Ўзбекистон Республикаси банкларида пул муомаласига доир ишларни ташкил этиш тўғрисидаги Йўриқнома (Янги таҳрир) (АВ томонидан 08.07.2002 й. 1156-сон билан рўйхатга олинган Марказий банк Бошқарувининг 25.05.2002 й. 14/7-сон қарори билан тасдиқланган)

6. Банклар касса оборотларининг чораклик хомчўтини тузиш учун банкда талаб қилиб олунгунча депозит ҳисобварақларига эга бўлган ташкилотлардан касса буюртмаларини оладилар.

7. Банклар ҳар бир чоракнинг бошланишидан 60 кун олдин асосий талаб қилиб олгунча депозит ҳисобварақларига хизмат кўрсатилаётган ташкилотлардан 1-иловадаги шакл бўйича, тайёрлов ташкилотларидан 2-иловадаги шакл бўйича касса буюртмаларини оладилар.

Мудофаа вазирлиги, Ички ишлар вазирлиги, Республика Миллий хавфсизлик хизмати, Давлат чегараларини ҳимоя қилиш қўмитаси, Фавқулодда ҳолатлар вазирлигининг ҳарбий қисмлари ва ташкилотлари (савдо ва томоша ташкилотлари бундан мустасно) банкларга хомчўт қилинаётган чоракда тушадиган ҳамда бериладиган нақд пулларнинг умумий суммаларига доир маълумотларни маълум қиладилар. Банклар бу суммаларни касса оборотлари тахминига "Бошқа тушумлар" ва "Иш ҳақига берилган пуллар" моддалари бўйича киритадилар.

Касса оборотлари тушум манбалари ва чиқим таркиби бўйича 3-иловадаги шаклга мувофиқ қайднома жамланади.

8. Банклар қуйидагиларга алоҳида эътибор берган ҳолда, ташкилотлардан олинган касса буюртмаларини кўриб чиқадилар:

ташкилотлар фаолиятларининг хомчўт (прогноз) ҳисоб-китобларидан келиб чиққан ҳолда уларнинг кассаларига тушадиган пулларнинг тўлиқ ҳисобга олиниши;

пул тушумларини кўпайтириш ҳамда пул маблағларини сарфлашни тежаш имкониятлари.

Банклар ташкилотлардан олинган касса буюртмасини кўриб чиқиш натажалари бўйича зарур бўлса, мижоз билан келишган ҳолда, уларга аниқликлар киритадилар.

9. Банклар ҳар бир чоракка мўлжалланган касса оборотлари хомчўтини ойма-ой тақсимлаб чиқадилар. Бунда қуйидагилар ҳисобга олинади:

ҳар бир ойдаги кунлар сони ва бошқа хусусиятлари;

чакана товар айланмаси, иш ҳақи фондлари ҳажмининг ойлар бўйича ўзгариб туриши мумкинлиги (саноат, қишлоқ хўжалиги, қурилишнинг айрим тармоқларида ишларнинг мавсумий бўлиши, байрамларнинг таъсири, ишчи ва хизматчиларнинг оммавий равишда меҳнат таътилига чиқадиган вақти ва шунга ўхшаш ҳолатлардан келиб чиқиб);

аҳолининг солиқлар, йиғимлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлаш муддатлари;

жойларда касса ресурсларини кўпайтириш ҳамда маблағларни сарфлашни тежаш юзасидан амалга оширилаётган тадбирлар.

10. МБ ХББ бўйича касса оборотлари хомчўтни ишлаб чиқишда банклар тақдим этган касса оборотлари хомчўти лойиҳаларидан, ўтган даврларда ҳақиқатда амалга оширилган касса оборотлари ҳақидаги ҳисобот маълумотлари динамикасидан фойдаланади.

11. Тижорат банклари филиаллари касса оборотларининг хомчўтини МБ ХББга, улар эса Марказий банкка тақдим этадилар.

Банк филиаллари касса оборотларининг тахминини МБ ХББ га телеграф орқали минг сўмда, МБ ХББ Марказий банкка миллион сўмда жўнатадилар.

Чораклик касса оборотларининг хомчўти билан биргаликда почта орқали унга тушунтириш хати жўнатилади.

Хат қисқа бўлиши керак, унда касса оборотларининг тўлиқ асосланган хомчўти ҳамда ўтган йилнинг тегишли даврига нисбатан ўзгаришларга тушунтиришлар берилади.

Тижорат банклари филиалларининг МБ ХББга ва уларнинг Марказий банкка касса оборотларининг хомчўтини тақдим этадиган муддатлар Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан белгиланади.

12. Нақд пул муомаласини ташкил қилиш чораларини, шунингдек, ҳудудлардаги касса-ҳисоб марказларининг заҳира фондларига нақд пул олиб келиниши хомчўти ишлаб чиқилишида, эмиссия (муомаладан олиш) кўрсаткичларини хомчўт ҳисоб-китоблари ҳисобга олинади.

