Транспорт-экспедиторлик корхоналари тўғрисидаги Низом ва транспорт-экспедиторлик хизматлари кўрсатиш Тартиби (ЎзР ВМ 09.09.2000 й. 348-сон қарорига илова)

Функция недоступна

Вазирлар Маҳкамасининг

2000 йил 9 сентябрдаги

348-сон қарорига

ИЛОВА

Транспорт-экспедиторлик корхоналари тўғрисидаги

Низом ва транспорт-экспедиторлик

хизматлари кўрсатиш

ТАРТИБИ

I. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Мазкур Низом Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси, “Рақобат тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига мувофиқ ишлаб чиқилган.

2. Мазкур Низом Ўзбекистон Республикасида рўйхатдан ўтказилган транспорт-экспедиторлик корхоналари фаолиятини тартибга солади, шунингдек, қайси идорага қарашлилиги ва мулкчилик шаклларидан қатъи назар, транспорт-экспедиторлик корхоналарининг ўзаро ҳамкорлик қилиш тартибини, уларнинг ҳуқуқларини, мижоз олдидаги мажбуриятлари ва масъулиятини, мижоз, транспорт экспедитори ва ташувчи ўртасидаги ўзаро муносабатларни белгилаб беради.

II. ЭКСПЕДИТОР ВА ТРАНСПОРТ-ЭКСПЕДИТОРЛИК

ХИЗМАТЛАРИ ТЎҒРИСИДА ТУШУНЧАЛАР ВА ТАЪРИФЛАР

3. Экспедитор - транспорт экспедицияси шартномаси томони - товарларни ташишни ташкил этиш билан шуғулланувчи юридик шахс, бунда у темир йўл, сув, автомобиль транспортида юкларни ташиш, шунингдек, юкларни, таваккалчиликларни, транспорт воситаларини суғурталаш, юклар ва ҳужжатларни расмийлаштириш, жойлаштириш, сақлаш, ишлов бериш, декларациялаш ва божхона тартиботлари, транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш шартномасида назарда тутилган бошқа хизматлар кўрсатиш бўйича кенг ва турли ишлар комплексини бажаради, шунингдек, ушбу ташишларни амалга ошириш устидан назоратни таъминлайди ва мижознинг транспорт корхоналари олдидаги манфаатларини ҳимоя қилади.

4. Экспедиторлик хизматлари - бу экспедитор шартномага мувофиқ хизмат кўрсатишни ўзига олган воситачилик ва ёрдамчи-технология хизматлари комплексидир.

5. Транспорт-экспедиторлик хизмати - юкни жўнатиш ва қабул қилиб олиш жараёнини ташкил этиш, шунингдек, транспорт экспедицияси шартномасига мувофиқ юк ташишга алоқаси бўлган бошқа иш турларини бажариш билан боғлиқ транспорт хизмати тури.

Транспорт-экспедиторлик хизматлари:

юкни жўнатиш жойидан белгиланган жойгача ташишни ташкил этишни;

мижознинг шарт-шароитларига кўра юкларни ташишнинг мақбул схемасини танлашни;

юк жўнатувчининг омбори (терминали)дан юкларни қабул қилиб олиш, юк қабул қилувчининг омбори (терминали)га етказиб бериш, унга ва ташувчига топширишни;

юкларни ўраш-жойлаш (қадоқлаш), маркалаш, боғлаш, навларга ажратиш ва сақлашни;

юкни суғурталашни;

юк жўнатилганлиги, турган жойи ва белгиланган жойга келганлиги (юкнинг ҳаракати диспозицияси) ҳақида хабардор қилишни;

бошқа экспедиторлар хизматларининг турлари, тарифлари ва иш режимлари тўғрисидаги ахборотни ҳамда бошқа тезкор ахборотни;

транспорт-экспедиторлик фаолияти билан боғлиқ масалалар бў йича маслаҳатларни;

божхона тартиботларини бажаришни;

юк ташилганлиги учун ташувчи билан ҳисоб-китобларни амалга оширишни;

юк ташиш билан боғлиқ бошқа хизматларни ўз ичига олиши мумкин.

Транспорт-экспедиторлик фаолияти - транспорт-экспедиторлик корхонаси томонидан амалга ошириладиган транспорт-экспедиторлик хизматларини бажаришга доир фаолият.

