Муҳофаза этиладиган табиий ҳудудларни бошқариш режаларини ишлаб чиқиш тартиби тўғрисидаги Низом (АВ томонидан 06.02.2012 й. 2325-сон билан рўйхатга олинган Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 05.01.2012 й. 3-сон қарори билан тасдиқланган)

А. КИРИШ

q Титул варағи (бошқарув органи, МЭТҲ номи, тайёрланиш санаси, бошқариш режаси (БР) нинг амал қилиш муддати)

q Муқаддима

q Тайёрлашда иштирок этган шахслар ва томонлар

q БРни ишлаб чиқиш жараёнида қўлланилган адабиёт, архив, бошланғич услубий ва меъёрий материалларнинг характери, изҳорлар, миннатдорчиликлар

q Мазмун жадвали

q Фойдаланилган қисқартиришлар

q Қисқача маълумот (резюме)

Б. МЭТҲ ТАВСИФИ

Б 1. Асосий маълумотлар

Б1.1. Жойлашган ер тавсифи

МЭТҲ ҳудуди ва қўриқлаш зонасининг маъмурий тааллуқлилиги. Ҳудуднинг майдони. МЭТҲнинг йирик табиий-географик тузилмалар ва бирликларга (тизмаларга, платоларга) тааллуқлилиги. МЭТҲнинг географик ҳамда маъмурий тааллуқлилигини акс эттирадиган харита, МЭТҲнинг юридик манзили, шунингдек, боғланиш учун зарур алоқалар келтирилади.

Ҳудуд харитаси, географик координатлар (узоқлиги ва кенглиги)ни киритиш лозим.

Б 1.2. Бошқарув учун ҳуқуқий ва маъмурий тузилма

Хронологик тартибда тегишли қарорлар, саналар, қўшиб олинган ёки ажратиб ташланган участкаларнинг номлари, майдонлари тавсифланади.

МЭТҲнинг замонавий мақоми, зарур ҳолларда унинг яқин истиқболлари тавсифланади.

Муҳофаза этиладиган табиий ҳудуд ва ҳокимият раҳбарлари ҳуқуқларини белгилайдиган қонунлар, низомлар ва қарорлар. Табиат ва табиий ресурсларни муҳофаза қилиш халқаро иттифоқи. Миллий ва халқаро белгилаган мақсадлар.

Б 1.3. Мақсад ва вазифалар

МЭТҲни, унинг мақоми ва ҳақиқий имкониятларига йўналтирилган ҳолда, асосий вазифаларини бажаришга мўлжалланган, шу жумладан, универсал аҳамиятли жорий мақсадлари ва вазифалари келтирилади.

Б 1.4. Мавжуд бошқариш дастурлари

Аввалги ва амалдаги Бошқарув режалари келтирилади. Мавжуд режада фойдаланилган материаллар, уларнинг замонавийлиги ва долзарблиги.

Шунингдек, истиқболли, йиллик ва жорий режалар, фаолиятни амалга оширишнинг асосий йўналишлари, дастур ва жадваллари, улар бажарилишининг муваффақиятлилиги, унга тўсқинлик қилувчи омиллар ва камчиликлар.

Б 1.5. Харита, сунъий ер йўлдоши (спутник) дан олинган ва бошқа фотосуратлар

Мавжуд хариталар, ГАТ(ГИС) геоинформацион тасвирлари ва сунъий ер йўлдошидан олинган тасвирлар санаб ўтилади.

Б 2. Физикавий -географик ва экологик тавсифи

Ҳудуднинг муҳим физикавий характеристикалари, флора (ўсимлик дунёси) ва фаунасининг (ҳайвонот дунёси) тавсифи, популяциялар (кўпайиш) кўлами, бошқа экологик аҳамиятли хусусият ва жараёнлар келтирилади. Зарур ҳолларда ноёб ва эндемик таксонлар турларининг мавжудлиги қайд этилган бўлиши билан бир қаторда уларнинг рўйхати келтирилиши лозим. Шунингдек, мавжуд табиий ресурслар ҳажмини кўрсатиш зарур.

