ВСЕ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО УЗБЕКИСТАНА
ЎзР Конунчилиги / Хўжалик ва тадбиркорлик фаолиятининг умумий масалалари / Ўз кучини йўқотган ҳужжатлар / Монополияга қарши сиёсат. Табиий монополиялар /Ўзбекистон Республикасининг 02.07.1992 й. 623-XII-сон "Монополистик фаолиятни чеклаш тўғрисида"ги Қонуни
Полный текст документа доступен в платной версии. По вопросам звоните на короткий номер 1172
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ
ҚОНУНИ
02.07.1992 й.
N 623-XII
МОНОПОЛИСТИК ФАОЛИЯТНИ
ЧЕКЛАШ ТЎҒРИСИДА
Ушбу Қонун тадбиркорликни ривожлантириш ва жамият манфаатларини химоя қилиш мақсадларида хўжалик юритувчи субъектларнинг, давлат хокимияти ва бошқарув идораларининг хўжалик юритувчи субъектларнинг рақобатлашуви-бахслашувига йўл бермайдиган, чеклаб қўядиган ёки уни йўқ қилинадиган қўшимча фойда олиш мақсадидаги харакати ёки харакатсизлигини англатувчи Монополистик фаолиятнинг олдини олиш ва пайини кирқишнинг ҳуқуқий асосларини белгилаб беради.
1. Ушбу Қонун республика ва маҳаллий товарлар бозоридаги фаолиятда қатнашаётган мулкчиликнинг шаклидан қатъи назар хўжалик юритувчи субъектлар, давлат ҳокимияти ва бошқарув идоралари, айрим мансабдор шахслар ўртасидаги муносабатларга татбиқ этилади.
2. Юридик ва жисмоний шахслар Ўзбекистон Республикасининг ҳудудидан ташқарида содир этаётган хатти-харакатлар ёки тузаётган битимлар республика бозорида ракобатнинг чекланишита олиб келаётган ёки бошқа салбий оқибатларга сабаб бўлаётган холларда ҳам ушбу Қонун қўлланилади.
3. Қонун:
энергетика тармоғи корхоналари;
мудофаа ахамиятига молик махсулот ишлаб чиқарувчи корхоналар;
магистраль темир йўллар;
қувур ўтказиш транспорти;
умумдавлат аҳамиятига эга бўлган алоқа тизимлари фаолияти билан боғлиқ муносабатларга татбик этилмайди.
Қонун, шунингдек ихтиролар, саноат намуналари, товар белгилари ва муаллифлик ҳуқуқларини ҳуқуқий жихатдан химоя қилиш меъёрларини тартибга солувчи муносабатларга хам татбиқ этилмайди. Бу ҳуқуқлар уларнинг эгалари томонидан рақобатни чеклаш мақсадида қасддан қўлланилаётган ҳоллар бундан мустаснодир.
4. Қорақалпоғистон Республикаси худудида монополияга қарши тадбирларни амалга ошириш тартиби Қорақалпоғистон Республикасининг қонунлари билан белгилаб берилади.
II. МОНОПОЛИСТИК ФАОЛИЯТНИ ВА ҒИРРОМ
РАҚОБАТНИ ЧЕКЛАШ ВА ТАҚИҚЛАШ
2-модда. Бозордаги устунлик мавқеини
суиистеъмол қилишга йўл қўймаслик
1. Устун мавқе деганда хўжалик юритувчи субъектнинг муайян товар бозоридаги улуши монополияга қарши фаолиятини амалга оширишга ваколатли идора белгилаб қўйган энг юқори меъёр чегарасидан ошиб кетган ва бу хол унга мустақил равишда ёки бошқа хужзлик юритувчи субъектлар билан биргаликда иш кўриб, товарларнинг олди-сотдисига хал қилувчи таъсир кўрсатиш, хўжалик юритувчи бошқа субъектларнинг бозорга киришини кийинлаштириб қўйиш ва шу тариқа истеъмолчилар ва жамиятнинг қонуний манфаатларига зиён етказиш имконини берадиган ҳукмрон мавқеи тушунилади.
