Электр энергиясидан фойдаланиш Қоидалари (ЎзР ВМ 16.06.2003 й. 271-сон қарорига 1-илова)

Функция недоступна

Вазирлар Маҳкамасининг

2003 йил 16 июндаги

271-сон қарорга

1-ИЛОВА

Электр энергиясидан фойдаланиш

ҚОИДАЛАРИ

I. АСОСИЙ ТУШУНЧАЛАР ВА АТАМАЛАР

1. Ушбу Қоидаларда қуйидаги асосий тушунчалар ва атамалардан фойдаланилган:

электр энергиясини қабул қилувчи - электр энергиясини қабул қилиб олиш ва ундан фойдаланиш учун мўлжалланган қурилма ёки прибор;

энергия қурилмаси - электр энергиясини ишлаб чиқариш, ўзгартириш, трансформация қилиш, узатиш, тақсимлаш ҳамда уни энергиянинг бошқа турига айлантириш учун мўлжалланган машиналар, аппаратлар, электр узатиш линиялари ва ёрдамчи асбоб-ускуналар (улар ўрнатилган иншоотлар ва бинолар билан бирга);

энергия билан таъминловчи ташкилот - энергияни шартнома бўйича сотиш ва тақсимлаш ҳуқуқига эга бўлган юридик шахс;

энергия билан таъминловчи ташкилот абоненти - энергия билан таъминловчи ташкилот тармоқларига у билан баланс бўйича тегишли электр тармоқлари чегарасига бевосита уланган истеъмолчи, унинг электр энергиясидан фойдаланиш ҳуқуқи энергия билан таъминловчи ташкилотнинг истеъмолчи ёки унинг юқори ташкилоти билан шартномасида келишилган бўлади. Маиший истеъмолчилар учун - квартира, иморат ёки шахсий мулк бўлган ҳудудий бирлашган иморатлар гуруҳи;

энергия билан таъминловчи ташкилотнинг субабоненти - энергия билан таъминловчи ташкилотнинг розилиги билан абонентнинг электр тармоқларига бевосита уланган ва абонент билан электр энергиясидан фойдаланиш юзасидан шартномага эга бўлган истеъмолчи. Энергия субабонентга берилганда абонент энергия билан таъминловчи ташкилот олдида Электр энергиясидан фойдаланиш қоидаларига риоя қилиш бўйича жавобгар ҳисобланади;

электр тармоғининг баланс бўйича тегишлилик чегараси - электр тармоғининг энергия билан таъминловчи ташкилот билан абонент ўртасидаги бўлиниш нуқтаси, у электр тармоғининг баланс бўйича тегишлилик чегараси бўйича аниқланади;

ҳисобга олиш нуқтаси - электр билан таъминлаш схемаси нуқтаси, унда ўлчаш прибори (ҳисоблаш счётчиги, ҳисобга олиш тизими ва шу кабилар) ёки бошқача усулда электр энергияси сарфи миқдори аниқланади;

ҳисобга олишни назорат қилиш прибори - назорат қилиш учун фойдаланиладиган ҳисобга олиш прибори, унинг кўрсаткичлари асосида тармоқнинг мазкур нуқтасидаги электр энергияси сарфи аниқланади;

электр энергияси ва қувватини ҳисобга олувчи ҳисоблаш прибори - ҳисобга олиш (шу жумладан актив электр қувватини ҳисобга олиш) приборлари, шунингдек жамловчи қурилмалар ва ҳисобга олишнинг автоматик тузилмалари, улар Электр қурилмаларини ўрнатиш қоидаларига ҳамда Ёнилғи ва энергияни ҳисобга олиш приборлари билан жиҳозлаш, улардан фойдаланишни ташкил қилиш қоидаларига мувофиқ ўрнатилади;

истеъмолчининг уланган қуввати - истеъмолчининг энергияни ишчи кучланишга (бевосита ток қабул қилувчиларга бериладиган кучланишга) айлантирувчи трансформаторларининг ва 1000 Вольт (В)дан ортиқ кучланишли электр двигателларининг электр тармоқларига уланган жами қувват. Истеъмолчиларнинг электр қурилмаларига энергия трансформаторлардан ёки энергия билан таъминловчи ташкилотнинг кам вольтли тармоқларидан берилганда истеъмолчининг уланган қуввати учун фойдаланишга рухсат этилган қувват қабул қилинади, унинг миқдори энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан белгиланади ҳамда электр энергияси бериш ва ундан фойдаланиш шартномасида кўрсатилади;

аввалдан мўлжалланган қувват - истеъмолчининг энергия тизимининг энг катта нагрузкасида қатнашувчи ҳисобланган энг катта қуввати (нагрузкаси). Истеъмолчининг энг катта нагрузкаси тегишли ҳисобга олиш приборлари (ҳисоблаш счётчикларининг ярим соатдаги кўрсаткичлари бўйича) ёки энергия тизимининг энг катта нагрузкали соатларида ҳисобга олишнинг автоматлаштирилган тизими кўрсаткичлари билан аниқланади;

ҳисоб-китоб даври - электр энергиясининг истеъмол сарфи (ҳажми) аниқланиши, истеъмол қилинган электр энергияси учун истеъмолчи ва энергия билан таъминловчи ташкилот ўртасида ўзаро ҳисоб-китоб қилиниши керак бўлган вақт даври (ой). Томонлар билан келишилган ҳисоб-китоб даври шартномада кўрсатилади;

оралиқ ҳисоб-китоб - ҳисоб-китоб даври мобайнида истеъмол қилинган энергия ва қувват учун тўловчи абонент томонидан қисман ҳақ тўлаш;

якуний ҳисоб-китоб - ҳисоб-китоб даври тугагач истеъмол қилинган энергия ва қувват учун тўловчи абонент билан ҳисоб-китоб қилиш;

тўлов ҳужжати - тўлов талабномаси, унинг асосида энергия билан таъминловчи ташкилотнинг ҳисоб-китоб рақамига пул маблағлари ўтказилади, шунингдек билдиришнома, унинг бўйича тўлов нақд пул билан амалга оширилади;

улгуржи истеъмолчи - қайтадан сотувчи - энергия билан таъминловчи ташкилот абоненти, балансида ўзининг электр тармоғи бўлган ва энергия билан таъминловчи ташкилотдан ва электр станцияларидан электр энергиясини улгуржи харид қилувчи ва уни шартнома бўйича турли истеъмолчиларга қайтадан сотувчи хўжалик ҳисобидаги ташкилот абонент ҳисобланади;

электр энергияси истеъмолининг шартномавий миқдори - тегишли ҳисоб-китоб даврида абонент томонидан истеъмол қилинадиган энергиянинг энергия билан таъминловчи ташкилот ва абонент ўртасидаги шартномада белгиланган миқдори;

электр билан таъминлашдаги танаффус (узиб қўйиш) - истеъмолчига электр энергияси беришни тўхтатиш, автоматик қурилмаларнинг муваффақиятли ишлаши туфайли ёки истеъмол қилишнинг чекланишига олиб келмайдиган, бир вақтнинг ўзида бирнечта линиялар бўйича энергия олувчи истеъмолчилар учун битта ёки бирнечта энергия таъминоти линияларининг узиб қўйилиши туфайли содир бўладиган танаффуслар бундан мустасно;

чеклаш - шартномада назарда тутилган тадбирларни қўлланиш оқибатида муайян оралиқ вақт давомида, шунингдек энергия билан таъминловчи ташкилотнинг электр тармоқларида форс-мажор ҳолатлар туфайли пайдо бўлган авария режимлари вақтида истеъмолчига электр энергияси ва (ёки) қуввати бериш миқдорининг камайиши;

етарли миқдорда берилмаган электр энергияси (кам бериш) - энергия таъминотидаги танаффус, шу жумладан узиб қўйиш ва чеклаш вақтида истеъмолчи тўлиқ олмаган электр энергияси миқдори;

электр энергияси сифати - бу электр энергиясининг тақсимланиш чегарасида энергия кўрсаткичларининг стандартлаштириш бўйича қонун ҳужжатларида ёки энергия таъминоти шартномасида белгиланган талабларга мувофиқлигидир;

энергия таъминотининг технологик брони - технологик жараённи, ишлаб чиқариш циклини тугаллаш учун зарур бўлган электр қуввати ёки энергия сарфи (ҳажми);

энергия таъминотининг аварияли брони - мулкчиликнинг барча шаклларидаги хўжалик юритувчи субъектни асбоб-ускуналарни сақлаш, инсонлар ҳаёти хавфсизлиги учун қисман ёки тўлиқ тўхтатишда, авария ва қўриқлаш ёритгичлари, шамоллатиш, сув оқавасини оқизиш, сув таъминоти, иситиш, ёнғин хавфсизлиги учун зарур бўлган энг кам электр қуввати ёки энергия сарфи;

режали узиб қўйиш - энергия билан таъминловчи ташкилотнинг энергия қурилмаларини режали - эҳтиёт таъмирлаш жадвали бўйича таъмирлаш ёки профилактикаси даврида абонентлар билан олдиндан келишилган ва уларни (камида 3 сутка олдин огоҳлантирган ҳолда истеъмолчига энергия беришни тўлиқ ёки қисман тўхтатиш, агар шартномада бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса;

блок-станциялар - энергия тузилмасининг электр тармоғига бевосита ёки абонентлар тармоғи орқали уланган ҳамда ягона оператив-диспетчерлик бошқаруви бўйича ишлайдиган саноат ва идора истеъмолчиларининг электр станциялари.

II. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

2. Мазкур Қоидалар "Энергиядан оқилона фойдаланиш тўғрисида", "Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида", "Табиий монополиялар тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси қонунларига, шунингдек Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодексига мувофиқ ишлаб чиқилган ва энергия билан таъминловчи ташкилотларнинг электр энергияси истеъмолчилари билан ўзаро муносабатларини белгилайди ҳамда ҳам энергия билан таъминловчи ташкилотлар, ҳам юридик ва жисмоний шахслар - электр энергияси истеъмолчилари учун мажбурий ҳисобланади.

3. Саноат маҳсулоти тури сифатида электр энергияси бериш энергия билан таъминловчи ташкилот билан энергия қурилмаси энергия билан таъминловчи ташкилотнинг тармоқларига бевосита уланган истеъмолчи (абонент) ўртасида тузилган шартнома асосида мазкур Қоидаларга мувофиқ амалга оширилади. Намунавий шартномалар шакллари Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ ишлаб чиқилади ва белгиланган тартибда Электр энергетикада назорат бўйича давлат инспекцияси ("Ўздавэнергоназорат" агентлиги) томонидан тасдиқланади.

Субабонентлар абонент билан электр энергиясидан фойдаланиш учун шартномани энергия билан таъминловчи ташкилотнинг розилигига кўра тузадилар.

Абонент ва энергия билан таъминловчи ташкилот ўртасидаги шартномада қуйидагилар назарда тутилади:

шартнома мавзуси;

истеъмол қилишнинг белгиланган режимларига риоя қилишнинг ва электр энергияси сифати кўрсаткичларини келишишнинг мажбурийлиги;

тармоқлар ва энергия асбоб-ускуналарининг баланс бўйича тегишлилик чегаралари;

электр энергиясига ҳақ тўлаш бўйича истеъмолчиларнинг тариф гуруҳлари;

истеъмолчининг тасарруфидаги тармоқлар ва энергия асбоб-ускуналаридан, ҳисобга олиш приборларидан фойдаланишнинг хавфсизлигини ва созлигини ҳамда энергия таъминотининг ишончлилигини таъминлаш;

абонентнинг, субабонентларнинг тармоғига уланиш (истеъмолчининг номи, қуввати, ҳисобга олишнинг ҳисоб-китоб приборлари, тарифлар ва бошқа маълумотлар);

алоҳида шартлар;

аҳдлашувчи томонларнинг жавобгарлиги;

низоларни ҳал этиш тартиби;

томонларнинг реквизитлари.

4. Энергия билан таъминловчи ташкилотларга, истеъмолчида ҳисобга олишнинг кўптарифли приборлари мавжуд бўлган тақдирда, электр энергиясига тарифларни сутка вақти зоналари (тиғиз соатлар, ярим тиғиз соатлар, тунги нагрузка) ва йил фасллари (ёзги ва қишки давр) бўйича табақалаштириш ҳуқуқи берилади.

Истеъмолчи томонидан фойдаланилган электр энергиясини ҳисобга олиш учун "Ўзстандарт" агентлиги ёки унинг ўлчов воситаси турини тасдиқлаш тўғрисида Ўзбекистон Республикасининг сертификатига эга бўлган ҳудудий бўлинмалари томонидан рўйхатдан ўтказилган ҳамда электр энергиясини ҳар бир сутканинг камида тўртта вақти даври бўйича алоҳида ҳисобга олиш имконини берадиган кўп тарифли ҳисоблагичлар ёки ҳисобга олишнинг автоматлаштирилган тизимлари қўлланилиши мумкин.

Энергия таъминоти ташкилоти электр энергиясининг амалдаги истеъмолини аниқлаш учун абонентлардаги ҳисоблагичлар кўрсаткичларини ҳар ойда ёзиб олиши керак.

5. Энергияга тариф ўзгарган тақдирда, санасидан қатъи назар, шартнома ўз кучида қолади ва истеъмолчи олинган энергия учун янги тариф жорий этилган кундан бошлаб ҳақ тўлашга мажбурдир.

Бунда электр энергияси учун тариф оширилган тақдирда истеъмолчилар электр энергиясининг аванс тарзида ҳақ тўланган миқдори учун (ўн икки ойдан кўп бўлмаган вақт учун) қўшимча тўловлардан озод қилинади.

6. Томонлар шартнома тузиш, уни ўзгартириш, бекор қилиш ёки унинг муддатини узайтириш масалалари бўйича Ўзбекистон Республикаси қонунларига ва мазкур Қоидаларга амал қилади.

7. Янги энергия қурилмаларини фойдаланишга топшириш ва янги субабонентларни улаш энергия қурилмасини фойдаланишга йўл қўйиш "Ўздавэнергоназорат" инспекцияси билан келишилгандан кейин энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан амалга оширилади.

8. Энергияни қайта сотувчи ёки ўз тармоқлари орқали берувчи ташкилотлар (улгуржи истеъмолчилар - қайта сотувчилар, блок-станциялар, абонентлар) охирги йилларда энергиянинг ўртача истеъмоли таҳлили асосида аниқланадиган ўз электр тармоқларига уланган бошқа объектларнинг энергия истеъмолини ҳисобга олган ҳолда энергиянинг умумий (йиғма) миқдори юзасидан энергия билан таъминловчи ташкилот билан шартнома тузадилар.

