Сил касаллигига қарши муассасалар ходимлари учун меҳнатни муҳофаза қилиш Қоидалари (АВ томонидан 22.09.2011 й. 2266-сон билан рўйхатга олинган меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирининг 25.08.2011 й. 54-Б-сон буйруғи билан тасдиқланган)

Функция недоступна

Ўзбекистон Республикаси

Адлия вазирлигида

2011 йил 22 сентябрда 2266-сон

билан рўйхатга олинган

Ўзбекистон Республикаси

меҳнат ва аҳолини ижтимоий

муҳофаза қилиш вазирининг

2011 йилдаги 25 августдаги

54-Б-сон буйруғига

ИЛОВА

Сил касаллигига қарши муассасалар ходимлари

учун меҳнатни муҳофаза қилиш

ҚОИДАЛАРИ

Мазкур Қоидалар сил касаллигига қарши муассасалар ходимлари учун меҳнатни муҳофаза қилиш тартибини белгилайди.

I. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Мазкур Қоидалар сил касаллигига қарши муассаса ва ташкилотларга (бундан кейинги ўринларда ташкилотлар деб юритилади) тааллуқлидир.

2. Мазкур Қоидалар бинолар ва иншоотларни лойиҳалаш, қуриш ва қайта қуришда, цехларни техник жиҳозлаш ва қайта жиҳозлашда, технологик жараёнлар ҳамда ускуналардан фойдаланишда ҳисобга олиниши лозим.

3. Мазкур Қоидалар техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатлар талаблари бажарилиши шарт эканлигини истисно этмайди.

4. Ташкилотларда меҳнатни муҳофаза қилишга доир қонунлар ва бошқа норматив ҳужжатларга риоя этилиши устидан давлат назорати бунга махсус ваколат берилган давлат органлари томонидан, жамоатчилик назорати эса меҳнат жамоалари ва касаба уюшмаси ташкилотлари томонидан сайланадиган меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича вакиллар томонидан амалга оширилади.

II. ХАВФСИЗЛИК БЎЙИЧА УМУМИЙ ТАЛАБЛАР

1-§. Меҳнатни муҳофаза қилиш хизматини ташкил этиш

5. Ташкилотларда меҳнатни муҳофаза қилиш борасидаги ишларни ташкил қилиш Меҳнат муҳофазаси бўйича ишларни ташкил этиш тўғрисидаги намунавий низомга (рўйхат рақами 273, 1996 йил 14 август) мувофиқ амалга оширилади.

6. Ташкилотларда қуйидаги асосий ҳужжатлар ишлаб чиқилади (тасдиқланади) ва юритилади:

меҳнат шароитлари ва меҳнатни муҳофаза қилиш ишларини яхшилаш, санитария-соғломлаштириш чора-тадбирлари бўйича бўлимни ўз ичига олган жамоавий шартнома;

тасдиқланган меҳнат шароитларини баҳолаш ва иш ўринларини аттестация қилиш услубига мувофиқ иш ўринларини аттестация қилиш карталари;

меҳнатни муҳофаза қилиш хизматининг чораклик иш режалари;

ишчилар ва муҳандис-техник ходимларни ўқитиш, йўл-йўриқ бериш ва билимларини синовдан ўтказиш дастурлари;

меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича маъмурий-жамоатчилик назоратини юритиш журнали (уч босқичли назорат);

ходимлар билан ёнғинга қарши йўл-йўриқ бериш ва ёнғин-техникавий минимум машғулотларини ўтказиш дастури;

ҳар бир касб ва иш турлари бўйича меҳнатни муҳофаза қилиш йўриқномалари.

7. Ўзбекистон Республикаси "Меҳнатни муҳофаза қилиш тўғрисида"ги Қонунининг 12-моддасига мувофиқ ишлаб чиқариш фаолиятини амалга оширувчи, ходимларининг сони эллик киши ва ундан ортиқ бўлган ҳар бир ташкилотда меҳнатни муҳофаза қилиш талабларига риоя этилишини таъминлаш, уларнинг бажарилиши устидан назоратни амалга ошириш мақсадида меҳнатни муҳофаза қилиш хизмати ташкил этилади ёки меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича тегишли тайёргарликка эга бўлган мутахассис лавозими жорий этилади. Элликта ва ундан ортиқ транспорт воситаси мавжуд бўлган ташкилотда йўл ҳаракати хавфсизлиги хизмати ҳам ташкил этилади ёки йўл ҳаракати хавфсизлиги бўйича мутахассис лавозими жорий этилади.

Ходимларининг сони эллик нафардан кам бўлган ташкилотда меҳнатни муҳофаза қилиш хизматини ташкил этиш ёки меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича мутахассис лавозимини жорий этиш тўғрисидаги қарор иш берувчи томонидан мазкур ташкилот фаолиятининг ўзига хос хусусияти ҳисобга олинган ҳолда қабул қилинади.

8. Меҳнатни муҳофаза қилиш хизмати ва йўл ҳаракати хавфсизлиги хизмати ташкилотнинг мустақил таркибий бўлинмалари бўлиб, улар бевосита ташкилот раҳбарига бўйсунади.

9. Меҳнатни муҳофаза қилиш хизматининг мутахассислари лавозим йўриқномасига биноан уларнинг мажбуриятларига киритилмаган бошқа ишларни бажаришга жалб қилиниши мумкин эмас.