2. Бозорда устун мавқега эга бўлган хўжалик юритувчи субъектларни қуйидаги хатти-ҳаракатларни қилиши тақиқланади:
бозорда тақчилликни келтириб чиқариш ёки сақлаб туриш мақсадида товарларни ишлаб чиқаришни камайтириш ёхуд тўхтатиб қўйиш, шунингдек уларни муомаладан олиб қўйиш;
мумай фойда олиш мақсадида хаддан ташқари баланд нарх белгилаш ва уни сунъий равишда шундай ушлаб туриш, нархларни асоссиз равишда пасайтириш давлат томонидан бошқариб туриладиган нарх-навони бошқа йўсдаги бузишлар;
хўжалик юритувчи субъектларга уларни бошқа хўжалик юритувчи субъектларга нисбатан нотенг ахволга солиб қўядиган шартларни тикиштириш;
хўжалик юритувчи субъектларнинг бозорга киришига ўзгача тўскинлик қилиш.
3-модда. Хўжалик юритувчи субъектлар ўртасида қонунга
хилоф битимлар тузилишини (келишиб қилинадиган
харакатларни) таъқиқлаш
1. Хўжалик юритувчи субъектлар ўртасида:
кимошди савдоларида, биржаларда ва бошка савдоларда нархларни ошириш, сақлаб туриш ёки пасайтириш;
бозорларни худудий принцип бўйича, олди-сотди хажми бўйича, сотилажак товарларнинг турлари бўйича, сотувчилар ёки харидорлар (буюртмачилар) доираси бўйича ёхуд уларни монополия қилиб олиш мақсадида бошқа белгилар буйича тақсимлаб олиш;
сотувчи ёки харидор (буюртмачи) сифатида хўжалик юритувчи субъектларнинг бозорга киришини чеклаш ёки уларни бозордан сиқиб чикариш;
муайян сотувчилар ёки харидорлар (буюртмачилар) билан шартномалар тузишдан бош тортиш мақсадида тил бириктириш;
рақобатни жиддий тарзда чеклайдиган ёки чеклаши мумкин бўлган бошқа тадбирларни амалга ошириш йўли билан рақобатни чеклашга қаратилган битимлар тузиш (келишиб харакат қилиш) тақиқланади ҳамда ҳақиқий эмас деб топилади.
2. Бири устун мавқега эга бўлган, иккинчиси эса маҳсулот етказиб берувчи ёки истеъмолчи (буюртмачи) бўлган ва бир-бири билан рақобатламаётган хўжалик юритувчи субъектлар ўртасида тузилган битимлар (келишиб харакат қилишлар), башарти бундай битимлар пировардида рақобатни жиддий тарзда чеклаб қўйса, ёхуд чеклаб қўйиши мумкин бўлса, бундай битимлар (келишиб харакат қилишлар) ҳақиқий эмас деб топилади.
3. Алоҳида ҳоллардагина хўжалик юритувчи субъектларнинг ушбу модданинг 1 ва 2-бандларида айтиб ўтилган хатти-ҳаракатлари, башарти бу субъектлар ўз хатти-ҳаракатлари бозорнинг товарлар билан мўл-кўл бўлишига, товарларнинг истеъмол хусусиятлари яхшиланишига ёки ташқи бозорда ўзларининг рақобат лаёқатларининг ошишига ёрдам беришини исботлаб берсалар, тўғри деб топилиши мумкин.
4-модда. Рақобатни чеклайдиган ташкилий
қайта тузилишларни тақиқлаш
1. Бозорда устун мавқега эга бўлишини таъминлайдиган хўжалик юритувчи субъектларни ташкил этиш, бирлаштириш, қўшиб олиш; қайта тузиш, тугатиш, уларнинг хўжалик юритувчи бошқа субъектларнинг (шу жумладан ҳамма турдаги хўжалик уюшмаларининг) устав жамгармасида иштирок этиши тақиқланади.
2. Товарлар (хизматлар) бозорида монополистик фаолият олиб бораётган ёки рақобатнинг жиддий равишда чекланишига олиб келувчи хатти-харакатларга йўл қўяётган хўжалик юритувчи субъектлар мажбурий тартибда бўлиб юборилиши мумкин.
