2019-2024 йилларда Ўзбекистон Республикасида ахборот-кутубхона соҳасини ривожлантириш Концепцияси (Ўзр Президентининг 07.06.2019 й. ПҚ-4354-сон қарорига 1-илова)

Функция недоступна

Ўзбекистон Республикаси

Президентининг

2019 йил 7 июндаги

ПҚ-4354-сон қарорига

1-ИЛОВА

2019-2024 йилларда Ўзбекистон Республикасида

ахборот-кутубхона соҳасини ривожлантириш

КОНЦЕПЦИЯСИ

КИРИШ

2019-2024 йилларда Ўзбекистон Республикаси ахборот-кутубхона соҳасини ривожлантириш Концепцияси (кейинги ўринларда - Концепция) республика ахборот-кутубхона соҳасини ривожлантиришнинг мақсадлари, вазифалари, тамойиллари, устувор йўналишлари ва механизмларини белгиловчи қарашларнинг ягона ва бир бутун тизимини ўзида акс эттиради.

Ахборот-кутубхона соҳасини ривожлантиришнинг мақсад ва вазифалари ижтимоий-иқтисодий соҳаларни ислоҳ қилиш шароитларида мамлакатда кечаётган ўзгаришлар ва халқаро амалиётга мувофиқ бўлмоғи лозим.

2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси асосида ахборот-кутубхона фаолиятини ахборот ва рақамли технологияларни кенг жорий этиш асосида ташкил қилишга йўналтирилган тизимли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Замонавий ахборот-коммуникация технологияларини татбиқ этиш ахборот-кутубхона фаолиятига ҳар томонлама: фойдаланувчиларга хизмат кўрсатиш, фондларни жамлаш ва сақлаш жараёнлари, ахборот-кутубхона иш жараёнларини автоматлаштириш, илмий тадқиқот ва ташкилий-услубий фаолият, ахборот-кутубхона ходимларини тайёрлаш, қайта тайёрлаш, уларни ижтимоий ҳимоя қилиш, халқаро ҳамкорликка таъсир кўрсатади.

Жамиятда юксак маънавий қадриятларнинг қарор топиши ахборот-кутубхона муассасалари олдига шахсга эътиборни кучайтириш, унинг умуммаданий даражасини ошириш, маънавиятини юксалтириш, одоб-ахлоқ жиҳатдан тарбиялаш каби вазифаларни қўяди.

Ҳозирги жамиятда ахборот-кутубхона муассасалари ахборот олиш, маданий-маърифий ва таълим муассасаси сифатида намоён бўлади.

Миллий маданиятни чуқур англаш, унинг ривожи ва эволюциясини таҳлил қилишда республиканинг универсал фондга эга бўлган ахборот-кутубхона муассасалари алоҳида аҳамият касб этади. Таълим муассасалари мақомини ошириш, тармоқ илмий ахборот-кутубхона муассасаларининг илмий ва ахборот салоҳиятини, шунингдек, ахборот-кутубхона соҳасида давлат-хусусий шерикликни, мамлакатдаги хусусий ва рақамли (виртуал) ахборот-кутубхона муассасалари тармоғини ривожлантириш зарурати юзага келмоқда.

Болалар ва ижтимоий ёрдамга муҳтож фуқаролар гуруҳи (имконияти чекланган инсонлар, ногиронлиги бўлган шахслар, кўп болали оилалар ва бошқалар) ахборот-кутубхона муассасаларининг алоҳида эътиборини талаб этади.

Мамлакатда юз бераётган ижтимоий-иқтисодий ўзгаришлар, жаҳон ҳамжамиятига кириш, Ўзбекистоннинг халқаро обрў-эътиборининг ортиши ахборот-кутубхона муассасалари зиммасига мамлакатда бўлаётган ислоҳотларга кўмаклашиш, аҳолига тезкор ахборот тақдим этиш бўйича қатор мажбуриятларни юклайди.

Янги технологияларнинг татбиқ этилиши, ахборот-кутубхона муассасалари томонидан ахборот тарқатиш функцияларининг амалга оширилиши ҳамда ахборот олиш имкониятини таъминлаш автоматлаштириш ва компьютерлаштириш кўлами ва суръатларига боғлиқдир.