10. Ташкилотларда меҳнат фаолияти билан боғлиқ равишда содир бўлган бахтсиз ҳодисалар ва бошқа жароҳатланишларни текшириш ва ҳисобини юритиш Вазирлар Маҳкамасининг 1997 йил 6 июндаги 286-сон қарори билан тасдиқланган Ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодисаларни ва ходимлар саломатлигининг меҳнат вазифаларини бажариш билан боғлиқ бошқа хил зарарланишини текшириш ва ҳисобга олиш тўғрисидаги низомга мувофиқ амалга оширилиши лозим.

2-§. Ходимларни ўқитиш, уларнинг билимларини синовдан

ўтказиш ва уларга йўл-йўриқ беришни ташкил этиш

11. Ташкилот ходимлари ўз касблари ва иш турлари бўйича белгиланган тартибда ўқишлари, уларнинг билимлари синовдан ўтказилиши ва уларга йўл-йўриқ берилиши керак.

12. Ходимларнинг меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича билимларини синовдан ўтказиш Меҳнат муҳофазаси бўйича ўқитишни ва билимларни синашни ташкил қилиш тўғрисидаги намунавий низомга (рўйхат рақами 272, 1996 йил 14 август) мувофиқ амалга оширилиши лозим.

13. Ишларни технологик регламент бўйича хавфсиз юритиш йўриқномалари Меҳнат муҳофазаси бўйича йўриқномаларни ишлаб чиқиш тўғрисидаги низомга (рўйхат рақами 870, 2000 йил 7 январь) (Ўзбекистон Республикаси вазирликлари, давлат қўмиталари ва идораларининг меъёрий ҳужжатлари ахборотномаси 2000 й., 1-сон) мувофиқ ишлаб чиқилади ҳамда ташкилот ходимларининг иш жойларини ушбу йўриқномалар билан таъминлаш ташкилот раҳбарияти зиммасига юклатилади.

3-§. Хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омиллари

14. Ташкилотлар ГОСТ 17.2.3.02-78 бўйича хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омиллари, уларнинг тавсифи, юзага келиш манбалари, ходимларга таъсир қилиш хусусиятлари ва саломатлик учун хавфлилик даражаси ва келгусидаги оқибатлари тўғрисида тўлиқ ва холисона маълумотга эга бўлиши лозим.

15. Иш жойларидаги муҳит ҳамда меҳнат жараёнининг хавфли ва зарарли омиллари тўғрисидаги маълумотлар ишлаб чиқариш муҳитининг физик, кимёвий, радиологик, микробиологик ва микроиқлим ўлчови натижалари, шунингдек меҳнатнинг оғир шароитлари аттестация қилиш орқали белгиланиши лозим.

16. Янги зарарли моддалар пайдо бўлишига ёки хавфли ва зарарли омиллар йўқолишига олиб келадиган технологик жараёнлар ўзгаришларида ёки янги ишлаб чиқариш ускуналарини жорий қилишда хавфли ва зарарли омиллар тўғрисидаги маълумотларга тегишли ўзгартиришлар киритилиши лозим.

4-§. Ўта хавфли касблар ва ишлар рўйхати

17. Ташкилот ўта хавфли шароитда бажариладиган ишлар рўйхатига эга бўлиши лозим. Рўйхатга хавфли моддалар билан бажариладиган ишлар, баландликда, ифлосланган ҳаво ва сув муҳитида, юқори ҳарорат ва намлик шароитида бажариладиган ишлар, буғ ва сув иситиш қозонлари, юк кўтариш механизмлари, босим остида ишлайдиган сиғимлар, электр ускуналарга хизмат кўрсатиш билан боғлиқ ишлар ва амалдаги тармоқ рўйхатларига мувофиқ бошқа ишлар киритилиши шарт.

18. Барча ходимлар ўта хавфли ишларни бажариш топшириғини олишдан олдин, меҳнат муҳофазаси бўйича йўл-йўриқ олиши ва ишларни бажариш усулларини ўзлаштириб олиши шарт.

19. Ўта хавфли ишларни бажариш, фақат белгиланган тартибда расмийлаштирилган наряд-рухсатномага мувофиқ амалга оширилиши лозим.

20. Ташкилот раҳбарияти ўта хавфли ишларни режалаштиришда, ташкиллаштиришда ва хавфсиз бажаришда белгиланган талабларга мувофиқ амалга оширилишига тўла жавобгардир.

5-§. Жамоавий ва якка тартибдаги ҳимоя воситаларини қўллаш

21. Ходимларни хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш муҳити омилларидан ҳимоя қилиш белгиланган стандартлар ва меъёрлар талабларига мос жамоавий ва шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланиш орқали таъминланиши лозим.

22. Жамоавий ҳимоя қилиш воситаларига қуйидагилар киради:

иш жойларининг ҳаво муҳитини меъёрлаштириш воситалари (шамоллатиш ва ҳаво тозалаш, иситиш, ҳаво ҳароратини, намлигини бир хил меъёрда сақлаш ва бошқалар);

иш жойларининг ёруғлигини нормаллаштириш воситалари (ёритиш асбоблари, ёруғликдан ҳимоя қилиш мосламалари ва бошқалар);

шовқиндан, тебранишдан, электр ва статик токлар уришидан ҳамда ускуналар юзасини юқори даражадаги ҳароратдан ҳимоя қилиш воситалари;

механик ва кимёвий омилларнинг таъсиридан ҳимоя қилиш воситалари.