9. Истеъмолчи (аҳолидан ташқари) ўзига тегишли тармоқларга рухсат берилган қувват доирасида 1000 Вольтгача кучланишли ўз электр ускуналарини бирлаштириши мумкин (бинони электр билан иситиш ва рекламадан ташқари).

10. Энергияни қайта сотувчи ташкилотларнинг энергия билан таъминловчи ташкилот ва қайта сотувчи ўртасидаги ўзаро муносабатлари мазкур Қоидалар ва улар ўртасида энергия бериш учун тузилган шартнома билан тартибга солинади.

11. Энергия билан таъминловчи ташкилот абонентга (аҳолидан ташқари) энергияни бирлаштирилган тармоқ орқали энергия таъминоти шартномасида назарда тутилган миқдорда ва томонлар ўзаро келишган энергия бериш режимига риоя қилган ҳолда беришга мажбурдир.

Истеъмолчи "Ўздавэнергоназорат" инспекцияси томонидан энергиядан нооқилона фойдаланган (имзоланган далолатномага мувофиқ), энергияни тежаш бўйича ташкилий-техник тадбирлар режасини бажармаган тақдирда, энергия билан таъминловчи ташкилот энергиядан нооқилона фойдаланишнинг аниқланган ҳолатларидан келиб чиқиб энергия истеъмолининг шартномавий миқдорини камайтиришга ҳақлидир.

12. Энергия билан таъминловчи ташкилот тизимидаги аварияларнинг олдини олиш ва уларни тугатиш ёки одамларнинг хавфсизлигини таъминлаш ишлари билан боғлиқ кечиктириб бўлмайдиган чора-тадбирлар кўриш зарур бўлганда ва фойдаланилган энергия учун ҳақ тўланмаганда истеъмолчи билан келишмасдан ва уни огоҳлантирмасдан, бироқ уни дарҳол хабардор қилган ҳолда энергия беришда танаффусга ёки чеклашга йўл қўйилади.

13. Объектнинг электр таъминоти лойиҳасида назарда тутилган электр таъминотининг ўзаро захираланувчи манбалари ишида ёки асосий таъминотни такроран автоматик таъминлашда автоматик ишга тушириш пайтида электр энергиясини узиб қўйиш (сабабларидан қатъи назар) электр таъминотидаги танаффус ҳисобланмайди.

14. Истеъмолчиларнинг электр қурилмалари устидан давлат назорати қонун ҳужжатларига мувофиқ "Ўздавэнергоназорат" инспекцияси томонидан амалга оширилади.

15. Электр энергияси исроф қилиб сарфланганлиги ва истеъмолчининг авария хавфи туғдирадиган ёки одамларнинг ҳаётига хавф соладиган энергия қурилмаларининг қониқарсиз техник ҳолати учун "Ўздавэнергоназорат" инспекцияси энергия беришни тўхтатиб қўйиш ҳуқуқига эга.

16. Махсус қоидалар бўйича фойдаланиладиган электр қурилмалари устидан энергетика назорати амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ тегишли вазирликлар ва идоралар томонидан амалга оширилади.

17. Давлат энергетика назорати амалга оширилиши абонентларни фойдаланилаётган энергетика тармоқлари, приборлар ва асбоб-ускуналарнинг зарур техник ҳолати ва хавфсизлиги таъминланиши, энергия истеъмолининг белгиланган режимига риоя қилиниши учун жавобгарликдан, шунингдек энергиядан фойдаланиш пайтида пайдо бўладиган авариялар, ёнғинлар, энергияни ҳисобга олиш приборларининг носозликлари ва бошқа қоидабузишлар тўғрисида энергия билан таъминловчи ташкилотларни дарҳол хабардор қилиш мажбуриятидан озод қилмайди.

18. Энергетика тармоқлари, приборлар ва асбоб-ускуналарнинг техник ҳолатига ва улардан фойдаланишга нисбатан қўйиладиган талаблар, шунингдек уларга риоя қилиниши устидан назоратни амалга ошириш тартиби қонун ҳужжатлари ва бошқа норматив ҳужжатлар билан белгиланади.

19. Ушбу Қоидалар бузилганлиги учун жавобгарлик "Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига, Фуқаролик кодексига, шунингдек Ўзбекистон Республикасининг бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларига мувофиқ энергия билан таъминловчи ташкилот билан истеъмолчи ўртасида тузиладиган шартномада белгиланади.

III. ИСТЕЪМОЛЧИЛАРНИНГ ЭЛЕКТР ҚУРИЛМАЛАРИ

УЛАНИШИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТЕХНИК ТАЛАБЛАР

20. Электр энергиясининг барча истеъмолчилари, шу жумладан хусусий уй-жойларда яшовчи истеъмолчилар электр энергиясидан фойдаланишда энергия билан таъминловчи ташкилотнинг тармоқларига электр қурилмаларининг янги ва қўшимча қувватлари уланишига техник шартларни олишга мажбурдирлар.

Электр қурилмаларининг электр таъминотини лойиҳалаштириш, асбоб-ускуналарни монтаж қилиш ва уларни энергия билан таъминловчи ташкилотнинг тармоқларига техник шартларсиз улаш тақиқланади.

21. 1000 вольт ва ундан юқори вольт кучланишли трансформатор ёки двигателларнинг янги ёки қўшимча қувватларни бирлаштиришга, энергия билан таъминловчи ташкилотнинг тармоқли трансформаторларига бирлаштириладиган паст вольтли қурилмалар қувватидан фойдаланишга янги ёки фойдаланишга берилган қувватнинг кўпайтирилишига техник шартлар истеъмолчи-буюртмачи (қурувчи)дан буюртма олингандан кейин ёки унинг топшириғига кўра бош лойиҳа ташкилотининг буюртмаси олингандан кейин белгиланган тартибда энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан берилади.

22. Истеъмол қилинадиган қувватни кўпайтирмайдиган, бироқ истеъмолчининг ташқи электр таъминоти схемасини ўзгартирадиган электр қурилмалари тоифалари ўзгарган тақдирда (электр таъминоти ишончлилиги бўйича) истеъмолчи бунга энергия билан таъминловчи ташкилотдан қўшимча техник шартлар олишга мажбурдир.

23. Истеъмолчи буюртманомада лойиҳалаштирилаётган объектни тавсифловчи маълумотларни қисқача шаклда кўрсатади: нагрузка миқдори, электр таъминоти ишончлилиги бўйича истеъмолчининг тоифаси, жойлашган жойи (янгидан ташкил этилаётган корхонанинг аҳоли пункти билан боғлиқ картография материали), объектни лойиҳалаштириш ва қуриш муддатлари, баланс бўйича тегишлилик тарифи;

24. Электр қурилмалари энергия билан таъминловчи ташкилотнинг абонентлари (асосий истеъмолчиларнинг) тармоғидан энергия оладиган субабонентлар - истеъмолчилар техник шартларни энергия билан таъминловчи ташкилотнинг рухсати билан улардан оладилар ва абонентдан бирлашишга техник шартларни олган субабонент унга корхона, бино, иншоот унинг тармоқларига қўшилиши учун лойиҳа ҳужжатларини келишиш учун тақдим этади.

Агар, субабонентнинг нагрузкаси кўпайиши муносабати билан абонентнинг ташқи электр таъминоти схемасини ўзгартириш ёки энергия билан таъминловчи ташкилот билан тузилган шартномада қайд этилган трансформаторлар ва юқори вольтли двигателлар қувватини кўпайтириш талаб этилса, абонент бунга техник шартларни энергия билан таъминловчи ташкилотдан олади.

25. Техник шартларга мувофиқ ишлаб чиқилган корхоналар, бинолар, иншоотлар, уларнинг навбатлари ёки алоҳида ишлаб чиқаришлари энергия таъминоти лойиҳалари (ишчи лойиҳалар) корхоналар, бинолар, иншоотлар, уларнинг навбатлари ёки алоҳида ишлаб чиқаришлар комплекс лойиҳаси тасдиқлангунга қадар энергия билан таъминловчи ташкилот билан келишилиши керак.

26. Уланишга техник шартларни бажариш барча истеъмолчилар ва лойиҳа ташкилотлари учун мажбурий ҳисобланади, унинг амал қилиш муддати техник шартларда кўрсатилади ва объектни, унинг навбатини ёки алоҳида қурилишни лойиҳалаштириш, қуриш ёки реконструкция қилишнинг норматив муддатлари билан белгиланади.

Техник шартларнинг амал қилиш муддати энергия билан таъминловчи ташкилот билан келишилгандан кейин узайтирилиши мумкин. Техник шартларнинг амал қилиш муддати тамом бўлгандан кейин улар ҳақиқий эмас деб ҳисобланади. Истеъмолчи янги техник шартларни ва янги ёки қўшимча қувватлар уланишига рухсатномани мазкур Қоидаларда белгиланган тартибда олади.

27. Истеъмолчиларнинг янги нагрузкалари билан боғлиқ янги электр қурилмалари қуриш, ишлаб турганларини кенгайтириш ва реконструкция қилиш (кичик станциялар, электр узатиш линиялари, трансформатор пунктлари ва ҳоказоларни) истеъмолчиларнинг кучлари ва маблағлари ҳисобига амалга оширилади.

IV. КУЧЛАНИШНИ БЕРИШ ВА ИСТЕЪМОЛЧИЛАРНИНГ

ЭЛЕКТР ҚУРИЛМАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШГА

РУХСАТ БЕРИШ

28. Истеъмолчиларнинг барча бирлаштириладиган ва реконструкция қилинадиган электр қурилмалари (фойдаланилаётган уй-жойларга қўшилганларидан ташқари) берилган техник шартларга мувофиқ ҳолда бажарилиши ва Ўзбекистон Республикаси ҳудудида амал қилувчи нормалар ва қоидаларга мувофиқ бўлиши, келишилган лойиҳа ва техник қабул қилиш-топшириш ҳужжатлари билан таъминланган бўлиши керак.

29. "Ўздавэнергоназорат" инспекцияси назорати остидаги объектларда ишлаб чиқариш хавфсизлиги бўйича хорижий технологияларни қўллаш имконияти тўғрисида эксперт хулосаси беради.

30. Янгидан монтаж қилинган ва реконструкция қилинган электр қурилмаларини фойдаланишга топшириш, мазкур Қоидаларга мувофиқ, истеъмолчида тегишли электр-техник ходимлар, электр хўжалиги, ёнғин хавфсизлиги техникаси бўйича ҳимоя қилиш воситалари, электр қурилмалари комплектига ва ёнғин ўчириш воситалари учун масъул бўлган шахс мавжуд бўлган тақдирда, шунингдек электр энергиясидан фойдаланишга шартнома тузилгандан ва ҳисобга олишнинг текширилган приборлари ўрнатилгандан, улар монтаж қилингандан, ишга тушириш-созлаш ишлари бажарилгандан сўнг фойдаланишга топширилиши мумкин.

31. Истеъмолчи электр қурилмалари фойдаланишга топширилгунга қадар монтаж қилиш ташкилотидан, мазкур Қоидаларга мувофиқ уларни далолатнома бўйича қабул қилиб олиши ва "Ўздавэнергоназорат" инспекциясининг ваколатли вакилига (инспекторга) Электр қурилмаларини ўрнатиш қоидаларига, қурилиш нормалари ва қоидаларига мувофиқ лойиҳа, техник қабул қилиш-топшириш ва фойдаланиш ҳужжатларини ҳамда уни фойдаланишга қўйишни кўриб чиқиш ва белгилаш имкониятлари учун электр қурилмани тақдим этиши керак.

Истеъмолчиларнинг электр қурилмалари монтаж қилинишида камчиликлар, улашга берилган техник шартлардан чекинишлар аниқланганда, шунингдек техник ҳужжатлар ва электр қурилмаларига хизмат кўрсатиш учун тайёргарлик кўрган ходимлар мавжуд бўлмаган тақдирда аниқланган камчиликлар бартараф этилгунга қадар улардан фойдаланишга рухсат бериш тақиқланади.

32. Янги ёки реконструкция қилинган электр қурилмаларига кучланиш бериш электр энергиясидан фойдаланиш учун шартнома тузилгандан, ҳисоблаш приборлари текширилгандан ва ўрнатилгандан кейин "Ўздавэнергоназорат" инспекцияси вакили (инспектор) томонидан имзоланган уларни фойдаланишга қўйиш тўғрисидаги далолатнома мавжуд бўлган тақдирда энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан амалга оширилади.

33. "Ўздавэнергоназорат" инспекцияси ва энергия билан таъминловчи ташкилот истеъмолчининг электр қурилмасини техник кўрикдан ўтказиб ва фойдаланишга рухсат бериб, фойдаланиш жараёнида унинг нормал ишлаши учун жавоб бермайди.

34. Ишнинг мавсумий хусусиятига эга бўлган электр қурилмаларига эга бўлган истеъмолчилар (аҳолидан ташқари) ҳар йили ишга туширишдан олдин текшириб чиқиш учун агентлик вакилини таклиф этган ҳолда "Ўздавэнергоназорат" инспекциясига ёзма шаклда мурожаат қилишлари керак.

V. ЭЛЕКТР ҚУРИЛМАЛАРИ ВА ТАРМОҚЛАРНИНГ

ҲОЛАТИ УЧУН ТОМОНЛАРНИНГ ЖАВОБГАРЛИГИ

35. Истеъмолчининг янгидан ўрнатилган ёки реконструкция қилинадиган энергия қурилмаларини энергия билан таъминловчи ташкилотнинг тармоқларига қўшишнинг техник шартларига мувофиқ тармоқлар ва асбоб-ускуналарнинг баланс бўйича тегишлилиги белгиланади, улар бўйича электр тармоқлари ва асбоб-ускуналарининг техник ҳолати ва фойдаланилиши учун истеъмолчи билан энергия билан таъминловчи ташкилот ўртасидаги жавобгарлик чегараси белгиланади, бу шартномага илова қилинадиган далолатномада қайд этилади.

Тармоқлар ва асбоб-ускуналарга хизмат кўрсатишнинг чегараларини ва уларнинг ҳолати учун жавобгарликни белгилаш юзасидан далолатнома энергия билан таъминловчи ташкилотнинг вакиллари ва абонент томонидан имзоланади.

Бунда жавобгарлик чегаралари қуйидагича белгиланади:*

1000 Вольт (В) ва ундан юқори кучланишли электр қурилмалари учун:

а) ёпиқ тақсимлаш қурилмаларининг ташқи томонидан ҳаво линиясининг ўтиш изолятори бирлаштирувчисида ва симнинг очиқ тақсимлаш қурилмалари изоляторлари портал тортиладиган гриляндининг қисувидан чиқишда;

б) таъминловчи ёки чиқувчи линияларнинг кабель учликлари ёки ҳаво киришларида.