Келгуси чорак учун нақд пул эмиссияси (муомаладан олиш) хомчўтини ойма-ой тақсимланган ҳолда МБ ҲББ га етказилади.

Шунга мувофиқ МБ ҲББ ойма-ой тақсимланган нақд пул эмиссияси (муомаладан олиш) параметрларини олган кундан бошлаб, тўрт иш куни мобайнида банк филиалларига етказади.

3-§. ПУЛ МУОМАЛАСИНИ ТАШКИЛ

ЭТИШ БОРАСИДАГИ ИШЛАР

13. Республика банклари фаолияти пул муомаласини барқарор сақлаб туришга ҳамда миллий валютанинг барқарорлигини таъминлашга йўналтирилади.

14. Банклар пул муомаласининг ҳолатини муттасил ўрганадилар ва таҳлил қиладилар ҳамда уни мустаҳкамлаш учун амалий чоралар кўрадилар, ташкилотлар ва жисмоний шахсарнинг нақд пулга бўлган эҳтиёжлари узлуксиз қондирилиб туришини таъминлайдилар.

15. Банклар статистик органларидан олинган статистик маълумотларга асосан:

халқ истеъмол молларининг умумий ҳажми, турлари бўйича ишлаб чиқарилиши, чиқарилаётган маҳсулотлар аҳоли талабларига мос бўлиши борасида доимий мониторинг олиб борадилар, тайёр саноат маҳсулотларининг қолдиғини, савдонинг аҳволи ва товар захираларининг ҳолатини, товар айланмасининг мўлжалдаги ҳажмининг бажарилишини таҳлил қиладилар;

савдодаги ҳолатни, чакана товар обороти тузилишини,чакана савдо тармоғидаги товар захиралари таркибини, аҳолининг товарлар ва хизматларга бўлган эҳтиёжи қандай қондирилаётганини ўрганадилар ҳамда ана шу ўрганиш натижаларидан аҳолининг тўловга қобил талабини қондиришни яхшилаш юзасидан таклифлар ишлаб чиқишда фойдаланадилар;

аҳолига пуллик хизматлар кўрсатувчи ташкилотлар бўйича мониторинг олиб борадилар, кўрсатилган хизматлар ҳажмини тушган пуллар билан мунтазам таққослаб борадилар.

16. Банклар:

аҳолининг бўш пул маблағларини омонатларга жалб этишга, жисмоний шахсларнинг пул даромадларини нақд пулсиз тартибда омонатларга ўтказилишини кенгайтиришга, товарлар ва хизматлар учун нақд пулсиз ҳисоб-китобларни ривожлантиришга қаратилган чоралар кўрадилар;

нақд пул оборотини ташкил этади, ташкилотларга тушган пул тушумларини топшириш тартиби ва муддатларини, тушумдан пул сарфлаш меъёрларини ҳамда уларнинг кассалардаги қолдиқ пуллар лимитини белгилаб беради. Бунда нақд пулларнинг тезлик билан тушиб туришини таъминлашни, пулнинг қарши оборотларига йўл қўймасликни назарда тутадилар;

пул тушумларининг банк кассаларига ўз вақтида ва тўлиқ тушиши, ташкилотлар томонидан юридик шахсларнинг касса операцияларини амалга ошириш қоидаларига (1998 йил 17 декабрда 565-сон билан рўйхатдан ўтказилган) риоя қилиши устидан мониторинг олиб борадилар;

ташкилотларда иш ҳақи тўлашнинг белгиланган муддатларига риоя этилиши мониторингини амалга оширадилар;

ҳақиқатда тушган тушумлар ва берилган нақд пулларнинг касса оборотлари тахминидан фарқ қилиш сабабларини аниқлайдилар ҳамда нақд пул тушумларининг кўпайишини ва пул маблағларининг ўта тежамкорлик билан сарфланишини таъминлаш чораларини кўрадилар.

17. Банклар пул муомаласининг ҳолатини ҳамда бу холатни тавсифловчи кўрсаткичларни таҳлил қилиш асосида тегишли идоралар билан биргаликда пул муомаласини барқарорлаштириш, ташкилотларнинг нақд пулга бўлган эҳтиёжларини узлуксиз қондиришга қаратилган таклифлар ишлаб чиқиб, жойлардаги давлат бошқарув органлари муҳокамасига қўядилар.

18. МБ ХББ зиммасига Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳрида пул муомаласини ташкил этиш, тижорат банкларининг фаолиятини мувофиқлаштириш ва мониторинги юклатилади.

МБ ХББ:

тегишли ҳудудда пул муомаласини ташкил этадилар ва амалга оширадилар;

пул муомаласининг аҳволини, на