23. Жамоавий ҳимоя воситалари хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омиллари хонадаги барча ходимларга таъсир қилганда қўлланиши шарт ва ташкилотни қуриш ёки реконструкция қилиш лойиҳаларига киритилиши лозим.

24. Жамоавий ҳимоя воситалари хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омилларини рухсат этилган миқдоргача камайтириш имконини бермаган ҳолларда, шахсий ҳимоя воситалари қўлланиши лозим. Бундай ҳолларда шахсий ҳимоя воситаларисиз ходимларнинг ишга жалб қилиниши тақиқланади.

25. Якка тартибдаги ҳимоя воситаларидан фойдаланадиган ходимлар уларни қўллаши, ҳимоя хусусиятлари ва амал қилиш муддати тўғрисида маълумотларга эга бўлиши лозим.

26. Ташкилотда қуйидагилар таъминланиши шарт:

якка тартибдаги ҳимоя воситаларининг зарур миқдори ва номенклатураси;

ҳимоя воситаларини қўллаш ва тўғри фойдаланиш устидан доимий назорат амалга оширилиши;

ҳимоя воситаларининг самарадорлиги ва созлиги текширилиши;

якка тартибдаги ҳимоя воситаларидан хавфли ва заҳарли моддалар муҳитида фойдаланилганда уларнинг дегазация ва дезинфекция қилиниши (бир марта қўлланиладиган ҳимоя воситалари бундан мустасно).

27. Ходимлар Соғлиқни сақлаш ва тиббиёт ишлаб чиқаришлари ходимлари учун махсус кийим, махсус пойабзал ва бошқа якка тартибда ҳимояланиш воситаларини бепул беришнинг намунавий меъёрларига (рўйхат рақами 1998, 2009 йил 25 август) (Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2009 й., 35-сон, 391-модда) мувофиқ шахсий ҳимоя воситалари билан таъминланиши лозим.

6-§. Касбий танлов

28. Ташкилотларда танлов ўтказилиши лозим бўлган касблар ва мутахассисликлар рўйхати бўлиши лозим.

29. Ходимлар, ишлаб чиқариш участкаларининг раҳбарлари тегишли маълумотга ва иш тажрибасига эга бўлиши керак.

30. Босим остида ишловчи ускуналарда ва хавфи юқори бўлган ишларда хизмат кўрсатувчи ходимлар махсус курсларда тайёргарликдан ўтган ва тегишли гувоҳномага эга бўлиши шарт.

31. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 14 июлдаги 290-сон қарори билан тасдиқланган Ўн саккиз ёшга тўлмаган шахсларнинг меҳнатидан фойдаланилиши тақиқланган оғир ишларнинг ҳамда зарарли ёки хавфли меҳнат шароитларидаги ишларнинг рўйхатига мувофиқ ўн саккиз ёшга тўлмаган шахслар оғир ишларга ҳамда зарарли ва хавфли меҳнат шароити мавжуд ишларга қабул қилинмаслиги лозим.

7-§. Ходимларнинг саломатлигини назорат қилиш

33. Ташкилотларда ходимларнинг соғлиғини назорат қилиш Ходимларни тиббий кўрикдан ўтказиш тартиби тўғрисидаги низом (рўйхат рақами 2387, 2012 йил 29 август) асосида амалга оширилиши лозим.

34. Ташкилот раҳбарияти касаба уюшмаси қўмитаси ва соғлиқни сақлаш органлари билан биргаликда ҳар йили даврий тиббий кўрикдан ўтиши лозим бўлган ходимларнинг рўйхатини тузиши ҳамда ходимларнинг тиббий кўрикдан ўтишини таъминлаши лозим.

35. Тиббий кўриклар ташкилотнинг тиббий муассасаларида, улар мавжуд бўлмаган ҳолларда, даволаш-профилактика муассасаларида ўтказилиши лозим.

36. Ходим тиббий кўрикдан ўтишдан бўйин товлаган ёки тиббий кўрик натижаларига кўра берилган тавсияларни бажармаган тақдирда, ушбу ходим ишга қўйилиши мумкин эмас.

37. Даврий тиббий кўриклар ўз вақтида, сифатли ўтказилиши ва уларнинг натижаларига кўра тавсиялар бажарилиши учун жавобгарлик ташкилот раҳбарияти зиммасига юкланади.

38. Ходимларни соғлиғи туфайли уларга рухсат этилмаган ишларда ишлатиш тақиқланади.

8-§. Санитария ва гигиена талаблари

39. Ташкилот хоналари иш ҳудудидаги ҳарорат, нисбий намлик, ҳавонинг ҳаракатланиш тезлиги ва бошқалар ГОСТ 12.1.005-88 "Иш ҳудудининг ҳавоси. Умумий санитария-гигиеник талаблар"га мувофиқ бўлиши керак.

40. Ноқулай омиллар таъсирига қарши ҳимоя тадбирларини тузишда самарали ҳаво алмашинуви тизимини ҚМҚ 2.04.05-97 "Иситиш, вентиляция ва кондициялаш" талабига мувофиқ ташкил қилиш лозим.