Б2.1. Рельефи/геологияси/гидрологияси/тупроғи/иқлими

Б2.2. Биологик хилма-хиллик: биогеография, флораси ва фаунаси

Б2.3. Экотизимлар/ландшафтлар

Б 3. Мерос объектлари

Б 3.1. Табиий мерос объектлари

Ҳудуднинг ноёб ландшафтлар, экотизимлар, жамоалар, флора ва фаунанинг алоҳида аҳамиятли вакиллари тўпланган жой сифатида қиймати очиб берилади. Ҳудуд эндемик турлар тўплами ёки бошқа ноёб табиий ажойиботларни ўз ичига олиши мумкин.

Б 3.2. Тарихий ва маданий мерос объектлари

Даврлар ва маданиятлар алмашинуви ҳақида тарихий маълумотлар, аҳолининг ўтмиши ва замонавий ҳаёт тарзи, урф-одатларида, МЭТҲда ёки унинг ён-атрофларида жойлашган тарихий ва маданий мерос обидалари ҳақидаги маълумотлар келтирилади, бундай маълумотлар ахборот ва билим даражасини ошириш учун аҳамиятлидир.

Б 4. Илмий-тадқиқотлар тарихи

МЭТҲда амалга оширилган тадқиқотларнинг асосий йўналишлари бўйича тарихий маълумотлар, шунингдек уларнинг тизимлилиги ва изчиллиги ҳақидаги маълумотлар келтирилади.

Б 5. Бошқариш ва назорат

МЭТҲнинг давлат бошқаруви тизими акс эттирилади: унинг турли давлат ва маъмурий бошқарув даражалардаги бўйсуниши, фаолиятини мувофиқлаштириш ва қарорлар қабул қилиш.

Б 5.1. МЭТҲ режими

МЭТҲнинг мақомидан келиб чиққан ҳолда, ўрнатилган режими тўғрисидаги маълумот келтирилади. Нима тақиқланган, нимага рухсат этилган.

Б 5.2. МЭТҲни бошқариш

Ходимларнинг штат тузилмаси: асосий бўлимлар ва бўлинмалар, улардаги ходимлар сони ва тўлиқлиги, функционал вазифалари, ўзаро ҳаракатлар чизмаси.

Б 5.3. Мулк ва ҳуқуқлари

МЭТҲнинг асосий мулкчилик тоифалари (умумдавлат/минтақавий, хусусий/ жамоат, нодавлат) кўрсатилади. Мулкдорлар, мулк тури, умумий майдони, мулкнинг сотиб олинган санаси, қонуний ҳуқуқлари, бошқарув ва келишув соҳасидаги мавжуд сиёсат келтирилади.

Б 6. Ресурсларни бошқариш

Б 6.1. Инфратузилма ва ривожлантириш

Ижтимоий ва жамоатчилик инфратузилмаси (йўллар, мактаблар, тиббий идоралар хоналари ва асбоб-ускуналари, сув ва электр энергиясини узатиш, алоқа воситалари ва ҳоказо) санаб ўтилади. Муҳим саноат ва тижорат инфратузилмалари (тўғонлар, заводлар ва ҳоказо) санаб ўтилади.

Б 6.2. МЭТҲнинг моддий-техник базаси

Асбоб-ускуналар, транспорт ва алоқа воситалари, формалар, қуроллар ва бошқаларнинг мавжудлиги ва ҳолати акс эттирилади.

Б 6.3. Жамғармаларни сақлаш

Илмий коллекцияларнинг мавжудлиги ва ҳолати, уларни сақлаш шароитлари қайд этилади. Бундан ташқари иш юритилиши, архивнинг мавжудлиги ва ҳолати акс эттирилади.

Б 6.4. Ердан фойдаланиш ва ижтимоий-иқтисодий фаолият

Ресурслардан (ер, сув, биологик) асосий ва қўшимча фойдаланиш тавсифланади.

