниши лозим бўлган даромадлардан ушбу банднинг "а" кичик бандида кўрсатилган мақсадларга берган бадаллари суммаси тегишли календарь йил учун солиқ солиш пайтида ҳисобга олинадиган даромаддан ошмайдиган миқдорда камайтирилади.

1. Қуйидагилар солиқ тўлашдан бутунлай озод қилинади:

а) асосий иш (хизмат, ўқиш) жойида солиқ солинадиган ва Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланган йиллик солиқ солинмайдиган минимумдан ошиб кетмайдиган иш ҳақи ва бошқа турдаги пул мукофоти оладиган ишчилар, хизматчилар ва бошқа фуқаролар;

б) фан, адабиёт ва санъат асарлари, ихтиролар, кашфиётлар ва уларнинг илк саноат нусхаларини яратганлик, нашр қилганлик, ижро этганлик ёки улардан бошқача тарзда фойдаланганлик учун муаллифлик ҳақи йилига 1920 сўмдан ошмайдиган фуқаролар, агар уларнинг асосий иш жойи бўлмаса;

в) тадбиркорлик ва якка тартибдаги меҳнат фаолиятининг, деҳқон (фермер) хўжалигининг барча турларидан, шунингдек тадбиркорлик субъектларидан оладиган даромадлари йилига Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланган солиқ солинмайдиган минимумдан фуқаролар, агар уларнинг асосий иш жойи бўлмаса;

г) деҳқон хўжалигининг аъзолари, деҳқон хўжалиги ташкил этилган (рўйхатдан ўтган) йилдан бошлаб икки йил давомида - мазкур хўжаликдан оладиган даромадлари юзасидан;

е) муддатли ҳақиқий ҳарбий хизматдаги ҳарбий хизматчилар ва ўқув ёки текширув машқларига чақирилган ҳарбий хизмат ёшидаги кишилар - хизмат жойидан ёки ўқув ёхуд текширув машқларида бўлган вақт учун оладиган маош, суткалик пул ва бошқа маблағлар юзасидан.

2. Қуйидагилар солиқ солинмайдиган минимумнинг тўрт баравари миқдорида оладиган барча даромадлари бўйича солиқ тўлашдан озод қилинадилар:

а) Совет Иттифоқи Қаҳрамонлари, Шуҳрат орденининг учала даражаси билан мукофотланган кишилар, Улуғ Ватан урушининг ногиронлари ёки СССРни ҳимоя қилиш чоғида ёхуд ҳарбий хизматнинг бошқа хил вазифаларини бажариш чоғида ярадор бўлиш, контузия бўлиш ёки шикастланиш натижасида ёхуд фронтда бўлиш билан боғлиқ касалликлар натижасида ногирон бўлиб қолган ҳарбий хизматчилар, собиқ партизанлар жумласидан бўлган ногиронлар, шунингдек пенсия таъминоти жиҳатидан ҳарбий хизматчиларнинг мазкур тоифаларига тенглаштирилган бошқа ногиронлар - оладиган барча даромадлари юзасидан;

б) Гражданлар уруши ва Улуғ Ватан уруши, СССРни ҳимоя қилиш бўйича бошқа жанговор операцияларнинг қатнашчилари бўлган ва ҳаракатдаги армия таркибига кирган ҳарбий қисмлар, штаблар ва муассасаларда хизматни ўтаган ҳарбий хизматчилар ҳамда собиқ партизанлар, Улуғ Ватан уруши давридаги меҳнат фронтининг ветеранлари оладиган барча даромадлари юзасидан;

в) ички ишлар органларининг бошлиқлари ва оддий хизматчилари сафидан бўлган, хизмат вазифасини бажариш чоғида ярадор бўлганлик, контузия олганлик ёки жароҳатланганлик туфайли ногирон бўлиб қолган кишилар - оладиган барча даромадлари юзасидан;

г) болаликдан ногиронлар, шунингдек кўриш қобилиятига кўра I ва II гуруҳ ногиронлари оладиган барча даромадлари юзасидан;

д) қаҳрамон оналар оладиган барча даромадлари юзасидан;

е) Улуғ Ватан уруши йилларида Ленинград шаҳри қамал қилинган даврда шаҳарда 1941 йилнинг 8 сентябридан 1944 йилнинг 27 январигача ишлаган фуқаролар оладиган барча даромадлари юзасидан;

ж) СССРни ҳимоя қилиш ёки ҳарбий хизматнинг бошқа мажбуриятларини ижро этиш чоғида ярадор бўлганлик, контузия олганлик ёки жароҳатланганлик натижасида, ёхуд фронтда бўлганлик билан боғлиқ касалликлар натижасида ҳалок бўлган ҳарбий хизматчиларнинг ота-оналари ва рафиқалари оладиган барча даромадлари юзасидан;