41. Ишлаб чиқариш биноларида микроиқлим СанҚваМ 0203-06 "Ишлаб чиқариш бинолари микроиқлими санитария меъёрлари" талабларига мувофиқ бўлиши лозим.

9-§. Шамоллатиш ва иситиш тизимига қўйиладиган талаблар

42. Шамоллатиш ва иситиш ҚМҚ 2.04.05-97 "Иситиш, шамоллатиш ва кондиционерлаш" талабига мувофиқ бўлиши лозим.

43. Оқимли шамоллатишларни ташқи ҳаво тизимидан олиш ердан камида 2 м баландликда бажарилиши лозим.

44. Ўтиш жойларида жойлашган иситиш жиҳозлари рухсат этилган ўтиш йўлакларининг энини камайтирмаслиги лозим.

45. Иш жойларида ҳаво ҳарорати енгил жисмоний ишда 21° С, ўртача оғир ишда 17° С ва оғир ишда 16° С дан паст бўлмаслиги керак.

46. Ходимларнинг исиниши учун хоналарда ҳарорат 22° С дан кам бўлмаслиги керак.

47. Маиший хоналар ҚМҚ 2.09.12-98 "Корхонанинг маиший ва маъмурий бинолари" талабларига мувофиқ, оқиб келувчи ва сўрувчи вентиляция билан жиҳозланиши лозим.

48. Ташкилот раҳбарининг буйруғи билан ҳаво алмаштириш тизими қурилмаларини хавфсиз ишлатиш бўйича жавобгар шахс тайинланиши лозим. Вентиляция қурилмалари ишга яроқли ҳолда сақланиши, даврий равишда кўрикдан ўтказилиб, тозаланиб турилиши, носозликлар аниқланганида эса, зудлик билан таъмирланиши лозим. Ташкилотларда ҳаво ҳарорати СанҚваМ 12.01.005 "Иш зонасидаги ҳавога умумий санитария-гигиена талаблари"га мувофиқ бўлиши керак.

10-§. Сув таъминоти ва канализация тизимига қўйиладиган талаблар

49. Сув билан таъминлаш ва канализация тизими ҚМҚ 2.04.01-98 "Биноларнинг ички сув қувури ва канализацияси" талабига мос келиши керак.

50. Ичимлик сувидан фойдаланиш учун сув қувурига уланган фавворачалар бўлиши керак. Сув қувурлари йўқ бўлганда, бакларда қайнатилган сув бўлиши лозим.

51. Ичимлик сувининг ҳарорати 8° С дан 20° С гача бўлиши керак.

52. Ташкилот ҳудудидаги ҳожатхоналар иссиқ сув ва канализация тизимига уланган бўлиши лозим.

53. Ташкилотда канализация тизими йўқ бўлганда, Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг ҳудудий бошқармалари ёки туман (шаҳар) бўлимлари билан келишилган ҳолда ташкилотда ер қатламини ифлослантирмаган ҳолда душхоналардан ва юз-қўл ювгичлардан сув оқмайдиган қурилмали ахлат ўраларининг мавжуд бўлишига рухсат этилади.

11-§. Электр қурилмаларига қўйиладиган талаблар

54. Ташкилотларда электр қурилмаларини ўрнатиш ва улардан фойдаланишда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 11 ноябрдаги 712-сон қарори билан тасдиқланган Истеъмолчилар электр қурилмаларини техник эксплуатация қилиш қоидалари ва Истеъмолчилар электр қурилмаларини эксплуатация қилишда хавфсизлик техникаси қоидалари талабларига риоя қилиниши керак.

55. Электр токи ўтказувчи қисмлар, тақсимловчи қурилмалар, аппаратлар ва ўлчаш асбоблари, шунингдек турли сақловчи қурилмалар, рубильниклар ва бошқа ишга туширувчи аппаратлар ва мосламалар фақат ёнмайдиган асослар (мармар, текстолит, гетинакс ва бошқалар)да монтаж қилиниши лозим.

56. Юқори намлик иссиқлик ажралиб чиқувчи хоналарда электр ёриткичлар намликдан, электр двигателлари эса суюқлик сақлашдан ҳимояланган ёки ёпиқ ижрода бўлиши шарт.

57. Тақсимловчи қурилмалар изоляциясининг қаршилиги ва чидамлилиги текшириб турилиши лозим.

58. Кўчириб юрувчи ёриткичлар шишали ҳимоя қопқоқлари ва металл тўр билан жиҳозланган бўлиши лозим. Ушбу ёриткичлар ва бошқа кўчириб юрилувчи аппаратлар учун мис толали эгилувчан кабель ва электр ўтказгичлар қўлланилиши лозим.

59. Эвакуация йўлаклари ва зинапояларда авария ёриткичлари бўлиши лозим.

60. Авария ёриткичлари бошқа ёриткичлардан тури, ўлчамлари ва махсус туширилган белгилари билан ажралиб туриши ва вақти-вақти билан чангдан тозаланиб туриши лозим.

61. Кабеллар ва электр ўтказгичларнинг изоляцияси, ташқи бирикмалари, ҳимояловчи ерга улагичлар, электр двигателларнинг ишлаш режими кўрикдан ўтказилиши ва асбоблар билан ўлчаш орқали текширилиб туриши лозим.

