Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Раёсатининг 01.12.2005 й. Р N 95-сонли Қарори

Функция недоступна

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ОЛИЙ ХЎЖАЛИК СУДИ

РАЁСАТИНИНГ

ҚАРОРИ

01.12.2005 й.

Р N 95

(КЎЧИРМА)

Фуқаролик қонун ҳужжатлари орқага қайтиш кучига эга эмас ва улар амалга киритилганидан кейин вужудга келган муносабатларга нисбатан қўлланилади.

Даъвогар - "Олмазор" фермер хўжалиги Жиззах вилояти божхона бошқармасига нисбатан хўжалик судига даъво аризаси билан мурожаат этиб, импорт қилинган маҳсулотлар учун тўланадиган 3824235 сўмлик акциз солиғи, 8413317 сўмлик қўшимча қиймат солиғи, жами 12237552 сўмни тўлашдан озод қилишга имтиёз бериш мажбуриятини юклашни сўраган.

Хўжалик судининг ҳал қилув қарори билан даъво қаноатлантирилган.

Апелляция инстанциясининг қарори билан ҳал қилув қарори ўзгаришсиз қолдирилган.

Олий хўжалик суди кассация судлов ҳайъатининг қарори билан суд қарорлари бекор қилиниб, даъвони рад этиш ҳақида янги қарор қабул қилинган.

Протестда кассация инстанцияси қарорини бекор қилиб, биринчи ва апелляция инстанцияларининг қарорларини ўзгаришсиз қолдириш сўралган.

Раёсат, протест важларини муҳокама қилиб, иш ҳужжатларини ўрганиб, қуйидаги асосларга кўра протестни қаноатлантирмасдан, кассация инстанциясининг қарорини ўзгаришсиз қолдиришни лозим топади.

Ишдаги ҳужжатлардан кўринишича, "Олмазор" фермер хўжалиги Зомин тумани ҳокимининг 2000 йил 5 октябрдаги 560-к-сонли қарори билан давлат рўйхатига олинган бўлиб, унинг Низомида ташқи иқтисодий фаолиятни амалга ошириши мумкинлиги белгиланган.

Мазкур фермер хўжалиги Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1998 йил 10 октябрдаги "Қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари учун ягона ер солиғини жорий этиш тўғрисида"ги ПФ-2086-сонли Фармони билан жорий этилган ягона ер солиғи тўловчиси ҳисобланади.

Ушбу Фармоннинг 2-бандига кўра, ягона ер солиғи амалдаги барча умумдавлат солиқлар (акциз солиғидан ташқари) ҳамда қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари учун белгиланган маҳаллий солиқлар ва йиғимларни тўлаш ўрнига жорий этилган.

"Олмазор" фермер хўжалиги ва "Донские краски" ЁТАЖ жами 500070 кг, қиймати 371245,28 АҚШ доллари бўлган лак-бўёқ маҳсулотларини консигнация шартларида импорт қилиш тўғрисида 2004 йил 16 июнда 40-сонли шартнома тузишган.

Ушбу шартнома асосида 37107,6 АҚШ долларилик лак-бўёқ маҳсулотларини фермер хўжалиги 2004 йил 19 августда импорт қилгандан кейин расмийлаштириш учун Жиззах вилоят божхона бошқармасига мурожаат этган. Божхона органи фермер хўжалигига маҳсулотларни расмийлаштириш учун 3824235 сўмлик акциз солиғи, 8413317 сўмлик қўшимча қиймат солиғи тўланиши лозимлигини маълум қилган.

Даъвогар ушбу солиқ тўловларини тўлашдан озод қилган ҳолда маҳсулотларни эркин муомалага чиқаришни сўраб божхона бошқармасига 2004 йил 21 августдаги 34-сонли хат билан мурожаат этган. Бироқ, божхона бошқармаси 2004 йил 22 августдаги хат билан рад жавобини берган.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2004 йил 8 январдаги ПФ-3376-сонли Фармони билан 1998 йил 10 октябрдаги ПФ-2086-сонли Фармонининг 2-бандига ўзгартириш киритилиб, ягона ер солиғи бўйича имтиёз товарлар импорт қилинганда тўланадиган акциз ва қўшилган қиймат солишга нисбатан жорий қилинмаслиги кўрсатилган.