Ҳар хил ташкилотларга тегишли бўлган ажратишларга (берк ёки ажратувчи) эга бўлган, 1000 В ва ундан юқори кучланишли электр узатиш линияларининг ҳолати ва уларга хизмат кўрсатиш жавобгарлиги чегаралари ажратиш қилинган асосий линиянинг таянчида белгиланади. Ажратишларни бирлаштирувчи қисқичларнинг ҳолати учун асосий линия қарашли бўлган ташкилот жавоб беради;

1000 В гача кучланишли электр қурилмалари учун:

а) ҳаво тармоғида - бино ёки қувур тургичда ўрнатилган биринчи изоляторларда;

б) кабель билан киритишда - бинога кириш жойида таъминловчи кабель учликларида.

36. Истеъмолчи ўз ихтиёридаги электр қурилмаларини ишлатишда ва улардан фойдаланишни ташкил этишда уларнинг техник ҳолати, Техника хавфсизлиги қоидаларига риоя этилиши учун жавоб беради.

37. Техник фойдаланиш ва техника хавфсизлигининг амалдаги қоидаларида ҳисобга олинмаган электр қурилмаларини ишлаб чиқариш ва улардан фойдаланишнинг ўзига хос шартлари мавжуд бўлган тақдирда (ер ости, портлаш хавфи бўлган ишлаб чиқаришлар, электр тортиш кучи ва бошқалар) истеъмолчилар ушбу электр қурилмаларидан фойдаланиш ва уларга хизмат кўрсатиш бўйича махсус йўриқномаларга эга бўлишлари шарт.

38. Шартномавий мажбуриятларни томонлардан бири бажармаган тақдирда қоида бузувчи томон қонун ҳужжатларида белгиланган тартибга мувофиқ жавоб беради.

VI. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИНИ ҲИСОБГА ОЛИШ

ПРИБОРЛАРИНИ ЎРНАТИШ ВА УЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ

39. Истеъмол қилинган электр энергияси учун истеъмолчиларнинг электр қурилмалари энергия билан таъминловчи ташкилотлар билан ҳисоб-китоб қилиш учун ўлчаш доираси ва аниқлик классига кўра электр энергиясини ҳисобга олишга доир норматив ҳужжатлар талабларига мувофиқ бўлган ҳисобга олиш приборлари билан таъминланган бўлиши шарт.

40. Электр энергияси учун ҳисоб-китоб қилиш учун ҳисобга олиш приборларига эга бўлмаган истеъмолчиларнинг электр қурилмаларини электр таъминоти ташкилоти тармоқларига, шунингдек улгуржи истеъмолчи - қайта сотувчининг абоненти ва субабонентларнинг тармоқларига қўшиш тақиқланади.

41. Ҳар хил тариф гуруҳларининг бир неча истеъмолчилари энергия таъминотининг бир манбаидан қувват олишда ҳисобга олиш приборлари ҳар бир тариф гуруҳи учун ўрнатилган бўлиши керак.

42. Ҳисобга олишнинг ҳисоб-китоб приборлари (шу жумладан фаол ҳамда реактив қувват ва энергияни ўлчаш воситалари, шунингдек жамланган қурилмалар ва автоматлаштирилган ҳисобга олиш тизимлари) мазкур Қоидаларга мувофиқ ўрнатилади ва Электр қурилмаларини ўрнатиш қоидалари талабларига жавоб бериши керак.

Ҳисобга олиш приборлари, ўлчов трансформаторлари, иккиламчи занжирлар, шу жумладан алоқа линиялари, автоматлаштирилган тизимлар сақланиши ва уларнинг техник ҳолати учун ҳисобга олиш приборлари ва ҳисобга олишнинг автоматлаштирилган тизимлари балансида бўлган ташкилот жавоб беради.

Бундан ташқари, электр энергиясини назорат тартибида ҳисобга олиш (электр энергияси сарфининг белгиланган нормалари бажарилишини назорат қилиш) учун ҳисобга олиш приборлари алоҳида цехларда, энергия сиғимли агрегатларда, технология линияларида, биноларда, алоҳида объектларда ўрнатилади.

43. Кўп квартирали уй-жойларда электр энергияси учун ҳисоб-китоб қилиш учун тўлов электр ҳисоблагичлари ҳар бир квартирага ўрнатилади.

Ҳар бир квартирага ўрнатишдан ташқари, уй-жойларда уйнинг умумий эҳтиёжлари (зинапояларни ёритиш, лифтлар, насосларнинг ишлаши ва ҳоказолар) учун сарфланадиган электр энергияси бўйича ҳисоб-китоб қилиш учун тўлов электр ҳисоблагичлари ўрнатилади.

44. Тўлов электр ҳисоблагичлари, шунингдек энергия билан таъминлаш ташкилоти билан истеъмолчиларнинг ҳисоб-китоб қилишига мўлжалланган электр энергияси ва қувватини ҳисобга олишнинг бошқа воситалари истеъмолчининг маблағлари ҳисобига сотиб олинади, давлат текширувидан ўтказилади ва ўрнатилади ҳамда энергия билан таъминловчи ташкилотнинг вакили томонидан рўйхатдан ўтказилади.

45. Ҳисобга олиш схемаси бузилган тақдирда (ток ва кучланишнинг ўлчов трансформаторлари ишдан чиқиши, иккиламчи коммутация, истеъмолчининг айби билан тўлов электр ҳисоблагичлари шикастланиши ва уларнинг йўқолиши) электр ҳисоблагичларни алмаштириш, таъмирлаш, давлат текширувидан ўтказиш ва ўрнатиш, шу жумладан энергия билан таъминловчи ташкилотнинг хизматларига ҳақ тўланган ҳолда истеъмолчиларнинг маблағлари ҳисобига амалга оширилади.

46. Истеъмолчи ўлчов занжирларининг зарур техник ҳолатини, хавфсиз фойдаланилишини ва ўзи фойдаланадиган электр энергиясини ҳисобга олиш приборларининг созлигини таъминлаши шарт.

Шартнома бўйича электр энергиясидан маиший истеъмол учун фойдаланувчи фуқаро абонент сифатида иш кўрган тақдирда электр тармоқларининг, шунингдек энергия истеъмолини ҳисобга олиш приборларининг зарур техник ҳолатини ва хавфсизлигини таъминлаш мажбурияти энергия билан таъминловчи ташкилотга юкланади. Квартирада, уйда ўрнатилган пломбалар ва ҳисоблагичларнинг бузилмаслиги учун ёлловчи, ижарага олувчи, уйнинг эгаси жавоб беради.

Умумий фойдаланиладиган жойларда хизмат кўрсатиш ва электр энергияси етказиб беришда шартнома тузишда жавобгарлик уй-жой фондидан фойдаланувчи ташкилотга юкланади.

47. Энергия билан таъминловчи ташкилот билан истеъмолчи ўртасидаги ҳисоб-китоблар учун фаол ва реактив энергия ва қувватни ҳисобга олиш энергия билан таъминловчи ташкилот ва истеъмолчининг энергия тармоғи баланс бўйича тегишлилик чегарасидаги ҳисобга олиш нуқтасида амалга оширилади.

48. Электр энергиясини истеъмолчининг тармоғи орқали энергия тизимидан транзит тартибида энергия билан таъминловчи ташкилотнинг электр тармоғига беришда истеъмолчининг тармоғида электр энергияси бир қисмининг йўқотилиши истеъмолчи томонидан энергия билан таъминловчи ташкилотнинг тармоғига берилган электр энергияси миқдорининг истеъмолчининг тармоғига тушган электр энергияси умумий миқдорига пропорционал нисбати бўйича энергия тизими тармоқларидаги йўқотишга тегишли бўлади.

49. Тўлов ҳисоблагичлари билан биргаликда фойдаланиладиган ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичлари ва ўлчов трансформаторлари (шунингдек синов блоклари, ўтувчи клеммниклар қопқоқлари, кучланишнинг ажратувчи ўлчов трансформаторлари симлари) кожухлар маҳкамланган жойида ва ҳисоблагич климмник қопқоғида "Ўзстандарт" агентлигининг ёки унинг ҳудудий бошқармасининг ва энергия билан таъминловчи ташкилотнинг белгиланган намунадаги пломбаси бўлиши керак.

Электр ҳисоблагичлар ва ўлчов трансформаторларини вақти-вақти билан текшириш "Ўзстандарт" агентлиги томонидан белгиланган муддатларда истеъмолчининг маблағлари ҳисобига амалга оширилиши керак.

50. Ҳисобга олиш приборлари билан биргаликда фойдаланиладиган ўлчов трансформаторларини бошқа жойга ўрнатиш ва алмаштириш фақат энергия билан таъминловчи ташкилотнинг розилиги билан амалга оширилади.

51. Электр энергиясини ҳисобга олиш тизимининг ўзгариши ёки бузилиши билан боғлиқ ҳар қандай ишларни бажариш учун абонент иш бошланишидан олдин бу ҳақда энергия билан таъминловчи ташкилотни ёзма равишда хабардор қилиши шарт. Таъмирлаш давомида электр энергияси ҳисоби энергия билан таъминловчи ташкилот билан келишилган вақтинчалик схемалар ёки ҳисоб-китоблар бўйича амалга оширилиши мумкин.

VII. БЕРИЛГАН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ УЧУН

ҲИСОБ-КИТОБ ҚИЛИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАРИ

52. Ҳам бевосита энергия билан таъминловчи ташкилот тармоқларидан, ҳам бошқа ташкилотларнинг ёки энергия билан таъминловчи ташкилотларнинг абонентлари тармоғидан бериладиган электр энергияси учун истеъмолчилар билан ҳисоб-китоб қилиш қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда тасдиқланган электр энергиясига амалдаги тарифлар бўйича ҳисобга олишнинг ҳисоб-китоб приборлари кўрсаткичлари бўйича амалга оширилади.

53. Тариф гуруҳлари бўйича электр энергиясидан фойдаланганлик учун ҳисоб-китоб қилиш учун истеъмолчиларни тақсимлаш Электр ва иссиқлик энергияси истеъмолчиларининг тариф гуруҳлари тўғрисидаги низом билан белгиланади.

Электр энергияси тарифлари бир ставкали, икки ставкали ва табақалаштирилган ставкаларга бўлинади.

54. Бир ставкали тариф истеъмолчига берилган ҳар бир кВт соат электр энергияси учун ҳақ тўлашдан иборатдир.

55. Икки ставкали тариф энергия тизимининг (ёки қўшилган қувватнинг) максимумида қатнашувчи ҳамда берилган ҳар бир кВт соат электр энергиясининг истеъмолчи томонидан буюртма берилган энг кўп қувватли ҳар бир кВт учун йиллик ҳақ тўлашдан иборатдир.

56. Табақалаштирилган тариф сутканинг қуйидаги даврларида:

ярим тиғиз даврида - базавий тариф (сутканинг ёруғ пайти);

тиғиз даврда - энг юқори тариф (энергия тизимлари энг катта нагрузкага эга бўлган пайт - эрталабки ва кечки "максимумлар");

тунги давр - имтиёзли тариф (сутканинг қоронғи пайти) истеъмол қилинган электр энергиясининг ҳар бир киловатт-соати учун ҳақ тўлашдан иборатдир.

Базавий тариф (Т) миқдори белгиланган тартибда аниқланади ва тасдиқланади.

57. 750 килоВольтАмпер (кВА) ва ундан юқори электр қувватига қўшилган саноат истеъмолчилари ва уларга тенглаштирилган истеъмолчилар икки ставкали тариф бўйича ҳисоблаб чиқилади, электр энергиясининг қолган барча истеъмолчилари қўшилган қувватдан қатъи назар, бир ставкали тариф бўйича ҳисоблаб чиқилади.

58. Бир неча тариф гуруҳларига эга бўлган истеъмолчилар билан ҳисоб-китоб ҳар бир тариф гуруҳига ўрнатилган ҳисобга олиш приборлари кўрсаткичлари бўйича амалга оширилади. Узил-кесил ҳисоб-китоб қилиш тарифларга ва шартномада қайд этилган белгиланган тартибга мувофиқ электр ҳисоблагичлар кўрсаткичлари бўйича амалга оширилади.

59. Берилган электр энергияси учун истеъмолчи билан ҳисоб-китоблар энергия таъминоти ташкилоти томонидан ёзиб бериладиган тўлов ҳужжатлари бўйича, бериладиган электр энергияси қийматининг шартномадаги миқдоридан камида 30 фоизини навбатдаги ой учун олдиндан тўлаган ҳолда амалга оширилади (аҳолидан ташқари), истеъмол қилинган электр энергияси учун якуний ҳисоб-китоблар ҳисоб-китоб даври бошланган кундан эътиборан 60 кун мобайнида амалга оширилади.

Истеъмолчи томонидан ҳисоб-китоб даври бошланган даврдан эътиборан 60 кун мобайнида тўлов ҳужжатлари бўйича ҳақ тўланмаган тақдирда энергия таъминоти ташкилоти электр энергияси беришни тўхтатади. Бунда энергия таъминоти ташкилоти томонидан энергия тизими тармоқларига улаш ва электр энергияси бериш булар билан боғлиқ харажатларни ундиришни ҳисобга олган ҳолда амалга оширилади.

60. Энергия таъминоти ташкилоти вакили абонент билан биргаликда ҳар ойда ҳисобга олиш приборларидаги кўрсаткичларни ёзиб олади ва ҳисобот ойидаги энергия сарфини аниқлайди.

Абонент томонидан ҳисобга олиш приборларидаги кўрсаткичлар ёзиб олинмаганда ва электр энергияси истеъмоли тўғрисида ҳисобот тақдим этилмаган тақдирда энергия таъминоти ташкилоти ҳисоб-китобни электр истеъмолининг шартномадаги миқдори бўйича амалга оширади, кейинчалик энергия таъминоти ташкилоти томонидан абонент билан биргаликда аниқланадиган амалда истеъмол қилинган электр энергияси учун қайта ҳисоб-китоб қилади.

61. Энергия таъминоти шартномаси бўйича маиший истеъмол учун энергиядан фойдаланувчи фуқаро абонент сифатида иш кўрган тақдирда энергия билан таъминловчи ташкилот абонентни шартнома бажарилиши рад этилишидан камида бир ой олдин огоҳлантириш шарти билан абонент томонидан фойдаланилган энергия учун абонент ҳақ тўламаганлиги сабабли шартномани бажаришни бир томонлама тартибда рад этишга ҳақлидир.