62. Электр қурилмалари ва агрегатларини нолга ва ерга улаш симларининг бутунлиги ташкилотнинг масъул ходими бошчилигидаги комиссия томонидан камида олти ойда бир марта текширилиши лозим. Текшириш натижалари далолатнома билан расмийлаштирилади.

63. Кам қувватли электр лампалари ва асбобларини каттароқ қувватлиларига алмаштириш тармоқ учун йўл қўйилувчи юкланиш ҳисобга олинган ҳолда, ташкилотнинг масъул ходими рухсати билан амалга оширилиши лозим.

64. Битта электр штепселига бир нечта истеъмолчиларни улаш тақиқланади.

65. Ташкилотнинг бино ва иншоотлари яшин қайтаргичлар ўрнатилган ҳолда тўғридан-тўғри яшин уришидан ҳимояланган бўлиши лозим. Яшин қайтаргичлар ҳар йили баҳорда текширилиб туриши лозим.

12-§. Ёритишга қўйиладиган талаблар

66. Хоналарни табиий ва сунъий ёритиш ҚМҚ 2.01.05-98 "Табиий ва сунъий ёритиш" талабига мос бўлиши лозим.

67. Ёритиш воситалари тоза ва соз ҳолатда бўлиши керак.

68. Ёруғ тушувчи ойналар ҳар йили камида икки маротаба тозаланиши лозим.

69. Ёруғлик тушадиган дераза ва эшикларни турли предметлар (ускуна, тайёр маҳсулот ва бошқалар) билан тўсиб қўйишга рухсат этилмайди.

70. Сунъий ёритиш умумий ва бирлашган (умумий маҳаллий билан биргаликда) тизим орқали амалга оширилади. Биргина маҳаллий ёритишни қўллаш тақиқланади.

71. Участкаларда ва хоналарда портлаш бўйича хавфли газ ва чанглар концентрацияси йиғилиб қолиши эҳтимоли бўлса, электр ёритиш тизими портлашдан алоҳида бажарилиши керак.

72. Хавфлилик даражаси юқори бўлган хоналарда кучланиши 36 V дан юқори бўлмаган кўчма электр ёриткичлар ишлатилиши керак.

13-§. Ташкилот майдонларига бўлган хавфсизлик талаблари

73. Ташкилот майдонлари ва биноларининг жойлашуви ҚМҚ II 89-80 "Саноат ташкилотларининг бош плани" талабига мос бўлиши керак.

74. Ташкилотда транспорт воситаларининг ва пиёдаларнинг ташкилот ҳудудида ҳаракатланиш чизмаси ишлаб чиқилган ва тасдиқланган бўлиши керак.

75. Транспорт воситалари ва ташкилот ҳудудида пиёдаларнинг ҳаракати чизмаси ташкилотга кириш ва чиқиш ҳамда иш участкаларининг кўринарли жойларига осиб қўйилиши керак.

76. Ташкилот майдонлари кўкаламзорлаштирилган ва сув қуйиш қувурлари тармоқлари билан таъминланган бўлиши лозим.

77. Ташкилот майдонидаги ўтиш жойлари мустаҳкам ёпқичлар, сувлар оқиб кетадиган иншоотлар билан жиҳозланган бўлиши керак.

78. Йилнинг ёз вақтида йўлаклар ва ўтиш жойларига сув сепилган, қишда қордан тозаланиб, қум сепилган бўлиши лозим.

79. Йўловчилар учун йўлак ва ташкилотга кириш жойи текис, кенглиги камида 1,5 м, ён томонларида деворча ва тўсиқлар бўлиши лозим.

80. Биноларнинг томларини қишки мавсумда қордан, карнизларни қотган музлардан тозалаб туриш зарур.

81. Ташкилот ҳудудида ҳар куни тозаланиб ва дезинфекция қилиниб туриладиган ахлат ташланадиган идишлар бўлиши шарт.

82. Ҳовлидаги ҳожатхоналарни озода сақлаш, мунтазам дезинфекция қилиш, сутканинг қоронғи пайтида эса ёритиш керак.

83. Ташкилот майдони бутун чегара бўйлаб тўсилган бўлиши, унинг ҳудудига бегоналарнинг кириши чекланган ва назорат остига олинган бўлиши лозим.

14-§. Бино ва иншоотларга бўлган хавфсизлик талаблари

84. Ташкилот бинолари ва иншоотлари ҚМҚ 2.09.04-98 "Корхоналарнинг маъмурий ва маиший бинолари" талабига мос келиши керак.

85. Хоналарнинг микроиқлими (ҳарорати, нисбий намлиги, ҳавонинг ҳаракатланиш тезлиги ва бошқалар) ГОСТ 12.1.005-88 талабига жавоб бериши керак.

86. Дарвоза тавақалари ёпиқ ва очиқ ҳолатида махсус мосламалар билан мустаҳкам ўрнатилган бўлиши керак.

87. Транспорт воситаларининг бинога кириши учун дарвоза эни фойдаланилаётган транспорт воситасининг эни миқдоридан ошиқ бўлиши керак.

88. Дарвозалар баландлиги транспорт воситасининг баландлигидан камида 0,2 метрдан ошиқ бўлиши керак.

89. Ташкилотларда бинолар ва иншоотлардан фойдаланиш ҳолатини мунтазам кузатиш ташкил этилган бўлиши керак.

