Ломбардларда бухгалтерия ҳисобини юритиш тартиби тўғрисидаги Низом (АВ томонидан 28.09.2017 й. 2933-сон билан рўйхатга олинган Марказий банк Бошқарувининг 26.08.2017 й. 21/8-сон қарори билан тасдиқланган)

Функция недоступна

Ўзбекистон Республикаси

Адлия вазирлигида

2017 йил 28 сентябрда 2933-сон

билан рўйхатга олинган

Ўзбекистон Республикаси

Марказий банки Бошқарувининг

2017 йил 26 августдаги

21/8-сон қарорига

ИЛОВА

Ломбардларда бухгалтерия ҳисобини

юритиш тартиби тўғрисидаги

НИЗОМ

Мазкур Низом Ўзбекистон Республикасининг "Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида"ги ва "Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида"ги қонунларига мувофиқ ломбардлар учун бухгалтерия ҳисобини юритиш ва бухгалтерия ишларини ташкил қилиш тартибини белгилайди.

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Мазкур Низомда бухгалтерия операцияларини амалга ошириш, расмийлаштириш, ҳисобини юритиш ва назорат қилиш бўйича белгиланган талаблар барча ломбардлар учун мажбурийдир.

2. Ломбардлар қонун ҳужжатлари ва мазкур Низомга мувофиқ ўз ҳисоб сиёсатини ишлаб чиқиши, тасдиқлаши ва амалда қўллаши, шунингдек ҳар бир ломбарднинг иш хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда ҳужжатлар айланиш тартибини белгилаши лозим.

3. Ломбардларнинг бухгалтерия операцияларини ҳисобварақларда акс эттириш мазкур Низомнинг 1-иловасида келтирилган Ломбардларда бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақлари режаси (бундан буён матнда Ҳисобварақлар режаси деб юритилади) ва уни қўллаш қоидаларига мувофиқ амалга оширилади.

2-БОБ. ЛОМБАРДЛАРДА БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИ

ВА ҲИСОБОТИНИ ЮРИТИШНИ ТАШКИЛ ЭТИШ

4. Бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботини юритишни ташкил этиш бухгалтерия ҳисоби субъекти - ломбард раҳбари амалга оширади. Ломбард раҳбари, бухгалтерия ҳисоби хизматининг раҳбари (бундан буён матнда бош бухгалтер деб юритилади) бошчилигида бухгалтерия ҳисоби хизмати - бухгалтерия аппаратини ташкил этади. Бош бухгалтер мазкур Низомнинг 2-иловасида келтирилган Ломбард бош бухгалтери тўғрисидаги намунавий низом асосида иш олиб боради.

Бухгалтерия аппарати ходимларининг лавозим вазифалари ишлаб чиқилган ва ломбард раҳбари томонидан тасдиқланган бўлиши зарур.

5. Ломбард раҳбари ҳисоб сиёсати ишлаб чиқилишини, ички назорат тартибини, бухгалтерия ҳисоби тўлиқ ва ишончли юритилишини, ҳисоб ҳужжатларининг бут сақланишини, молиявий ҳисоботнинг тайёрланишини, солиқ ҳисоботининг ва бошқа молиявий ҳужжатларнинг тайёрланишини, ҳисоб-китоблар ўз вақтида амалга оширилишини, шунингдек Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки томонидан белгиланган талабларга риоя этилишини таъминлаши шарт.

6. Ломбард раҳбари имзолаш ҳуқуқига эга бўлган шахсларнинг иккита рўйхатини тасдиқлайди. Биринчи рўйхатга раҳбарлик вазифаларини амалга оширувчи шахслар, иккинчисига эса, бош бухгалтер вазифасини бажарувчи шахс киради.

7. Микрокредит ташкилотлари ва ломбардлар томонидан Ўзбекистон Республикаси Марказий банкига молиявий ҳисоботлар ва электрон маълумотларни тақдим этиш тартиби тўғрисидаги низом (рўйхат рақами 2994, 2018 йил 5 апрель) асосида амалга оширилади.

8. Ломбардларда ички назорат бухгалтерия ҳисобини юритишда, молиявий ва бошқа ҳисоботларни тузишда хўжалик операцияларини амалга оширишнинг қонунийлигини, иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқлигини, активларнинг бут сақланишини таъминлаш, талон-торож қилиш ҳоллари ва хатоликларни аниқлаш ҳамда уларнинг олдини олиш мақсадида амалга оширилиши лозим бўлган чора-тадбирлар йиғиндисидир.

9. Ички назоратни ташкил этиш тартиби ломбард раҳбари томонидан тасдиқланган ҳисоб сиёсатида белгиланиши лозим.

3-БОБ. БОШЛАНҒИЧ ҲИСОБ ҲУЖЖАТЛАРИ

ВА БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИ РЕГИСТРЛАРИ

ҲАМДА УЛАРНИ РАСМИЙЛАШТИРИШ

1-§. Бошланғич ҳисоб ҳужжатлари ва бухгалтерия

ҳисоби регистрлари

10. Операциялар амалга оширилганлигини қайд этувчи бошланғич ҳисоб ҳужжатлари ва уларни ўтказишга доир фармойишлар хўжалик операцияларининг бухгалтерия ҳисоби учун асос бўлади.

11. Бошланғич ҳисоб ҳужжатларининг мажбурий реквизитлари қуйидагилардир:

ломбард номи;

ҳужжатнинг номи, рақами ва тузилган санаси;

хўжалик операциясининг номи, мазмуни ва ўлчов бирликлари кўрсатилган миқдор ўлчови (натура ва пулда ифодаланган ҳолда);

хўжалик операциясини бажарган шахсларнинг (шахснинг) идентификация қилиш учун фамилияси, исми ва отаси исмининг бош ҳарфлари ёки бошқа реквизитлари кўрсатилган ҳолда лавозимлари номи ва имзолари.

12. Бошланғич ҳисоб ҳужжатларини тузган ҳамда имзолаган шахслар уларнинг ўз вақтида, тўғри ва ишончли тузилиши, шунингдек бухгалтерия ҳисобида акс эттириш учун белгиланган муддатларда топширилишига жавобгардир.

13. Қонун ҳужжатларида белгиланган мақсадлар учун банклардан нақд пуллар олиш ва топшириш операциялари Тижорат банкларида касса ишини ташкил этиш, нақд пул ва бошқа қимматликларни инкассация қилишга доир йўриқномада (рўйхат рақами 3028, 2018 йил 29 июнь) белгиланган тартибда амалга оширилади.

14. Ломбардлар томонидан нақд пулсиз ҳисоб-китоблар Ўзбекистон Республикасида нақд пулсиз ҳисоб-китоблар тўғрисидаги низомда (рўйхат рақами 2465, 2013 йил 3 июнь) белгиланган тартибда амалга оширилади.

15. Бухгалтерия ҳисоби регистрларидаги ёзувлар қуйидаги бошланғич ҳисоб ҳужжатлари асосида акс эттирилади:

мазкур Низомнинг 3-иловасига мувофиқ шаклдаги чиқим касса ордери;

мазкур Низомнинг 4-иловасига мувофиқ шаклдаги кирим касса ордери;

мазкур Низомнинг 5-иловасига мувофиқ шаклдаги мемориал ордер;

мазкур Низомнинг 6-иловасига мувофиқ шаклдаги кирим терминал ордери;

қонун ҳужжатларида кўзда тутилган бошқа тўлов ҳужжатлари.

16. Ломбардларда бухгалтерия ҳисоб регистрлари бўлган бош ва ёрдамчи китоблардан фойдаланилади.

17. Мазкур Низомнинг 7-иловасида келтирилган шаклдаги бош китоб Ҳисобварақлар режасидаги ҳисобварақлардан иборат бўлиб, унда ҳисобот санаси бошига қолдиқ, кирим ва чиқим операциялари айланмалари ҳамда ҳисобот санаси охирига қолдиқ суммалари кўрсатилади.

18. Бош китоб маълумотлари ёрдамчи китоблар маълумотлари асосида шакллантирилади.

19. Ломбардда қуйидаги ёрдамчи китоблардан фойдаланилади:

мазкур Низомнинг 8-иловасига мувофиқ шаклдаги Кунлик молиявий-хўжалик операцияларни қайд этиш журнали;

мазкур Низомнинг 9-иловасига мувофиқ шаклдаги Кирим касса ордерларини қайд этиш журнали;

мазкур Низомнинг 10-иловасига мувофиқ шаклдаги Чиқим касса ордерларини қайд этиш журнали;

мазкур Низомнинг 11-иловасига мувофиқ шаклдаги Пул маблағларини ҳисобга олиш қайдномаси;

мазкур Низомнинг 12-иловасига мувофиқ шаклдаги берилган Кредитларни ҳисобга олиш қайдномаси;

мазкур Низомнинг 13-иловасига мувофиқ шаклдаги Асосий воситалар, номоддий активлар ва бошқа хусусий мулкларни ҳисобга олиш қайдномаси;

мазкур Низомнинг 14-иловасига мувофиқ шаклдаги Кам баҳоли ва тез эскирувчи буюмлар ҳамда бошқа қимматликларни ҳисобга олиш қайдномаси;

мазкур Низомнинг 15-иловасига мувофиқ шаклдаги Ҳисобдор шахслар билан ҳисоб-китобларни ҳисобга олиш қайдномаси;

мазкур Низомнинг 16-иловасига мувофиқ шаклдаги Бошқа дебиторлик қарзларни ҳисобга олиш қайдномаси;

мазкур Низомнинг 17-иловасига мувофиқ шаклдаги Меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича ҳисоб-китобларни ҳисобга олиш қайдномаси;

мазкур Низомнинг 18-иловасига мувофиқ шаклдаги Мажбуриятларни ҳисобга олиш қайдномаси;

мазкур Низомнинг 19-иловасига мувофиқ шаклдаги Капитални ҳисобга олиш қайдномаси;

мазкур Низомнинг 20-иловасига мувофиқ шаклдаги Ҳисобот даври даромадларини ҳисобга олиш қайдномаси;

мазкур Низомнинг 21-иловасига мувофиқ шаклдаги Ҳисобот даври харажатларини ҳисобга олиш қайдномаси.

20. Ломбардлар бухгалтерия ҳисоби регистрларига мазкур Низомда белгиланган талабларга риоя этган ҳолда қўшимча устун ва сатрлар киритишлари мумкин.

21. Бухгалтерия ҳисоби регистрларига ва бошланғич ҳисоб ҳужжатларига хўжалик операцияси иштирокчилари томонидан тасдиқланмаган тузатишлар киритилишига йўл қўйилмайди. Банк ва касса-пул ҳужжатларида тузатишлар ҳамда ўчириб ёзишларга йўл қўйилмайди.

22. Бошланғич ҳисоб ҳужжатлари ҳамда бухгалтерия ҳисоби регистрлари техника воситаларидан, ахборот тизимларидан ва ахборот технологияларидан фойдаланилган ҳолда электрон ҳужжат тарзида яратилиши, ишлов берилиши, тақдим этилиши ва сақланиши мумкин.

23. Бошланғич ҳисоб ҳужжатлари ҳамда бухгалтерия ҳисоби регистрлари техника воситаларидан, ахборот тизимларидан ва ахборот технологияларидан фойдаланилган ҳолда тузилганда, улар барча мажбурий реквизитларига эга бўлиши лозим.

Электрон ҳужжатларни сақлашда уларни олиш ва қоғоз шаклидаги нусхаларини тақдим этиш имконияти таъминланган бўлиши шарт.