з) Афғонистон Республикасида вақтинча бўлган совет қўшинларининг чекланган қисми таркибида хизматни ўтаган ҳарбий хизмат ёшидаги ҳарбий хизматчилар оладиган барча даромадлари юзасидан;

и) студентлар қурилиш отрядлари штабларининг ишонч қоғозига асосан тузилган шартномалар бўйича бажарилган ишлардан олинган даромадлар юзасидаи студентлар меҳнат отрядларининг аъзолари;

к) корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ва ўқув юртлари томонидан қишлоқ хўжалиги ишларини бажаришга юборилган фуқаролар шу ишларини бажарганлик учун олинадиган даромадлар юзасидан;

л) Чернобиль фалокати оқибатида жафо чеккан фуқаролар - оладиган барча даромадлари юзасидан, шу жумладан:

Чернобиль атом электр станциясидаги фалокат оқибатида нурланиш касаллиги билан оғриган ва бундай касалликни бошидан кечирган фуқаролар, шунингдек ногиронликнинг келиб чиқиш сабаби Чернобиль фалокати билан боғлиқ эканлиги аниқланган ногиронлар, чунончи:

Чернобиль атом электр станциясида ажратиб қўйилган тегра доирасида фалокат оқибатларини бартараф қилишда иштирок этган шахслар (йўлланма ёки хизмат сафари билан вақтинча юборилганлар ҳам шулар сирасига киради) ёки станцияни ишлатишда ёхуд бошқа ишларда банд бўлган шахслар;

ички ишлар идораларининг хизматни ажратиб қўйилган теграда ўтаган (ўтаётган) раҳбар ва оддий ходимлари жумласидан бўлган шахслар;

ҳарбий хизматчилар - офицерлар, прапоршчиклар, мичманлар, СССР Қуролли Кучларида, СССР Давлат хавфсизлиги қўмитасининг қўшинлари ва идораларида, ички қўшинлар ва темир йўл қўшинларида ҳамда бошқа ҳарбий тузилмаларда муддатдан ташқари хизматни ўтаётган ҳарбий хизматчилар, аёл ҳарбий хизматчилар, ҳақиқий муддатли хизматни ўтаётган сержантлар ва оддий аскарлар, шунингдек махсус йиғинларга чақирилган ва ажратиб қўйилган теграда мазкур фалокат оқибатларини тугатиш билан боғлиқ ишларни бажаришга жалб этилган ҳарбий хизматни ўташга мажбур шахслар;

1986 йилда ажратиб қўйилган теградан кўчирилган (ихтиёрий равишда кўчиб кетган), шунингдек 1986 йил 26 апрелдан эътиборан кўчириб юборилган теграда ҳамда кўчириб юбориш ҳуқуқи сақлаб қолинган теграда яшаб турган (яшаган) шахслар;

1986-1987 йилларда ажратиб қўйилган теграда Чернобиль атом электр станциясидаги фалокат оқибатларини тугатиш ишларида қатнашган ёки шу даврда Чернобиль атом электр станциясини ишлатишда ёхуд бошқа ишларда банд бўлган шахслар (шу жумладан йўлланма ёки хизмат сафари билан вақтинча юборилган шахслар);

қаерда жойлашганлиги ва қанақа иш бажарганлигидан қатъи назар, ушбу кичик банднинг бешинчи хатбошисида санаб ўтилган ҳарбий хизматчилар ҳамда махсус йиғинларга чақирилиб, 1986-1987 йилларда мазкур фалокат оқибатларини тугатиш билан боғлиқ ишларни бажаришга жалб этилган ҳарбий хизматни ўташга мажбур шахслар;

ички ишлар идораларининг 1986-1987 йилларда ажратиб қўйилган теграларда хизматни ўтаган бошлиқлари ва оддий аскарлари жумласидан бўлган шахслар;

м) қишлоқ жойларда яшайдиган, хўжалиги қишлоқ хўжалик солиғи ёки ер солиғи тўлашдан озод этилган, 60 ёшга тўлган эркаклар ёки 55 ёшга тўлган аёллар - хоҳ якка тартибда, хоҳ тадбиркорлар жамоаси таркибида амалга ошириладиган тадбиркорлик фаолиятидан келадиган даромадлар юзасидан;

3. Солиқ миқдори қуйидагиларга камайтирилади:

а) ушбу модданинг 1-бандида кўрсатилган ногиронлардан ташқари I ва II гуруҳ ногиронлари, улар оладиган барча даромадлари бўйича солиқнинг 50 фоизига;