90. Бинолар ва иншоотлар бир йилда икки мартадан (баҳор ва кузда) кам бўлмаган ҳолда, ташкилот раҳбари томонидан тайинланган комиссия томонидан техник кўрикдан ўтказилиши лозим. Техник кўрик хулосалари уларда топилган нуқсонларни бартараф этиш бўйича тасдиқланадиган тадбирлар ва далолатномалар орқали расмийлаштирилиши керак.

91. Ходимлар учун хавф туғдирувчи ҳалокат тусидаги бузилишлар тезда бартараф этилиши керак. Хавфли ҳудудларда иш жараёнлари ҳалокат бартараф этилгунга қадар тўхтатиб турилиши лозим, шунингдек хизмат кўрсатувчи ходимлар хавфсиз жойга кўчирилиши керак.

92. Ташкилот ҳудудида жойлашган хўжалик бинолари беморларнинг назоратсиз кириб-чиқишининг олдини оладиган кузатув ва огоҳлантирадиган ускуналар билан таъминланиши лозим.

15-§. Меҳнат ва дам олишга қўйиладиган талаблар

93. Ходимларнинг иш вақти, шу жумладан, қисқартирилган иш вақти ва танаффуслар вақти ташкилотлар томонидан қонун ҳужжатларига мувофиқ белгиланади.

III. СИЛ КАСАЛЛИГИГА ҚАРШИ МУАССАСАЛАРДА

БЕМОРЛАРНИ ҚАБУЛ ҚИЛИШ ВА УЛАР БИЛАН

МУЛОҚОТДА БЎЛИШДА ХАВФСИЗЛИК

ТАЛАБЛАРИ

1-§. Умумий талаблар

94. Ташкилотда беморларни даволаш бўлимларига жойлаштириш беморлар таркибини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилиши лозим.

95. Ташкилотга келтирилган беморни қабул қилиб олиш навбатчи тиббий ходимлар томонидан бажарилиб, бунда албатта шифокордан ташқари ҳамшира (фельдшер) ва санитар бўлиши шарт.

96. Беморларни қайд қилиш бўлимида ходимларни томчи инфекциядан муҳофаза қилиш учун беморлар билан гаплашишга икки қаватли ойналар ўрнатилган бўлиб, ҳужжатларни қабул қилиш учун ён томондан тирқишлар қолдирилиши лозим.

97. Ҳар бир бўлим алоҳида бемор учун аниқ белгиланган ўтириш жойи бўлган овқатланиш хонасига, бўлим ичида ўтказиладиган меҳнат билан даволаш хонасига, қариндошлари билан учрашув хонасига, ошхонадан овқат узатадиган дарчали буфет хонасига, тоза ва кирланган ич кийимлар, ўрин-бош жилдлари ҳамда устки кийим ва пойабзал учун кийимхонага, кўтариб юриладиган асбоб-ускуналар, аравачалар ва қўзғалувчи курсиларни сақлаш учун хоналарга, бўлим мудири ва катта тиббий ҳамшира кабинетларига, хўжалик ҳамшираси ва ходимлар хонасига, нейролептикларни инъекция қилиш учун муолажа хонасига, ходимлар учун кийим хонага ва ҳожатхонага эга бўлиши лозим.

98. Ички алоқа учун маҳаллий автомат телефон станцияси ёки селектор алоқаси ўрнатилиши шарт.

99. Бўлим мудирлари, шифокор хоналари ва катта тиббий ҳамшира хоналари орасида хабар етказиш (сигнализация) чироқли ва қўнғироқли бўлиши лозим.

100. Бўлимга кириш эшигида бўлим йўлагига хабар етказадиган қўнғироқ бўлиши керак.

101. Чўмилиш хонасида ходимларни шошилинч чақириш учун хабар етказиш қўнғироғи ўрнатилиши лозим.

2-§. Сил касаллигига қарши муассасаларда

зарарсизлантиришда қўйиладиган талаблар

102. Сил касаллигига қарши муассасаларда ходимларнинг ва ташриф буюрувчиларнинг сил касаллиги билан касалланишларининг олдини олиш ҳамда сил инфекциясининг тарқалишига йўл қўймаслик мақсадида қуйидагиларга амал қилиниши лозим:

ходимлар ва ташриф буюрувчилар шахсий гигиена қоидаларига амал қилишлари;

ходимлар ва ташриф буюрувчилар муассасага киришда халат, қалпоқ (ёки рўмол) кийишлари, чиқаётганда ечишлари;

ходимлар ва ташриф буюрувчилар беморларнинг ётоқ жойларига ўтирмасликлари ва уларнинг идиш ва бошқа буюмларидан фойдаланмасликлари.

103. Сил касаллиги муассасалари ташриф буюрувчиларга беморларнинг кийимлари ёки буюмларини зарарсизлантирмасдан бериб юбориши қатъиян ман қилинади (идишлар, рўмолчалар, кийимлар, ўйинчоқлар, китоблар ва бошқалар).

104. Ташкилотда қуйидагилар амалга оширилиши зарур:

жорий зарарсизлантириш тадбирларини ўтказиш;

туфукдонларни, идишларни, ичкийимларни, ётоқ анжомларини, рўмолчаларни ва бошқаларни зарарсизлантиришни тўғри ташкил қилиш;

хоналарни ва буюмларни тозалаш ва зарарсизлантириш тартибини тўғри ташкил қилиш.