Ахборот-кутубхона соҳасини ислоҳ қилиш ахборот-кутубхона муассасалари меъёрий-ҳуқуқий базасининг заифлиги, ахборот-кутубхона фондларининг жамланиши ва техник жиҳозланиши етарли даражасида эмаслиги, ахборот-кутубхона ходимларини тайёрлаш ва қайта тайёрлаш ҳамда уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш даражасининг пастлиги туфайли юзага келди.

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

Ушбу Концепция фуқароларнинг ижтимоий ҳолати ва яшаш жойидан қатъи назар, ахборотни эркин олиш ҳуқуқини ўрнатувчи, ахборот-кутубхона фаолиятини ҳамда маданият соҳасидаги сиёсатни тартибга солувчи меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларга мувофиқ, республикада ахборот-кутубхона фаолиятини қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш бўйича чора-тадбирлар тизимини белгилаш мақсадида ишлаб чиқилган.

Ҳозирги кунда Ўзбекистоннинг профессионал ахборот-кутубхона ҳамжамияти ахборот-кутубхона муассасаларига демократик ижтимоий-маданий институт, бугунги ахборот жамияти маданиятининг ривожи ҳамда мамлакат ижтимоий-иқтисодий тараққиётининг ахборот базаси сифатида қарайди, шунингдек, ахборот-кутубхона хизмати кўрсатиш ҳолатини жамият маданияти даражасининг кўрсаткичи деб ҳисоблайди.

2-БОБ. РЕСПУБЛИКАДА АХБОРОТ-КУТУБХОНА

ФАОЛИЯТИНИНГ ҲОЛАТИ

Республикада ахборот-кутубхона фаолиятининг ҳолатини ўрганиш бўйича ўтказилган таҳлиллар замонавий талабларни ҳисобга олган ҳолда ахборот-кутубхона муассасаларининг ривожланиши, аҳолининг ахборот-кутубхона хизматларидан фойдаланишининг ижтимоий кафолатларини таъминлаш мақсадида меъёрий-ҳуқуқий базани такомиллаштириш зарурлигини кўрсатди.

Бугунги кунда Ўзбекистон Республикасининг ахборот-кутубхона фаолиятининг қонунчилик ва меъёрий базаси қуйидагилардан иборат:

Ўзбекистон Республикасининг "Ахборот-кутубхона фаолияти тўғрисида", "Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида"ги қонунлари;

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 11 августдаги "Матбуот ва ахборот соҳасида бошқарувни янада такомиллаштириш тўғрисида"ги ПФ-5148-сон, 2018 йил 19 февралдаги "Ахборот технологиялари ва коммуникациялари соҳасини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги ПФ-5349-сон фармонлари;

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 23 февралдаги "2011-2015 йилларда ахборот-коммуникация технологиялари негизида ахборот-кутубхона ва ахборот-ресурс хизматлари кўрсатишни сифат жиҳатидан янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги ПҚ-1487-сон, 2012 йил 20 мартдаги "Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонаси - ахборот ресурс маркази фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида"ги ПҚ-1729-сон, 2012 йил 21 мартдаги "Замонавий ахборот-коммуникация технологияларини янада жорий этиш ва ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги ПҚ-1730-сон, 2017 йил 13 сентябрдаги "Китоб маҳсулотларини нашр этиш ва тарқатиш тизимини ривожлантириш, китоб мутолааси ва китобхонлик маданиятини ошириш ҳамда тарғиб қилиш бўйича комплекс чора-тадбирлар дастури тўғрисида"ги ПҚ-3271-сон, 2019 йил 2 февралдаги "Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги фаолиятини ташкил этиш тўғрисида"ги ПҚ-4151-сон қарорлари.

Аҳолининг электрон ахборот ресурслардан фойдаланиш имкониятини кенгайтириш, ахборот-кутубхона муассасаларини бирлаштириш ва уларни ягона умумтаълим электрон кутубхона тизимига улаш, идоралараро электрон ҳамкорлик тизимини такомиллаштириш мақсадида "Миллий умумтаълим электрон кутубхона" лойиҳаси амалга оширилмоқда.

