Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди кассация инстанциясининг 12.08.2015 й. 11-1431/2057-сон Қарори

Функция недоступна

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ОЛИЙ ХЎЖАЛИК СУДИНИНГ

КАССАЦИЯ ИНСТАНЦИЯСИ

ҚАРОРИ

12.08.2015 й.

N 11-1431/2057

(КЎЧИРМА)

Ишда иштирок этувчи ҳар бир шахс ўз талаб ва эътирозларига асос қилиб келтираётган ҳолатларни исботлаши керак

МЧЖ шаклидаги "QIBRAY ZARODIN" агрофирмаси тугатиш бошқарувчиси (бундан буён матнда - МЧЖ) хўжалик судига даъво аризаси билан мурожаат қилиб, МЧЖ ва "QIBRAY SAGDULLAYEVA SANАM" фермер хўжалиги (бундан буён матнда - Фермер хўжалиги) ўртасида 2008 йил 7 январда тузилган 1021-сонли кўчмас мулк олди-сотди шартномасини ҳақиқий эмас деб топиш ва унинг оқибатларини қўллашни сўраган.

Ҳал қилув қарори қабул қилингунга қадар, МЧЖ даъвонинг асосини ўзгартирган.

Суднинг 2013 йил 1 июндаги ажрими билан иш бўйича низонинг предметига нисбатан мустақил талаблар билан арз қилмайдиган учинчи шахс сифатида Республика кўчмас мулк биржаси (бундан буён матнда - Биржа) жалб қилинган.

Биринчи инстанция судининг 2014 йил 9 июлдаги ҳал қилув қарори билан МЧЖнинг даъво аризаси ҳамда Фермер хўжалигининг даъво муддатини қўллаш ҳақидаги аризасини қаноатлантириш рад этилган.

Иш апелляция инстанцияси судида кўрилмаган.

МЧЖ кассация тартибида шикоят билан мурожаат қилиб, унда Тошкент вилоят хўжалик суднинг 2013 йил 21 январдаги ҳал қилув қарори билан МЧЖ банкрот деб топилиб, тугатишга доир иш юритиш бошланганлиги, барча ваколатлар тугатиш бошқарувчисига ўтганлиги, тугатиш жараёнида МЧЖ мол-мулки ноқонуний равишда Фермер хўжалигига Биржа орқали сотиб юборилганлиги аниқланганлиги, МЧЖ Уставининг 17.5-бандида МЧЖ мол-мулкини, шу жумладан, унинг пул маблағларини таъсисчилар умумий йиғилиши қарорларида белгиланган доирада тасарруф этиш белгиланганлиги, бироқ, суд ушбу ҳолатларни инобатга олмасдан даъвони қаноатлантиришни рад этганлиги баён этилиб, ҳал қилув қарорини бекор қилиш, ишни янгидан кўриш учун биринчи инстанция судига юбориш сўралган.

Судлов ҳайъати кассация шикоятида келтирилган важларни иш ҳужжатлари билан биргаликда муҳокама қилиб, қуйидаги асосларга кўра, ҳал қилув қарорини ўзгаришсиз, кассация шикоятини эса қаноатлантирмасдан қолдиришни лозим топади.

Ишдаги ҳужжатлардан кўринишича, МЧЖ ва Фермер хўжалиги ўртасида 2008 йил 7 январда 10421-сонли кўчмас мулк олди-сотди шартномаси тузилган.

Шартнома шартларига кўра, МЧЖ Тошкент вилояти, Қибрай тумани, Қипчоқ Қ.Ф.Йда жойлашган "Гунавша" болалар боғчаси бино ва иншоотларини сотиш, Фермер хўжалиги эса объектни сотиб олиш ва ҳақини тўлаш мажбуриятини олган.

МЧЖ тугатиш бошқарувчиси даъво аризасида, Жиноят ишлари бўйича Қибрай туман судининг 2010 йил 10 декабрдаги ҳукмига асосан 2008 йил 7 январда 10421-сонли кўчмас мулк олди-сотди шартномасини ҳақиқий эмас деб топишни сўраган бўлса, ҳал қилув қарори қабул қилингунга қадар, даъвонинг асосини ўзгартириб, мазкур кўчмас мулк олди-сотди шартномасини Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг (бундан буён матнда - ФК) 126-моддасига асосан ҳақиқий эмас деб топишни сўраган.

Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2014 йил 28 ноябрдаги "Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг битимларни ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисидаги нормаларни қўллашнинг айрим масалалари ҳақида"ги 269-сонли қарорининг 17-бандида ФКнинг 126-моддасига кўра, агар шахснинг битим тузиш ваколатлари шартнома билан ёки юридик шахс ваколатлари унинг таъсис ҳужжатлари билан ишончномада, қонунда белгилаб қўйилганига нисбатан ёинки битим тузилаётган вазиятдан аниқ кўриниб турган деб ҳисобланиши мумкин бўлган ваколатларига нисбатан чеклаб қўйилган бўлса ва битимни тузиш пайтида бундай шахс ёки орган ана шу чеклашлар доирасидан чиқиб кетган бўлсалар, битимдаги иккинчи тараф мазкур чеклашларни билган ёки олдиндан билиши лозим бўлганлиги исботланган ҳоллардагина битим чеклаш белгиланишидан манфаатдор бўлган шахснинг даъвоси бўйича суд томонидан ҳақиқий эмас деб топилиши мумкинлиги, бундай асос билан битим кимнинг манфаатида чеклаш белгиланган бўлса, фақат ўша шахснинг даъвоси бўйича ҳақиқий эмас деб топилиши мумкинлиги, шу боис, ФКнинг 126-моддасига асосан битимни ҳақиқий эмас деб топиш ҳақидаги даъво билан бошқа шахс мурожаат қилган бўлса, бундай даъвони қаноатлантириш рад этилиши, битим тузиш ваколатларини чеклаш белгиланишидан манфаатдор шахс битимни кейинчалик маъқуллаганда, ФКнинг 126-моддасида белгиланган битимни ҳақиқий эмас деб топиш асослари қўлланилмаслиги, битим, агар у бўйича бошқа тараф қайд этилган чеклаш ҳақида билган ёки олдиндан билиши лозим бўлган ҳолатлар аниқланган тақдирдагина, ФКнинг 126-моддаси асосида ҳақиқий эмас деб топилиши мумкинлиги ҳақида тушунтириш берилган.

Ўзбекистон Республикаси Хўжалик процессуал кодексининг (бундан буён матнда ХПК) 55-моддасига кўра, ишда иштирок этувчи ҳар бир шахс ўз талаб ва эътирозларига асос қилиб келтираётган ҳолатларни исботлаши керак.

Бироқ, МЧЖ томонидан кўчмас мулк олди-сотди шартномаси тузилаётган пайтда Фермер хўжалиги МЧЖ мансабдор шахсининг мазкур шартномани тузишга ваколатларида чеклашларни билганлиги ва олдиндан билиши лозим бўлганлиги далиллар асосида исботлаб берилмаган.

ФК 163-моддасининг олтинчи хатбошисига кўра, мулкдорнинг ёки бошқа эгалик қилувчининг ўз ҳуқуқини ҳар қандай бузишларни, шу жумладан, эгалик қилишдан маҳрум этиш билан боғлиқ бўлмаган бузишларни (ушбу Кодекснинг 231-моддаси), бартараф этиш ҳақидаги талабларига даъво муддати жорий қилинмайди.

Шу боис, биринчи инстанция суди МЧЖнинг даъво аризасини ҳамда Фермер хўжалигининг даъво муддатини қўллаш ҳақидаги аризасини қаноатлантиришни рад этиш ҳақида тўғри хулосага келган.

ХПКнинг 186-моддасига кўра, хўжалик суди ишни кассация инстанциясида кўрганида моддий ва процессуал ҳуқуқ нормалари биринчи инстанция ва апелляция инстанцияси судида тўғри қўлланилганлигини текширади.

Ишни кўришда биринчи инстанцияси суди моддий ва процессуал ҳуқуқ нормаларини тўғри қўллаган.

Бундай ҳолатда, судлов ҳайъати ҳал қилув қарорини ўзгаришсиз, кассация шикоятини эса қаноатлантирмасдан қолдиришни, ишни кассация инстанцияси судида кўриш билан боғлиқ 961 050 сўм давлат божи, 7000 сўм почта харажатини МЧЖ зиммасига юклашни лозим топди.