105. Сил касаллигига қарши ташкилотлар йилига камида бир марта, шунингдек беморлар қайта жойлаштирилганда, ташкилот кўчирилганда ёки таъмирланишидан олдин якуний зарарсизлантириш тадбирларини ўтказиши керак.

106. Ташкилотда зарарсизлантириш учун дезинфекцион камералар, ётоқ анжомлари ва ички кийимларни зарарсизлантирувчи ускуна ҳамда идишлар учун махсус стерилизаторлар ва бошқалар бўлиши зарур.

3-§. Сил касаллиги ўчоғида жорий ва якуний

зарарсизлантиришда хавфсизлик талаблари

107. Ташкилотда сил касаллиги ўчоғини жорий ва якуний зарарсизлантириш тадбирлари ишлаб чиқилган бўлиши лозим.

108. Жорий зарарсизлантириш тадбирлари бацилла ажратувчи аниқланиши билан дарҳол уй шароитида доимий равишда ўтказилиши шарт.

109. Беморининг уйида жорий зарарсизлантириш тадбирлари сил касаллиги муассасалари ёки поликлиникаларнинг сил касаллиги бўлимлари, қишлоқ жойларда эса оилавий шифокор пунктлари томонидан ташкил қилиниши лозим.

110. Жорий зарарсизлантириш устидан умумий назорат ва амалий ёрдамни Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг ҳудудий бошқармалари ёки туман (шаҳар) бўлимлари ҳамда дезинфекция станциялари олиб боришлари керак.

111. Жорий зарарсизлантиришнинг асосий усуллари қуйидагилардан иборат бўлиши лозим:

механик зарарсизлантириш (нам тозалаш, шамоллатиш ва бошқалар);

юқори ҳароратдан фойдаланиш (туфукдонларни, кийимларни, боғлов воситаларини, идиш ва ўйинчоқларни камерада зарарсизлантириш);

кимёвий зарарсизлантириш воситаларидан фойдаланиш.

112. Сил касаллиги ўчоғида қуйидаги тадбирлар амалга оширилиши лозим:

беморнинг ажратмаларини, идишларини ва овқат қолдиқларини зарарсизлантириш;

ифлосланган ички кийимларни зарарсизлантириш.

113. Сил касаллиги ўчоғида якуний зарарсизлантириш мажбурий равишда қуйидаги ҳолларда ўтказилиши керак:

бемор касалхонага ётқизилганда ёки бир ойдан кўп муддатга жўнаб кетганда;

сил касаллигининг очиқ шакли билан касалланган бемор яшайдиган хонадонда;

бемор бошқа жойга яшаш учун кўчиб кетганида;

бемор вафот этганида.

114. Якуний зарарсизлантиришни ўтказиш учун участка тиббиёт ходими дезинфекция станциясига ёки Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг ҳудудий бошқармалари ёки туман (шаҳар) бўлимларига сил касаллигининг клиник шакли ҳамда зарарсизлантирилиши лозим бўлган хоналар сони ва катталиги тўғрисида маълумот бериши шарт.

115. Якуний зарарсизлантириш дезинфекция станциялари ёки Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитасининг ҳудудий бошқармалари ёки туман (шаҳар) бўлимлари томонидан ўтказилади, шунингдек улар касаллик ўчоғида зарарсизлантиришнинг сифати ва ўз вақтида ўтказилишига масъул ҳисобланадилар.

116. Якуний зарарсизлантиришнинг асосий усуллари қуйидагилардан иборат бўлиши лозим:

жойида юқори ҳароратдан фойдаланиш (кийимлар, боғлов материаллари, идишлар, ўйинчоқларни қайнатиш, чиқиндиларни куйдириш);

камерада зарарсизлантириш (ётоқ анжомлари, беморларнинг устки ва ички кийимлари, паласлар, китоблар ва бошқалар);

кимёвий зарарсизлантириш (ичкийим, идиш, хоналар, мебеллар).

117. Якуний зарарсизлантириш тартиби қуйидагилардан иборат бўлиши лозим:

якуний зарарсизлантириш ўтказишда шифокор томонидан зарарсизлантирилувчи нарсалар ва хоналар ҳажмини ўрганиш;

зарарсизлантириш режасини тузиш.

118. Биринчи навбатда эпидемиологик жиҳатдан аҳамиятга эга бўлган нарсалар зарарсизлантирилиши лозим (ажратмалар, ичкийимлар, идишлар ва бошқалар).

119. Зарарсизлантириш ўтказилаётганда якка тартибдаги ҳимоя воситаларидан фойдаланиш лозим.

4-§. Сил касаллиги ўчоғи ва бацилла ажратувчига

бўлган гигиеник талаблар

120. Бацилла ажратувчига атрофдагилардан ажратилган ҳолда алоҳида хона, иложи бўлмаса хонанинг бир томони ажратиб берилиши лозим. Беморнинг ётоғи девордан нарида, бошқа ётоқлардан эса камида 1,5 м узоқликда бўлиши керак.

121. Хонада фақат бемор учун керакли бўлган буюмлар қолдирилиши лозим.

122. Беморнинг зарарсизлантирилган идишлари алоҳида жавонда ёки умумий жавоннинг алоҳида токчасида сақланиши лозим.