24. Ҳисоб регистрлари техника воситаларидан, ахборот тизимларидан ва ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда юритилганда, кирим ва чиқим касса ордерларини қайд этиш журналлари ҳар бир иш куни учун, Бош китоб ҳамда берилган кредитларни ҳисобга олиш қайдномаси ҳар ой учун алоҳида қоғозга чоп этилиб, хронологик тартибда тикилади, ўсиб бориш тартибида рақамланади ҳамда варақлар сони кўрсатилган ҳолда ломбард раҳбари ва бош бухгалтери томонидан имзоланади.

25. Кунлик амалга оширилган барча молиявий-хўжалик операциялари хронологик тартибда кунлик молиявий-хўжалик операцияларни қайд этиш журналида қайд этиб борилади.

Кунлик молиявий-хўжалик операцияларни қайд этиш журнали электрон кўринишда ўрнатилган тартибда сақланади ва зарур ҳолларда молиявий-хўжалик операциялар рўйхати ушбу журналнинг тегишли қисмидан чоп этилади.

26. Ёрдамчи китобларда акс эттирилган молиявий-хўжалик фаолияти натижалари ҳар ой охирида ҳар бир ҳисобварақнинг дебет ва кредити бўйича айланма суммаси жамланади ва ҳисобот даврининг охирига қолдиқ чиқарилади.

27. Бош ва ёрдамчи китоблар Ҳисобварақлар режаси номенклатурасига мос иккинчи тартибли баланс ҳисобварақлари бўйича ҳар ой учун алоҳида юритилиши лозим.

28. Ҳар бир молиявий-хўжалик операциясининг суммаси иккиёқлама ёзув қоидасига амал қилган ҳолда бир вақтнинг ўзида иккита ёрдамчи китобда қайд этилади. Бунда биринчисида - ҳисобварақнинг дебети бўйича кредитланадиган ҳисобварақнинг рақамини кўрсатган ҳолда, иккинчисида - ҳисобварақнинг кредити бўйича дебетланадиган ҳисобварақнинг рақамини кўрсатган ҳолда ёзилади.

2-§. Бухгалтерия ҳисобини юритиш босқичлари

29. Бухгалтерия ҳисобини юритиш босқичлари молиявий операциялар таҳлилидан бошланиб, молиявий ҳисоботларни тузиш ва ҳисобварақларни ёпишгача бўлган ҳисоб жараёнининг кетма-кет босқичини ўз ичига олади.

30. Бухгалтерия ҳисобини юритиш қуйидаги босқичлардан иборат:

а) барча молиявий-хўжалик операцияларини ҳужжатлаштириш (кирим касса ордери, чиқим касса ордери ва бошқа бошланғич ҳужжатлар);

б) ёрдамчи китобларда операцияларни рўйхатга олиш;

в) ойнинг охирида ёрдамчи китоблардаги ҳисобварақлар қолдиғини чиқариш ва Бош китобга ўтказиш;

г) молиявий ҳисоботни тайёрлаш;

д) ҳисобот йили охирида фойда ва зарарлар ҳисобварақларини ёпиш;

е) йиллик молиявий ҳисоботни тузиш.

4-БОБ. ЛОМБАРДЛАРДА БУХГАЛТЕРИЯ

ОПЕРАЦИЯЛАРИ ҲИСОБИ

1-§. Касса операцияларининг бухгалтерия ҳисоби

31. Ломбардларда касса операциялари Микрокредит ташкилотлари ва ломбардлар томонидан касса операцияларини амалга ошириш қоидаларига (рўйхат рақами 1719, 2007 йил 24 сентябрь) мувофиқ амалга оширилади.

32. Кирим ва чиқим касса операциялари устидан назорат махсус ажратилган бухгалтер-назоратчи томонидан, агар ломбардда бу лавозим кўзда тутилмаган бўлса, ломбард раҳбарининг буйруғи асосида бош бухгалтер ёки унинг ўринбосари томонидан амалга оширилади.

33. Нақд пул маблағларини кассадан беришда бухгалтер-назоратчи бир нусхада чиқим касса ордерини расмийлаштириб, чиқим касса ордерларини қайд этиш журналига тегишли ёзувларни киритади. Чиқим касса ордери ломбард раҳбари ва бош бухгалтер томонидан имзоланади ва кассага топширилади.

34. Нақд пул маблағларини кассага кирим қилишда, бухгалтер-назоратчи бир нусхада кирим касса ордерини расмийлаштиради, кирим касса ордерларини қайд этиш журналига тегишли ёзувларни киритади. Кирим касса ордери пул маблағларини топширувчи ва бош бухгалтер томонидан имзоланиб, кассага топширилади.

35. Кирим ва чиқим касса ордерлари бухгалтер-назоратчи томонидан кассага топширилади.

36. Кассир кун охирига касса қолдиғини чиқариб, бухгалтер-назоратчига кассир ҳисоботи сифатида йиртиб олинган иккинчи варақни (касса дафтаридаги бир кунлик ёзувлар нусхасини) кирим ва чиқим касса ордерлари билан биргаликда тақдим қилади.

Ўз навбатида, бухгалтер-назоратчи томонидан кирим ва чиқим касса ордерларини қайд этиш журналларидаги ёзувлар кассир ҳисоботидаги маълумотлар билан ҳамда кун охирига чиқарилган касса қолдиғи кассада ҳақиқатда мавжуд бўлган нақд пул маблағлари суммаси билан солиштирилади.

Солиштириш натижаси тўла мос келганда бухгалтер-назоратчи касса дафтарига имзо чекади. Шундан сўнг, кун давомида амалга оширилган касса операциялари бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақларида акс эттирилади.

Солиштириш натижаси мос келмаганда, камомад суммаси 19908 - "Ломбард ходимлари билан бўладиган ҳисоб-китоблардаги ундириб олиниши лозим бўлган маблағлар" ҳисобварағининг дебетига, ортиқча пул маблағлари 45994 - "Бошқа фоизсиз даромадлар" ҳисобварағининг кредитига олиб борилади.

2-§. Кредит операциялари ҳисоби

37. Ломбард билан мижоз ўртасида кредит шартномаси имзоланган санада мижозга ссуда ҳисобварағи очилади. Ссуда ҳисобварақлари ҳар бир қарздор билан имзоланган кредит шартномалари бўйича алоҳида шахсий ҳисобварақларда юритилади.

38. Амалдаги кредит шартномалари бухгалтерияда бош бухгалтер жавобгарлиги остида сақланади. Сўндирилган шартномалар жорий архивда белгиланган муддат давомида сақланади.

39. Кредит олувчига нақд пул маблағларни бериш мазкур бобнинг биринчи параграфида белгиланган тартибда амалга оширилади.

40. Кредит нақд пулда берилганда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 12401 - "Мижозларга берилган кредитлар"

Кредит 10101 - "Кассадаги пул маблағлари".

41. Кредит мижозга нақд пулсиз шаклда берилганда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 12401 - "Мижозларга берилган кредитлар"

Кредит 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар".

42. Кредит бўйича фоизларни ҳисоблаш ломбард ҳамда мижоз ўртасида тузилган кредит шартномасига асосан кредит қолдиғига нисбатан амалга оширилади.

43. Кредитлар бўйича фоизлар ломбард ва унинг мижози ўртасида тузилган шартномада белгиланган фоиз ставкасига мувофиқ кредитнинг ҳақиқий қолдиғига нисбатан кунлик ҳисобланади.

44. Кредитлар бўйича фоизлар кредит берилган кундан бошлаб ҳар куни ҳисобланади. Кредит сўндирилган кун учун фоизлар ҳисобланмайди. Фоизларни тўлаш тартиби ва муддатлари кредит шартномаси билан белгиланади.

45. Кредитлар бўйича ҳисобланган фоизларни акс эттириш қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси билан амалга оширилади:

Дебет 16307 - "Кредитлар бўйича олиниши лозим бўлган ҳисобланган фоизлар"

Кредит 42001 - "Мижозларга берилган кредитлар бўйича фоизли даромадлар".

46. Кредитни қайтариш бўйича нақд пул маблағларини ҳисобга олиш мазкур бобнинг биринчи параграфида белгиланган тартибда амалга оширилади.

47. Кредит бўйича тўловлар банк пластик карталаридан фойдаланган ҳолда сўндирилганда ушбу Низомнинг 6-иловасига мувофиқ шаклда бир нусхада кирим терминал ордери расмийлаштирилади.

48. Кредит бўйича асосий қарз ва ҳисобланган фоизларни сўндиришда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси берилади:

Дебет 10101 - "Кассадаги пул маблағлари" (нақд пулда сўндирилганда)

Дебет 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар" (пул ўтказиш йўли билан сўндирилганда)

Дебет 10509 - Йўлдаги нақдсиз маблағлар (банк пластик карталаридан фойдаланган ҳолда сўндирилганда)

Кредит 12401 - "Мижозларга берилган кредитлар"

Кредит 16307 - "Кредитлар бўйича олиниши лозим бўлган ҳисобланган фоизлар".

49. Мижозлар томонидан асосий қарз, улар бўйича ҳисобланган фоизлар ва бошқа тўловлар нақд пулсиз, шу жумладан банк пластик карталаридан фойдаланган ҳолда ўтказишда нақд пулсиз шаклидаги тўлов ҳисоби ломбарднинг банкдаги талаб қилиб олингунча депозит ҳисобварағи кўчирмаси асосида 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар" ҳисобварағи дебетида акс эттирилади.

10500 - "Банкларга қўйилган депозитлар ва бошқа маблағлар" ҳисобварақнинг ҳар бир иккинчи тартибли ҳисобварағи бўйича амалга оширилган барча операциялар ҳисоби мазкур Низомнинг 11-иловасига мувофиқ шаклдаги Пул маблағларини ҳисобга олиш қайдномасида юритилади.

50. Кредитнинг асосий суммаси ёки фоизлари белгиланган муддатда қайтарилмаганда, шартнома шартларига мувофиқ ўтказиб юборилган муддатнинг ҳар бир куни учун мажбуриятнинг бажарилмаган қисмига нисбатан пеня ҳисобланганда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 16405 - "Ҳисобланган жарима ва пенялар"

Кредит 45994 - "Бошқа фоизсиз даромадлар".

51. Кредитнинг асосий суммаси ёки фоизлар қайтарилиши 60 кундан ортиқ муддатга кечиктирилган ҳолда ломбард раҳбарининг тегишли буйруғига асосан бундай кредитлар бўйича фоизлар баланс ҳисобварақларида ҳисоблаш тўхтатилади ҳамда улар бўйича ҳисобланган, лекин олинмаган барча фоизлар қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси билан ҳисобдан чиқарилади:

Дебет 420** - Берилган кредитлар бўйича фоизли даромадларнинг тегишли ҳисобварағи

Кредит 163** - Олиниши лозим бўлган ҳисобланган фоизлар ҳисобварағининг тегишли ҳисобварағи.

Шунингдек, ушбу фоизлар суммасини кўзда тутилмаган ҳолатлар ҳисобварақларида акс эттириш учун қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 91501 - "Берилган кредитлар бўйича ҳисобланган фоизлар"

Кредит 96335 - "Активлар бўйича ҳисобланган фоизлар контр-ҳисобварағи".

52. Фоизлар балансдан ҳисобдан чиқарилганидан сўнг, фоизларни кейинги ҳисоблаш (агар шартномада кўзда тутилган бўлса) фақат балансдан ташқари 91501 - "Берилган кредитлар бўйича ҳисобланган фоизлар" ва 91505 - "Бошқа активлар бўйича ҳисобланган фоизлар" ҳисобварақларида ломбарднинг кредит шартномасида белгиланган муддат давомида амалга оширилади.