Республика ахборот-кутубхона муассасаларида босқичма-босқич замонавий ахборот ва электрон технологиялар татбиқ этилмоқда:

фойдаланувчилар учун автоматлаштирилган ишчи ўринлари сони кўпайтирилмоқда;

хусусий электрон маълумотлар базалари яратилмоқда;

фойдаланувчиларга ахборот-кутубхона хизматларининг янада сифатли янги турлари тақдим этилмоқда.

Аҳолининг ахборотга бўлган талабини қондириш учун мамлакатнинг йирик ахборот-кутубхона муассасалари виртуал маълумотлар хизматидан фаол фойдаланмоқда, маданий ҳордиқ ва маърифий фаолиятни ривожлантирмоқда.

Бироқ ахборот-кутубхона муассасаларини жаҳон кутубхона ҳамжамиятига интеграциялаш, фойдаланувчилар ва аҳоли билан ишлаш, шу жумладан китобхонлик маданиятини ривожлантиришнинг инновацион усулларини татбиқ этиш масалаларига етарли даражада эътибор қаратилмаяпти, шунингдек, уяли алоқа, кўплаб гаджетлар ва Wi-Fiнинг фаол ривожланиши, электрон китоблар ва "китоб ўқиш иловалари" (book reader) оқимининг ортиб бориши шароитларида фойдаланувчилар билан тизимли ишлар олиб борилмаяпти.

Ахборот-кутубхона муассасаларининг катта қисми замонавий ахборот-коммуникация технологиялари, компьютерлар, нусха кўчириш-кўпайтириш техникаси, ёнғиндан сақлаш сигнализацияси ва ўт ўчириш, иқлимни назорат қилиш воситалари, телефон алоқаси билан таъминланмаган, аҳолига, айниқса ногиронлиги бўлган шахсларга ва олис, аҳолиси кам бўлган пунктларда хизмат кўрсатиш учун замонавий ускуналар мавжуд эмас.

Ахборот-кутубхона муассасаларини техник жиҳатдан қайта жиҳозлаш, янги ахборот технологияларини жорий этиш ахборот-кутубхона муассасаларига юқори малакали мутахассисларни жалб этишни тақозо этади, уларнинг меҳнат бозоридаги баҳоси эса ахборот-кутубхона муассасаларининг бугунги имкониятларидан анча баланд.

Ахборот-кутубхона муассасаларида меҳнатга ҳақ тўлаш даражасининг пастлиги, номувофиқ оғир меҳнат шароитлари ва уларга ишониб топширилган фондларни сақлаш масъулияти малакали кадрларнинг ишдан кетиши, мамлакат маданий мулкини ва интеллектуал салоҳиятини сақлаш учун хавфли ҳисобланган кадрлар қўнимсизлигини вужудга келтирмоқда.

Бўш ўринларнинг кўплиги ва ходимлар етишмаслиги ишга олинаётган ходимларга қўйилаётган талаблар даражасини пасайтиряпти, бу эса малакасиз (кўп ҳолларда мутахассис бўлмаган)ходимларга кутубхоначи лавозимига ишга жойлашиш имконини бермоқда. Бу масалаларни мақбул тарзда ҳал этиш учун ахборот-кутубхона муассасалари ходимлари меҳнатига ҳақ тўлаш ва уларни ижтимоий ҳимоя қилиш даражасини қайта кўриб чиқиш зарур.

3-БОБ. АХБОРОТ-КУТУБХОНА СОҲАСИНИ

РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ МАҚСАДЛАРИ,

ВАЗИФАЛАРИ ВА УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАРИ

Ахборот-кутубхона соҳасини ривожлантиришнинг устувор мақсадлари - фуқароларнинг ахборотдан эркин фойдаланиш бўйича конституциявий ҳуқуқларини таъминловчи аҳолига ахборот-кутубхона хизмати кўрсатиш тизимини ривожлантириш, миллий ва жаҳон маданий бойликлари, амалий ва фундаментал билимлар билан таништириш, шунингдек, мамлакатимизнинг ахборот-кутубхона муассасаларида мавжуд миллий-маданий меросни сақлашдан иборат.