Энергия таъминоти шартномаси бўйича юридик шахс ва юридик шахс бўлмасдан тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи жисмоний шахс абонент сифатида иш кўрган тақдирда, энергия билан таъминловчи ташкилот Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексида назарда тутилган асослар бўйича шартномани бажаришни бир томонлама тартибда рад этишга ҳақлидир.

62. Тўлов ҳужжатида хатолар ёки ҳисоблагичлар кўрсаткичидаги ноаниқликлар аниқланган тақдирда, тўловчи бу ҳақда дарҳол энергия билан таъминловчи ташкилотга хабар бериши керак.

63. Энергия билан таъминловчи ташкилот тўловчи томонидан ариза берилган кундан бошлаб ўн суткадан кечикмай ҳисоб-китобни текшириши, зарур бўлганда эса жойнинг ўзига бориб ҳисоблагичларни текшириши ҳамда текшириш натижаларини ҳақ тўловчига маълум қилиши керак.

64. Ҳисоблагични текшириш тўғрисида ёки тўлов ҳужжатидаги хато тўғрисида ариза берилиши тўловчини белгиланган муддатда тўлов ҳужжати бўйича ҳақ тўлаш мажбуриятидан озод қилмайди.

65. Электр энергиясини ҳисобга олишнинг ҳисоб-китоб приборида қоида бузишлар аниқланган тақдирда, энергия билан таъминловчи ташкилот истеъмолчи билан биргаликда фойдаланилган электр энергияси учун қайта ҳисоб-китоб қилиши керак.

66. Агар ҳисоблагичлардаги четга чиқишлар мазкур прибор учун белгиланган аниқлик чегараларидан ортиқ бўлмаса, бундай четга чиқишлар йўл қўйилиши мумкин бўлган четга чиқишлар деб ҳисобланади.

67. Агар текширишдан кейин қайта ҳисоб-китоб қилиш зарурлиги аниқланса, бундай қайта ҳисоб-китоб қилиш энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан электр энергияси учун навбатдаги тўлов ҳужжатини ёзишда амалга оширилади.

68. Энергия билан таъминловчи ташкилот қуйидаги ҳолларда:

истеъмолчида ҳисобга олиш прибори бўлмаганда;

ҳисобга олиш прибори абонентнинг айби билан шикастланганда;

ҳисобга олиш приборларини ишга тушириш схемаси ўзгарганда ёки ҳисоблагичдан ташқари нагрузка уланганда шартномага мувофиқ "Ўздавэнергоназорат" агентлигини ёзма равишда хабардор қилиб, абонентни огоҳлантириб электр тармоғидан узиб қўяди.

"Ўздавэнергоназорат" инспекцияси инспекторлари томонидан шунга ўхшаш бузилиш аниқланганда унинг талаби билан истеъмолчи электр тармоғидан узиб қўйилади.

69. Электр энергия ҳисоби абонентнинг айбисиз вақтинчалик бузилганда, сарфланган энергия учун ҳисоб-китоб энергия билан таъминловчи ташкилотнинг қарори бўйича, ҳисобга олиш бузилгунга қадар бўлган олдинги ойнинг ўртача суткалик сарфи бўйича ёки кейинги давр учун ҳисоб олиш тиклангандан кейин амалга оширилади.

Электр энергиянинг ўртача суткалик сарфи бўйича ҳисоб-китоб даври бир ойдан ошмаслиги керак, шу вақт ичида ҳисоб-китоб қилиш ҳисоби тикланиши зарур.

Агар ҳисоб-китобни ҳисоблаш приборини объектив сабабларга кўра, белгиланган муддатда тиклаш имконияти бўлмаса (трансформаторда токнинг, электр ҳисоблагичнинг йўқлиги, ўтиб бўлмайдиган йўллар ва шу кабилар туфайли), абонентга берилган электр энергияси учун ҳисоб-китоб тартиби ва ҳисобга олишни тиклаш муддати абонент ва энергия билан таъминловчи ташкилотнинг икки томонлама битими билан белгиланади.

Тўлиқ етказиб берилмаган электр энергияси миқдори чеклашдан олдинги (иш ёки дам олиш суткаларида) электр таъминоти нормал бўлган яқин даврдаги ўртача суткалик электр энергияси истеъмоли билан электр энергияси тўлиқ берилмаган сутка мобайнидаги ҳақиқий истеъмол ўртасидаги тафовут сифатида аниқланади.

70. Барча истеъмолчиларга 1 кВт соат учун тўлов истеъмолчига берилган, баланс бўйича тегишли бўлиниш чегарасида ўрнатилган ҳисоб-китоб ҳисоблагичида ҳисобга олинган актив электр энергияси учун белгиланади.

71. Ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичи бўлиниш чегарасида ўрнатилмаган тақдирда электр тармоғининг баланс бўйича тегишлилик чегарасидан электр ҳисоблагич ўрнатилган жойигача электр энергияси йўқотилиши миқдори истеъмолчилар билан биргаликда ҳисоб-китоб йўли билан аниқланади ва тўлов учун истеъмолчига берилган фойдали электр энергияси билан жамланади.

72. Обектлар бошқа жисмоний ёки юридик шахсларга берилган, сотилган ҳолларда истеъмолчи, бериш ёки сотиш вақтидаги фойдаланилган энергия учун қарзни албатта тўлаган ҳолда, энергия билан таъминловчи ташкилот билан ўзаро ҳисоб-китобни солиштириши шарт.

73. Абонент эгаллаб турган бинодан кетган тақдирда бу тўғрида энергия билан таъминловчи ташкилотни хабардор қилиши ва кетиш кунигача электр энергия учун тўлиқ ҳисоб-китоб қилиши шарт, шундан кейин энергия билан таъминловчи ташкилот объектга электр энергияси беришни тўхтатади. Янги абонентни расмийлаштириш ва электр қурилмаларини электр тармоғига улаш белгиланган тартибда амалга оширилади.

74. Агар томонлар форс-мажор ҳолатлари оқибатида ўз мажбуриятларини тўлиқ ёки қисман бажармаса томонлардан ҳеч бири бунинг учун жавоб бермайди.

75. Агар ушбу Қоидаларнинг 74-бандида кўрсатилган форс-мажор ҳолатлари мажбуриятларнинг шартномада белгиланган муддатларда бажарилишига таъсир қилса, у ҳолда ушбу муддатлар форс-мажор ҳолатларнинг амал қилиш вақтига сурилади.

76. Юридик ва жисмоний шахслар томонидан электр қурилмалари энергия билан таъминловчи ташкилотнинг электр тармоқларига энергия билан таъминловчи ташкилотнинг тегишли рухсатисиз ўзбошимчалик билан уланган тақдирда электр қурилмалари электр тармоғидан дарҳол узиб қўйилади, истеъмолчидан эса рухсатсиз фойдаланилган энергия қиймати охирги текшириш кунидан бошлаб (лекин даъво муддатидан кўп эмас) ўтган вақт мобайнида сутканинг 24 соати учун белгиланган қувват бўйича уланган электр жиҳозларининг ишлаши ҳисобидан ундирилади.

77. Тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланувчи, энергия билан таъминловчи ташкилотнинг уч фазали қувватдан фойдаланиш бўйича рухсатига эга бўлган истеъмолчилар электр энергия учун истеъмолчиларнинг тегишли гуруҳлари учун белгиланган тарифлар бўйича ҳақ тўлайдилар.

VIII. ИККИ СТАВКАЛИ ТАРИФ ИСТЕЪМОЛЧИЛАРИ БИЛАН

БЕРИЛГАН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ УЧУН ҲИСОБ-КИТОБЛАР

78. Уланган қуввати 750 кВА ва ундан юқори бўлган саноат истеъмолчилари ва уларга тенглаштирилган истеъмолчилар томонидан ишлаб чиқариш эҳтиёжлари, ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш, аммо ишлаб чиқариш билан боғлиқ бинолар: цехлар, завод бошқарувлари, фабрика-завод жамоат ташкилотлари, омборлар, гаражлар ва шу кабилар, шунингдек хусусий темир йўл кириш жойлари корхона ҳудудини ёритиш ва бошқа эҳтиёжларга, саноат (заводнинг ички, шахта ва кон) электротранспорти учун сарфланган электр энергияси учун икки ставкали тариф бўйича ҳақ тўланади.

Икки ставкали тариф истеъмолчи томонидан буюртма берилган (банд қилинган), энергия тизими нагрузкаси (асосий ставка) максимумида қатнашувчи энг юқори қувватининг 1 киловатти (квт) учун йиллик тўловдан ва истеъмолчига берилган актив электр энергиясининг (қўшимча ставка) 1 киловатт-соат (кВт.с) учун тўловдан иборат бўлади.

79. Ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлмаган (турар жой шаҳарчалари, алоҳида уй-жойлар, ётоқхоналар, меҳмонхоналар, келувчилар учун уйлар, кинотеатрлар, клублар, маданият уйлари, шифохоналар, поликлиникалар, тиббиёт пунктлари, ошхоналар, болалар боғчалари ва яслилари ва ш.к.) бинолар ва хоналарни ёритиш ва бошқа эҳтиёжлар учун саноат ва уларга тенглаштирилган истеъмолчилар сарф қиладиган электр энергияси учун ҳисоб-китоблар истеъмолчиларнинг тегишли гуруҳлари учун белгиланган тарифлар бўйича амалга оширилади.

80. Цехлар ёки объектлар ташкилотдан алоҳида жойлашган, у билан умумий тақсимланган электр тармоғига эга бўлмаган ҳолларда, бу цехлар ёки бошқа алоҳида объектлар билан ҳисоб-китоблар, ташкилотнинг ўзи учун қўлланаётган ҳисоб-китоб тарифидан қатъи назар, тегишли истеъмолчилар гуруҳлари учун белгиланган тарифлар бўйича амалга оширилади, агар ушбу цехлар ва объектларнинг электр энергияси ҳисоби корхонанинг автоматлаштирилган ҳисобга олиш тизимига уланмаган бўлса.

81. Ҳисобга олиш прибори сифатида "энергияни ҳисобга олишнинг автоматлаштирилган тизими"ни ва "энг катта миқдорни кўрсатувчи ҳисоблагичлар"ни ўрнатган истеъмолчилар ҳисобга олиш тизими томонидан қайд этилган амалдаги энг катта қувват миқдори бўйича ҳисоб-китоб қиладилар.

82. Истеъмолчи томонидан аввалдан мўлжалланган, энергия тизимининг энг катта нагрузкасида иштирок этадиган қувват шартномада ҳар чорак бўйича қайд этилади ва энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан ҳисобга олиш асбобларининг кўрсаткичлари билан аниқланадиган истеъмолчининг амалдаги ўртача ярим соатлик энг катта нагрузкаси бўйича вақти-вақти билан назорат қилинади.

83. Энергия тизимининг энг катта нагрузкали даврида истеъмолчининг амалдаги нагрузкаси устидан назорат вақти энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан чораклар бўйича белгиланади ва шартномада қайд этилади.

Энергия билан таъминловчи ташкилот энергия тизимининг энг катта нагрузкали соатларидаги нагрузкасини назорат қилиш ҳуқуқига эгадир.

Назорат даврлари эрталаб 2 соатдан, кечқурун 3 соатдан ошмаслиги керак.

84. Энергия тизимининг энг катта нагрузкали соатларида истеъмолчининг амалдаги нагрузкаси шартномада кўрсатилган миқдордан ортиқ бўлса, чорак охирида ҳисоб-китоб чораги учун 1 кВт учун белгиланган ҳақ бўйича қайта ҳисоб-китоб қилинади. Қўшимча қувват учун ҳақ тўланиши кейинчалик шартномада буюртма берилган қувватга нисбатан ортиқ қувватдан фойдаланиш ҳуқуқини бермайди. Бунинг учун энергия билан таъминловчи ташкилотнинг ҳар бир аниқ ҳолат учун тегишли рухсати бўлиши керак.

Автоматлаштирилган ҳисобга олиш тизими ёки энг катта нагрузкали қайд этадиган ҳисоблагич ўрнатилганда аввалдан мўлжалланган қувват учун ҳар ойда приборлар қайд этган амалдаги энг катта қувват бўйича ҳақ тўланади.

85. Корхона цехларининг жойлашиш шароитларига ва уларнинг электр таъминоти схемаларига кўра корхонанинг энг катта қўшма нагрузкасини умуман аниқлаш мумкин бўлмаса, ҳисоб-китоблар истеъмолчининг аввалдан буюртма қилинган қувват бўйича, алоҳида қувват олиш манбалари бўйича амалга оширилади.

86. Агар электр энергияси учун икки ставкали тариф бўйича ҳақ тўлайдиган абонент энергиянинг бир қисмини субабонентга бир ставкали тариф бўйича берса, у энергия билан таъминловчи ташкилотга энергия тизимининг энг катта нагрузкасида иштирок этувчи бу субабонентларга берилган нагрузка миқдорига камайтирилган қувват учун ҳақ тўлайди. Қувватнинг камайиши ҳисоб-китоб йўли билан аниқланади.

87. Субабонентларда энг катта нагрузкани қайд этувчи электр ҳисоблагичлар мавжуд бўлмаса, уларнинг амалдаги нагрузкаси йилнинг шундай даврида субабонентнинг суткалик нагрузкаси жадваллари асосида аниқланиши ва абонентнинг энергия билан таъминловчи ташкилот билан тузган шартномасида қайд этилиши лозим.

88. Мавсумий иш хусусиятига эга бўлган истеъмолчилар учун асосий тўлов миқдори истеъмолчининг тегишли иш даври учун ҳисоб-китоб йўли билан аниқланади ва шартномада чораклар ёки ойлар бўйича қайд этилади.

IX. ЕТКАЗИБ БЕРИЛГАН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ УЧУН

БИР СТАВКАЛИ ТАРИФ ИСТЕЪМОЛЧИЛАРИ

БИЛАН ҲИСОБ-КИТОБ ҚИЛИШ

89. Электр қуввати 750 кВА гача уланган саноат истеъмолчилари ва уларга тенглаштирилган истеъмолчилар, қишлоқ хўжалиги истеъмолчилари, электрлаштирилган темир йўл ва шаҳар транспорти (трамвай, троллейбус, метрополитен) - тортиб жилдириш мақсадида, шу жумладан ёритиш ва тортиш ёрдамчи станцияларининг бошқа эҳтиёжлари, эскалаторлар ҳаракати, платформаларни ёритиш, савдо ва хизмат кўрсатиш соҳасини ташкил этиш учун сарфланадиган электр энергияси учун, аҳоли, аҳоли пунктлари, шунингдек иситиш, иссиқ сув таъминоти ва совитиш (намликни бир хилда сақлаш), реклама ва чароғбонликлар учун электр энергиясидан фойдаланадиган истеъмолчилар бир ставкали тариф бўйича ҳисоб-китоб қиладилар.