123. Беморнинг буюмлари, кийимлари ва туалет анжомлари алоҳида сақланади, устки кийим учун ҳам алоҳида жой ажратилади.

124. Беморнинг идишлари ва буюмларидан бошқаларнинг фойдаланиши тақиқланади.

125. Бацилла ажратувчининг хонаси қишда тез-тез, иссиқ даврда эса доимо шамоллатиб турилиши лозим.

126. Сил касаллиги ўчоғида парвариш қилинаётган беморларни назорат қилувчи тиббий ходимлар сил касаллиги юқишининг олдини олишда гигиеник тартиб тўғрисида тушунтиришлар олиб боришлари керак.

127. Ҳар бир бемор иккитадан маҳкам ёпиладиган чўнтак туфукдони билан таъминланиши лозим.

IV. СИЛ КАСАЛЛИГИДА ЗАРАРСИЗЛАНТИРИШ УЧУН

ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН ВОСИТА ВА УСКУНАЛАРГА

БЎЛГАН ТАЛАБЛАР

128. Сил касаллигида зарарсизлантирувчи воситалар сифатида қуйидагилар ишлатилиши лозим:

хлорли оҳак - хлор ҳидли оқ кукун;

хлорамин;

гексилрезорцин;

1-хлор-бета-нафтол.

129. Сил касаллигида зарарсизлантиришда қўлланилувчи хлорли оҳакда камида 20 - 25 фоиз фаол хлор бўлиши керак.

130. Хлорли оҳак - хлор ҳидли оқ кукун маҳкам ёпиладиган идишда, қуруқ, салқин жойда, қоронғуда, яхши шамоллатиладиган жойда сақланиши лозим.

131. Хлорли сувдан зарарсизлантириш учун 10 ва 20 фоизли концентрациялардан фойдаланишга рухсат берилади.

132. Лаборатория хоналари табиий ёритилган ва шамоллатиш ускуналари билан жиҳозланган бўлиши, шунингдек кунига икки маҳал шамоллатиб турилиши керак.

133. Барча хоналарга линолеум тўшалиши, санитария хоналарида эса метлах плиткалари ётқизилган бўлиши керак. Деворлар мойли бўёқ билан бўялиши, санитария хоналарида эса кафель ёпиштирилиши зарур.

134. Хоналар ва инвентарлар кунига камида 2 марта тозаланиши керак. Чиқиндилар қопқоқли челакларга йиғилиши ва олиб чиқилиши ҳамда махсус жойда ёқиб юборилиши лозим.

135. Тозалаш инвентарлари (челаклар, латталар, ҳокандозлар ва бошқалар) алоҳида ажратилган хоналарда ёки алоҳида жавонларда сақланиши керак.

136. Ифлос ич кийимлари солинган қоплар сақланадиган ички қисмига темир қопланган қутиларни қўйишга хоналар ажратилиши зарур. Бу кийимлар ювишдан олдин албатта зарарсизлантирилиши лозим.

137. Туфукдон ва балғамларни кимёвий ёки термик йўл билан зарарсизлантиришда, шунингдек суднолар ва сийдик қабул қилувчи идишларни автоматик равишда ювиш ускуналарини ўрнатиш учун алоҳида хоналар бўлиши керак.

138. Ҳар бир стационар бўлимлар иссиқ ва совуқ сув билан таъминланган, идиш ювиш учун алоҳида, қўл ювиш учун алоҳида сув жўмраклари ўрнатилган бўлиши керак.

139. Ошхонада ифлос идишлар ва тоза идишлар учун алоҳида столлар ажратилган бўлиши керак.

140. Беморлардан қайтган идишлар овқат қолдиқларидан тозалангандан кейин термик ёки кимёвий йўл билан зарарсизлантирилиб ювилиши лозим. Овқат қолдиқлари албатта зарарсизлантирилиши керак.

141. Рентген кабинетида ускунанинг экрани орқасига целлулоид плёнкаси ўрнатилади, у кабинетнинг иш вақти тугаганидан кейин ҳар куни 0,25 фоизли фаол хлорамин эритмаси билан ювилиши ёки куйдирилиши лозим.

142. Лабораторияларда иш тугагандан кейин барча ишлатилган материаллар махсус идишларга солиниб, зарарсизлантирилиши керак.

V. МЕҲНАТ МУҲОФАЗАСИ ҚОИДАЛАРИНИ

БУЗГАНЛИК УЧУН ЖАВОБГАРЛИК

143. Мазкур Қоидаларга амал қилиш учун жавобгарлик тегишли ишларни бажарувчи ташкилотлар зиммасига юклатилади.

144. Мансабдор шахслар ва ходимлар меҳнатни муҳофаза қилиш қоидаларига риоя қилмаганликлари учун қонун ҳужжатларига мувофиқ белгиланган жавобгарликка тортиладилар.

VI. ЯКУНИЙ ҚОИДА

145. Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси, Ички ишлар вазирлиги, Ўзбекистон Касаба уюшмалари Федерацияси Кенгаши, "Ўздавэнергоназорат" инспекцияси, Ўзбекистон стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш агентлиги, "Саноатгеоконтехназорат" давлат инспекцияси ва Соғлиқни сақлаш вазирлиги билан келишилган.

"Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами", 2011 йил, 38-сон, 398-модда