53. Муддати ўтган кредитлар бўйича нотариуснинг ижро хати олинганда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 15705 - "Нотариуснинг ижро хати олинган муддати ўтган кредитлар"

Кредит 12405 - "Мижозларга берилган муддати ўтган кредитлар".

54. Ажратилган кредит гаров билан таъминланмаган ҳолатга келганда (гаров нарсаси йўқотилганда, ўғирланганда, форс-мажор ҳолатларда) мазкур кредитлар ўз таъминотини йўқотган деб ҳисобланади.

55. Ўз таъминотини йўқотган кредитлар бўйича 100 фоиз миқдорида кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси шакллантирилади ва шакллантирилган захира бўйича харажатлар жорий давр учун "Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот"да акс эттирилади. Бунда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 56802 - "Кредитлар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни баҳолаш"

Кредит 12499 - "Мижозларга берилган кредитлар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси (контр-актив)".

56. Қарздор томонидан захира шакллантирилган актив бўйича маблағлар қайтарилганда захиралар 56802 - "Кредитлар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни баҳолаш" (захира ҳисобот йилида яратилган бўлса) ҳисобварағига ёки 45921 - "Ҳисобдан чиқарилган маблағларнинг қайтарилиши" (захира ҳисобот йилидан олдинги йилда яратилган бўлса) ҳисобварағига олиб борилади ва жорий давр учун "Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот"да акс эттирилади.

57. Юқори бошқарув органи қарори асосида тегишли захиралар ҳисобидан ҳисобдан чиқарилган кредитлар ҳисоби баланснинг "Кўзда тутилмаган ҳолатлар" ҳисобварағида юритилади. Бунда қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилади:

Дебет 12499 - "Мижозларга берилган кредитлар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси (контр-актив)"

Кредит 124** - Берилган кредитларнинг тегишли ҳисобварағи.

Дебет 95413 - "Ҳисобдан чиқарилган кредитлар"

Кредит 96397 - "Бошқа кўзда тутилмаган ҳолатлар ҳисобварақлари бўйича контр-ҳисобварақ".

58. Бунда захира ҳисобига ҳисобдан чиқарилган активнинг келгуси ҳисоби 95413 - "Ҳисобдан чиқарилган кредитлар" ҳисобварағида юритилади. Захира ҳисобига ҳисобдан чиқарилган активлар балансдан ташқари "Кўзда тутилмаган ҳолатлар" ҳисобварақларида 3 (уч) йил мобайнида юритилиши ва ломбард томонидан уларни ундириш бўйича тегишли чоралар кўрилиши шарт.

Кўрилган чоралар натижасида қарздорлик қопланмаган тақдирда, балансдан ташқари ҳисобварақларда ҳисоби юритилаётган актив ва унга ҳисобланган фоизлар ломбард томонидан юқори бошқарув органи қарори асосида белгиланган тартибда ҳисобдан чиқарилади.

59. Аввал ҳисобдан чиқарилган кредитлар бўйича асосий қарз ва фоизлар мижоз томонидан қопланганда қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилади:

Дебет 10101 - "Кассадаги пул маблағлари", ёки

Дебет 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар"

Кредит 45921 - "Ҳисобдан чиқарилган маблағларнинг қайтарилиши"

Кредит 42005 - "Мижозларга берилган муддати ўтган кредитлар бўйича фоизли даромадлар".

Кўзда тутилмаган ҳолатлар ҳисобварақларида олдин ҳисобдан чиқарилган кредит суммаси (асосий қарз)га:

Дебет 96397 - "Бошқа кўзда тутилмаган ҳолатлар ҳисобварақлари бўйича контр-ҳисобварақ"

Кредит 95413 - "Ҳисобдан чиқарилган кредитлар".

Кўзда тутилмаган ҳолатлар ҳисобварақларида олдин ҳисобдан чиқарилган фоизлар суммасига:

Дебет 96335 - "Активлар бўйича ҳисобланган фоизлар контр-ҳисобварағи"

Кредит 91501 - "Берилган кредитлар бўйича ҳисобланган фоизлар".

Бунда, барча кейинги тўловлар, бошқа келишув бўлмаса, биринчи навбатда кредит бўйича пенялар, сўнгра фоизлар ва кредитнинг асосий қарзини қоплашга йўналтирилади.

60. Ломбард томонидан ажратилган кредитлар ҳисоби билан боғлиқ барча операциялар мазкур Низомнинг 12-иловасига мувофиқ шаклдаги Берилган кредитларни ҳисобга олиш қайдномасида юритилади.

3-§. Кредит таъминоти сифатида гаровга ҳамда

сақловга қабул қилинган мулклар ҳисоби

61. Ломбард томонидан кредит таъминоти сифатида гаровга ҳамда сақловга қабул қилинган мол-мулклар бўйича бериладиган гаров паттаси ҳамда сақлов квитанцияси Ломбардлар томонидан фаолият ва операцияларни амалга ошириш қоидаларида (рўйхат рақами 1290, 2003 йил 10 декабрь) белгиланган тартибда расмийлаштирилади.

62. Ломбард томонидан мол-мулклар кредит таъминоти сифатида гаровга ёки сақловга қабул қилинганда қуйидаги ўтказмалар амалга оширилади.

а) гаровга қабул қилинганда:

Дебет 94502 - "Гаров сифатида олинган мулклар"

Кредит 96381 - "Гаров сифатида ва сақловга қабул қилинган мулклар бўйича контр-ҳисобварақ";

б) сақловга қабул қилинганда:

Дебет 94503 - "Сақловга қабул қилинган мулклар"

Кредит 96381 - "Гаров сифатида ва сақловга қабул қилинган мулклар бўйича контр-ҳисобварақ".

63. Мулк гарови билан таъминланган кредитнинг суммаси ўз муддатида қайтарилмаганда, ломбард Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 289-моддасида белгиланган тартибда ушбу мулкни сотиш ҳуқуқига эга.

64. Гаровга қўйилган мол-мулк сотилишидан тушган маблағлар қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари орқали кирим қилинади:

Дебет 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар"

Кредит 29801 - "Мижозлар билан ҳисоб-китоблар".

65. Гаровга қўйилган мол-мулк сотилишидан тушган маблағлар, бошқа келишув бўлмаса, биринчи навбатда кредит бўйича пенялар, сўнгра фоизлар ва кредитнинг асосий қарзини қоплашга йўналтирилиши лозим.

66. Гаровга қўйилган мол-мулк сотилишидан тушган маблағлар ҳисобидан пеня, фоиз ва кредитнинг асосий қарзини сўндиришда қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилади:

Дебет 29801 - "Мижозлар билан ҳисоб-китоблар"

Кредит 16405 - "Ҳисобланган жарима ва пенялар", ёки

Кредит 16377 - "Муддати ўтган ҳисобланган фоизлар", ёхуд

Кредит 42005 - "Мижозларга берилган муддати ўтган кредитлар бўйича фоизли даромадлар" (агар фоизлар балансдан ташқари ҳисобварақларда ҳисобга олинаётган бўлса)

Кредит 15705 - "Нотариуснинг ижро хати олинган муддати ўтган кредитлар".

67. Гаровга қўйилган мол-мулк сотилишидан тушган маблағлар кредит бўйича талабни қондиришга етарли бўлмаса, етмаган сумма миқдорида шакллантирилган кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси ҳисобидан ҳисобдан чиқарилади:

Дебет 56842 - "Суд жараёнидаги ва нотариуснинг ижро хати олинган кредитлар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни баҳолаш"

Кредит 15799 - "Суд жараёнидаги ҳамда нотариуснинг ижро хати олинган кредитлар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси (контр-актив)";

Дебет 15799 - "Суд жараёнидаги ҳамда нотариуснинг ижро хати олинган кредитлар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси (контр-актив)"

Кредит 15705 - "Нотариуснинг ижро хати олинган муддати ўтган кредитлар".

68. Агар, кредитни сўндириш гаровга олинган мулк ҳисобидан, ушбу мулкка эгалик ҳуқуқини олиш орқали амалга оширилса, кредитнинг баланс қиймати ёки гаровга олинган мулкнинг ҳаққоний қийматидан (уни сотиш билан боғлиқ харажатларни чиқариб ташлаган ҳолда) энг ками бўйича қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 16701 - "Бошқа хусусий мулклар"

Кредит 16377 - "Муддати ўтган ҳисобланган фоизлар", ёки

Кредит 42005 - "Мижозларга берилган муддати ўтган кредитлар бўйича фоизли даромадлар" (агар фоизлар балансдан ташқари ҳисобварақларда ҳисобга олинаётган бўлса)

Кредит 15705 - "Нотариуснинг ижро хати олинган муддати ўтган кредитлар".

69. Гаров ҳисобидан ундирилган мулк қийматининг ҳар қандай салбий ўзгариши 16799 - "Хусусий мулклар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси (контр-актив)" ҳисобварағида акс эттирилиши лозим. Бунда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 56834 - "Бошқа хусусий мулклар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни баҳолаш"

Кредит 16799 - "Бошқа хусусий мулклар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси (контр-актив)".

70. Гаров ҳисобидан ундирилган мулкни сотишда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 16799 - "Бошқа хусусий мулклар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси (контр-актив)"

Кредит 16701 - "Бошқа хусусий мулклар".

Гаров ҳисобидан ундирилган мулкни сотишдан тушган маблағларни кирим қилишда:

Дебет 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар"

Кредит 29801 - "Мижозлар билан ҳисоб-китоблар;

баланс қийматидан юқори баҳода сотилганда:

Дебет 29801 - "Мижозлар билан ҳисоб-китоблар"

Кредит 16701 - "Бошқа хусусий мулклар"

Кредит 45913 - "Бошқа хусусий мулклар/активларни сотиш ёки диспозиция қилишдан олинган фойда";

баланс қийматидан паст баҳода сотилганда:

Дебет 29801 - "Мижозлар билан ҳисоб-китоблар"

Дебет 55906 - "Бошқа хусусий мулкларни/активларни сотиш ёки диспозиция қилишдан кўрилган зарарлар

Кредит 16701 - "Бошқа хусусий мулклар".

71. Ломбард гаров ҳисобидан ундирилган мулкни ўз асосий воситалари сифатида ишлатишга қарор қилганда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи

Дебет 16799 - "Бошқа хусусий мулклар бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси (контр-актив)"

Кредит 16701 - "Бошқа хусусий мулклар".

72. Сақловга қабул қилинган мулкларни сотиш операциялари мазкур параграфга мувофиқ амалга оширилади.

73. Ломбард томонидан кредитни сўндириш ҳисобидан олинган кўчар мулклар ҳисоби бўйича барча операциялар мазкур Низомнинг 13-иловасига мувофиқ шаклдаги Асосий воситалар, номоддий активлар ва бошқа хусусий мулкларни ҳисобга олиш қайдномасида акс эттирилади.

4-§. Асосий воситалар ҳисоби

74. Ломбард фаолиятида молиявий хизматларни кўрсатиш жараёнида, ижарага бериш учун ёки маъмурий мақсадлар учун фойдаланиладиган, шунингдек бир йилдан ортиқ вақт мобайнида фойдаланиш кўзда тутилган моддий активлар асосий воситалар бўлиб ҳисобланади.