Даъвогар бу ўзгартиришни унинг учун бирмунча ноқулайроқ шароитларни юзага келтирган деб, Ўзбекистон Республикаси "Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида"ги Қонунининг 16-моддаси иккинчи қисмига биноан бу ўзгартиш кучга киргунга қадар амалда бўлган қонун ҳужжатларига мувофиқ икки йил мобайнида солиқ ундирилади, деб ҳисоблаб, имтиёз бериш мажбуриятини божхона органига юклашни сўраган.

Кассация судлов ҳайъати фермер хўжалигининг Низомида савдо-сотиқ билан шуғулланиш кўзда тутилмаган бўлса-да, бундай рухсатга эга бўлмасдан туриб, имтиёзлар бўйича ўзгартириш киритилгандан сўнг импорт шартномаси тузганлигини асосли равишда кўрсатган.

Иш ҳужжатларидан аниқланишича, имтиёзлар масаласида ўзгартириш Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2004 йил 8 январдаги ПФ-3376-сонли Фармони билан киритилган бўлса, импорт шартномаси 2004 йил 16 июнда тузилган.

Импорт шартномасининг қонунчиликка киритилган ўзгартиришдан олти ойдан кейин тузилганлиги ҳолатининг ўзи қонунчиликдаги ўзгартириш фермер хўжалиги учун бирмунча ноқулайроқ шароитларни юзага келтирган, деб ҳисоблашга асос бўла олмайди.

Бундан ташқари, даъвогарнинг Низоми Зомин тумани ҳокимлигидан 2004 йил 22 июнда қайтадан рўйхатдан ўтказилган бўлиб, Низомга киритилган асосий ўзгартиришлардан бири фермер хўжалигининг юридик ва жисмоний шахсларга улгуржи ва чакана савдо хизмати кўрсатиш фаолиятининг киритилганидир. Яъни, импорт шартномаси тузилгандан олти кундан кейин Низомга ўзгартириш киритилган.

Мазкур ўзгартириш юзасидан Зомин тумани ҳокимлиги 2004 йил 14 июлда 14-сонли "Улгуржи савдони амалга ошириш ҳуқуқи учун" рухсат гувоҳномасини берган. Ушбу ҳолда даъвогар импорт шартномаси асосида келтирилаётган маҳсулотни сотиш учун олдиндан тайёргарлик кўрганини тасдиқлайди.

Баён этилганлардан ташқари, кассация судлов ҳайъати ишларни кўришда муҳим аҳамият касб этувчи бошқа ҳолатларга ҳам эътиборини қаратган. Жумладан, қонунчиликка ўзгартириш киритилгунга қадар даъвогар - фермер хўжалиги ташқи иқтисодий фаолият билан муқаддам шуғулланмаган.

Ҳақиқатда ҳам иш ҳужжатларида даъвогарнинг муқаддам ташқи иқтисодий фаолият билан шуғулланганлиги тўғрисида маълумотлар мавжуд эмас. Ўзбекистон Республикаси Хўжалик процессуал кодексининг 55-моддасига кўра, ишда иштирок этувчи тарафларнинг исботлаш мажбуриятидан келиб чи??анда, фермер хўжалиги қонунчиликка ўзгартириш киритилгунга қадар ташқи иқтисодий фаолият билан шуғулланганлигини исботлаб бериши шарт.

Фермер хўжалигининг импорт қилаётган маҳсулотларга савдо қилиш ҳуқуқини қўлга киритиш учун олдиндан кўрган тайёргарлигининг ўзи фермер хўжалигини бу фаолият билан муқаддам шуғулланмаган, деб ҳисоблашга асос бўлади.

Протестда тадбиркорлик субъекти амалдаги солиқ имтиёзидан фойдаланмаган тақдирда, бекор бўлган имтиёздан 2 йил мобайнида фойдаланмаслиги ёки унга нисбатан қўлланилмаслиги қонунда белгиланмаган, кассация инстанцияси ушбу хулосасини айнан қайси қонун нормаси билан асослантираётганлигини кўрсатмаган, деб важ келтирилган.

Даъвонинг асоси учун келтирилган Қонуннинг 16-моддаси иккинчи қисмида солиқ тўғрисидаги қонун ҳужжатларига тадбиркорлик субъектлари учун бирмунча ноқулайроқ шароитларни юзага келтирадиган ўзгартишлар киритилган тақдирда, улардан кейинги икки йил мобайнида бундай ўзгартишлар кучга киргунга қадар амалда бўлган қонун ҳужжатларига мувофиқ солиқ ундирилиши белгиланган.