Б 6.5. Маҳаллий жамоалар ва аҳоли

МЭТҲ ёки унинг алоҳида участкаларининг маъмурий мансублиги (майдонлар кўрсатилган ҳолда), туташ аҳоли пунктларининг номлари, аҳолининг сони ва зичлиги, уларнинг МЭТҲга таъсири, аҳолининг этник таркиби ва демографик тенденциялар, бандлиги ва уларнинг асосий фаолият турлари ҳақидаги маълумотлар, шунингдек МЭТҲ атрофидаги вазиятга умумий баҳо беришга кўмаклашадиган бошқа маълумотлар келтирилади.

Б 6.6. Дам олиш ва туризм

Муҳофаза қилинадиган ва унга туташ ҳудудларнинг туристик ва рекреацион салоҳияти тавсифланади. Келиб-кетишлар ва туристик ҳамда рекреацион фаолиятнинг турлари келтирилади.

Б 6.7. Ахборот, хабардорлик, таълим

Аҳоли билан экологик маърифий ва тушунтириш ишларининг ҳолати, аҳоли хабардорлигини оширишга масъул инфратузилманинг мавжудлиги ва ривожланганлиги. Мавжуд муаммолар ва тўлақонли имкониятлар.

Б 6.8. Ривожлантириш ташаббуслари

Табиатни муҳофаза қилишга йўналтирилган лойиҳа/дастурларни амалга оширишга ва қўриқхона салоҳиятини кучайтиришга йўналтирилган аввалги, жорий ва кутилаётган ҳомийлик/грант ёрдамлари.

В. МЭТҲни БАҲОЛАШ

В 1. Муҳофаза этиладиган табиий ҳудуднинг қимматли объектлари

Ушбу ҳудудга хос бўлган энг қимматли ва ноёб хусусиятлар аниқланади. Биологик хилма-хиллик (дастлабки ёввойи нусхасига яқинлилиги билан)нинг юқори даражада сақланганлиги ва тўпланганлиги билан белгиланадиган қўшни минтақаларга нисбатан аҳамиятлилиги. Бунда қуйидагилар:

q биологик хилма-хилликнинг ноёблиги;

q табиий ва маданий мерос объектлари;

q ижтимоий-иқтисодий қадриятлар;

q рекреацион фаолиятни амалга ошириш учун шароитлар

В 2. Манфаатдор томонлар

Манфаатдор томонларга баҳо берган ҳолда маълумот келтирилади.

В 3. Бошқариш самарадорлигини чегаралайдиган омиллар (таҳдидлар, муаммолар ва ҳоказо.)

Бошқариш режаси эътибор қаратиши лозим бўлган асосий омилларга баҳо берилади.

Асосий омиллар:

q уй-жой қурилиши ва тижоратнинг ривожланиши;

q қишлоқ хўжалиги ва сув объектлари (аквакультура);

q энергетика ва қазиб чиқариш саноати;

q транспорт воситалари ва сервис йўлаклари;

q биологик ресурслардан фойдаланиш;

q янги аҳоли пунктларини бунёд қилиш;

q бегона турлар ва генлар;

q ифлосланиш;

q табиий ҳодисалар;

q бошқалар.

В 4. Бошқариш салоҳиятини баҳолаш

Бошқарув идораларининг (ва ҳамкорларнинг) қимматбаҳо бойликларни муҳофаза қилиш ва таҳдидларни бартараф этиш чора-тадбирлари бўйича мавжуд салоҳиятига баҳо берилади.

q молиявий маблағлар;

q моддий ресурслар;

q ходимлар/меҳнат ресурслари;

q ходимларнинг индивидуал лаёқатлилиги;

q раҳбарлик;

q манфаатдор томонлар билан ҳамкорлик;

q хабардорлик ва жамоатчилик кўмаги.

Г. МЭТҲни БОШҚАРИШ СТРАТЕГИЯСИ

Г 1. Муҳофаза этиладиган ҳудуд учун узоқ муддатли вазифа

Муайян ҳудуднинг узоқ муддатли ўрни ва вазифаси, шу ҳудуднинг истиқболдаги асосий кўриниши тавсифланади.