90. Рекламага, чароғбонликка, бино ва иморатларни ёритиш учун электр энергиясидан фойдаланувчи истеъмолчилар, истеъмол қувватидан қатъи назар, энергия билан таъминловчи ташкилот рухсатини олишга ва тегишли тариф гуруҳи бўйича ҳисоб-китоб қилишга мажбурдирлар.

Электр энергиясидан электр билан иситиш мақсадида фойдаланиш учун "Ўздавэнергоназорат" инспекциясига бошқа турдаги ёнилғи ўрнига электр энергиясини қўллашни келишиш учун техник-иқтисодий асослашни тақдим этиш лозим, овқат тайёрлаш ва иситиш учун электр энергиясидан фойдаланиш қурилиш нормалари ва қоидаларида кўзда тутилган ҳоллар бундан мустасно.

Электр энергиясидан электр билан иситиш мақсадида қўллашни келишиш тартибини "Ўздавэнергоназорат" агентлиги белгилайди.

91. Бир ставкали тариф истеъмолчиларига етказиб берилган электр энергияси миқдори томонлар электр тармоқларининг баланс бўйича тегишлилик чегарасидаги электр ҳисоблагичлар воситасида ҳисобланади.

Х. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ УЧУН ТАБАҚАЛАШТИРИЛГАН

ТАРИФ БЎЙИЧА ҲИСОБ-КИТОБ ҚИЛИШ

92. Табақалаштирилган тариф электр энергиясини энергия билан таъминловчи ташкилотлардан олувчи истеъмолчиларга жорий этилади ҳамда белгиланган тартибда тасдиқланади.

93. Электр ва иссиқлик энергияси истеъмолчиларининг тариф гуруҳлари тўғрисидаги Низомда белгиланган ҳамда кўп тарифли ҳисоблагичлар билан жиҳозланган истеъмолчиларнинг I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII тариф гуруҳлари томонидан сарфланадиган электр энергияси учун табақалаштирилган тариф бўйича ҳақ тўланади.

94. Базавий, максимал ва имтиёзли тарифларнинг амал қилиш вақти энергия билан таъминловчи ташкилотлар томонидан белгиланади ва шартномада қайд этилади.

XI. ЕТКАЗИБ БЕРИЛГАН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ УЧУН ҚИШЛОҚ

ХЎЖАЛИГИ ИСТЕЪМОЛЧИЛАРИ БИЛАН ҲИСОБ-КИТОБ ҚИЛИШ

95. Қишлоқ хўжалиги абонентининг ишлаб чиқариш эҳтиёжлари учун сарфланаётган электр энергияси учун ҳисоб-китоб қилишни соддалаштириш учун ишлаб чиқариш нагрузкалари қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш объектларининг гуруҳига ҳисоб-китоб ҳисоблагичлари ўрнатилган ҳолда алоҳида линиялар ва ажратилишда жамланади.

96. Қўшимча станцияда умумий ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичи мавжуд бўлганда қишлоқ хўжалиги абонентида ишлаб чиқариш ва коммунал-маиший эҳтиёжлар ва бошқа эҳтиёжлар учун электр энергияси сарфини алоҳида ҳисобга олиш вақтинча мавжуд бўлмаганда, ишлаб чиқариш эҳтиёжларига электр энергияси сарфини аниқлаш учун умумий ҳисоблагич воситасида ҳисобга олинган жами сарфдан маиший ҳисоблагич бўйича аниқланадиган маиший истеъмолга электр энергияси сарфи ҳамда бошқа ноишлаб чиқарувчиларнинг электр энергияси сарфи чиқариб ташланади.

97. Истеъмолчиларнинг умумий тўлов ҳисоблагичи бўлганда, истеъмолчиларнинг ток қабул қилгичлар қувватидан ва улардан фойдаланиш соатлари сонидан келиб чиқиб аниқланадиган ҳар бир истеъмолчининг ишлаб чиқариш, коммунал-маиший ва бошқа эҳтиёжларига энергия сарфи шартномада жами электр истеъмолининг фоизларида кўрсатилади.

XII. ЕТКАЗИБ БЕРИЛГАН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ УЧУН

УЙ-ЖОЙ МУЛКДОРЛАРИ ШИРКАТЛАРИ ВА УЙ-ЖОЙ

КОММУНАЛ-ФОЙДАЛАНИШ ТАШКИЛОТЛАРИ ҲАМДА

АҲОЛИ ПУНКТЛАРИ БИЛАН ҲИСОБ-КИТОБ ҚИЛИШ

98. Уй-жой мулкдорлари ширкатлари ва коммунал-фойдаланиш ташкилотлари умумий уй-жой эҳтиёжига сарфланадиган электр энергияси учун энергия билан таъминловчи ташкилотлар билан электр тармоғининг баланс бўйича тегишлилик чегарасидаги ҳисобга олиш нуқтасида ўрнатилган ҳисоблагичлар бўйича, белгиланган тариф бўйича ҳисоб-китоб қиладилар.

99. Уй-жой мулкдорлари ширкатлари ва коммунал-фойдаланиш ташкилотлари томонидан техник мақсадларга (лифтлар, насослар ишлаши ва бошқалар учун) сарфланадиган электр энергияси алоҳида ҳисобга олиниб, истеъмолчиларнинг тегишли гуруҳи учун белгиланган тариф бўйича тўланади.

100. Янги уй-жойларни ўз балансига қабул қилиб олган уй-жой мулкдорлари ширкатлари ва коммунал-фойдаланиш ташкилотлари ушбу уйларни электр тармоғига улашга рухсат олиш учун энергия билан таъминловчи ташкилотга ҳар бир уй-жойга ўрнатилган ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичи учун (электр ҳисоблагичнинг тартиб рақами, тури, тайёрловчи завод, давлат текшируви йили, кўрсаткичлар ва квартиранинг тартиб рақами) ведомость тақдим этиши лозим.

Олдин фойдаланиб келинган уй-жойларга ёки хусусий мулк ҳуқуқи билан алоҳида фуқароларга тегишли бўлган уйларга янги электр симларини улашга, шунингдек боғ участкаларига, шахсий автомашиналар учун гаражларга ва бошқа шунга ўхшашларга электр симини улашга рухсат олиш учун истеъмолчи энергия билан таъминловчи ташкилотга тегишли ариза бериши шарт.

101. Уй-жойларнинг электр жиҳозлари ва тармоқларини фойдаланишга қўйишга уларни фойдаланувчи ташкилот қабул қилиб олиб расмийлаштиргандан кейин рухсат берилади.

Электр қурилмаларига кучланишни улаш электр энергиясидан фойдаланиш шартномаси тузилгандан кейин амалга оширилади.

102. Энергия билан таъминловчи ташкилот масъул ёлловчиларга, ижарачиларга, турар жой бинолари эгаларига шахсий ҳисоб рақамлари очади, уларнинг ҳар бирига электр энергияси учун тўлов ҳужжатларини мустақил ёзиш учун квитанция бланкалари ва билдиришномалар билан биргаликда ҳисоб-китоб дафтарчалари беради.

103. Шахсий ҳисоб рақамини бошқа абонентга қайта расмийлаштириш ҳамда ҳисоб-китобга олиш приборларини кўчириш фақат энергия билан таъминловчи ташкилотнинг рухсати билан амалга оширилади.

Олдин электр тармоғига уланган квартирага кўчиб кирган янги уй-жой мулкдори 5 кун муддатда энергия билан таъминловчи ташкилотда шахсий ҳисоб рақамини ўз номига расмийлаштириши шарт. Кўрсатилган муддатда расмийлаштирилмаса, тўлов тўланмаганлиги учун барча масъулият уй-жойнинг янги мулкдори зиммасига юкланади.

104. Умумий ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичи бўйича ҳисоб-китоб қилишда аниқ мақсадли коммунал фонд биносида истиқомат қилувчилардан бири томонидан электр энергияси учун у тўлаши лозим бўлган сумма тўланмаган тақдирда, электр билан таъминловчи ташкилот уй-жой мулкдорлари ширкати (коммунал-фойдаланиш ташкилоти) билан якка тартибдаги яшовчилар ўртасида тузилган ўзаро шартномага мувофиқ иш кўради.

Электр энергиясидан фойдаланганлик учун ўзаро ҳисоб-китоблар бўйича яшовчилар ўртасидаги низолар суд тартибида кўриб чиқилади.

105. Коммунал квартирада бир нечта оила яшаганда ҳисоб-китоб даврида сарфланган электр энергиясини алоҳида оилалар ўртасида тақсимлаш назорат электр ҳисоблагичи кўрсаткичлари бўйича, улар мавжуд бўлмаганда эса - ҳар бир оиладаги ток қабул қилувчининг қуввати ҳамда улардан фойдаланиш соатлари сони бўйича амалга оширилади.

Умумий фойдаланиладиган жойларда сарфланадиган электр энергияси миқдори амалда яшовчилар сони бўйича алоҳида оилалар ўртасида тақсимланади.

Назорат электр ҳисоблагичларининг тўғри ишлаши устидан назорат қилиш, уларнинг кўрсаткичларини олиш ва электр энергияси учун ўзаро ҳисоб-китоб қилиш яшовчиларнинг ўз мажбурияти ҳисобланади.

Энергия билан таъминловчи ташкилот умумий ҳисоб-китоб ҳисоблагичи орқали электр энергиясидан фойдаланувчи фуқаролар ўртасида ҳеч қандай ҳисоб-китобни амалга оширмайди.

106. Ушбу Қоидаларга электр энергияси учун тўлов ҳужжатларига ўз вақтида ҳақ тўлаш, квартирадаги ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичининг сақланиши ва бутлигини таъминлаш бўйича риоя қилиниши учун жавобгарлик квартира эгасининг зиммасига юкланади.

107. Ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичлари зинапоя майдончаларида ўрнатилган тақдирда уларнинг сақланиши ва бутлиги учун уй-жой тасарруфида бўлган уй-жой мулкдорлари ширкати ва коммунал-фойдаланиш ташкилоти жавоб беради.

Зинапоя майдончаларида ўрнатилган электр ҳисоблагичлар шикастланган ёки ўғирланган тақдирда уй-жой мулкдорлари ширкати ёки ва коммунал-фойдаланиш ташкилоти электр ҳисоблагичларни ўз ҳисобидан тиклашлари шарт.

108. Уй-жой мулкдорлари ширкати, коммунал-фойдаланиш ташкилотлари ҳамда бинолар ва турар жойларни ҳамда бошқа биноларни корхоналар, муассасалар ва ташкилотларга ижарага берувчи бошқа ташкилотлар энергия билан таъминловчи ташкилотнинг рухсатисиз ижарачиларга (электр энергиясидан фойдаланиш мақсадларидан қатъи назар) тегишли бўлган электр қурилмаларини уйнинг ички тармоқларига улаш ҳуқуқига эга эмас.

109. Ижарачилар (юридик шахслар) бинони эгаллаш учун далолатнома олингандан ёки бино (уй) эгаси билан шартнома тузилгандан кейин уч кун муддатда ижарага олинган бинода электр энергиясидан фойдаланиш билан боғлиқ масалаларни ҳал этиш учун энергия билан таъминловчи ташкилотга мурожаат қилиши шарт.

110. Томонларнинг тармоқлар бўлиниши чегарасидан абонентларгача узлуксиз электр таъминоти учун энергия билан таъминловчи ташкилотлар билан шартнома тузган уй-жой мулкдорлари ширкати ва коммунал-фойдаланиш ташкилотлари жавоб беради.

XIII. МАИШИЙ АБОНЕНТЛАР (АҲОЛИ) БИЛАН

ФОЙДАЛАНИЛГАН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ УЧУН

ҲИСОБ-КИТОБ ҚИЛИШ

111. Маиший истеъмолчилар (аҳоли) квартираларда шахсий эҳтиёжлар учун, ёрдамчи хўжаликлар, томорқа боғ объектларида шахсий фойдаланиш учун сарфланадиган электр энергияси учун, турмушда қўлланиладиган ток қабул қилувчи қуввати ва вазифасидан ҳамда ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичлар ўрнатилган жойдан қатъи назар, ягона бир ставкали тариф бўйича ҳақ тўлайдилар.

112. Электр ҳисоблагич маиший абонент томонидан сотиб олинади ва давлат текшируви ҳамда рўйхатдан ўтказиш учун энергия билан таъминловчи ташкилотга топширилади.

Маиший абонентнинг жой тайёрлиги тўғрисидаги буюртмаси бўйича электр ҳисоблагич қурилмаси маиший абонент иштирокида энергия билан таъминловчи ташкилот вакили томонидан ўрнатилади.

113. Энергия билан таъминловчи ташкилот билан келишган ҳолда электр энергиясидан электр ҳисоблагичсиз вақтинчалик фойдаланишга рухсат этилади, бунда тўлов ўрнатилган ток қабул қилгичларнинг қуввати ва уларнинг ишлаш соатлари сони бўйича амалга оширилади.

Ушбу ҳолда бир ойдан кўп бўлмаган муддатга тўлашга рухсат берилади, шундан кейин ҳисоблагич ўрнатиш учун абонент узиб қўйилади.

114. Абонент электр ҳисоблагичлар кўрсаткичлари тўғрилигига шубҳаланса, энергия билан таъминловчи ташкилотга белгиланган тартибда ариза беради.

Агар ҳисоблагич йўл қўйилиши мумкин бўлган нуқсонлар доирасида ишлаётганлиги аниқланса, абонент ҳисоблагични текшириш ёки алмаштириш билан боғлиқ харажатларни тўлайди.

115. Маиший абонентнинг ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичи ишга тушиши схемаси ўзгартирилганлиги, шикастланганлиги, пломба бузилганлиги, диск сунъий равишда тўхтатиб қўйилганлиги ва электр энергияси истеъмоли кўрсаткичларини пасайтириш мақсадидаги бошқа қоида бузишлар аниқланганда, энергия билан таъминловчи ташкилот абонент томонидан охирги текшириш кунидан бошланган давр учун, бироқ даъво бериш муддатидан ортиқ бўлмаган муддатда электр энергиясидан фойдаланганлик учун қайта ҳисоб-китоб қилади.