Мижоз - юк жўнатувчи ёки уни қабул қилиб олувчи.

Юк - ташиш учун бериладиган ҳар қандай юк.

Ташувчи - ўзига ишониб топширилган юкни белгиланган жойга етказиш ва уни юкни қабул қилиб олувчига бериш ёки бошқа транспорт ташкилотига топшириш мажбуриятини оладиган ташиш шартномасининг бир томони.

Транспорт жараёни - ташувчи томонидан юк ташишга қабул қилиб олинган пайтдан бошлаб уни қабул қилиб олувчига топширишгача ёки тайинланган жойга етгунгача (юклаш, ташиш, тушириш, сақлаш. Тегишли товар-транспорт ҳужжатларини расмийлаштириш ва бошқа хизматлар) бўлган экспедитор ва ташувчининг биргаликдаги операциялари ва ҳаракатлари комплекси.

Транспорт ҳужжати - ташиш ёки транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатишни, ташувчи ёки транспорт-экспедиторлик корхонаси томонидан юкни ўз тасарруфига олганлигини тасдиқловчи, ташувчи ёки транспорт-экспедиторлик корхонаси томонидан бериладиган ҳужжат.

Экспедиторлик топшириғи - транспорт жараёнини ташкил этиш ва юкларга транспорт-экспедиторлик хизматлари кўрсатиш учун мижоз томонидан экспедиторга бериладиган ҳужжат.

Юкни ҳар хил транспортда ташиш - транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш шартномаси асосида транспорт корхонаси тасарруфига юк келиб тушган жойдан тайинланган жойгача юкларни икки ёки ундан ортиқ транспорт турида ташиш.

Юк ҳужжатларини расмийлаштириш - юкни белгиланган жойгача етказиб берилганлик учун тегишли ҳужжатлар расмийлаштирилган ва ташувчи билан ўзаро ҳисоб-китоблар қилинган ҳолда ташувчи томонидан юк юкни қабул қилиб олувчи ёки экспедитор тасарруфига бериш тартиботи.

III. ТРАНСПОРТ ЭКСПЕДИЦИЯСИ ШАРТНОМАСИ

6. Экспедитор билан мижоз ўртасидаги ўзаро муносабатлар транспорт экспедицияси шартномаси билан белгиланади.

Транспорт экспедицияси шартномаси ёзма шаклда тузилади ва унда ташиш жараёнини транспортнинг ҳар хил турлари, шу жумладан, аралаш турлари билан ҳам давлат ичидаги, ҳам халқаро йўлларда ташкил этиш билан боғлиқ транспорт-экспедиторлик хизматларининг аниқ рўйхати, томонларнинг номи ва манзили, жўнатиш ва олиб бориш жойи (жойлари) номи ва бошқа шартлар бўлади.

7. Юкни ўз тасарруфига қабул қилиб олгандан сўнг транспорт-экспедиторлик корхонаси ташиш учун тегишли транспорт ҳужжати (коносамент), транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш юк хати бериши шартдир.

8. Олиб келиш ва олиб кетиш махсус рухсатномалар ва квоталар бўйича амалга ошириладиган, акциз солиғи олинадиган юкларни, шунингдек, хавфли юклар ва чиқиндиларни ташиш учун шартнома тузишга тегишли рухсатномалар бўлгандагина йўл қўйилади.

9. Экспедитор мижоз, ташувчи ва транспорт жараёнида қатнашувчи бошқа шахслар билан тузилган шартномага мувофиқ транспорт-экспедиторлик хизматини амалга оширади. Юкни бир ёки бир неча транспорт тури билан етказиб бериш ва мижознинг топшириғи (буюртманомаси)га кўра транспорт жараёнини ташкил этиш билан боғлиқ хизматлар рўйхати шартномада келишиб олинади. Мижоз бунинг учун келишиб олинган ҳақни тўлаш мажбуриятини олади.

Жисмоний шахслар томонидан товарлар тижорат мақсадлари учун олиб келинаётганда шартномага олиб келинаётган товарларни божхона расмийлаштируви бўйича транспорт-экспедиторлик ташкилотлари томонидан хизматлар кўрсатиш тўғрисидаги шартларнинг киритилишига йўл қўйилмайди. Бундай ҳолларда божхона расмийлаштируви бевосита жисмоний шахслар - товарларнинг эгалари томонидан амалга оширилади.