Ахборот-кутубхона соҳасини самарали ривожлантиришнинг стратегик мақсадларига эришиш учун қуйидаги масалаларни ҳал этиш зарур:

ахборот ва рақамли технологиялар ривожланиши ҳамда замонавий умумжаҳон тенденцияларни эътиборга олган ҳолда ахборот-кутубхона соҳасини ислоҳ қилишни жадаллаштириш;

бугунги кун талабларини ҳисобга олган ҳолда ахборот-кутубхона муассасаларининг ривожланиши, аҳолининг ахборот-кутубхона хизматларидан фойдаланишининг ижтимоий кафолатларини таъминлаш мақсадида меъёрий-ҳуқуқий базани такомиллаштириш;

ахборот-кутубхона муассасаларининг моддий-техник базасини ривожлантириш, хусусан янги бино ва иншоотлар қуриш, мавжудларини реконструкция қилиш, уларни замонавий ускуналар билан таъминлаш;

энг янги, шу жумладан, ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш, корпоратив тизимларни ривожлантириш;

ахборот-кутубхона соҳасида давлат-хусусий шерикликни, мамлакатдаги хусусий ва рақамли (виртуал) ахборот-кутубхона муассасалари тармоғини ривожлантириш;

миллий ва жаҳон маданий меросининг бир қисми сифатида ахборот-кутубхона муассасалари хавфсизлигини ва ахборот-кутубхона фондининг сақланишини таъминлаш;

жамиятнинг ахборот маданиятини, миллий тарих ва маданиятга қизиқишини шакллантириш, китобхонлик маданиятини юксалтириш ва тарғиб қилиш;

ахборот-кутубхона муассасаларини малакали ходимлар билан таъминлаш.

Белгиланган мақсад ва вазифаларни ҳисобга олган ҳолда ахборот-кутубхона соҳасининг қуйидаги устувор йўналишларини ривожлантириш зарур:

қонунчилик базасини аҳолига ахборот-кутубхона хизмати кўрсатишни ривожлантириш вазифаларига мос равишда мувофиқлаштириш;

ахборот-кутубхона муассасаларини жамлаш механизмини яратиш, шу жумладан электрон ва бошқа ташувчиларда нашрлар ҳақидаги маълумотлар тизимини шакллантириш;

ахборот-кутубхона фондлари сақланишини таъминлаш;

янги ахборот технологияларини жорий этиш ва ривожлантириш, миллий ахборот-кутубхона тармоғини яратиш;

замонавий ахборот-кутубхона технологиялари асосида ахборот-кутубхона кадрларини тайёрлаш, малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш тизимини ривожлантириш;

ахборот-кутубхона хизматларининг янги, шу жумладан, пулли турларини жорий этиш ва ривожлантириш;

ахборот-кутубхона муассасалари ходимлари самарали меҳнат қилиши ва уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш учун муносиб шароитлар яратиш;

ахборот-кутубхона муассасаларининг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш;

илмий-тадқиқот ва услубий фаолиятни ривожлантириш;

барча тизимлар ва идоралар ахборот-кутубхона муассасаларини бошқаришни мувофиқлаштириш;

халқаро ҳамкорликни ривожлантириш ва жаҳон ахборот-кутубхона ҳамжамиятига кириш.

4-БОБ. АХБОРОТ-КУТУБХОНА СОҲАСИНИ

РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ УСТУВОР

ЙЎНАЛИШЛАРИНИ ҲАЛ ҚИЛИШ

БЎЙИЧА АСОСИЙ ВАЗИФАЛАР

1. Ахборот-кутубхона муассасаларини жамлаш механизмларини яратиш, ахборот-кутубхона фондлари сақланишини таъминлаш:

соҳани услубий таъминлаш ва энг янги технологияларни жорий этиш, ахборот-кутубхона фондларини сақловчи кадрлар, реставраторларни тайёрлаш ва қайта тайёрлаш, ахборот-кутубхона фондларини сақлаш муаммолари бўйича жамоатчилик фикрини шакллантириш;

фойдаланувчиларнинг ахборотга бўлган эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда ахборот-кутубхона фондларини шакллантиришга ёндашувларни такомиллаштириш, фондларни тўлдириш, уларни жамлаш ва кейинчалик улардан эркин фойдаланиш имкониятини таъминлаган ҳолда мажбурий нусхага эгалик ҳуқуқини белгилаш;