5-модда. Давлат ҳокимияти ва бошқарув идораларининг
ҳамда улар мансабдор шахсларининг рақобатни
чекловчи хатти-харакатларига йўл қўймаслик
1. Давлат хокимияти ва бошқарув идоралари, уларнипг мансабдор шахслари хўжалик юритувчи субъектларнинг мустақиллигини чекловчи, улардан айримларининг фаолият олиб боришини камситувчи ёки, аксинча улар учун қулайлик туғдирувчи шароит яратиб берувчи ҳуқуқий хужжатлар чиқаришга ёки харакатлар қилишга хақли эмаслар, башарти бундай хужжатлар ёки ҳаракатлар ўз пировардида рақобатнинг жиддии равишда чекланишига ёки хўжалик субъектлари ёхуд жисмоний шахсларнинг манфаатларига зарар етказилишига олиб келса ёки олиб келиши мумкин бўлса.
Давлат хокимияти ва бошқарув идораларининг қуйидаги харакатларни қилиш такикланади:
хўжалик юритувчи субъектларнинг муайяй фаолият турларини амалга оширишига, айрим товар турларини ишлаб чиқаришга тақиқ белгилаш, қонунларда кўзда тутилган холлар бундан мустасно;
хўжалик юритувчи субъектларнинг бозорга киришини чеклаш ёки уларни бозордан четлатиш;
хўжалик юритувчи айрим субъектларга уларни бозорга худди шу хил товар чиқараётган хўжалик юритувчи бошқа субъектларга нисбатан устун мавқега қўядиган солиқ имтиёзи ёки ўзга имтиёзларни асоссиз равишда бериш;
хўжалик юритувчи субъектларга шартномалар тузишда кимгадир устунлик бериш тўғрисида ёки муайян харидорлар (буюртмачилар) доирасига молларни биринчи навбатда етказиб бериш (ишларни бажариш, хизмат кўрсатиш) тўғрисида кўрсатмалар бериш;
фаолиятнинг муайян сохасида хўжалик юритувчи янги субъектлар ташкил этишга асоссиз тўсқинлик қилиш;
хўжалик юритувчи субъектлар мустақиллигини чекловчи қонунга хилоф бошқа харакатлар содир этиш.
2. Мансабдор шахсларга (Ўзбекистон Республикасининг қонунларида белгиланган руйхатдаги мансабдор шахсларга) қуйидагилар тақиқланади:
тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиш;
корхонанинг эгаси ёки муассис бўлиш;
давлат тасарруфида бўлмаган хўжалик юритувчи субъектларнинг бошқарув идораларида раҳбарлик лавозимларини эгаллаш;
акцияли жамиятларнинг, масъулияти чекланган жамиятларнинг ёки бошқа хил ширкатларнинг умумий йиғилиши қарорларини қабул қилишда мустақил равишда ёки вакил орқали ўзига тегишли акциялар, улуш қатнашувдаги ҳисса воситасида овоз бериш.
Ғирром рақобатга, шу жумладан:
хўжалик юритувчи бошқа субъектнинг мол-мулки ва тадбиркорлик нуфузига зиён етказиши мумкин бўлган ёлғон, ноаниқ ёки бузиб кўрсатилган маълумотлар тарқатишга;
товар белгисидан, товарнинг фирма номидан ёки маркасидан ўзбошимчалик билан фойдаланиш, шунингдек хўжалик юритувчи бошқа субъект товаларининг шаклини, идишини, ташқи безагини айнан кўчириб олишга;
илмий-техникавий, ишлаб чиқариш, иқтисодий, савдо ва бошқа соҳага оид махфий ахборотни эгасининг розилигисиз олиш, ундан фойдаланиш ва уни ошкор қилишга;
товарларнинг хусусияти, уларни тайёрлаш усули ва ўрни, истеъмол ҳоссалари ва сифати хусусида истеъмолчиларни чалғитишга;
хўжалик юритувчи бошқа субъектларнинг бозорга киришини чекловчи хатти-харакатлар қилишга йўл қўйилмайди.