Шунингдек, протестда биринчи ва апелляция инстанцияси судлари хулосаларининг тўғрилиги Олий хўжалик судининг 2004 йил 5 октябрда Давлат божхона қўмитасига юборган хати, Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судининг 2004 йил 4 ноябрдаги хати, Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси томонидан ўтказилган хизмат текшируви хулосаси билан тасдиқланади деб кўрсатилган.

Олий хўжалик судининг Давлат божхона қўмитасига юборган 2004 йил 5 октябрдаги 16-581у-сонли хатида "Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида"ги Қонуннинг 16-моддаси иккинчи қисмида назарда тутилган имтиёзлар қўлланишининг умумий асослари бўйича тушунтириш берилган. Лекин бу хатда муайян мисол тариқасида "Олмазор" фермер хўжалиги келтирилмаган.

Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судининг 2004 йил 4 ноябрдаги 02-09/884-сонли хатида ҳам айнан "Олмазор" фермер хўжалигининг мисолида эмас, балки Қонунни қўллаш билан боғлиқ умумий масалаларда жавоб берилган. Бинобарин, муайян низо юзасидан ушбу жавоб хатларининг ўзига ҳавола этиб бўлмайди.

Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси томонидан ўтказилган хизмат текшируви хулосаси ҳам мазкур низонинг ечимига асос қилиб олиниши мумкин эмас. Чунки, хизмат текшируви 2004 йил 1 декабрда якунланиб, хулоса имзоланган бўлса, мазкур низо бўйича биринчи ва апелляция инстанцияси судларининг қабул қилган қарорлари қонуний кучга кирган бўлган. Ушбу хўжалик иши бўйича Жиззах вилоят прокуратурасининг кассация протести 12 декабрда Жиззах вилоят хўжалик судига тақдим этилган. Кассация протести иш юритишга 20 декабрда қабул қилиниб, кассация судлов ҳайъатининг қарори 2005 йил 11 январда қабул қилинган.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 19 сентябрдаги "Экспорт-импорт операцияларини тартибга солиш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида"ги ПҚ-183-сонли Қарорининг 3-бандида ягона ер солиғи тўлайдиган ва қўшилган қиймат солиғи тўлашдан озод қилинган қишлоқ хўжалик ишлаб чиқарувчиларига берилган имтиёзлар товарларни импорт қилишга эмас, балки фақат уларнинг асосий фаолиятига дахлдорлиги кўрсатилган.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 4-моддасига мувофиқ, фуқаролик қонун ҳужжатлари орқага қайтиш кучига эга эмас ва улар амалга киритилганидан кейин вужудга келган муносабатларга нисбатан қўлланилади.

Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 3-моддасида солиқ солиш бу ҳаракат содир этилган пайтда муомалада бўлган қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга оширилиши белгиланган.

Мазкур ҳолда ягона ер солиғининг қўшилган қиймат солиғи бўйича товарлар импорт қилинганда жорий қилинмаслиги Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2004 йил 8 январдаги ПФ-3376-сонли Фармони билан белгиланган бўлса, даъвогар импорт шартномасини 2004 йил 16 июнда тузган ва солиқ қонунчилигидаги ўзгартириш вужудга келгандан сўнг олти ойдан кейин товарларни импорт қилган.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2004 йил 8 январдаги ПФ-3376-сонли Фармони билан ягона ер солиғи бўйича имтиёз импорт операцияларига жорий қилинмаслиги белгиланганлигидан келиб чи??анда, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 19 сентябрдаги ПҚ-183-сонли Қарорини солиқ қонунчилигидаги ўзгартириш деб ҳисоблаб бўлмайди. Аксинча, мазкур қарор билан юқорида қайд этилган Фармондаги имтиёзларнинг қўлланиши билан боғлиқ масалаларга ойдинлик киритилган.

Раёсат, ишдаги ушбу ҳолатларни эътиборга олган ҳолда, кассация судлов ҳайъатининг қарорини бекор қилиш учун асослар мавжуд эмас, деб ҳисоблайди ва уни ўзгаришсиз, протестни қаноатлантирмасдан қолдиришни лозим топади.

“Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Ахборотномаси”,

2006 йил, 4-сон