ахборот-кутубхона муассасаларини жамоат, тижорат ва хусусий нашриётлар нашрлари, чет элда яшаётган ватандошларимизнинг асарлари, шунингдек, Ўзбекистон ҳақидаги чет эл нашрлари билан таъминлаш учун шароитлар яратиш, республика ҳудудида яшовчи халқлар тилларидаги адабиётлар фондларини шакллантириш;

мажбурий нусха олиш, обуна, совға қилиш, сотиб олиш, кутубхоналараро ва халқаро китоб алмашиш тизимини жорий этиш, миллий ва хорижий онлайн ва офлайн электрон ҳужжатлари билан жамлаш, "эгалик қилиш" ва "эркин фойдаланиш" ўртасида мақбул мувозанатни яратиш ва бошқалар ҳисобига ахборот-кутубхона муассасаларининг ахборот-кутубхона фондларини янгилаш;

вилоят, туман ва шаҳар даражасидаги ҳудудий ахборот-кутубхона муассасаларининг ахборот-кутубхона фондларини жамлаш, кенгайтириш, тўлдириш учун ажратиладиган маблағларни ўртача икки баробарга оширган ҳолда ахборот-кутубхона муассасалари фондига турли хилдаги ташувчилар орқали янги адабиётлар келишини таъминлаш;

нашрларга ишлов бериш ва уларни қидиришни автоматлаштириш тизимини жорий қилиш орқали ахборот-библиография фаолиятини такомиллаштириш;

йиғма электрон каталоглар, тўлиқ матнли маълумотлар базасини шакллантириш ва ахборот-кутубхона муассасаларининг Интернет тармоғига уланишини таъминлаш;

уяли алоқа воситалари орқали фойдаланувчиларга тақдим этиладиган хизматларни кенгайтириш бўйича комплекс тадбирлар ишлаб чиқиш, яратилаётган электрон ресурсларда мультимедиа контентлари улушини ошириш ва бошқалар;

ахборот-кутубхона муассасаларида ахборот-кутубхона фондларини консервациялаш, фондлар ҳолати ва уларнинг сақланиш шароитлари мониторинги тизимини яратиш, сақлашнинг меъёрий тартибларини таъминлаш;

ҳужжатларни оммавий консервациялаш усулларини ишлаб чиқиш ва ривожлантириш, консервация жараёнларига энг янги технологияларни жорий этиш, фавқулодда вазиятлар юзага келиш ҳолатлари учун ҳаракатларни режалаштириш ва таъминлаш;

ахборот-кутубхона муассасалари ва ахборот-кутубхона фондлари хавфсизлигини таъминлаш, ахборот-кутубхона муассасалари ва ахборот-кутубхона фондлари хавфсизлиги технологиясини тартибга солувчи меъёрий-ҳуқуқий ва услубий базани ишлаб чиқиш;

ахборот-кутубхона фондларини ҳисобга олиш тизимини ривожлантириш, ахборот-кутубхона муассасалари фондларидаги барча турдаги ҳужжатларни ҳисобга олишни такомиллаштириш, ахборот-кутубхона муассасалари ҳужжатларини ҳисобга олишнинг ягона тизимини яратиш, ҳисобга олиш маълумотларига ишлов бериш ва автоматлаштирилган тарзда ишлов беришни ўзаро интеграцияловчи янги технологияларни жорий этиш, ҳисоб-статистика кўрсаткичлари тизимини яратиш;

фондлар, каталогларни сақлаш ва фойдаланиш, уларнинг лозим даражада ишлаши, шунингдек, фойдаланувчиларнинг хавфсиз ва қулай тарзда муассасада бўлиши учун ахборот-кутубхона муассасаларини замонавий ускуналар билан таъминлаш.