III. МОНОПОЛИСТИК ФАОЛИЯТНИ ЧЕКЛАШ
ВА ҒИРРОМ РАҚОБАТНИ ТАҚИҚЛАШ ТАБИРЛАРИ
7-модда. Монополияга қарши фаолиятни
амалга оширишга ваколатли идора
1. Ўзбекистон Республикасида монополияга қарши давлат сиёсатини юргизиш мақсадида монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идора тузилади, унинг асосий вазифаси қуйидагилардан иборат бўлади:
тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш, товар бозорида рақобатни ривожлантириш;
монополистик фаолиятнинг, бозордаги устун мақени суиистеъмол қилишларнинг олдини олиш ва уларга йўл қўймасликка, монополист корхоналар белгилайдиган нарх-наволарни бошқариб боришга, ғирром рақобатнинг пайини қирқишга қаратилган чоралар кўриш;
монополияга қарши қонунларга риоя этилишини назорат қилиб туриш.
2. Монополияга қарши қонунлар бузилган холларда монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идора қонунбузарликларни тўхтатиш, дастлабки ҳолатни тиклаш тўғрисида, асоссиз орттирилган даромадни тегишли бюджетга ўтказиш тўғрисида, хўжалик юритувчи субъектларни мажбурий тартибда майдалаб (бўлиб) юбориш тўғрисида ва хўжалик юритувчи субъектларнинг бозордаги устун мақеини бартараф этиш ёки пасайтиришга қаратилган бошқа тадбирлар тўғрисида хўжалик юритувчи субъектлар бажариши шарт бўлган кўрсатмалар беришга, шунингдек хўжалик юритувчи субъектларга, бошқарув идораларига ва мансабдор шахсларга жарима солишга ҳаклидир.
3. Тегишли ҳолларда монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идора материалларни қонунда белгилаб қўйилган тартибда кўриб чиқиш учун суд ёки хакамлик судига, прокуратура идораларига юборади.
1. Монополияга қарши қонунларни бузган хўжалик юритувчи субъект ўзининг монополистик фаолияти, бозордаги устун мавқеини суиистеъмол қилиши ёки ғирром рақобати оқибатида етказилган зарарни суд ёки хакамлик судининг қарорига биноан жабр кўрган хўжалик юритувчи субъектга тўлашга мажбурдир.
2. Агар бошқарув идорасининг монополияга қарши қонунларни бузиб қабул қилган хужжати туфайли хўжалик юритувчи субъектга зарар етказилган бўлса, жабрланувчи томон зарарни қоплаш тўғрисидаги даъво билан ҳакамлик судига мурожаат этишга ҳақлидир.
9-модда. Монополияга қарши қонунларни
бузганлик учун жарималар
1. Монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли орган хўжалик юритувчи субъектларга:
а) қоидабузарликни тўхтатиш, дастлабки ҳолатни тиклаш, ушбу Қонунга зид шартномаларни бекор қилиш ёки ўзгартириш тўғрисидаги кўрсатмаларни бажаришдан бўйин товлаганлик ёки ўз вақтида бажармаганлик учун:
бошқарув органларига ва юридик шахс бўлмиш хўжалик юритувчи субъектларга - энг кам ойлик иш ҳақининг 100 бараваридан 500 бараваригача миқдорда;
жисмоний шахс бўлмиш хўжалик юритувчи субъектларга - энг кам ойлик иш ҳақининг 5 бараваридан 7 бараваригача миқдорда;
давлат ҳокимияти ва бошқарув органларининг ҳамда хўжалик юритувчи субъектларнинг мансабдор шахсларига - энг кам ойлик иш ҳақининг 3 бараваридан 5 бараваригача миқдорда;
б) монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли органга хабар бермаганлик ёки қасддан нотўғри маълумот берганлик учун:
бошқарув органларига ва юридик шахс бўлмиш хўжалик юритувчи субъектларга - энг кам ойлик иш ҳақининг 40 бараваридан 50 бараваригача миқдорда;
жисмоний шахс бўлмиш хўжалик юритувчи субъектларга - энг кам ойлик иш ҳақининг 5 бараваридан 7 бараваригача миқдорда;
давлат ҳокимияти ва бошқарув органларининг ҳамда хўжалик юритувчи субъектларнинг мансабдор шахсларига - энг кам ойлик иш ҳақининг 3 бараваридан 5 бараваригача миқдорда жарима солишга ҳақлидир.
2. Монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идора томонидан солинган жаримани хужалик юритувчи субъект, бошқарув идораси ёки мансабдор шахс жарима солинганлиги тўғрисидаги қарорни олган пайтдан бошлаб 30 кун ичида тўлаши керак.