Асосий воситалар таркибига қуйидаги мезонларга бир вақтнинг ўзида жавоб берадиган моддий активлар киритилади:

хизмат муддати бир йилдан ортиқ бўлган;

бир бирлик (тўплам) учун қиймати Ўзбекистон Республикасида (харид пайтида) белгиланган базавий ҳисоблаш миқдорининг эллик бараваридан ортиқ бўлган буюмлар.

Ломбард раҳбари ҳисобот йилида буюмларни асосий воситалар таркибида ҳисобга олиш учун улар қийматининг энг кам чегарасини белгилашга ҳақли.

75. Асосий воситаларга бинолар, иншоотлар, асбоб-ускуналар, компьютерлар, мебель, ҳисоблаш техникаси, транспорт воситалари, фойдаланиш ҳуқуқларида харид қилинган ер, кутубхона фонди ва бошқалар киритилади.

Балансда асосий воситалар баланс (қолдиқ) қиймати бўйича акс эттирилади. Асосий воситалар кирим қилинганда балансда бошланғич (ҳақиқий) қиймати бўйича акс эттирилади.

Бошланғич қийматга асосий воситани сотиб олиш ёки уни қуриш (бино қуриш ва қурилишни тугаллаш) билан боғлиқ барча харажатлар, шу жумладан, тўланган солиқлар, божхона божлари ва йиғимлари ҳамда етказиб бериш, монтаж, ўрнатиш ва ишга тушириш билан боғлиқ бевосита активдан белгиланган мақсадда фойдалана олиш учун уни ишчи ҳолатига келтириш билан боғлиқ бўлган бошқа барча харажатларнинг суммаси киритилади.

Асосий воситаларнинг бошланғич қиймати қонунчиликда белгиланган муддатларда қайта баҳоланади. Асосий воситаларни қайта баҳолаш билан ҳисобга олган ҳолдаги қиймати тикланиш қиймати дейилади.

76. Асосий воситаларни харид қилиш билан боғлиқ бўлган тўловлар олдиндан тўлиқ ёки қисман ўтказилганда қуйидаги бухгалтерия ёзувлари амалга оширилади:

Дебет 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар"

Кредит 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар".

Асосий воситалар ломбардга келиб тушганда балансда қуйидаги бухгалтерия ёзувлари билан акс эттирилади:

Дебет 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи

Кредит 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар".

77. Моддий активларни кирим қилгандан сўнг тўлов амалга оширилса, кирим ҳужжатлари асосида қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилади:

а) моддий активлар келиб тушганда уларни балансда акс эттириш:

асосий воситалар келиб тушиши билан дарҳол фойдаланишга топширилган тақдирда:

Дебет 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи, ёки

Дебет 16505 - "Тугалланмаган қурилишлар" (агар реконструкция қилиниши талаб этиладиган бинолар, тугалланмаган қурилишлар ёки қурилиш учун материаллар харид қилинса)

Кредит 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар";

асосий воситаларни омборга кирим қилиш:

Дебет 16561 - "Омбордаги асосий воситалар"

Кредит 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар";

б) активлар қиймати тўланганда:

Дебет 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар"

Кредит 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар".

78. Асосий воситалар текинга олинганда:

Дебет 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи

Кредит 30905 - "Текинга олинган мулклар" (таъсисчилардан олинганда), ёки

Кредит 45994 - "Бошқа фоизсиз даромадлар" (бошқа шахслардан олинганда ҳамда инвентаризация натижасида ортиқча аниқланган тақдирда).

79. Ломбард биносини қуриш, қайтадан тиклаш ва замонавийлаштириш билан боғлиқ бўлган барча чиқимлар қуйидаги бухгалтерия ёзувини амалга ошириш билан 16505 - "Тугалланмаган қурилиш" ҳисобварағига олиб борилади:

Дебет 16505 - "Тугалланмаган қурилишлар"

Кредит 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар".

Бино (иморат)лар фойдаланишга тайёр бўлган тақдирда, уларнинг қиймати 16509 - "Ломбарднинг бинолари ва бошқа иморатлари" ҳисобварағига тегишли қабул қилиш далолатномаси асосида ўтказилади. Агарда қурилиш ёки қайта тиклаш харажатлари сметасида мебель ва ускуналар сотиб олиш кўзда тутилган бўлса, уларнинг қиймати қабул қилиш далолатномаси умумий қийматидан алоҳида ажратилади ҳамда тўлиқ рўйхати кўрсатилади. Бунда қуйидаги бухгалтерия ёзувлари амалга оширилади:

бино қиймати суммасига:

Дебет 16509 - "Ломбарднинг бинолари ва бошқа иморатлари"

Кредит 16505 - "Тугалланмаган қурилишлар";

мебель ва ускуналар қиймати суммасига:

Дебет 16535 - "Мебель, мослама ва жиҳозлар"

Кредит 16505 - "Тугалланмаган қурилишлар".

80. Асосий воситаларга амортизация ажратмалари объект фойдаланишга топширилганидан кейинги ойдан бошлаб амалга оширилади.

Асосий воситаларнинг фойдалилик хизмати муддати ичида унинг бошланғич қиймати асосида тугатиш қийматини айириш билан эскириш ҳисобланади.

Тугатиш қиймати деганда асосий воситанинг фойдалилик хизмати муддати тугаш вақтида уни тугатиш билан боғлиқ харажатларни айиргандан сўнг олинадиган қиймат ҳисобланади.

Эскиришни ҳисоблаш қуйидаги усулларда амалга оширилиши мумкин:

тўғри чизиқли ҳисоблаш усули;

бажарилган иш ҳажмига мутаносиб равишда ҳисоблаш усули;

тезлаштирилган усул (камайиб борувчи қолдиқ усули ва йиллар йиғинди усули).

81. Эскиришни ҳисоблашнинг танланган усули ҳисоб сиёсатида белгиланиши ва йил давомида ўзгармаслиги лозим.

82. Эскиришни ҳисоблашда қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилади:

Дебет 566** - Эскириш харажатларининг тегишли ҳисобварағи

Кредит 165** - Асосий воситалар бўйича йиғилган эскириш суммаси тегишли ҳисобварағи.

83. Асосий восита объектларининг бошланғич қийматини уларнинг ҳақиқий қийматига мослаштириш мақсадида қайта баҳоланади.

Агар ҳақиқий қийматни етарлича даражада аниқлаш имконияти мавжуд бўлса, ломбард барча асосий воситаларни битта гуруҳ доирасида қайта баҳоланган қиймати бўйича акс эттиради. Қайта баҳоланган қиймат бу объектларнинг қайта баҳолаш давридаги ҳақиқий қийматидан йиғилган эскириш ва қийматнинг пасайишидан кўрилган зарар суммаси чегириб ташланган қийматдир.

84. Асосий воситаларнинг алоҳида объектларини қайта баҳолашда асосий воситаларнинг ушбу объектига тегишли барча гуруҳлари қайта баҳоланади. Асосий воситаларнинг бир гуруҳи таркибидаги объектлар бир вақтда қайта баҳоланади.

85. Ломбард тасарруфидаги барча асосий воситалар, уларнинг хўжалик қарамоғида ёки оператив бошқарувида бўлган, шунингдек учинчи томонга ижарага берилган ва учинчи томондан молиявий ижарага олинган мол-мулк, фойдаланиладиган ва фойдаланилмайдиган мол-мулк, консервацияда сақланаётган, ҳисобдан чиқаришга тайёрлаб қўйилган, лекин тегишли ҳужжатлар билан расмийлаштирилмаган, шунингдек тугалланмаган қурилиш объектлари ва ўрнатишга мўлжалланган асбоб-ускуналар қайта баҳоланиши керак.

Ер ва табиатдан фойдаланиш объектлари қиймати қайта баҳоланмайди.

86. Қайта баҳолаш ломбард томонидан мустақил равишда ёки баҳолаш фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқига эга бўлган баҳоловчи ташкилотларни жалб қилган ҳолда амалга оширилади. Асосий воситалар объектининг ҳақиқий қиймати деб уларнинг бозор қиймати ҳисобланади.

87. Асосий воситаларни қайта баҳолашда қуйидаги усуллар қўлланилади:

индекс усули;

тўғридан-тўғри қайта баҳолаш усули.

88. Қайта баҳолашнинг индекс усулида асосий воситаларнинг баланс қиймати ва қайта баҳолаш кунига шу активларнинг йиғилган эскириши маълум индексдан фойдаланилган ҳолда қайта баҳоланади. Шундан кейин активларнинг қайта баҳоланган қиймати уларнинг баланс қиймати ва жамғарилган эскириш билан таққосланади ва ўртадаги фарқ суммасига тегишли бухгалтерия ёзувлари амалга оширилади:

а) агар активнинг қайта баҳоланган қиймати унинг баланс қийматидан ортиқ бўлса, ушбу ошган сумма 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" ҳисобварағида қуйидаги бухгалтерия ёзуви орқали акс эттирилади:

Дебет 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи

Кредит 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси";

қайта баҳолашгача бўлган ва қайта баҳолангандан кейин жамғарилган эскириш суммалари ўртасидаги фарқ суммасига:

Дебет 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси"

Кредит 165** - Асосий воситалар эскириш суммасининг тегишли ҳисобварағи (контр-актив).

Қайта баҳолаш натижасида асосий воситанинг ўсган қиймати, ушбу актив бўйича олдинги қайта баҳолаш натижасига кўра харажат сифатида ҳисобга олинган қисмидан ошган миқдорида даромад сифатида ҳисобга олиниши лозим.

б) қайта баҳолаш натижасида асосий воситаларнинг ҳақиқий қиймати камайса, у харажат сифатида ҳисобга олинади. Ушбу сумма 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" ҳисобварағидан олдинги қайта баҳолаш натижасида бевосита мазкур актив бўйича ҳосил бўлган ижобий суммадан айириб ташланиши лозим. Бунда қуйидаги бухгалтерия ёзувлари амалга оширилади:

қайта баҳолашгача бўлган ва қайта баҳолангандан кейин жамланган эскириш ўртасидаги фарқ суммасига:

Дебет 165** - Асосий воситалар эскириш суммасининг тегишли ҳисобварағи (контр-актив)

Кредит 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси";

қайта баҳолаш натижасида аниқланган актив ҳақиқий қийматининг камайиш суммасига:

Дебет 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси"

Кредит 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи.

30908 - ҳисобварағида акс эттирилган олдинги қайта баҳолаш суммаси етарли бўлмаган ҳолда, камайиш ва олдинги қайта баҳолаш суммалари ўртасидаги фарқ суммаси харажат сифатида ҳисобга олинади ва 55995 - "Бошқа фоизсиз харажатлар" ҳисобварағида акс эттирилади. Бунда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 55995 - "Бошқа фоизсиз харажатлар"

Кредит 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи.

89. Асосий воситаларнинг тўлиқ тикланиш қиймати, алоҳида объектлар қийматини шунга ўхшаш янги объектларнинг қайта баҳолаш санасида шаклланган, тегишли ҳужжатлар билан тасдиқланган бозор қиймати асосида тўғридан-тўғри қайта ҳисоблаш орқали аниқланади.