10. Экспедиторлик топшириғи тузилган шартнома доирасида транспорт экспедицияси томонидан берилиши мумкин.

IV. ЭКСПЕДИТОРНИНГ АСОСИЙ ВАЗИФАЛАРИ

11. Қуйидагилар экспедиторнинг асосий вазифалари ҳисобланади:

мижозларнинг юк ташиш ва транспорт-экспедиторлик хизматларига бўлган талабларини қондириш;

энг мақбул транспорт йўналишларини ишлаб чиқиш ва танлаш, транспортда ташишлар турларини ва юкларни етказиб бериш усулларини, шунингдек, юкларни етказиб беришнинг ва уларни сақлашнинг келишилган муддатларини белгилаш;

Ўзбекистон Республикасининг экспорт салоҳиятини ривожлантиришга кўмаклашиш;

транспорт харажатларини камайтириш;

кира қилиш ва кира ҳақини тўлаш;

юкларни тўплаш, сақлаш, ишлов бериш, ўраш-жойлаш ва тақсимлаш;

товарларга илова қилинадиган ҳужжатларни тайёрлаш ва расмийлаштириш;

ёрдамчи ва қўшимча хизматлар кўрсатиш, шу жумладан, юкни декларациялаш, божхона хизматлари кўрсатиш, юк ҳужжатларини расмийлаштириш;

юкларни суғурталаш.

V. ТРАНСПОРТ-ЭКСПЕДИТОРЛИК ФАОЛИЯТИНИ

ДАВЛАТ ЙЎЛИ БИЛАН БОШҚАРИШ

12. Транспорт-экспедиторлик фаолиятини давлат йўли билан бошқариш, солиқ солиш ва нарх белгилаш, транспорт-экспедиторлик фаолиятини ривожлантириш масалаларида давлат сиёсатини рўёбга чиқаришнинг ҳуқуқий базасини яратиш, миллий қонун ҳужжатларига ва Ўзбекистон Республикаси томонидан тан олинган ёки тузилган халқаро шартномалар талабларига риоя қилинишини назорат этиш йўли билан амалга оширилади.

VIII. ЭКСПЕДИТОРЛАРГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР

17. Экспедиторга қўйиладиган талабларга қуйидагилар киради:

касб ваколати тўғрисидаги сертификатнинг мавжудлиги:

транспорт-экспедиторлик корхонасининг банк ҳисоб рақами ва унинг тўлов қобилияти тўғрисида банк тасдиқномасининг мавжудлиги;

транспорт-экспедиторлик хизматлари кўрсатиш билан боғлиқ ўзига хос операцияларнинг бажарилиши;

транспорт экспедицияси шартномаси шартларининг сифатли бажарилиши;

хизмат биносининг мавжудлиги;

ўз функцияларини амалда бажарилганлигини тасдиқловчи ҳужжатли далиллар (гувоҳнома, контрактлар, ҳисоб рақамлари ва уларга тенглаштирилган ҳужжатлар)га эга бўлиши.

IX. ЭКСПЕДИТОРНИНГ ҲУҚУҚЛАРИ

18. Экспедитор қуйидаги ҳуқуқларга эгадир:

юк ташувчилар, транспорт корхоналари, мижозлар билан шартномалар тузиш;

транспорт воситаларини, йўналишларни ва юк етказиб бериш усулларини эркин танлаш, агар шартномада етказиб беришнинг шартлари ва усуллари келишиб олинмаган бўлса;

бир томонлама тартибда ёки мижознинг топшириғига кўра қар қандай рухсат этилган жойда юкни тушириш, жойлаштириш учун қарор қабул қилиш, зарурият бўлганда эса юкнинг бузилиб қолиш, йўқолиш ёки унинг атроф-муҳитга, аҳолига ёхуд бошқа юкка хавфи бўлган ҳолларда қулай усуллар билан сотиб юбориш;