Жаримани белгиланган муддатда тўлашдан бўйин товланган ёки жарима тўлиқ миқдорда тўланмаган тақдирда монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идора тегишли ариза билан судга ёки хакамлик судига мурожаат қилишга хақлидир.
Агар жарима солиш тўғрисидаги қарорнинг дарҳол ижро этилиши корхонани синишга олиб келиши мумкин бўлса, у холда монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идора, суд ёки хакамлик суди жарима солинган хўжалик юритувчи субъектнинг аризасига биноан унга жаримани бўлиб-бўлиб тўлаш имконини беришга хақлидир.
Монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идора томонидан солинган жарималар тегишли бюджетга тўланади ёки шу бюджет фойдасига ундирилади.
10-модда. Ушбу Қонунни бузганлик тўғрисидаги
ишларни қараб чиқиш учун асослар
1. Монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идора монополияга қарши қонунларни бузиш холларига оид ишларни ўз материаллари асосида, хўжалик юритувчи субъектларнинг, давлат хокимияти ва бошқарув идораларининг, истеъмолчилар жамиятлари ва уюшмаларининг, бошқа жамоат ташкилотлари ва айрим шахсларнинг аризалари, прокуратура, суд ва хакамлик судининг материаллари асосида қараб чиқади.
Аризалар монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идорага ёзма шаклда берилади, уларга монопалияга қарши қонунларни бузиш ҳолларидан шохидлик берувчи ҳужжатлар илова қилинади.
Аризалар ва хужжатларнинг мазмуни ошкор қилиниши мумкин эмас.
2. Суд ёки ҳакамлик суди монополияга қарши қонунларни бузганлик ҳақидаги ишларни монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идоранинг аризаси, прокуратура материаллари, хўжалик юритувчи субъектлар ва бошкарув идораларининг мурожаатлари асосида қараб чиқади.
11-модда. Монополияга қарши фаолиятни амалга
оширишга ваколатли идоранинг қарорлари
устидан шикоят қилиш тартиби
1. Бошқарув идоралари, хўжалик юритувчи субъектлар, мансабдор шахслар монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идоранинг қарорларига норози бўлган такдирда бундай қарорларнинг бутунлай ёки қисман ҳақиқий эмас деб топилиши хақидаги ёхуд жарима солинганлик тўғрисидаги қарорларни бекор қилиш ёки ўзгартириш ҳақидаги ариза билан судга ёки хакамлик судига мурожаат қилишга хақлидирлар.
2. Аризалар хакамлик суди томонидан - бошқарув идораларининг хужжатларини хақиқий эмас деб топиш тўғрисидаги аризаларни қараб чиқиш учун белгиланган тартибда, суд томонидан эса - маъмурий-хуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишларни кўриш учун Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодексида назарда тутилган тартибда қараб чиқилади.
3. Монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идоранинг ноқонуний хатти-ҳаракатлари натижасида етказилган зарарлар манфаатдор шахсларнинг даъвосига биноан қонунда белгиланган тартибда қопланади.
12-модда. Хўжалик юритувчи субъектнинг асоссиз
равишда орттирган фойдасини тортиб олиш
Монополияга қарши фаолиятни амалга оширишга ваколатли идоранинг кўрсатмаси бажарилмаган тақдирда хўжалик юритувчи субъектнинг бозордаги устун мавқени суиистеъмол қилиш ёки ғирром рақобат натижасида, олган фойдаси суднинг ёки ҳакамлик судининг қарори билан тегишли бюджет фойдасига тортиб олинади.
13-модда. Монополияга қарши қонунларга
риоя этилиши устидан жамоат назорати
Ўз низомларига кўра рақобатни ривожлантиришга ва истеъмолчиларнинг манфаатларини монополистик фаолиятдан химоя қилишга кўмаклашиш мақсадини кўзловчи жамоат уюшмалари тегишли идоралар билан хамкорликда монополияга қарши қонунларга риоя этилиши устидан жамоат назоратини амалга оширишга ҳаклидирлар.
Мазкур уюшмалар ўз фаолиятларида амалдаги қонунларга риоя қиладилар.
Ўзбекистон Республикаси Президенти И. Каримов
Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1992 й. 10-сон, 392-модда
78-150-11-72 
Мобильная версия сайта