2. Янги ахборот технологияларини жорий этиш ва ривожлантириш, миллий ахборот-кутубхона тармоғини яратиш:

янги ахборот технологияларини жадал жорий этиш, шахсий компьютерлар паркини кенгайтириш, лицензияланган дастурий таъминот харид қилиш ҳисобига ахборот-кутубхона муассасалари техника базасини мустаҳкамлаш;

фойдаланувчилар учун автоматлаштирилган ўринлар сонини кўпайтириш;

фондларни, жумладан ўлкашунослик ва ноёб нашрларни рақамлаштириш;

мамлакатимизнинг барча аҳолиси ҳудудий, республика ва жаҳон ахборот-ресурсларидан масофадан туриб фойдаланиши учун имконият яратиш мақсадида ахборот-кутубхона муассасаларини Интернет тармоғига улашни кенгайтириш;

сайтлар яратиш ва ахборот-кутубхона муассасаларининг виртуал маконда фаол иштирокини, аҳолига виртуал маълумот-кутубхона хизматларини кўрсатишни таъминлаш;

мамлакатнинг ахборот-кутубхона муассасалари ахборот ресурсларидан масофадан туриб фойдаланиш имкониятини берувчи ягона ахборот-кутубхона порталини яратиш;

давлат ва қўшимча хизматларини кўрсатиш доирасида ахборот ва билимлардан фойдаланишни таъминловчи мавжуд замонавий рақобатбардош технологияларни такомиллаштириш ва янгиларини жорий қилиш;

илмий тадқиқотлар ва ўқув жараёнини ахборот билан қўллаб-қувватлаш тизимини такомиллаштириш, уяли алоқа воситаларидан фойдаланган ҳолда ҳужжатларни электрон тарзда етказиб бериш ва виртуал маълумот хизмати тизимларини модернизациялаш;

жамоавий обунани кенгайтириш ва республика ахборот-кутубхона муассасаларига мунтазам равишда йиллик обуна учун маблағ ажратиш;

ахборот-кутубхона муассасаларининг инновацион фаолияти ва уларнинг инновацион инфратузилмасини ривожлантириш, аҳоли билан самарали инновацион муносабатлар ва мулоқотни йўлга қўйиш, янгиликларни ишлаб чиқиш ва инновацияларни амалга ошириш учун инвестициялар, шу жумладан, хусусий инвестицияларни жалб қилиш;

Ўзбекистон Миллий кутубхонаси томонидан турли таълим, ижтимоий гуруҳлар, ёш тоифаларидаги фойдаланувчиларга ва ногиронлиги бўлган шахсларга онлайн тарзда (24/7/365) тақдим қилинадиган электрон каталоглар, ҳужжатли ресурслар ва кўрсатиладиган хизматлардан фойдаланишни кенгайтириш имконини берадиган хизматлар яратиш;

ахборот-кутубхона муассасалари фойдаланувчиларининг ахборот борасидаги билимларини ошириш, болалар, ўсмирлар ва ёшларга таълим хизматларини кўрсатиш орқали аҳолининг медиа саводхонлигини юксалтириш ва бошқалар;

3. Замонавий ахборот-кутубхона технологиялари асосида ахборот-кутубхона кадрларини тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини ривожлантириш:

кутубхона ходимларини ахборот-кутубхоначилик ишини модернизация қилишнинг долзарб йўналишлари бўйича мунтазам равишда қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш асосида уларга узлуксиз ахборот-кутубхона таълимини бериш тизимини яратиш, ахборот-кутубхона кадрларини масофадан туриб ўқитиш тизимини жорий қилиш ва бошқалар;

ахборот-кутубхона ходимлари малакасини ошириш бўйича доимий фаолият олиб борувчи курслар ташкил қилиш, ҳам талабалар, ҳам ахборот-кутубхона ходимларини масофадан туриб ўқитиш курсларини ривожлантириш, ўқитувчи ва ассистентларнинг хорижий давлатлардаги етакчи илмий ташкилотларда (кутубхона факультетларида) стажировка ўташини ташкил қилиш, ахборот-кутубхоначилик иши бўйича илмий мактабларни ривожлантириш ва бошқалар;

кутубхоначилик иши соҳасида мутахассисларга бўлган эҳтиёжни ўрганиш асосида соҳага ихтисослашган олий таълим муассасаларида "Кутубхона-ахборот фаолияти" йўналиши бўйича қабул квоталарини ошириш;

ахборот-кутубхона ҳамжамиятини касбий ахборот билан таъминлаш, янги ноширлик технологияларидан ва ахборот-кутубхона муассасалари фондидаги ноёб ҳужжатларнинг факсимилларидан фойдаланган ҳолда фундаментал библиографик қўлланмалар нашр қилиш, каталоглаштириш соҳасида бир хил ишлар такрорланишининг олдини олишга ва республика ахборот-кутубхона муассасаларида каталоглаштириш сарф-харажатларини камайтиришга хизмат қилувчи кооперацияни амалга ошириш;

ахборот-кутубхона ходимларининг малакасини ошириш, тажриба алмашиш бўйича халқаро лойиҳаларда ахборот-кутубхона муассасаларининг иштирокини кенгайтириш ва бошқалар.