Тўғридан-тўғри қайта баҳолаш усулини қўллашда объектларнинг тўлиқ тикланиш қийматини тегишли ҳужжатлар билан тасдиқлаш учун ломбард хоҳишига қараб қуйидагилардан фойдаланиши мумкин:

тайёрлов ташкилотларидан ва уларнинг махсус дилерларидан, товар-хом ашё биржаларидан, кўчмас мулк биржаларидан ўхшаш активнинг нарх (баҳо)лари тўғрисида ёзма шаклда олинган маълумотлар;

асосий фондларни сотиб олиш ва қайта баҳолаш кунларидаги Марказий банк курсига нисбатан ҳисоб-китоб коэффициенти аниқланадиган эркин айирбошланадиган валютада сотиб олинган асосий фондларнинг қиймати (тасдиқловчи ҳужжат мавжуд бўлганда) тўғрисидаги маълумотлар;

тегишли давлат ташкилотларидаги нарх (баҳо)лар тўғрисида маълумотлар;

қайта баҳолаш даврида оммавий ахборот воситаларида ва махсус адабиётда эълон қилинган нарх (баҳо)лар тўғрисидаги маълумотлар;

баҳоловчи ташкилотнинг асосий фондларнинг қиймати тўғрисидаги ҳисоботи.

Тўғридан-тўғри усул билан асосий воситаларни қайта баҳолашда, бухгалтерия ҳисобида тегишли асосий восита бўйича ҳисобланган жамғарилган эскириш суммаси, шу активнинг қайта баҳолангандаги тикланиш қийматини қайта баҳолангунга қадар бўлган баланс қийматига бўлиш натижасида ҳосил қилинадиган коэффициентга кўпайтирилади.

90. Қайта баҳолашдан кейин активларнинг ҳақиқий қиймати уларнинг бошланғич тикланиш қиймати ва йиғилган эскириш суммаси билан таққосланади ва фарқ суммаларига мазкур Низомнинг 88-бандига мувофиқ бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилади.

91. Юқоридаги бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилгандан кейин, активнинг қайта баҳоланган қиймати активнинг қолган ҳисоблаб чиқилган хизмат қилиш муддати давомида эскириш ҳисобланади.

92. 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" ҳисобварағидаги қайта баҳолаш бўйича акс эттирилган ижобий натижа ҳар ойда тегишли актив тикланиш қийматининг эскириш суммаси билан бошланғич қийматининг эскириш суммаси ўртасидаги фарққа тенг равишда 31203 - "Тақсимланмаган фойда (актив-пассив)" ҳисобварағига ўтказиб борилади. Бунда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси"

Кредит 31203 - "Тақсимланмаган фойда (актив-пассив)".

93. Асосий воситалар қуйидаги ҳолатларда балансдан чиқарилади:

а) тугатилганда;

б) сотилганда;

в) айирбошланганда;

г) текинга берилганда;

д) бошқа ташкилот устав фондига берилганда;

е) камомад аниқланганда;

ж) таъсисчилар таркибидан таъсисчи чиқиб кетганда унга устав фондидаги улушни мол-мулк ҳисобидан қайтарилганда.

Тегишли актив ҳисобдан чиқарилаётганда 30908 - ҳисобварағидаги мазкур активга тегишли қайта баҳолашнинг мусбат натижаси тўлиқ 31203 - ҳисобварағига ўтказилади.

94. Асосий воситалар объектларининг чиқиб кетиши ёки сотилишидан юзага келадиган фойда ёки зарарлар активнинг чиқиб кетиши ёки сотилишидан олинган соф тушум билан унинг соф баланс қиймати ўртасидаги фарқ сифатида аниқланади. Чиқиб кетиш ёки сотишдан олинадиган фойда ёки зарарлар актив ҳисобдан чиқарилган пайтда молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботда акс эттирилади.

95. Асосий воситаларнинг қолдиқ қиймати уларнинг чиқиб кетишида қуйидаги тарзда аниқланади:

а) эскириш суммасига:

Дебет 165** - Асосий воситалар эскириш суммасининг тегишли ҳисобварағи (контр-актив)

Кредит 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи;

б) мазкур асосий воситалар объекти бўйича 30908-ҳисобварағида мавжуд бўлган қолдиқ суммасига:

Дебет 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси"

Кредит 31203 - "Тақсимланмаган фойда (актив-пассив)".

Ҳисобдан чиқариладиган асосий воситалар сотилиши, текинга берилиши ёки тугатилиши мумкин.

96. Ҳисобдан чиқариладиган асосий воситалар сотилганда қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари берилади:

а) агар тўлов харидор томонидан асосий воситалар олингандан сўнг амалга оширилган ҳолда:

Дебет 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар"

Кредит 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи;

Харидорлардан тўлов келиб тушганда:

активни сотиш суммасига:

Дебет 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар"

Кредит 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар"

агар сотиш нархи асосий воситаларнинг қолдиқ қийматидан юқори бўлса:

Дебет 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар" - соф тушум суммасига

Кредит 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар" - қолдиқ қийматга

Кредит 45909 - "Асосий воситаларни сотиш ёки диспозиция қилишдан олинган фойда" - "соф тушум" билан активнинг "қолдиқ қиймати" ўртасидаги фарқ суммага;

агар сотиш нархи асосий воситаларнинг баланс қийматидан паст бўлса:

Дебет 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар" - жами тушум суммасига

Дебет 55902 - "Асосий воситаларни сотиш ёки диспозиция қилишдан кўрилган зарарлар" - "соф тушум" билан активнинг "қолдиқ қиймати" ўртасидаги фарқ

Кредит 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар" - қолдиқ қийматга;

б) тўлов олдиндан амалга оширилган ҳолда:

активни сотиш суммасига:

Дебет 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар"

Кредит 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар";

агар сотиш баҳоси асосий воситаларнинг қолдиқ қийматидан юқори бўлса:

Дебет 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар" - соф тушум суммасига

Кредит 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи - қолдиқ қийматга

Кредит 45909 - "Асосий воситаларни сотиш ёки диспозиция қилишдан олинган фойда" - "соф тушум" билан активнинг "қолдиқ қиймати" ўртасидаги фарқ суммага;

агар сотиш нархи асосий воситаларнинг баланс қийматидан паст бўлса:

Дебет 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар" - жами тушум суммасига, ёки

Дебет 55902 - "Асосий воситаларни сотиш ёки диспозиция қилишдан кўрилган зарарлар" - "соф тушум" билан активнинг "қолдиқ қиймати" ўртасидаги фарқ

Кредит 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи - қолдиқ қиймати.

97. Тўлиқ жисмонан ёки маънан эскирганлиги муносабати билан яроқсиз ҳолга келган, камомад ёки талафот аниқланганда (айбдор шахслар аниқланмаган ҳолда), форс-мажор ҳолатларида, текинга берилганда асосий воситаларнинг қиймати белгиланган тартибда зарарга чиқарилади ва қуйидаги ўтказма билан расмийлаштирилади:

Дебет 55902 - "Асосий воситаларни сотиш ёки диспозиция қилишдан кўрилган зарарлар"

Кредит 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи - қолдиқ қиймат.

98. Агар асосий воситалар фойдаланишга яроқли бўлса, хизмат муддати тугаганлигига қарамай ломбард улардан фойдаланишни давом эттириши мумкин. Бунда асосий воситалар балансдан ҳисобдан чиқарилмайди ва эскириш ҳисобланмайди.

99. Ломбарднинг асосий воситаларига эгалик ҳуқуқини беришни тасдиқловчи барча ҳужжатлар - уларнинг баҳоси, суғурта полиси ва бошқа ҳужжатлари алоҳида йиғма жилдларда сақланиши лозим.

100. Ломбарднинг асосий воситалари билан боғлиқ операциялар ҳисоби мазкур Низомнинг 13-иловасига мувофиқ шаклдаги Асосий воситалар, номоддий активлар ва бошқа хусусий мулкларни ҳисобга олиш қайдномасида акс эттирилади.

5-§. Номоддий активларнинг ҳисоби

101. Номоддий активлар - бу номонетар, идентификация қилинадиган активлар бўлиб, моддий ва жисм шаклига эга бўлмаган, фойдали хизмат муддати бир йилдан ортиқ бўлган, ҳамда улардан микромолиялаш хизматлари кўрсатишда ёки маъмурий мақсадлар учун фойдаланишга мўлжалланган активлардир.

Номоддий активларга патентлар, муаллифлик ҳуқуқлари, гудвилл (goodwill), савдо маркалари, компьютер дастурий таъминотлари, лицензиялар ва шу кабилар тегишлидир.

Агар дастурий таъминот тегишли жиҳознинг таркибий қисми бўлса, у моддий актив сифатида қаралади. Агар дастурий таъминот тегишли жиҳознинг таркибий қисми бўлмаса, у номоддий актив ҳисобланади.

102. Сотиб олинган номоддий актив бошланғич (ҳақиқий) қиймати бўйича баҳоланади ва ҳисобга олинади. Номоддий активларнинг бошланғич қийматини аниқлаш мазкур Низомнинг 75-бандига мувофиқ аниқланади ва унинг ўзгаришига номоддий активларнинг фақат қайта баҳоланиши натижасида рухсат этилиши мумкин.

Номоддий активлар билан боғлиқ харажатлар, агар ушбу харажатлар келажакда шу активлар бўйича дастлабки ҳисобланган меъёрлардан юқори иқтисодий фойда олиб келиши мумкин бўлса, уларнинг бошланғич (ҳақиқий) қийматига қўшилиши мумкин. Барча бошқа харажатлар, улар қайси даврда юзага келган бўлса, ўша даврнинг жорий харажатлари сифатида акс эттирилади.

103. Номоддий активлар қийматининг олдиндан тўлиқ ёки қисман тўланиши қуйидаги бухгалтерия ёзувлари билан расмийлаштирилади:

Дебет 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар"

Кредит 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар".

Активлар келиб тушганда:

Дебет 16601 - "Номоддий активлар"

Кредит 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар".

104. Номоддий актив балансда дастлабки қиймати бўйича ҳисобга олингандан кейин, қайта баҳолаш санасида, агар унинг бозор баҳосини аниқлаш мумкин бўлса, номоддий актив қайта баҳоланади ва қайта баҳоланиш (тикланиш) қиймати бўйича ҳисобга олинади.

105. Қайта баҳолагандан сўнг номоддий активларнинг қайта баҳоланган қиймати уларнинг баланс қиймати ва жамғарилган эскириши билан таққосланади ва ўртадаги фарқ суммасига тегишли бухгалтерия ёзувлари амалга оширилади.

106. Агар активнинг қайта баҳоланган қиймати унинг баланс қийматидан ортиқ бўлса, ушбу ошган сумма 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" ҳисобварағида қуйидаги бухгалтерия ёзуви орқали акс эттирилади:

Дебет 16601 - "Номоддий активлар"

Кредит 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси";

қайта баҳолашгача бўлган ва қайта баҳолангандан кейинги жамғарилган эскириш суммалари ўртасидаги фарқ суммасига:

Дебет 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси"

Кредит 16605 - "Номоддий активларнинг йиғилган эскириш суммаси (контр-актив)".

107. Қайта баҳолаш натижасида номоддий активлар қийматининг ўсган суммаси шу актив бўйича илгариги қайта баҳолашнинг харажат сифатида ҳисобга олинган ва қийматини камайтирган суммасини қоплайдиган қисмигина даромад сифатида тан олинади.

108. Агар активнинг қайта баҳолангандаги қиймати унинг баланс қийматидан кам бўлса, унда активнинг суммаси камаяди ва бу камайиш қуйидаги бухгалтерия ёзуви билан расмийлаштирилади:

а) қайта баҳолашгача бўлган ва қайта баҳолангандан кейинги жамғарилган эскириш ўртасидаги фарқ суммасига:

Дебет 16605 - "Номоддий активларнинг йиғилган эскириш суммаси (контр-актив)"

Кредит 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси";

б) қайта баҳолаш натижасида аниқланган актив қийматининг камайиш суммасига:

Дебет 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" (илгариги ўсиш миқдори доирасида)

Кредит 16601 - "Номоддий активлар".