116. Ҳисобга олиш электр ҳисоблагичига эга бўлмаган абонент тўловни ҳисобга олиш электр ҳисоблагичи бўлмаган вақт учун, лекин даъво аризасидагидан кўп бўлмаган муддат учун, энергия таъминоти ташкилоти томонидан ток қабул қилувчи ускуналарнинг белгиланган қуввати бўйича аниқланадиган ҳисоб-китоб миқдоридан келиб чиққан ҳолда, бироқ абонентдаги юкламани бирйўла ишга солиш қувватидан кўп бўлмаган миқдорда амалга оширади.

Агар ҳисобга олиш ҳисоблагичига эга бўлмаган абонент бирон-бир сабабга кўра мазкур турар жойда вақтинчалик яшамаса, энергия таъминоти ташкилотини бу тўғрида ёзма равишда хабардор қилиши шарт.

117. Маиший абонентлардан электр энергияси учун белгиланган тариф қийматидан ортиқча бирор-бир қўшимча суммалар ундириш тақиқланади.

118. Квартиралар, хусусий уйлар, боғ участкалари, гаражларда якка тартибдаги тадбиркорлик билан шуғулланувчи маиший абонентлар фойдаланилган электр энергияси учун тадбиркорлик эҳтиёжлари учун истеъмол қилиш ҳажмларини ҳисобга олиш имконияти мавжуд бўлган тақдирда, тадбиркорлик фаолияти тури (савдо, хизматлар, товарлар ишлаб чиқариш ва бошқалар) бўйича электр энергияси истеъмолчиларининг тариф гуруҳига мувофиқ ҳақ тўлайдилар.

Бунда тадбиркорлик фаолияти учун сарфланадиган электр энергиясини ҳисобга олувчи алоҳида электр ҳисоблагич ўрнатиш зарур.

119. Тўлов бўйича бир ойдан ортиқ қарздорлик мавжуд бўлган тақдирда энергия билан таъминловчи ташкилот электр энергиясини бериш тўхтатилишидан камида бир ой олдин абонентни огоҳлантириш шарти билан фойдаланилган энергия учун абонент ҳақ тўламаганлиги муносабати билан шартномани бажаришдан бир томонлама тартибда воз кечишга ҳақлидир.

Электр энергияси бериш абонент томонидан қарз тўлангандан ва улаш харажатлари қоплангандан кейин навбатда туриш тартибида тикланади.

Электр энергияси учун қарздорлик билан боғлиқ бўлган энергия билан таъминловчи ташкилот ва маиший абонентлар ўртасидаги барча низоли масалалар Ўзбекистон Респубикасининг амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ ҳал этилади.

120. Энергия билан таъминловчи ташкилотдан ҳар бир маиший абонентга "Ўздавэнергоназорат" инспекцияси томонидан белгиланган намунадаги ҳисоб-китоб дафтарчаси берилади, электр энергияси тўлови улар бўйича амалга оширилади. Ҳисоб-китоб дафтарининг ҳар бир варағида квитанция ва билдиришнома мавжуд бўлади, уларга абонент шахсий ҳисоб рақамининг тартиб рақами изи туширилган бўлиши керак.

Тўлов ҳужжатининг ҳар иккала қисми (билдиришнома ва квитанция) бир хилда, аниқ, ўчириб ёзишларсиз тўлдирилиши керак. Тўлов ҳужжатларида фамилия, манзил, тўловнинг жорий ва олдинги санаси ҳамда ҳисоблагичнинг уларга мувофиқ бўлган кўрсаткичлари, кўрсаткичлар тафовути ва тўлов суммаси кўрсатилиши керак.

121. Овқат тайёрлаш учун марказлаштирилган тартибда электр плиталар билан жиҳозланган уйларда яшовчи маиший абонентлар электр энергияси учун тегишли тариф бўйича ҳақ тўлайдилар.

122. Ҳисобот даврида маиший абонент томонидан электр энергияси истеъмол қилиш ҳажми абонентга ўрнатилган электр ҳисоблагич кўрсаткичлари бўйича фойдаланган электр энергияси учун у томонидан амалда тўланган тўлов бўйича аниқланади.

123. Ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичлардан кўрсаткичларни олиш ва олдиндан ҳақ тўлаш ҳисобга олинган ҳолда тўлов ҳужжатларидан кўчирма олиш ҳар ойда энергия билан таъминловчи ташкилотнинг назоратчиси ёки абонентнинг ўзи томонидан олдиндан ҳақ тўлаш ҳисоб-китоби қайси давр учун амалга оширилаётганидан қатъи назар тўлов пайтида амал қилувчи тариф бўйича амалга оширилади.

Агар тўлов ҳужжати (билдиришнома-квитанция) назоратчи томонидан тўлдирилса, у абонентга топширилади, абонент бўлмаган тақдирда эса -бир квартирада ёки хусусий уйда у билан бирга яшовчи исталган вояга етган шахсга топширилади.

124. Агар ҳисоб-китоб ҳисоблагичи ўрнатилган бинони навбатдаги айланиб чиқишда бино ёпиқ бўлса, энергия билан таъминловчи ташкилотнинг назоратчиси олдинги давр учун электр энергиясининг амалдаги сарфи тўғрисидаги маълумотлар асосида тўлов ҳужжатини тўлдиради, бу ҳақда абонентнинг шахсий ҳисоб рақамида тегишли белги қайд этилади.

Энергия билан таъминловчи ташкилотнинг назоратчиси амал қилишининг тегишли муддати кўрсатилган, номи ёзилган гувоҳнома мавжуд бўлган тақдирда квартирадаги электр ҳисоблагичларни соат 8.00 дан бошлаб соат 20.00 гача текшириб кўриш ҳуқуқига эгадир.

125. Электр энергияси учун олдиндан ҳақ тўлаш қурилмасига эга бўлган ҳисоблагичлар ўрнатилган абонентлар электр энергияси учун электрон карточкалар ёрдамида ҳақ тўлайдилар.

Ҳисоб-китоб олдиндан ҳақ тўлаш принципи бўйича олиб борилади. Ҳақ тўланган электр энергияси миқдори сарфи бўйича абонент электр энергияси учун тўловларни қабул қилиш пунктига келиши ва электр энергиясининг навбатдаги улушига ҳақ тўлаши керак.

126. Тўлов ҳужжати бўйича ҳақ тўлаш абонент томонидан аҳолидан тўловларни қабул қилувчи ташкилот орқали ҳар ойнинг 1-10-кунларида тўланади.

127. Абонент тўлов билдиришномасини мустақил ёзади ва ҳисоб-китоб дафтарчасида кўрсатилган қоидаларга мувофиқ суммани тўлайди.

Тўлов ҳужжатларини тўлдириш ва ҳақ тўлаш пайтида абонент томонидан йўл қўйилган хатолар улар аниқланиши давомида даъво муддати мобайнида энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан ҳисобга олинади.

128. Банк ҳужжатида кўрсатилган сана тўлов амалга оширилган пайт деб ҳисобланади.

Агар билдиришнома, квитанция ёки касса аппарати оттискида кўрсатилган суммалар ўртасида номувофиқлик мавжуд бўлса, у ҳолда банк ҳужжатида (банк штампида) кўрсатилган сумма қабул қилинади.

129. Аҳолидан (Халқ банки ва бошқа тижорат банкларидан, "Ўзбекистон почтаси" давлат-акциядорлик компанияси бўлимидан) тўловни қабул қилиб олган ташкилот билдиришномаларни пачка ва бандеролда шакллантиради.

Ҳар қайси бандеролда (банк бўлими томонидан муайян даврда қабул қилиб олинган маиший абонентлар билдиришномалари комплектида) энергия билан таъминловчи ташкилотга бериш вақтида ёрлиқ бўлиши лозим, ёрлиқда қуйидагилар кўрсатилган бўлиши керак:

бандеролни шакллантиришнинг бошланган ва тугалланган санаси;

бандеролдаги ҳужжатлар сони; қабул қилиб олинган тўловларнинг умумий суммаси;

касса хизмати кўрсатилганлиги учун тўлов сифатида ушлаб қолинган сумма;

энергия билан таъминловчи ташкилот ҳисоб рақамига ўтказиладиган сумма.

130. Тўлов бўйича бир ва ундан кўп ой учун қарз мавжуд бўлганда аҳолидан тўловни қабул қилиб олувчи ташкилот томонидан тўловнинг умумий суммасидан жарима ундирилади.

131. Арифметик хатоликлар, тарифларни нотўғри қўллаш туфайли пайдо бўладиган кам ва ортиқча тўловлар амалдаги тариф бўйича кВт.с.да қайта ҳисоблаб чиқилади ва энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан, уларнинг аниқланишига қараб даъво муддати доирасида, ортиб борувчи якун бўйича, кўрсаткичлардаги тафовут ёки қўшимчалар билан ҳисобга олинади.

132. Амалдаги тарифлар ўзгарганда энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан эски тариф бўйича қарзни тўлаш санаси белгиланади, бу сана оммавий ахборот воситалари орқали аҳолига маълум қилинади.

Кўрсатилган санадан кейинги кундан бошлаб тўлов фақат янги тариф бўйича амалга оширилади.

133. Агар амалдаги тарифлар ўзгарган даврда эски тариф бўйича тўлов белгиланган муддатдан кейин амалга оширилган бўлса, у ҳолда тўлов суммаси кВт.с.да янги тариф бўйича қайта ҳисобланади ва даъво муддати доирасида, ортиб борувчи якун билан ҳисобга олинади.

134. Абонент, хоҳишига кўра, электр энергиясидан фойдаланганлик учун ҳақни, тариф ўзгарганда суммани қайта ҳисобламаган ҳолда, камида бир ой муддатга, лекин кўпи билан 12 ой учун олдиндан тўлаши мумкин.

135. Бир ҳисоб-китоб даври тугагач ҳисоб-китоб электр- ҳисоблагичлар кўрсаткичларини абонент айби билан чиқариб олиш мумкин бўлмаганда, бунда агар абонентнинг ўзи энергия билан таъминловчи ташкилотга сарфланган электр энергияси миқдори ва унинг учун тўланган ҳақ тўғрисида маълумот тақдим қилмаса, шунингдек олдиндан ҳақ тўланмаган бўлса, абонент электр энергияси бериш тўхтатилишидан бир ой олдин огоҳлантирилган тақдирда абонент томонидан у фойдаланган энергия учун ҳақ тўланмаганлиги сабабли энергия билан таъминловчи ташкилот шартномани бажаришни бир томонлама тартибда рад этишга ҳақлидир.

136. Қайта ҳисоб-китоб қилиш: ёритадиган ток қабул қилгичлар қуввати ва улардан фойдаланиш соатлари миқдори бўйича; абонентда штепсель розеткалари мавжуд бўлганда (розеткалар ва ток қабул қилгичлар сонидан қатъи назар) суткада 24 соат 600 ватт (вт) қувватдан фойдаланиш ҳисобидан, иситиш приборлари ёки 600 вт.дан кўп қувватли бошқа электр жиҳозлари мавжуд бўлганда - абонент фойдаланишида бўлган жиҳознинг ҳақиқий қуввати бўйича, ундан суткада 24 соат фойдаланиш ҳисобидан амалга оширилади.

137. Электр энергиясидан фойдаланишда абонент томонидан йўл қўйилган қонунбузишлар энергия билан таъминловчи ташкилот ва абонентнинг икки нусхадаги икки томонлама далолатномаси билан расмийлаштирилади, унинг бир нусхаси абонентга берилади ва айни бир вақтда электр энергиясидан фойдаланиш қоидасини бузган абонент электр энергиясидан узиб қўйилади.

138. Энергия билан таъминловчи ташкилот ҳисобга олинмаган электр энергияси миқдорини далолатнома асосида аниқлайди ва абонентга тўлаш учун қўшимча тўлов ҳужжати ёзиб беради.

Қонун бузилиши юзасидан даъво муддатини ҳисобга олган ҳолда тўлов ҳужжати ёзишда амалдаги тариф қўлланади.

Абонент энергия билан таъминловчи ташкилотнинг қарори юзасидан норозилик аризаси бериш ҳуқуқига эга, бироқ бу уни қўшимча тўлов ҳужжатини белгиланган муддатда тўлашдан озод қилмайди.

Қўшимча тўлов ҳужжати бўйича ҳақ 10 кун муддатда тўланмаганда энергия билан таъминловчи ташкилот абонентни электр энергиясидан узиб қўяди ва абонентдан кўрсатилган суммани мажбурий тартибда ундириш тўғрисида судга даъво аризаси беради.

139. Абонент ва энергия билан таъминловчи ташкилот ўртасида пайдо бўладиган низоли масалалар амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ ҳал этилади.

Томонлар келишувга эришмаган тақдирда низолар суд тартибида ҳал этилади.

XIV. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ИСТЕЪМОЛЧИЛАРИ

(ЮРИДИК ШАХСЛАР) ВА ЭНЕРГИЯ БИЛАН

ТАЪМИНЛОВЧИ ТАШКИЛОТНИНГ

ҲУҚУҚ ВА МАЖБУРИЯТЛАРИ

140. Электр энергияси истеъмолчилари қуйидагиларга мажбур:

электр энергияси ва истеъмол қилинадиган қувват учун шартномадаги миқдорнинг камида 30 фоизи миқдорида олдиндан ҳақ тўланади ва истеъмол қилинган электр энергияси учун якуний ҳисоб-китоб ҳисоб-китоб даври бошланадиган кундан эътиборан 60 кун мобайнида амалга оширилади;

энергия билан таъминловчи ташкилот талабига кўра қуйидагиларни ҳисобга олиш ва хабар қилиш:**

ҳар суткалик, ҳар ойлик сарфлар ва истеъмол қилинадиган қувватнинг ҳақиқий миқдори;

энергия тизимининг энг катта ва энг кичик нагрузкали даврларида реактив энергия ва қувватнинг ҳар суткалик сарфи;

энергия тизимининг энг катта нагрузкаси вақтида ҳар 30 дақиқадаги актив энергия (қувват) сарфи.

141. Электр энергияси истеъмолчилари энергия билан таъминловчи ташкилотдан қуйидагиларни талаб қилиш ҳуқуқига эга:

электр энергиясини электр тармоқларининг бўлиниш чегарасига шарномада кўрсатилган миқдорда етказиб бериш;

электр тармоқларининг баланс бўйича тегишлилик чегарасида электр энергиясининг сифат кўрсаткичларини шартнома ва стандартларда белгиланган миқдорда сақлаш;

энергия билан таъминловчи ташкилот электр тармоқларининг режали таъмирланиши туфайли электр энергияси билан таъминлашдаги мумкин бўлган узилишлар тўғрисида огоҳлантириш;

электр энергияси билан таъминловчи ташкилот билан келишган ҳолда электр энергияси истеъмолининг ойлик шартномавий миқдорини чораклик миқдор доирасида жорий йил мобайнида 2 марта (1 ва 2-ойларда - улар тугагунгача 10 кундан кечикмай) қайта тақсимлаш.