Г 2. Зоналаштириш ва макон режаси

Ҳудудларни зоналаштириш, уларнинг ташкил этиш ҳолатини асословчи хариталар тайёрланади. Фойдаланишнинг аниқ тартиби билан муҳофаза режими тавсифланади.

Г 3. Бошқариш дастурлари

Бошқариш дастурлари келтирилади.

Ҳар бир дастурларга қуйидагилар киради:

q стратегияси;

q асосланиши ва сиёсати;

q дастурости дастурлар;

q ҳар бир дастурости дастур учун стратегик мақсад.

Д. ТЕЗКОР РЕЖА

Ҳар бир дастурости дастур учун стандарт шаклда беш йиллик муддатга тузилган батафсил бажариш режаси келтирилади.

Дастур

ва вазифа

Дастурости

дастури

ва мақсад

ҳара-

кат-

лар

кўр-

сат-

кич

усту-

вор-

лиги

Н2

Н3

Н4

Н5

Н6

Н7

Н8

Н9

Н10

Бажарилиш

бўйича

масъуллар

Бажарилиши бўйича тадбирлар (ташкилий, табиат муҳофазаси, техникавий ва бошқалар).

Д 1. Бошқариш

Қуйидаги бўлимлар тавсифланади:

q бошқариш тизими;

q бошқариш жадвали;

q иштирок этиш режаси;

q тарқатилиши ва алоқа воситалари.

Д 2. Ресурслар режаси

Ушбу бўлимда қуйидаги таърифлар тавсифланади:

Д 2.1. Меҳнат ресурслари (кадрлар)

q ташкилий тузилма;

q ходимларга қўйиладиган талаблар ва лавозимлар тавсифи;

q ходимлар танлаш сиёсати;

q ўқитиш эҳтиёжлари.

Д 2.2. Асбоб-ускуналар ва инфратузилма

q асбоб-ускуна ва инфратузилмага бўлган эҳтиёжлар;

q таъминот режаси.

Д 2.3. Молиялар

q режани бажариш учун бюджет;

q молиялаш режаси.

Д 3. Назорат ва ҳисобот

q биологик мониторинг ва ҳисобот;

q ижтимоий-иқтисодий назорат ва ҳисобот;

q идора устидан назорат (ҳисобот даври ва бошқариш самарадорлиги).

Д 4. Режалаштириш даври

q йиллик иш режаси учун формат;

q расмий текшириш усуллари;

q режанинг мослашув жараёни;

q янги режа тайёрлаш.

_________ йил учун ҳаракатларнинг йиллик РЕЖАСИ

Тадбирлар

Амалга

оширилиш

жойи Бажарув-

чилар Ф.И.О.

ва лавозими

Жавобгар

шахс Ф.И.О.

ва лавозими

Ҳаракатлар /

вазифалар

Муддатлар

1.

1.1.

2.

2.1.

Е. ИЛОВАЛАР

Аксарият ҳолларда алоҳида ҳужжат сифатида эълон қилинади.

Е 1. Қўшимча маълумотлар

Ушбу бўлимга хариталар, жадваллар, батафсил ёрдамчи маълумот, расмий ҳужжатларнинг нусхалари ва ҳоказо киритилади:

q асос манбалар ва библиография;

q бошқариш режасини ишлаб чиқишда биргаликдаги ҳаракатлар;

q расмий ҳужжатлар;

q хариталар ва схемалар (изоҳлари билан);

q турлар рўйхатлари (шу жумладан ТМХИ ва Ўзбекистон Республикаси Қизил китобига киритилган турлар, эндемик турлар).

Е 2. Техник иловалар

Лойиҳа тадбирларини бажариш бўйича қўшимча техник маълумот илова қилинади.

Мисоллар қуйидагиларни ўз ичига олади:

q назорат қилишнинг батафсил режаси;

q лойиҳалаш учун техник меъёрлар;

q яйловларнинг ҳолати ва карталар;

q ташриф қилувчилар марказининг иш режаси.