109. Агар 30908 ҳисобварақдаги кредит қолдиқ (номоддий активларнинг айнан шу тоифасига тааллуқли қисми) етарли бўлмаса, унда қайта баҳоланган активнинг қўшимча камайган қиймати қуйидагича ҳисобга олинади:

Дебет 55995 - "Бошқа фоизсиз харажатлар"

Кредит 16601 - "Номоддий активлар".

110. Қайта баҳолашнинг 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" ҳисобварағига қўшилган ижобий натижа, ушбу Низомнинг 92-бандига мувофиқ, ҳар ойда 31203 - "Тақсимланмаган фойда" (актив-пассив) ҳисобварағига бевосита ўтказиб борилади.

111. Номоддий активларга эскириш, улардан фойдаланила бошланган ойнинг кейингисидан бошлаб ҳисоблаб борилади. Номоддий активларнинг эскириш суммаси, уларнинг фойдали хизмат қилиш муддати давомида мунтазам равишда ломбард харажатларига ўтказиб борилади.

112. Номоддий активларнинг фойдали хизмат қилиш муддати эскириш нормалари ёрдамида аниқланади. Эскириш нормалари ломбард томонидан уларнинг бошланғич қиймати ва фойдали хизмат қилиш муддатидан келиб чиққан ҳолда ҳисобланади.

Фойдали хизмат қилиш муддатини аниқлаб бўлмайдиган номоддий активлар бўйича эскириш нормалари беш йилга, лекин ломбарднинг фаолият муддатидан ортиқ бўлмаган муддатга мўлжаллаб белгиланади.

113. Номоддий активларга эскиришни ҳисоблаш ушбу Низомнинг 80-бандида белгиланган тартибда амалга оширилади. Эскиришни ҳисоблашнинг танланган усули ломбарднинг ҳисоб юритиш сиёсатида аниқланиши ва йил давомида ўзгармаслиги керак.

114. Амортизация ажратмалари қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси орқали ломбард харажатларига ўтказиб борилади:

Дебет 56618 - "Номоддий активларнинг эскириш суммаси"

Кредит 16605 - "Номоддий активларнинг йиғилган эскириш суммаси (контр-актив)".

115. Номоддий активларни ҳисобдан чиқаришда қолдиқ қиймат қуйидагича аниқланади:

жамғарилган эскириш суммасига:

Дебет 16605 - "Номоддий активларнинг йиғилган эскириш суммаси (контр-актив)"

Кредит 16601 - "Номоддий активлар";

ушбу номоддий актив бўйича 30908 - ҳисобварақда қолган қолдиқ суммасига:

Дебет 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси"

Кредит 31203 - "Тақсимланмаган фойда (актив-пассив)".

116. Ҳисобдан чиқарилаётган номоддий активлар сотилаётганда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

а) Номоддий активлар жўнатилгандан кейин харидор томонидан тўлов амалга оширилганда:

номоддий активлар жўнатилганда:

Дебет 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар"

Кредит 16601 - "Номоддий активлар";

активни сотиш суммасига:

Дебет 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар"

Кредит 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар";

агар сотиш баҳоси номоддий активларнинг қолдиқ қийматидан юқори бўлса:

Дебет 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар" - соф тушум суммасига

Кредит 16601 - "Номоддий активлар" - қолдиқ қиймати

Кредит 45913 - "Бошқа хусусий мулклар/активларни сотиш ёки диспозиция қилишдан олинган фойда" - "соф тушум" билан активнинг "қолдиқ қиймати" ўртасидаги фарқ суммага;

агар сотиш нархи номоддий активларнинг баланс қийматидан паст бўлса:

Дебет 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар" - жами тушум суммасига

Дебет 55906 - "Бошқа хусусий мулкларни/активларни сотиш ёки диспозиция қилишдан кўрилган зарарлар" - "соф тушум" билан активнинг "қолдиқ қиймати" ўртасидаги фарқ

Кредит 16601 - "Номоддий активлар" - қолдиқ қиймати

б) Харидор томонидан тўлов амалга оширилгандан сўнг номоддий активлар жўнатилганда:

активни сотиш суммасига:

Дебет 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар"

Кредит 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар";

агар сотиш баҳоси номоддий активларнинг қолдиқ қийматидан юқори бўлса:

Дебет 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар" - соф тушум суммасига

Кредит 16601 - "Номоддий активлар" - қолдиқ қиймати

Кредит 45913 - "Бошқа хусусий мулклар/активларни сотиш ёки диспозиция қилишдан олинган фойда" - "соф тушум" билан активнинг "қолдиқ қиймати" ўртасидаги фарқ суммага;

агар сотиш нархи номоддий активларнинг баланс қийматидан паст бўлса:

Дебет 29802 - "Товар-моддий қимматликлар ва кўрсатилган хизматлар учун тўланадиган маблағлар" - жами тушум суммасига

Дебет 55906 - "Бошқа хусусий мулкларни/активларни сотиш ёки диспозиция қилишдан кўрилган зарарлар" - "соф тушум" билан активнинг "қолдиқ қиймати" ўртасидаги фарқ

Кредит 16601 - "Номоддий активлар" - қолдиқ қиймати.

117. Номоддий активларнинг қиймати тўлиқ эскириш, форс-мажор ҳолатларда, бепул берилганда белгиланган тартибда зарар сифатида қолдиқ қиймати суммасига ҳисобдан чиқарилади ва қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси билан расмийлаштирилади:

Дебет 55906 - "Бошқа хусусий мулкларни/активларни сотиш ёки диспозиция қилишдан кўрилган зарарлар"

Кредит 16601 - "Номоддий активлар".

118. Ломбардда номоддий активларнинг ҳаракати ва ҳисоби бўйича барча операциялар мазкур Низомнинг 13-иловасига мувофиқ шаклдаги Асосий воситалар, номоддий активлар ва бошқа хусусий мулкларни ҳисобга олиш қайдномасида юритилади.

6-§. Кам баҳоли ва тез эскирувчи буюмлар ҳисоби

119. Кам баҳоли ва тез эскирувчи буюмлар (бундан буён матнда КТБ деб юритилади) - бу ломбард фаолиятида фойдаланиладиган ва қуйидаги мезонлардан бирига жавоб берадиган моддий активлардир:

хизмат муддати бир йилдан ошмайдиган;

хизмат муддатидан қатъи назар, (сотиб олинган вақтга) бир комплект учун қиймати Ўзбекистон Республикасида базавий ҳисоблаш миқдорининг эллик бараваригача белгиланган буюмлар. Раҳбар ҳисобот йилига КТБ таркибида ҳисобини юритиш учун буюмлар қийматининг энг кам миқдорини белгилаш ҳуқуқига эга.

КТБга девонхона ва идора буюмлари, почта ҳамда ҳужжат маркалари ва бошқалар киради.

КТБ ҳисоби ҳақиқий сотиб олинган қиймати бўйича, божхона божлари ва йиғимлари, таъминловчи ва воситачи ташкилотларга тўланган воситачилик харажатлари, солиқлар (масалан, қўшилган қиймат солиғи) ва КТБни сотиб олиш билан бевосита боғлиқ бўлган бошқа харажатларни ҳисобга олган ҳолда юритилади.

120. КТБ қийматини тўлиқ ёки қисман олдиндан тўлаш қуйидагича бухгалтерия ёзуви билан амалга оширилади:

Дебет 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар"

Кредит 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар".

КТБга кирим қилинганда:

Дебет 19921 - "Омбордаги кам баҳоли ва тез эскирувчи буюмлар ҳамда бошқа қимматликлар"

Кредит 19909 - "Товар-моддий қимматликлар учун тўланган маблағлар".

Омбордан КТБ фойдаланишга берилиши қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси билан амалга оширилади:

Дебет 56406 - "Девонхона, офис ва бошқа буюмлар харажатлари"

Кредит 19921 - "Омбордаги кам баҳоли ва тез эскирувчи буюмлар ҳамда бошқа қимматликлар".

121. КТБ ҳисоби билан боғлиқ барча операциялар мазкур Низомнинг 14-иловасига мувофиқ шаклдаги Кам баҳоли ва тез эскирувчи буюмлар ҳамда бошқа қимматликларни ҳисобга олиш қайдномасида акс эттирилади.

Фойдаланишда бўлган КТБ сақланишининг ҳисоби ва назорати тизимдан ташқари (журналларда) амалга оширилади.

7-§. Олиниши лозим бўлган ва олдиндан тўланган маблағлар

ҳамда муддати узайтирилган харажатлар ҳисоби

122. Ломбард ходимларидан ва бошқа дебиторлардан олиниши лозим бўлган турли хил активлар ҳисоби 19900 - "Бошқа активлар"нинг тегишли ҳисобварақларида юритилади.

123. Олиниши лозим бўлган активларнинг баланс ҳисоботида ҳаққоний қийматда акс эттириш учун 19911 - "Олиниши лозим бўлган маблағлар ҳисобварақлари бўйича кўрилиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш захираси (контр-актив)" ҳисобварағидан фойдаланилади.

124. Ломбард ходимларидан олиниши лозим бўлган маблағлар ҳисоби билан боғлиқ барча операциялар мазкур Низомнинг 15-иловасига мувофиқ шаклдаги Ҳисобдор шахслар билан ҳисоб-китобларни ҳисобга олиш қайдномасида юритилади.

125. Олдиндан тўланган ва келажакдаги ҳисобот даврига тегишли бўлган харажатлар ҳисоби билан боғлиқ барча операциялар мазкур Низомнинг 16-иловасига мувофиқ шаклдаги Бошқа дебиторлик қарзларни ҳисобга олиш қайдномасида юритилади.

126. Олдиндан тўланган ва келажакдаги ҳисобот даврига тегишли бўлган харажатлар вақти-вақти билан инвентаризация қилиниши ва ҳисобот даври давомида амортизация қилиниши (харажатга ўтказилиши) лозим.

Активларни инвентаризация қилиш Ўзбекистон Республикаси Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандарти (19-сон БҲМС) "Инвентарлашни ташкил этиш ва ўтказиш"га (рўйхат рақами 833, 1999 йил 2 ноябрь) асосан амалга оширилади.

8-§. Тўланиши лозим бўлган кредитлар ҳисоби

127. Ҳар бир олинган кредит алоҳида шахсий ҳисобварақларда юритилади.

Кредит шартномасига мувофиқ кредит олиш қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси билан акс эттирилади:

Дебет 1**** - Тегишли актив ҳисобварағи

Кредит 216** - Олинган кредитларнинг тегишли ҳисобварағи.

Тўланиши лозим бўлган кредитлар бўйича фоизлар ҳар куни ҳисобланади ва қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилади:

Дебет Тўланиши лозим бўлган кредитлар бўйича фоизли харажатларнинг тегишли ҳисобварағи

Кредит 22410 - "Олинган кредитлар бўйича ҳисобланган фоизлар".

128. Ҳисобланган фоизлар ҳамда кредитларни сўндириш қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси билан амалга оширилади:

Дебет 216** - Олинган кредитларнинг тегишли ҳисобварағи, ёки

Дебет 22410 - "Олинган кредитлар бўйича ҳисобланган фоизлар"

Кредит 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар".