4. Ахборот-кутубхона хизматларининг янги турларини, жумладан пуллик хизматларни жорий қилиш ва ривожлантириш:

фуқаролар электрон ахборот-ресурсларни алмашиши ва улардан эркин фойдаланиши учун йиғма электрон каталогдан фойдаланиш имкониятини таъминлаш, корпоратив ахборот-кутубхона тармоқларини ривожлантириш;

кутубхоналараро абонементнинг имкониятларини рўёбга чиқариш ва ҳужжатларни электрон тарзда етказиб бериш учун шарт-шароит яратиш, ягона ахборот муҳитини яратиш, таълим ва ахборот ресурсларидан фойдаланиш имкониятини кенгайтириш, ахборот-кутубхона ресурслари ўзаро ҳамкорлигининг ягона механизмини ишлаб чиқиш, мамлакатимизнинг йирик ахборот-кутубхона ресурсларини ўзида бирлаштирган ягона қидирув тизимини яратиш.

5. Ахборот-кутубхона муассасалари ходимлари самарали фаолият кўрсатиши ва уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш учун муносиб шароитлар яратиш:

ахборот-кутубхона ходимларининг ижтимоий ҳимоясини таъминлаш, уларнинг ҳуқуқ ва имтиёзларини кенгайтириш (уй-жой сотиб олиш учун фоизсиз кредитлар ажратиш), ахборот-кутубхона муассасаларининг барча тоифаларида тариф разрядини ошириш эвазига ягона тариф сеткасини модернизациялаш;

Хизматчиларнинг асосий лавозимлари ва ишчиларнинг касблари классификатори асосида соҳанинг бугунги эҳтиёжларига мувофиқ равишда ахборот-кутубхона муассасаларининг лавозимлари номенклатурасини кенгайтиришни кўзда тутиб, ахборот-кутубхона муассасалари ходимларининг тариф-малакавий тавсифларини қайта кўриб чиқиш;

ахборот-кутубхона муассасаларининг нормал ривожланишини кафолатлайдиган меҳнатга ҳақ тўлаш даражасини таъминлаш;

ахборот-кутубхона муассасалари ходимларига кўп йиллик иш стажи учун қўшимча ҳақ тўлашни жорий этиш;

касбий унвонлар ва давлат мукофотларини таъсис этиш;

"Кутубхона аълочиси" кўкрак нишонини таъсис этиш.

6. Кутубхоналарнинг моддий-техник базасини мустаҳкамлаш:

республиканинг барча ахборот-кутубхона муассасаларини тўлиқ хатловдан ўтказиш;

ахборот-кутубхона муассасаларининг авария ҳолатидаги, таъмирталаб бино ва иморатларини таъмирлаш ҳамда реконструкция қилиш;

ахборот-кутубхона муассасалари учун махсус бинолар қуриш;

ногиронилиги бўлган шахсларга сифатли хизмат кўрсатиш учун ахборот-кутубхона муассасаларини замонавий асбоб-ускуналар билан жиҳозлаш;

туман (шаҳар) ахборот-кутубхона муассасаларини ташкил қилиш, уларни замонавий асбоб-ускуналар билан таъминлаш учун ахборот-кутубхона муассасаларининг моддий-техник базасини ривожлантириш, шу жумладан янги бинолар қуриш ва мавжудларини реконструкция қилиш.