б) муддатидан ортиқ хизматдаги офицерлар, прапоршчиклар, мичманлар ва ҳарбий хизматчиларга, шунингдек ички ишлар органларининг оддий хизматчи ва бошлиқлари сафидан бўлган кишилар, СССР Вазирлар Кабинети белгилайдиган тартиб ва миқдорда бериладиган маошига;

в) 16 ёшгача бўлган икки ва ундан ортиқ болали ёлғиз оналар - улар оладиган барча даромадлар бўйича солиқнинг 30 фоизига;

г) 16 ёшгача бўлган икки ва ундан ортиқ болали ҳамда боқувчисидан маҳрум бўлганлиги учун пенсия олмаётган аёл ва эркак бевалар, улар оладиган даромадлар бўйича солиқнинг 30 фоизига;

д) болаликдан ногирон бўлиб қолган ва доимий парваришни талаб қиладиган фарзандини тарбияловчи ота-онадан бири, у оладиган барча даромадлар бўйича солиқнинг 30 фоизига.

4. Фуқаро бир неча асосга кўра солиқ бўйича имтиёзлардан фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлса, унга ана шу имтиёзларнинг миқдор жиҳатдан кўпроқ енгиллик берадиганидан фойдаланиш ҳуқуқи берилади.

5. Халқ депутатлари маҳаллий Советларининг ижроия қўмиталари айрим солиқ тўловчиларнинг моддий аҳволини ҳисобга олиб, уларни даромад солиғидан озод қилиш, шунингдек айрим солиқ тўловчилар учун солиқ миқдорини камайтириш ҳуқуқига эгадирлар.

6. Қонуннинг ушбу моддасида санаб ўтилган фуқароларнинг имтиёзларга бўлган ҳуқуқи ҳужжатлар билан белгиланган тартибда тасдиқланади, бу ҳужжатларнинг рўйхати Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан белгиланади.

Фуқароларнинг имтиёзларга бўлган ҳуқуқи тегишли ҳужжатлар тақдим этилган пайтдан бошлаб юзага келади.

7. Қуйидагилар ҳам даромад солиғи тўлашдан батамом озод қилинадилар:

а) хорижий давлат дипломатия ваколатхоналарининг дипломатлик ва консуллик даражаларига эга бўлган бошлиқлари ва аъзолари, уларнинг ўзлари билан бирга яшаётган оила аъзолари, агар улар Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари бўлмасалар, Ўзбекистон Республикасида дипломатия ва консуллик хизмати билан боғлиқ бўлмаган манбалардан чиқариб олинаётган даромадлардан ташқари барча даромадлар бўйича;

б) хорижий давлатлар дипломатия ваколатхоналарининг маъмурий-техникавий ходимлари ва уларнинг ўзлари билан бирга яшаётган оила аъзолари, агар улар Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари бўлмасалар ёки Ўзбекистон Республикасида доимий яшамасалар - Ўзбекистон Республикасида бўлган ҳамда дипломатия ва консуллик хизмати билан боғлиқ бўлмаган манбалардан чиқариб олинаётган даромадлардан ташқари барча даромадлар бўйича;

в) мазкур ваколатхоналар хизматчи ходимлари таркибига кирадиган Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари бўлмаган ёки Ўзбекистон Республикасида доимий яшамайдиган шахслар - ўз хизматлари юзасидан олган барча даромадлари бўйича:

г) хорижий давлатлар дипломатия ваколатхоналари ходимларининг у xизматчилари, агар улар Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари бўлмасалар ёки Ўзбекистон Республикасида доимий яшамасалар - ўз хизматлари юзасидан олган даромадларнинг барча турлари бўйича;

д) халқаро ноҳукумат ташкилотларининг мансабдор шахслари ушбу ташкилотларда олган даромадлари бўйича.

Ўзбекистон Республикасида доимий истиқомат жойи бўлган кишилар чет элда оладиган даромадлар Ўзбекистон Республикасида солиқ солинадиган даромадлар жумласига киритилади.

Ўзбекистон Республикасида доимий истиқомат жойи бўлган, Ўзбекистон Республикасида даромад солиғини тўловчи кишилар чет давлатлар қонунларига мувофиқ хорижда тўлаган даромад солиқлари Ўзбекистон Республикасида даромад солиғини тўлаш пайтида ҳисобга олинади. Бунда чет элда тўланадиган солиқларнинг миқдори Ўзбекистон Республикасида тўланадиган солиқ миқдоридан ошмаслиги лозим.

СССРнинг халқаро шартномаси ва Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида солиқ солишга оид қоидаларда Ўзбекистон Республикаси қонунларида кўзда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнима қоидаси қўлланади.