142. Энергия билан таъминловчи ташкилот қуйидагиларга мажбур:

электр энергиясини электр тармоқларининг бўлиниш чегарасига шартномада кўрсатилган миқдорда етказиб бериш;

электр тармоқларининг баланс бўйича тегишлилик чегарасида электр энергиясининг сифат кўрсаткичларини шартнома ва стандартларда белгиланган миқдорда сақлаш;

энергия билан таъминловчи ташкилотнинг электр тармоқлари режали таъмирланиши туфайли электр энергияси билан таъминлашдаги мумкин бўлган узилишлар тўғрисида камида 3 сутка олдин огоҳлантириш;

электр энергияси беришнинг режадан ташқари тўхтатилиши сабабларини хабар қилиш;

ҳисоб-китоб электр ҳисоблагичларини амалдаги давлат норматив ҳужжатлари талабларига мувофиқ алмаштириш муддатларини хабар қилиш;

жорий этиладиган чеклашларни чеклашнинг жорий этилиш ҳажми ва вақтини кўрсатган ҳолда ўз вақтида хабар қилиш;

электр энергиясининг истеъмолчига энергия билан таъминловчи ташкилот ва истеъмолчи ўртасида тузилган шартномага мувофиқ узлуксиз етказиб берилишини таъминлаш;

истеъмолчиларнинг электр энергиясининг тўлиқ берилмаганлиги ёки электр таъминотидаги бошқа қонунбузилишлари тўғрисидаги аризаларини истеъмолчидан ариза олинган кундан бошлаб 10 кундан кечикмай кўриб чиқиш ва ушбу Қоидаларга мувофиқ муфассал жавоб юбориш.

143. Энергия билан таъминловчи ташкилот электр энергияси беришни:

электр энергияси электр истеъмолининг шартномадаги миқдоридан ортиқча сарфланганда ёки электр истеъмолининг белгиланган режими бузилганда;

электр энергиясидан электр истеъмоли шартномасисиз фойдаланилганда;

ток қабул қилувчилар энергия билан таъминловчи ташкилот тармоғига ўзбошимчалик билан уланганда ёки қувват шартномада келишилган миқдордан оширилганда;

ток қабул қилувчилар энергия ҳисоблагичсиз уланганда ёки электр энергиясини ҳисобга олиш схемаси бузилганда;

фойдаланилган электр энергияси учун ҳақ белгиланган муддатларда тўланмаганда;

энергия билан таъминловчи ташкилот вакили ҳисоблаш приборларини кўришга қўйилмаганда тўхтатиб қўйиш ҳуқуқига эга.

144. Энергия билан таъминловчи ташкилот:

истеъмолчи электр истеъмоли ёки қувватининг шартномадаги миқдордан ошишига йўл қўйган ҳолда электр истеъмол қилишнинг белгиланган режимига риоя қилмаган, энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан белгиланган электр истеъмолини чеклаш жадвалини бажармаган суткалар мобайнида паст сифатли электр энергияси берилганлиги учун;

захирани автоматик ишга тушириш, автоматик такрорий улаш ва автоматик частотали разгрузка вақтида электр энергияси беришдаги танаффус учун истеъмолчи олдида моддий жавобгар бўлмайди.

145. Энергия билан таъминловчи ташкилот ва электр энергияси истеъмолчиларининг шартнома мжбуриятларини бажармаганлик ёки зарур даражада бажармаганлик учун моддий жавобгарлиги қонун ҳужжатлари ва шартномада белгиланади.

XV. РЕАКТИВ ҚУВВАТ ВА ЭНЕРГИЯ КОМПЕНСАЦИЯСИ

УЧУН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ БЎЙИЧА ТАРИФДАН

ЧЕГИРМАЛАР ВА ТАРИФГА УСТАМАЛАР

146. Реактив энергия (қувват) компенсацияси учун чегирмалар (устамалар) саноат истеъмолчиларига ва уларга тенглаштирилган истеъмолчиларга, электрлаштирилган темир йўл ва шаҳар транспортига (электр энергияси билан юрадиган), битта ҳисобга олиш нуқтаси бўйича ўртача ойлик электр энергияси истеъмоли 30 минг кВт. соатдан кўп бўлган қишлоқ хўжалиги истеъмолчиларига нисбатан амалга оширилади.

147. Реактив қувват ва энергия компенсацияси учун чегирмалар (устамалар) реактив қувват ва энергияни ҳисобга олиш приборлари кўрсаткичлари асосида белгиланади ҳамда 1 кВАР энг катта нагрузка учун тўлов ва (ёки) истеъмол қилинган 1 кВАР реактив энергия учун тўлов тарзида ундирилади.

148. Устамалар энергия билан таъминловчи ташкилотлар томонидан, истеъмолчи фойдаланадиган электр тармоғининг катта нагрузкали соатларида абонент шартномадагидан ортиқча миқдорда реактив қувват ва энергия истеъмол қилганда ҳамда истеъмолчи реактив энергияни энергия тизимининг кичик нагрузкали соатларида генерация қилганда қўлланади.

149. Энергия тизими томонидан тарифдан чегирмалар истеъмолчи томонидан реактив энергия тизими тармоғига электр тармоғининг катта нагрузкали соатларида генерация қилинганда ҳамда энергия тизими тармоғидан реактив энергия электр тармоғининг кичик нагрузкали соатларида истеъмол қилинганда берилади, агар истеъмолчининг бундай иш режимлари зарурияти шартномада белгиланган бўлса.

150. Электр тармоғининг катта ва кичик нагрузкали соатлари - бу сутканинг абонент томонидан реактив қувватнинг истеъмол қилиниши электр билан таъминловчи ташкилот тармоғида электр энергиясининг қўшимча равишда исроф бўлишига олиб келадиган даврларидир.

Энергия билан таъминловчи ташкилот электр тармоғининг катта ва кичик нагрузкали соатларини истеъмолчининг ва у фойдаланадиган тармоқнинг реактив нагрузкаси жадваллари асосида ҳар қайси истеъмолчи учун якка тартибда белгилаши мумкин.

Ҳар суткадаги катта ва кичик нагрузкали соатлар йиғиндиси 24 соатга тенг, шу жумладан:

катта нагрузкали соатлар - соат 07.00 минутдан соат 23.00 минутгача;

кичик нагрузкали соатлар - соат 23.00 минутдан соат 07.00 минутгача.

151. Реактив қувват ва энергия истеъмоли ва генерацияси ҳисобга олишнинг автоматик тизимлари ёки стопорли ҳисоблагичлар воситасида қайд этилади.

Электр тармоғининг катта ва кичик нагрузкали даврларида контактли соатлар билан ишга тушириладиган стопорсиз ҳисоблагичларни қўллашга йўл қўйилади. Электрлаштирилган темир йўл ва шаҳар транспортининг ҳаракатлантирувчи куч берадиган ёрдамчи станциялари битта стопорсиз ҳисоблагич билан жиҳозланади ва ҳисоб-китоблар тарифга устамаларга мувофиқ жами реактив энергия истеъмоли ва генерацияси учун амалга оширилади.

152. Истеъмолчининг ҳақиқий реактив қувватини назорат қилиш ҳисоблагичлар ёки электр тармоғининг катта нагрузкали соатларида 30 дақиқадаги энг катта реактив нагрузкани ҳисобга оладиган бошқа приборлар бўйича амалга оширилиши керак. Энг катта реактив нагрузкани энергия тизимининг энг катта нагрузкали соатларида қайд этишга йўл қўйилади.

Энергия линиялари бир нечта бўлганда ҳисобланган реактив қувват учун махсус қурилма - жамловчи воситасида аниқланадиган 30 минутли энг катта жами реактив қувват қабул қилинади.

Жамловчи мавжуд бўлмаганда энг катта жами нагрузка ҳар қайси энергия линияси бўйича электр ҳисоблагичларнинг кўрсатувчи элементлари воситасида қайд этилган энг катта нагрузкалар йиғиндиси сифатида аниқланади.

Энергия тизими томонидан реактив энергияни энергия тизимларига электр тармоғининг катта нагрузкали соатларида генерация қилиш ва (ёки) реактив энергияни унинг кичик нагрузкали соатларида мажбурий истеъмол қилиш зарурати аниқланган тақдирда энергияни ҳисобга олиш усули энергия билан таъминловчи ташкилот ва истеъмолчи ўртасида келишиб олинади ҳамда шартномада акс эттирилади.

153. Саноат истеъмолчилари ва уларга тенглаштирилган истеъмолчилар томонидан электр энергиясидан фойдаланиш шартномасида қуйидагилар кўрсатилади:

электр тармоғининг катта нагрузкали соатларида энергия тизими тармоғидан бир ойда истеъмол қилинадиган реактив энергиянинг иқтисодий аҳамияти;

электр тармоғининг катта нагрузкали соатларида энергия тизими тармоғидан истеъмол қилинадиган 30 минутдаги реактив қувватнинг иқтисодий аҳамияти;

электр тармоғининг катта нагрузкали соатларида реактив қувватни ва (ёки) айнан шундай соатларда бир ойда реактив энергия истеъмол қилишнинг техник чегаралари, улар ортиб кетганда электр билан таъминловчи ташкилот электр энергиясини ҳисобга олиш нуқтасида кучланишнинг электр тармоғининг энг катта нагрузкали соатлари учун электр энергиясидан фойдаланиш шартномасида белгиланган даражадан пастлиги учун жавоб бермайди;

электр тармоғининг катта нагрузкали соатларида энергия тизимига бир ойда генерация қилинадиган ва (ёки) унинг кичик нагрузкали соатларида бир ойда мажбурий истеъмол қилинадиган реактив қувват ва (ёки) реактив энергиянинг чекланган миқдорлари;

электр тармоғининг катта нагрузкали соатларида реактив энергия ва қувватнинг иқтисодий аҳамияти, реактив қувват айнан шу соатларда бир ойда реактив энергия истеъмол қилишнинг техник чегаралари энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан ҳар қайси энергия тизими узели бўйича мунтазам ҳисоб-китоб абонентларига энергия берувчи тақсимлаш тармоқлари режимлари ҳисоб-китоби асосида белгиланади.

Юқорида қайд этилган ҳисоб-китоб мавжуд бўлмаганда тўлов фақат ҳақиқий истеъмол қилинган реактив энергия учун, қўшилган қиймат солиғисиз, актив энергия учун амалдаги тарифнинг 5 фоизига тенг нарх бўйича ундирилади.

154. Электрлаштирилган темир йўл транспортининг ҳаракатлантирувчи ёрдамчи станциялари ва метрополитеннинг ёрдамчи станциялари томонидан электр энергиясидан фойдаланиш шартномасида реактив энергия истеъмол қилишнинг бир ойдаги иқтисодий миқдори ва техник чегараси кўрсатилади.

Доимий ва ўзгарувчан ток билан ишлайдиган темир йўл транспортининг ҳаракатлантирувчи ёрдамчи станциялари томонидан реактив энергия истеъмоли ва генерациясининг иқтисодий миқдори ва техник чегаралари контактли тармоқ билан боғланган ҳаракатлантирувчи ёрдамчи станциялар бўйича жамлаб кўрсатилади, улар томонидан истеъмол қилинган энергия учун ҳисоб-китоблар энергия билан таъминловчи битта ташкилот билан амалга оширилади.

155. Реактив энергиянинг бир ойдаги истеъмоли ва генерацияси ҳамда электр тармоқларининг катта нагрузкали соатларидаги реактив қувватнинг иқтисодий миқдорлари ва техник чегаралари шартномада чорак бўйича ёки ҳар ойда қайд этилади, агар реактив энергия ва қувватнинг истеъмоли ва генерацияси ҳисобга олишнинг автоматик тизимлари ёки ҳисоблагичлар билан энг катта нагрузкани қайд қилган ҳолда рўйхатдан ўтказилса.

156. Агар электр энергиясини ҳисобга олиш нуқтаси истеъмолчига тегишли бўлган трансформаторнинг паст кучланишли томонида бўлса, истеъмолчи трансформатордаги реактив қувват ва энергия исрофини шартномада белгиланган тариф бўйича тўлайди.

XVI. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ СИФАТИ

УЧУН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ТАРИФИДАН

ЧЕГИРМАЛАР ВА УНГА УСТАМАЛАР

157. Электр энергияси сифати учун тарифдан чегирмалар (унга устамалар) амалдаги тарифлар бўйича белгиланади. Электр энергияси сифати учун тарифларга устамалар жарима санкцияси ҳисобланмайди ва шартномага мувофиқ ундирилади.

158. Электр энергияси учун ҳисоб-китобларда қўлланадиган электр энергиясининг сифат кўрсаткичлари (ЭСК) рўйхати энергия тизими ва истеъмолчининг биргаликдаги таклифлари асосида белгиланади, бошқа томоннинг розилиги талаб қилинмайди.

159. Агар истеъмолчининг электр энергияси сифати ёмонлашувидаги ҳақиқий улуши йўл қўйиладиган даражадан ошса, у ҳолда санкциянинг муайян миқдори тарифга устама, акс ҳолда - тарифдан чегирма ҳисобланади.

160. Ҳар қайси ЭСК бўйича чегирмалар (устамалар) миқдори кўриб чиқилаётган ЭСК нинг ҳисоб-китоб давридаги нисбий умумий миқдорининг давомийлиги (Т1 ва Т2) кўрсаткичларига боғлиқ ҳолда тегишли равишда нормал ва йўл қўйиладиган энг юқори миқдорлар учун ҳисоблаб чиқилади. Т1 ва Т2 миқдорлари ўлчаш вақти учун белгиланади, унинг давомийлиги ҳар қайси ЭСК бўйича шартномада белгиланади, лекин у 1 иш суткасидан кам бўлмаслиги керак. Ўлчашнинг автоматик воситалари мавжуд бўлганда Т1 ва Т2 миқдорлари узлуксиз ўлчаниши керак. Даврий ўлчашлар амалга оширилганда ўлчашлар натижалари татбиқ этиладиган ҳисоблаш интервали энергия билан таъминловчи ташкилот ва истеъмолчи ўртасидаги келишув бўйича (лекин бир чоракдан кам эмас) белгиланади ва шартномада қайд этилади.