йўқолган юкни қидириш ва мижоз томонидан кўрилган зарарни қоплаш тўғрисидаги топшириқларни бажариш учун жалб қилинган учинчи шахсга талаб қўйиш, агар юк учинчи шахснинг хатти-ҳаракати ёки ҳаракатсизлиги оқибатида йўқолган ёки бузилган бўлса, ва кўрилаётган чора-тадбирлар тўғрисида, бу ҳақда шартномада келишиб олинмаган бўлса, мижозни хабардор қилиб қўйиш;

мижознинг манфаатлари йўлида ва унинг номидан сарф қилинган, ҳужжатлар билан тасдиқланган харажатлар бўйича воситачилик ҳақини мижоздан ундириб олиш;

мижоз томонидан зарур бўлган ахборот тақдим этилмаган ҳолларда, агар бу ҳақда шартномада келишиб олинмаган бўлса, тегишли мажбуриятларни бажаришга киришмаслик.

X. ЭКСПЕДИТОРНИНГ ГАРОВГА ОИД ҲУҚУҚИ

19. Экспедиторнинг гаровга оид ҳуқуқи Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилик қужжатлари ва Ўзбекистон Республикаси қатнашчиси бўлган халқаро шартномалар билан тартибга солинади.

XI. ЭКСПЕДИТОРНИНГ МАЖБУРИЯТИ ВА ЖАВОБГАРЛИГИ

20. Экспедитор қуйидагиларга мажбурдир:

қонунчилик ҳужжатлари билан белгиланган тартибда ҳисобот тақдим этиш;

юкни транспорт (транспортнинг ҳар хил турлари) билан экспедитор ёки мижоз томонидан танланган йўналиш бўйича ташишни ташкил этиш.

21. Экспедитор:

бузилиш қоллари рўй берганда транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш шартномаси шартлари бажарилиши учун жавоб беради, етказилган зарарни қоплайди, шунингдек, агар транспорт-экспедиторлик шартномасида ёки қонунчилик ҳужжатларида бошқача тартиб назарда тутилмаган бў лса, айбона (неустойка) тўлайди;

шартномани бажариш учун жалб қилинган учинчи шахс томонидан транспорт-экспедиторлик хизмати кўрсатиш шартномаси шартлари бажарилиши учун жавоб беради. Учинчи шахс томонидан етказилган зарар учун экспедитор жавоб беради. Зарарлар қоплангандан сўнг экспедитор бу учинчи шахсга қайтарма даъво қилиши мумкин;

юкнинг сақланиши, уни етказиб беришнинг келишилган муддатларига риоя қилиниши учун жавоб беради. Шартнома шартлари бажарилмаган тақдирда экспедитор томонидан тегишли равишда транспорт харажатлари, божхона божлари ва йўқолган юкни ташиш билан боғлиқ бўлган харажатлар ёки ҳисоб-фактурада кў рсатилган унинг қиммати асосида юк қиймати пасайиши ва юкнинг бузилиши билан боғлиқ зарарлар қопланади.

XII. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ХУДУДИДАГИ

ХОРИЖИЙ ЭКСПЕДИТОРЛАРНИНГ МАЖБУРИЯТЛАРИ

22. Хорижий экспедиторлар, шунингдек, хорижий компанияларнинг шў ъба корхоналари (филиаллари) республика қудудида транспорт-экспедиторлик фаолиятини амалга ошириш учун белгиланган тартибда Ўзбекистон Республикаси қонун қужжатларига риоя қилишга мажбурдирлар.

XIII. ЭКСПЕДИТОР ВА ЮК ТАШУВЧИНИНГ

ЎЗАРО МУНОСАБАТЛАРИ

23. Юк ташувчи белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган транспорт-экспедиторлик корхонаси билан юк ташиш учун шартнома тузиши мумкин.

XIV. ҲИСОБ ВА ҲИСОБОТ

24. Транспорт-экспедиторлик фаолияти бўйича ҳисоб ва ҳисобот амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ юритилади.

XV. НИЗОЛАРНИ КЎРИБ ЧИҚИШ

25. Транспорт-экспедиторлик шартномаси ёки топшириғини бажариш жараёнида пайдо бўладиган экспедитор билан мижоз ўртасидаги низолар ва англашилмовчиликлар Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонун ҳужжатлари ва Ўзбекистон Республикаси қатнашчиси бўлган халқаро шартномалар билан тартибга солинади.