129. Ломбард томонидан олинган кредитлар ҳисоби билан боғлиқ барча операциялар мазкур Низомнинг 18-иловасига мувофиқ шаклдаги Мажбуриятларни ҳисобга олиш қайдномасида юритилади.

9-§. Лизинг операциялари ҳисоби

130. Лизинг, лизинг олувчи ломбарднинг молиявий ҳисоботларида ҳам актив, ҳам мажбурият сифатида тан олинади. Лизингга олинган активлар ҳисоби 16515 - "Объектларни ижарага олиш ва уни такомиллаштириш ҳуқуқи", лизинг бўйича юзага келган мажбуриятлар эса 22100 - "Лизинг бўйича мажбуриятлар"нинг тегишли мос ҳисобварақларида юритилади.

131. Лизингни дастлабки тан олиш лизинг шартномаси муддати бошланишида амалга оширилади. Бунда, лизинг олувчи ломбард лизинг объектини ўз балансида соф инвестиция қиймати ёки унинг ҳаққоний қийматининг қайси бири кичик бўлса ўша суммада акс эттиради.

132. Лизингни дастлабки тан олишда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси бажарилади:

Дебет 16515 - "Объектларни ижарага олиш ва уни такомиллаштириш ҳуқуқи"

Кредит 221** - Лизинг бўйича мажбуриятлар тегишли ҳисобварағи.

133. Лизинг олувчи ломбард томонидан амалга оширилган лизинг объектини сотиб олиш, етказиб бериш ёки белгиланган мақсадда фойдаланиш учун яроқли ҳолга келтириш билан боғлиқ харажатлар лизинг объектининг қийматига қўшилади.

134. Лизинг объекти лизинг олувчи ломбард балансида актив ва мажбуриятларнинг алоҳида моддалари сифатида акс эттирилиши лозим.

135. Лизинг олувчи ломбард томонидан лизинг дастлабки тан олингандан сўнг кейинги ҳисоб мажбурият бўйича асосий қарз суммасини (дастлабки тан олинган суммани) ва лизинг бўйича фоизлар тўлаш ҳисобини юритишдан иборат.

Кейинги ҳисоб, лизинг билан боғлиқ барча хавф-хатарлар лизинг олувчига ўтганлиги сабабли лизинг олувчи ломбард томонидан лизинг объектини баҳолаб бориш, эскиришни ҳисоблаш ва шартномада кўзда тутилган бошқа харажатларни амалга ошириш ишларини ҳам ўз ичига олади.

136. Дастлабки тан олишда ёки объектни лизингга олиш вақтида лизинг олувчи ломбарднинг лизинг фоизи бўйича харажатлари бухгалтерия ҳисобида акс эттирилмайди.

137. Лизинг олувчи ломбард томонидан лизинг тўловлари жадвалига мувофиқ лизинг бўйича фоизли харажатлар ҳар куни ҳисобланади ва қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари берилади:

Дебет 54401 - "Лизинг бўйича фоизли харажатлар"

Кредит 22408 - "Лизинг бўйича ҳисобланган фоизлар".

138. Лизинг олувчи ломбард томонидан лизинг тўловлари қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари орқали амалга оширилади:

Дебет 22408 - "Лизинг бўйича ҳисобланган фоизлар"

Дебет 221** - Лизинг бўйича мажбуриятлар тегишли ҳисобварағи

Кредит 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар".

139. Лизинг олувчи ломбард томонидан лизинг объекти бўйича амортизация ажратмалари ушбу Низомнинг 82-бандига мувофиқ аниқланади ва қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси орқали амалга оширилади:

Дебет 56626 - "Объектларни ижарага олиш ва уни такомиллаштириш ҳуқуқи бўйича эскириш суммаси"

Кредит 16519 - "Объектларни ижарага олиш ва уни такомиллаштириш ҳуқуқи бўйича йиғилган эскириш суммаси (контр-актив)".

Агар лизинг объектига эгалик ҳуқуқи ўтиши лизинг шартномасида белгиланмаган бўлса, лизинг объекти бўйича эскириш лизинг шартномасининг амал қилиш муддатидан ёки активнинг фойдали хизмат қилиш муддатидан қайси бири кичик бўлса ўша муддатга ҳисобланади.

140. Лизинг объектини йиллик қайта баҳолаш лизинг олувчи ломбард томонидан мазкур Низомнинг 87-бандига мувофиқ амалга оширилади.

141. Лизинг олувчи ломбард томонидан охирги тўловлар амалга оширилганидан кейин 16515, 16519, 22100 ва 22408 баланс ҳисобварақларида мазкур лизинг операциялари бўйича очилган шахсий ҳисобварақлар (аналитик ҳисоб) қолдиғи нолга тенг бўлади ва мулкка эгалик ҳуқуқи лизинг олувчига ўтади.

Лизинг объектини лизинг олувчи ломбарднинг балансига кирим қилиш учун қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилади:

а) Дебет 16519 - "Объектларни ижарага олиш ва уни такомиллаштириш ҳуқуқи бўйича йиғилган эскириш суммаси (контр-актив)"

Кредит 16515 - "Объектларни ижарага олиш ва уни такомиллаштириш ҳуқуқи";

б) Дебет 165** - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи

Кредит 165** - Асосий воситаларнинг йиғилган эскириш суммаси тегишли ҳисобварағи (контр-актив).

142. Лизинг шартномаси муддати охирида лизинг олувчи ломбардга лизинг объектининг сотиш санасидаги ҳаққоний қийматидан паст нархда сотиб олиш ҳуқуқи берилган бўлса, сотиб олиш қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси орқали амалга оширилади:

Дебет 221** - Лизинг бўйича мажбуриятлар тегишли ҳисобварағи

Кредит 10503 - "Банкларга қўйилган талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлар".

143. Лизинг шартномаси унинг амал қилиш муддатидан олдин тўхтатилиб лизинг берувчи томонидан лизинг объекти шартнома шартларида белгиланган тартибда олиб қўйилган тақдирда, лизинг объектини лизинг берувчига қайтариш лизинг шартномасининг амал қилиш муддати тўхтатилган санадаги лизинг объектининг қопланмаган қиймати суммасида амалга оширилади ва бунда қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилади:

Дебет 16519 - "Объектларни ижарага олиш ва уни такомиллаштириш ҳуқуқи бўйича йиғилган эскириш суммаси (контр-актив)"

Кредит 16515 - "Объектларни ижарага олиш ва уни такомиллаштириш ҳуқуқи".

144. Лизинг объектининг ҳисобдан чиқариш бўйича молиявий натижа (фойда ёки зарар) лизинг объектининг қолдиқ (баланс) қиймати ва лизинг тўловлари жадвали бўйича қолган қарз ўртасидаги фарқ сифатида лизинг объектининг ҳисобдан чиқариш билан боғлиқ бўлган харажатлар суммасини ҳисобга олган ҳолда аниқланади.

Лизинг объектининг ҳисобдан чиқариш бўйича молиявий натижа (фойда ёки зарар) аниқланганида, олдинги қайта баҳолашлардаги лизинг объекти қийматининг кўпайган суммаси, яъни олдинги баҳолашлар натижасида 30908 - "Бошланғич қийматга нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" ҳисобварағининг кредит қолдиғи лизинг объектининг чиқиб кетишидан кўрилган даромад таркибига қўшилади ва бир вақтнинг ўзида ушбу ҳисобварақ бўйича захира капитали камайтирилади.

145. Ломбард томонидан олинган лизинг ҳисоби билан боғлиқ барча операциялар мазкур Низомнинг 18-иловасига мувофиқ шаклдаги Мажбуриятларни ҳисобга олиш қайдномасида юритилади.

10-§. Товар моддий бойликлар учун тўланиши лозим

бўлган маблағлар ҳамда бошқа қарздорликлар ҳисоби

146. Олинган товар моддий бойликлар ва кўрсатилган хизматлар ҳамда ходимлар учун тўланиши лозим бўлган маблағлар, таъсисчиларга тўланадиган дивидендлар, операцион ижара ҳамда бошқа кредиторлар олдидаги мажбуриятлар ҳисоби 29800 - "Бошқа мажбуриятлар"нинг тегишли ҳисобварақларида олиб борилади.

147. Ушбу ҳисобварақлардаги маблағларни инвентаризация қилиш Ўзбекистон Республикаси Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандарти (19-сон БҲМС) "Инвентарлашни ташкил этиш ва ўтказиш"га (рўйхат рақами 833, 1999 йил 2 ноябрь) асосан амалга оширилади.

148. Ходимлар меҳнатига ҳақ тўлаш билан боғлиқ барча операциялар мазкур Низомнинг 17-иловасига мувофиқ шаклдаги Меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича ҳисоб-китобларни ҳисобга олиш қайдномасида юритилади.

149. Бошқа кредиторлик қарздорликлар билан боғлиқ операциялар ҳисоби мазкур Низомнинг 18-иловасига мувофиқ шаклдаги Мажбуриятларни ҳисобга олиш қайдномасида юритилади.

11-§. Капитал ҳисобварақлари бўйича операциялар ҳисоби

150. Молиявий йилнинг якунида барча даромад ва харажатлар ҳисобварақлари қолдиқлари 31206 - "Соф фойда (зарар) (актив-пассив)" ҳисобварағида қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари орқали ёпилиши лозим:

Даромад ҳисобварақларини ёпиш:

Дебет Даромад ҳисобварақлари (молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботдан)

Кредит 31206 - "Соф фойда (зарар) (актив-пассив)".

Харажат ҳисобварағини ёпиш:

Дебет 31206 - "Соф фойда (зарар) (актив-пассив)"

Кредит Барча харажат ҳисобварақлари (молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботдан).

Сўнгра соф фойда (зарар) ҳисобварағидаги қолдиқ тақсимланмаган фойда ҳисобварағига ўтказилади:

Дебет 31206 - "Соф фойда (зарар) (актив-пассив)"

Кредит 31203 - "Тақсимланмаган фойда (актив-пассив)".

151. Тақсимланмаган фойда капиталнинг зарур ажратмалари ёки захиралар (фондлар) тузатишлари суммасига дебетланади (камаяди) ёки кредитланади (кўпаяди). Бошқа ҳолларда тақсимланмаган фойдага олдинги ҳисобот даврига тегишли бўлган фақат катта суммалар бўйича тузатишлар киритилган тақдирдагина ўзгартиришлар киритилиши мумкин.

152. Молиявий ҳисоботларга муҳим тузатишлар киритиш арифметик хатоликлар, маълумотлардан нотўғри фойдаланиш ёки янглишиш, бухгалтерия ҳисоби тамойиллари ва қоидаларини қўллашда хатоликлар оқибатида юзага келиши мумкин.

153. Ломбард фойдасини таъсисчилар ўртасида тақсимлашда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 31203 - "Тақсимланмаган фойда (актив-пассив)" (йиллик дивидендларни ҳисоблашда), ёки

Дебет 31206 - "Соф фойда (зарар) (актив-пассив)" (оралиқ дивидендларни ҳисоблашда)

Кредит 29807 - "Тўланиши лозим бўлган дивидендлар".

154. Ҳисобланган дивидендлар қонунчиликда белгиланган тартибда устав фондини оширишга йўналтирилганда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дебет 29807 - "Тўланиши лозим бўлган дивидендлар"

Кредит 30301 - "Устав фонди".

155. Ломбарднинг устав фондини тақсимланмаган фойда ҳисобидан ошириш қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси билан амалга оширилади:

Дебет 31203 - "Тақсимланмаган фойда (актив-пассив)"

Кредит 30301 - "Устав фонди".