161. Истеъмолчининг шартномада қайд этилган ҳар қайси ЭСК бўйича электр энергияси сифати ёмонлашувидаги ҳақиқий улушлари миқдори эпизодик ўлчашлар асосида белгиланади ва ўлчашлар протоколига ёзилади. Ҳақиқий улушларнинг ушбу миқдорларидан томонлардан бири уларни қайта кўриб чиқиш масаласини қўйгунга қадар фойдаланилади.

162. ЭСКни ўлчаш энергия билан таъминловчи ташкилот ва истеъмолчи томонидан биргаликда, шартномада белгиланган муддатларда ўтказилади. Шартномада ўлчашлар даврийлиги тўғрисида кўрсатмалар бўлмаганда, шунингдек истеъмолчининг ёки энергия тизимининг иш шароитлари кескин ўзгарганда ўлчашлар исталган томонлардан бирининг ташаббусига кўра ўтказилиши мумкин. Бошқа томон ўлчашларни ўтказишнинг аниқ санасини 3 кун муддатда келишиб олиши керак. Ўлчашлар ташаббус кўрсатган томоннинг мурожаатидан кейин 10 кун муддатда бажарилиши лозим.

163. Кучланишдаги тафовутлар носинусоидаллик коэффициентлари ва кучланишдаги ўзгаришлар энергия билан таъминловчи ташкилот ва истеъмолчи ўртасидаги келишув бўйича ё фазалардан биттасида, ёхуд барча фазаларда ўлчанади. Барча фазаларда ўлчашда Т1 ва Т2 ўртача миқдор сифатида белгиланади.

164. Истеъмолчининг электр энергияси сифати ёмонлашувидаги ҳақиқий улушини аниқлаш тартиби электр энергиясидан фойдаланиш шартномасида кўрсатилади.

XVII. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ БЕРИШНИ

ЧЕКЛАШ ЁКИ ТЎХТАТИШ ШАРТЛАРИ

165. Электр энергияси истеъмолчига унинг билан тузилган шартномага мувофиқ берилади.

Электр энергияси истеъмолини чеклаш, шунингдек истеъмолчилар нагрузкалари жадвалларини тартибга солиш тадбирларини амалга ошириш "Ўзбекэнерго" давлат-акциядорлик компанияси томонидан тасдиқланган тартибда амалга оширилади.

Истеъмолчиларнинг электр энергияси истеъмол қилишини чеклаш абонент билан келишилган чеклашлар жадвалига мувофиқ амалга оширилади.

166. Энергия тизимида қувват ва энергия тақчиллиги пайдо бўлганда қувват ва истеъмол бўйича чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари жорий этилади.

167. Қувват ва электр истеъмоли бўйича чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари истеъмолчилар томонидан энергия билан таъминловчи ташкилот билан биргаликда ишлаб чиқилади ҳамда жойлардаги шаҳар ва вилоятлар ҳокимликлари раҳбарлари билан келишилади.

168. Электр энергиясини чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари энергия тизимида электр энергияси ва қуввати етишмаганда энергия тизимининг баравар ишлашининг барқарорлигини сақлаш, авариялар келиб чиқишининг олдини олиш ва истеъмолчиларни тартибсиз ҳолда узиб қўйишга барҳам бериш учун электр станциялари жиҳозларининг ва электр тармоқларининг йўл қўйиб бўлмайдиган иш шароитларини бартараф этиш мақсадида тузилади.

169. Электр энергияси истеъмолини чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари "Ўзбекэнерго" давлат-акциядорлик компаниясининг энергия билан таъминловчи ташкилотлари томонидан истеъмолчилар билан биргаликда, ташкилотнинг технологик ва авария бронини аниқлаш далолатномаси асосида тузилади ҳамда уларни бажариш ушбу жадвалларга киритилган барча истеъмолчилар учун мажбурий ҳисобланади.

170. Электр энергияси истеъмолини чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари жорий йилнинг 1 октябридан кейинги йилнинг 1 октябригача бўлган давр учун тузилади ва истеъмолчиларга маълум қилинади.

171. Жадвалларнинг қуйидаги турлари тузилади:

энергия тизимида ёқилғи ёки гидроресурслар етишмаганда электр энергияси истеъмолини (киловатт-соатларда) чеклаш жадвали. Жадвал электр энергияси истеъмолини истеъмолчиларнинг (чеклашга мансуб бўлмаган объектлардан ташқари) технологик бронигача, кейинчалик авария бронигача қисқартиришни (истеъмолни 5 та тенг навбатга бўлган ҳолда) назарда тутиши керак;

энергия тизимида қувват етишмаганда унинг истеъмолини (киловаттларда) чеклаш жадвали. Жадвал истеъмол қилинадиган қувватни энергия тизимининг эрталабки ва кечки энг катта нагрузкали соатларида (истеъмол қилинадиган қувватни 5 та тенг навбатга бўлган ҳолда) истеъмолчиларнинг авария бронигача камайтиришни назарда тутиши керак;

истеъмол ва қувватни чеклаш жадвалларини жорий этиш учун вақт бўлмаганда, қувват етишмаслиги натижасида авария хавфи пайдо бўлганда қўлланадиган электр энергиясини чеклаш жадвали. Жадвалда энергия тизими истеъмолчилари истеъмол қиладиган қувватни (узиб қўйиладиган қувватни 5 та тенг навбатга бўлган ҳолда, узиб қўйишга тегишли бўлмаган объектлардан ташқари) тўлиқ узиб қўйишни назарда тутилиши керак.

Бундан ташқари, энергия тизими электр энергияси узатиш линиясидан энергия оладиган истеъмолчиларни узиб қўйишнинг махсус жадвалини ишлаб чиқади.

Электр энергиясидан узиб қўйиш жадвалига ва махсус жадвалга, энг аввало, автоматика, телебошқарув қурилмасига ёки доимий хизмат кўрсатувчи ходимларга ва ишончли телефон алоқасига эга бўлган ёрдамчи станциялар киритилиши керак. Истеъмолчилар электр энергияси истеъмол қилишда электр таъминотининг авария бронигача чеклаб қўйилиши мумкин.

172. Чеклаш ва узиб қўйиш жадвалларини амалга киритиш тартиби:

электр энергияси ва қувват истеъмолини чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари "Ўзбекэнерго" давлат-акциядорлик компанияси бошқаруви раисининг фармойиши билан амалга киритилади. Диспетчерлик бошқарувининг барча даражаларида электр энергияси истеъмолини чеклашни жорий этиш юзасидан фармойишлар оператив дафтарга чеклашнинг миқдори, бошланиш ва тамом бўлиш вақти ёзилган ҳолда берилади;

энергия билан таъминловчи ташкилот истеъмолчиларга кейинги суткаларда электр энергияси истеъмолини чеклаш жадвалларини амалга киритиш тўғрисида жорий сутканинг 14 соатидан кечикмай, чеклашнинг миқдорини, бошланиш ва тамом бўлиш вақтини кўрсатган ҳолда маълум қилади.

Электр энергияси истеъмолини чеклаш жадвалларини шошилинч равишда жорий этиш зарур бўлганда, бу ҳақдаги билдиришнома, сутканинг вақтидан қатъи назар, чеклашнинг амал қилиши бошланишидан 1 соат олдин истеъмолчиларга етказилади.

Узиб қўйиш жадваллари истеъмолчилар томонидан энергия билан таъминловчи ташкилотдан узиб қўйиш жадваллари жорий этилиши тўғрисидаги билдиришнома олингандан кейин дарҳол жорий этилади.

Электр энергияси истеъмолини узоқ даврга камайтириш зарур бўлганда қувватни узиб қўйиш жадвалига тенг бўлган электр энергияси ва қуввати истеъмолини чеклаш жадвали амалга киритилади.

Чеклаш ва узиб қўйиш жадвалига киритилган ташкилотлар ва муассасалар, шу жумладан узлуксиз технологик ишлаб чиқаришга эга бўлган ташкилотлар (чеклаш ва узиб қўйишга тегишли бўлмаган объектлардан ташқари) раҳбарлари чеклаш ва узиб қўйиш жадвалларининг энергия билан таъминловчи ташкилотлар томонидан кўрсатилган муддатда сўзсиз бажарилишини ташкил этишлари шарт, акс ҳолда улар узиб қўйиш ва чеклаш жадвалларини бажармаганлик учун энергия марказларидан мажбурий узиб қўйиш оқибатлари учун қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда жавоб берадилар.

Энергия билан таъминловчи ташкилот электр энергияси ва қувватини чеклаш жадвалларини амалга киритиш тўғрисидаги фармойиш истеъмолчилар томонидан бажарилмаганда огоҳлантиришдан кейин истеъмолчиларга электр энергияси беришни электр энергияси ва қуввати истеъмолини белгиланган даражада камайтиришни таъминлайдиган миқдорда мажбурий равишда чеклайди.

XVIII. БЛОК-СТАНЦИЯГА ЭГА БЎЛГАН

ИСТЕЪМОЛЧИЛАР БИЛАН ЎЗАРО

МУНОСАБАТЛАР

173. Энергия тизимининг электр тармоғига бевосита ёки абонентлар тармоғи орқали уланган саноат ва идора истеъмолчиларининг электр станциялари блок-станциялар ҳисобланади. Улар ўзаро келишилган қарорлар бўйича ишлаши керак ва энергия тизимининг ягона оператив-диспетчерлик бошқарувига бўйсунишлари шарт.

Блок-станциялар бўйича электр энергияси ишлаб чиқариш йиллик режимлари ва блок-станциялар томонидан энергия тизимига электр энергияси бериш йиллик режалари энергия билан таъминловчи ташкилот ва блок-станция шартномаси билан тасдиқланади ва расмийлаштирилади.

Блок-станциялар томонидан энергия билан таъминловчи ташкилот тармоғига электр энергияси бериш шартномага мувофиқ белгиланади.

174. Энергия билан таъминловчи ташкилотнинг диспетчерлик хизмати шартномада келишилган ойлик режага мувофиқ блок- станция учун энергия тизими тармоғига ҳар суткалик электр энергияси нагрузкаси ва бериш жадвалини белгилайди.

Блок-станция томонидан нагрузка диспетчер жадвалида белгиланган миқдордан камайтирилган тақдирда энергия билан таъминловчи ташкилот блок-станция тегишли бўлган саноат ташкилотлари бўйича қувватни блок-станция нагрузкани камайтирган миқдорда чеклашни жорий этиш ҳуқуқига эга, блок-станция нагрузкани форс-мажор сабаблар бўйича камайтирган ҳоллар бундан мустасно.

175. Энергия билан таъминловчи ташкилот тармоғига бериладиган, шунингдек энергия билан таъминловчи ташкилотдан истеъмол қилинадиган актив ва реактив электр энергияси ва қувватни ҳисобга олиш блок-станция ўрнатган, тескари айланиши тормозланган ҳисоблагичлар билан амалга оширилади.

Электр ҳисоблагичлар маълумотлари энергия билан таъминловчи ташкилотга фойдаланиш учун берилади.

Блок-станцияга тегишли бўлган энергия миқдорини оширувчи трансформаторларда электр энергиясининг исроф бўлиши электр энергиясини туман тармоғига беришда ҳам, электр энергиясини энергия билан таъминловчи ташкилотдан олишда ҳам блок-станция ҳисобига тегишли бўлади.

176. Блок-станцияга эга бўлган истеъмолчи электр энергиясини энергия билан таъминловчи ташкилот тармоғига берганда ва электр энергияни энергия билан таъминловчи ташкилотдан олганда энергия билан таъминловчи ташкилот ва мазкур истеъмолчи ўртасидаги ҳисоб-китоблар ҳисоб-китоб давридаги электр энергиясининг сальдо миқдори ҳисобига амалга оширилади.

177. Истеъмолчи томонидан ўз блок станциясидан энергия билан таъминловчи ташкилот тармоғига берилган электр энергияси миқдори энергия билан таъминловчи ташкилотдан олинган электр энергияси миқдоридан ортиқ бўлса, электр энергиясининг сальдо миқдори учун ҳақ энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан ҳисоб-китоб тарифи бўйича тўланади.

Блок-станциялар томонидан энергия тизимлари тармоғига бериладиган электр энергияси учун ҳисоб-китоб тарифлари қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда белгиланади.

Агар блок-станцияга эга бўлган истеъмолчи томонидан энергия билан таъминловчи ташкилот тармоғига берилган электр энергияси миқдори у энергия билан таъминловчи ташкилотдан олган энергиядан кам бўлса, у ҳолда истеъмолчи электр энергиясининг сальдо миқдори учун ҳақни истеъмолчиларнинг у мансуб бўлган гуруҳи учун белгиланган тариф бўйича тўлайди.

178. Блок-станция томонидан энергия билан таъминловчи ташкилот тармоғига берилган электр энергияси учун ҳисоб-китоблар шартномага мувофиқ амалга оширилади.

179. Туман тармоғига электр энергиясининг блок-станция айби билан тўлиқ берилмаган миқдори келишилган шартномадаги миқдор билан тармоққа ҳақиқий берилган электр энергияси миқдори ўртасидаги фарқ билан аниқланади.

180. Блок-станция форс-мажор ҳодисалари (ёнғинлар, сув тақчиллиги, сув тошқинлари, электр тармоқларида момақалдироқдан ҳимояловчи воситалар мавжуд бўлгандаги момақалдироқ, яхмалак, бўрон, қор бўрони, қор кўчкилари ва шу кабилар) туфайли электр энергияси беришдаги узилишлар учун жавоб бермайди.

181. Агар энергия билан таъминловчи ташкилот тармоғига берилган электр энергияси миқдори энергия билан таъминловчи ташкилотдан олинган электр энергияси миқдоридан ортиқ бўлса, блок-станцияга эга бўлган истеъмолчи энергияни истеъмолчига тўғридан-тўғри шартнома бўйича бериш ҳуқуқига эга бўлади.

*) Истеъмолчининг розилиги билан энергия билан таъминловчи ташкилот томонидан электр қурилмаларидан фойдаланиш хусусиятлари билан изоҳланадиган жавобгарликнинг бошқа асосланган чегараси ҳам белгиланиши мумкин.

а) ва б) кичик бандларда кўрсатилган қўшишларнинг ҳолати учун кичик станциядан фойдаланувчи ташкилот жавоб беради.

**) Электр энергиясининг суткалик сарфи ва ҳақиқий (актив ва реактив) нагрузка истеъмолчи томонидан тартиб рақами қўйилган ва ип билан тикиб муҳрланган дафтарга ёзилади.