156. Ломбард ўзининг уставида назарда тутилган, захира фондини вужудга келтириши мумкин. Ломбарднинг захира фондига ажратмалар ҳар йили соф фойдадан ажратмалар қилиш йўли билан шакллантирилади. Захира фондига ажратмалар қилишда қуйидаги бухгалтерия ўтказмаси берилади:

Дебет 31203 - "Тақсимланмаган фойда (актив-пассив)"

Кредит 30903 - "Умумий захира фонди".

157. Ломбард капитали ҳисоби билан боғлиқ барча операциялар мазкур Низомнинг 19-иловасига мувофиқ шаклдаги Капитални ҳисобга олиш қайдномасида акс эттирилади.

12-§. Ломбардларда даромадлар ва харажатлар ҳисоби

158. Ломбарднинг даромадлар ва харажатлари ҳисоби ломбард томонидан мазкур Низомнинг 1-иловасида келтирилган Ҳисобварақлар режасининг тегишли ҳисобварақларида юритилади.

159. Даромадлар ва харажатлар, тўланган вақти ва пул келиб тушган санадан қатъи назар, қайси даврга тааллуқли бўлса, ўша ҳисобот даврида ҳисоблаб ёзиш тамойилига мувофиқ акс эттирилади.

160. Ломбард томонидан кўрсатилган хизматлар учун ҳисобланган ва бошқа олинган даромадлар мазкур Низомнинг 20-иловасига мувофиқ шаклдаги Ҳисобот даври даромадларини ҳисобга олиш қайдномасида қайд этилади.

161. Ломбард ҳисобот даври харажатлар мазкур Низомнинг 21-иловасига мувофиқ шаклдаги Ҳисобот даври харажатларини ҳисобга олиш қайдномасида қайд этилади.

5-БОБ. БУХГАЛТЕРИЯ ҲУЖЖАТЛАРИНИ САҚЛАШ

162. Ломбардлар бухгалтерия ҳужжатларининг қатъий сақланишини таъминлаши шарт. Ҳужжатларини сақлаш юзасидан мазкур ҳужжатда белгиланган тартибга риоя этилиши бўйича жавобгарлик ломбард раҳбари ва бош бухгалтери зиммасига юклатилади. Ломбард раҳбари ҳужжатларни сақлаш учун маълум жой ажратиб бериши лозим. Ҳужжатларни йиғиб, алоҳида йиғмажилдларга тикишни ломбард раҳбари томонидан тайинланган ходим (масъул ходим) амалга оширади.

163. Бухгалтерия ҳужжатлари ҳар иш куни бўйича хронологик тартибда шакллантирилиб, бир ойлик ҳужжатлар алоҳида йиғмажилдга тикилган ҳолда сақланади.

Кунлик кирим ва чиқим касса ордерлари касса дафтаридаги бир кунлик ёзувлар нусхаси билан бирга ҳар иш куни бўйича хронологик тартибда шакллантирилади ва ип ўтказилиб тикилган ҳолда сақланади.

164. Ойлик йиғмажилдларга қуйидаги ҳужжатлар тикилади:

ломбарднинг банкдаги талаб қилиб олингунча депозит ҳисобварағи кўчирмаси;

ломбард томонидан пул ўтказиш бўйича амалга оширилган операциялар учун асос бўлган тўлов ҳужжатлари (тўлов топшириқномалари, тўлов талабномалари);

кирим терминал ордерлари;

мазкур Низомнинг 22-иловасига мувофиқ шаклдаги ломбарднинг мижоз ва хўжалик операциялари ҳисобварақлари бўйича амалга оширилган операциялар учун асос бўлган мемориал ордерлар рўйхати;

кирим ва чиқим касса журналлари ўрнатилган тартибда расмийлаштирилган ҳолда тикилади;

белгиланган тартибда расмийлаштирилган ойлик бош китоб.

165. Масъул ходим ҳар бир иш куни бўйича йиғмажилдларда амалга оширилган бухгалтерия операцияларига тегишли барча ҳужжатлар мавжудлигини синчиклаб текшириши лозим.

Якунланган кун учун ҳужжатлар эртанги кундан кечиктирилмай шакллантирилиши зарур. Кейинги кун бошлангунга қадар ҳужжатлар темир жавонда сақланиши лозим.

166. Ломбард мижозлар билан амалга оширилган операциялар тўғрисидаги ахборотни, мижозлар билан ёзишмаларни, шунингдек мижозларни идентификациялаш маълумотларини ва мижозларни лозим даражада текширишга доир материалларни мижозлар билан амалий иш муносабатлари тўхтатилганидан кейин камида беш йил мобайнида сақлашлари шарт.

167. Қуйидаги ҳужжатлар кассада, омборда ёки темир шкафларда сақланиши шарт:

тугаган йил учун йиллик ҳисоботнинг тегишли имзолар билан расмийлаштирилган нусхаси ҳамда сўнгги тугаган ҳисобот даври учун баланс ва унинг барча иловалари;

охирги 12 ой учун касса ҳужжатлари;

бухгалтерия ҳисоби қайдномалари.

168. Бухгалтерия ҳисобига тегишли ҳужжатлар архивга топширилгунига қадар, бухгалтериянинг стеллажлар ва темир жовонлар билан жиҳозланган ҳужжатларни сақлаш учун ажратилган жойда (жорий архивда) сақланиши керак. Масъул ходим жорий архивда ҳужжатлар бут сақланиши ва дахлсизлиги учун жавоб беради.

169. Жорий архивда сақланаётган ҳужжатларга доир маълумотлар касса ҳужжатлари бўйича жавобгар ходим ҳузурида, бош бухгалтер имзолаган талабномалар асосида, жорий архив учун масъул ходим қатнашувида олинади. Маълумот олиш учун рухсат берилган ломбард ходими кассир ёки жорий архив учун масъул ходими кузатувида ишлаши лозим. Жорий архив учун жавобгар ходим маълумот олишга рухсат берилган ходимлар томонидан ҳужжатларга бирор-бир тузатув ёзувларини киритмаслигини кузатиб туришлари шарт.

170. Мижозларга тегишли ва бошқа пул ҳисоб-китоб ҳужжатлари суд ва тергов органларининг ёзма талаби асосида фақат ломбард раҳбарининг рухсати билан олиниши мумкин.

171. Ҳужжатнинг асл нусхаси олинаётганда бу ҳақда икки нусхада далолатнома ёки баённома тузилиб, унга ломбард раҳбари, бош бухгалтер ва ҳужжатни талаб қилган ташкилот вакили имзо чекади. Далолатнома ёки баённомада айни қандай ҳужжат олинаётгани, уни кимнинг талабига ва рухсатига кўра олинаётгани аниқ кўрсатилиши керак. Далолатнома ёки баённоманинг иккинчи нусхаси юқорида айтилган вакилга топширилади.

172. Олинган тўлов ҳужжатининг асл нусхаси ўрнига бош бухгалтер томонидан тасдиқланган нусхаси, шунингдек ҳужжатнинг асл нусхасини олаётган шахс томонидан имзоланган баённоманинг биринчи нусхаси ва ҳужжатни олиш хусусидаги талабнома қўйилади. Ҳужжат олинганлиги тўғрисида бош бухгалтер шу ҳужжат турган йиғмажилднинг муқовасига ёзиб, имзо чекади.

173. Турли саналарга тегишли тўлов ҳужжатлари бир вақтнинг ўзида олинган ҳолларда, бу ҳужжатларнинг барчаси учун битта далолатнома ёки баённома тузилиб, унга шу ҳужжатлар рўйхати киритилади. Ушбу ҳужжатларнинг бири ўрнига унинг нусхаси, ҳужжатни олиш тўғрисидаги талабнома, далолатнома ёки баённоманинг биринчи нусхаси қўйилади, бошқаларининг ўрнига эса, шу ҳужжатлар нусхалари қўйилиб, уларда ҳужжатни олиш тўғрисидаги талабнома қаерда сақланаётганлиги ёзилади.

174. Электрон база маълумотларининг тўлиқлиги, ишончлилиги ва тўғри архивланиши учун ломбард раҳбари, бош бухгалтери ва архивлашни амалга оширадиган масъул ходим шахсан жавобгар ҳисобланади.

175. Ломбардда бухгалтерия ҳисоби электрон база маълумотлари ҳар куни архивланиб, ташқи сақловчи қурилмага ёзиб борилади ҳамда масъул шахс жавобгарлиги остида сейфда сақланади.

176. Бухгалтерия ҳисоби регистрларидаги маълумотлар ва электрон база маълумотлари ўзаро мос бўлиши керак.

Низомга

3-ИЛОВА

    

Низомга

4-ИЛОВА

     

Низомга

5-ИЛОВА

   

Низомга

6-ИЛОВА

       

Низомга

7-ИЛОВА

Бош китоб

20____ йил _______________ учун

  

      

Низомга

8-ИЛОВА

Кунлик молиявий-хўжалик операцияларни

қайд этиш журнали

20____ йил _______________ учун

         

     

Низомга

9-ИЛОВА

Кирим касса ордерларини қайд этиш журнали

20___ йил ____ ___________ учун

       

Низомга

10-ИЛОВА

Чиқим касса ордерларини қайд этиш журнали

20____ йил _______________ учун

       

Низомга

11-ИЛОВА

Пул маблағларини ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ ой учун

_____________-ҳисобварақ бўйича

20__йил ___ ___________ даги қолдиқ ______________

                                                                                            (сумма)

20__йил ___ ___________ даги қолдиқ ______________

                                                                                            (сумма)

        

Низомга

12-ИЛОВА

Берилган кредитларни ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ учун

____________________ ҳисобварақ бўйича

    

Низомга

13-ИЛОВА

Асосий воситалар, номоддий активлар

ва бошқа хусусий мулкларни ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ учун

       

Низомга

14-ИЛОВА

Кам баҳоли ва тез эскирувчи буюмлар ҳамда

бошқа қимматликларни ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ учун

_________ ҳисобварағи бўйича

      

Низомга

15-ИЛОВА

Ҳисобдор шахслар билан ҳисоб-китобларни ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ учун

_________ ҳисобварағи бўйича

Низомга

16-ИЛОВА

Бошқа дебиторлик қарзларни ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ учун

____________________ ҳисобварақ бўйича

       

Низомга

17-ИЛОВА

Меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича

ҳисоб-китобларни ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ учун

_________ ҳисобварағи бўйича

*) Фуқароларнинг шахсий жамғариб бориладиган пенсия ҳисобварағи.

Низомга

18-ИЛОВА

Мажбуриятларни ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ учун

____________________ ҳисобварақ бўйича

Низомга

19-ИЛОВА

Капитални ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ учун

____________________ ҳисобварақ бўйича

    

Низомга

20-ИЛОВА

Ҳисобот даври даромадларини ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ учун

____________________ ҳисобварақ бўйича

         

Низомга

21-ИЛОВА

Ҳисобот даври харажатларини ҳисобга олиш

ҚАЙДНОМАСИ

20____ йил _______________ учун

____________________ ҳисобварақ бўйича

Низомга

22-ИЛОВА

Ломбард мижоз ва хўжалик операциялари

ҳисобварақлари бўйича амалга оширилган

операцияларга асос бўлган мемориал ордерлар

РЎЙХАТИ

Сўм ва тийинда

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz), 2017 йил 30 сентябрь

"Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами",

2017 йил 2 октябрь, 39-сон, 1052-модда