7. Илмий-тадқиқот ва услубий фаолият:

ахборот-кутубхона фаолиятининг замонавий йўналишлари бўйича корпоратив амалий илмий-тадқиқот ишларини олиб бориш;

ахборот-кутубхона хизматларининг янги турларини жорий қилиш, ахборот-кутубхона хизматлари кўрсатиш тармоғини кенгайтириш ва бошқалар;

идоралараро асосда ахборот-кутубхона муассасалари фаолиятининг турли йўналишлари, шунингдек, МДҲ ва хорижий давлатларнинг йирик ахборот-кутубхона муассасалари билан ҳамкорликда замонавий рақобатбардош ахборот-кутубхона технологияларини жорий этиш бўйича илмий-тадқиқот ва ташкилий-услубий ишларни олиб бориш;

илмий тадқиқот ва таълим жараёнини ахборот билан қўллаб-қувватлаш тизимини такомиллаштириш;

ҳужжатларни электрон тарзда етказиб бериш тизимини модернизация қилиш;

услубий қўлланмалар, тавсиялар, маслаҳат ёрдами кўрсатиш тизимини яратиш ва такомиллаштириш;

ахборот-кутубхона муассасаларининг инновацион фаолияти ва уларнинг инновацион инфратузилмасини ривожлантириш, аҳоли билан самарали инновацион муносабатлар ва мулоқотни йўлга қўйиш, янгиликларни ишлаб чиқиш ва инновацияларни амалга ошириш учун инвестициялар, шу жумладан, хусусий инвестицияларни жалб қилиш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш;

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Олий аттестация комиссияси қошида Ахборот-кутубхона фаолияти бўйича докторлик ва номзодлик диссертацияларини ҳимоя қилиш кенгашини ташкил қилиш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш.

8. Халқаро ҳамкорликни ривожлантириш:

икки томонлама келишувлар тузиш асосида халқаро кутубхона ҳамжамияти билан ҳамкорликни ривожлантириш, халқаро форумлар ва бошқа тадбирларда иштирок этиш;

халқаро китоб алмашиш, ахборот ресурсларини электрон тарзда алмашиш бўйича ҳамкорликнинг турли шаклларини ривожлантириш ва жорий қилиш;

йиғма электрон каталогларни шакллантириш, маълумотлар банкларини ташкил қилиш;

халқаро лойиҳаларни амалга оширишда иштирок этиш, кутубхоналараро абонементни (ҳужжатларни электрон етказиб бериш) йўлга қўйиш;

республика, халқаро конференциялар ва семинарлар ўтказиш ҳамда шу каби халқаро тадбирларда иштирок этиш.

5-БОБ. КОНЦЕПЦИЯНИ АМАЛГА ОШИРИШ

Ушбу Концепцияни амалга оширишнинг асосий воситаси республикада ахборот-кутубхона фаолиятини ривожлантириш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқишни назарда тутувчи Ўзбекистон Республикасида ахборот-кутубхона соҳасини ривожлантириш бўйича чора-тадбирлар дастури (кейинги ўринларда - Дастур) ҳисобланади.

Ушбу Концепцияни тижорат ташкилотлари, ҳамкорлар, шу жумладан хорижий инвесторларни жалб қилган ҳолда соҳага алоқадор вазирликлар ва идоралар, маҳаллий ижро ҳокимияти органлари билан ҳамкорликда республика миқёсида амалга ошириш назарда тутилган.

Концепцияни амалга оширишни мувофиқлаштириш китоб маҳсулотларини нашр қилиш ва тарқатиш тизимини такомиллаштириш, шунингдек, ахборот-кутубхона фаолияти соҳаси бўйича махсус ваколатли давлат орган - Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги томонидан олиб борилади.

Концепция икки босқичда амалга оширилади:

Биринчи босқичда (2019-2020 йиллар) қуйидагилар назарда тутилади:

ҳудудий ахборот-кутубхона муассасаларини келгусида халқаро тизимлар билан интеграциялаш учун уларни ягона маълумотлар базасига улаш;

Миллий умумтаълим электрон кутубхона маркази тўғрисидаги низомни ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш;

соҳага ихтисослашган олий таълим муассасаларида "Кутубхона-ахборот фаолияти" йўналиши бўйича қабул квоталарини ошириш;

замонавий ахборот-коммуникация технологиялари асосида тақдим этилаётган хизматлар ҳажмининг ўсиб боришини ҳисобга олган ҳолда, Миллий кутубхонанинг ташкилий тузилмасига кирувчи ходимларнинг намунавий штатлари ҳамда Ахборот-кутубхона маркази ва кутубхона тўғрисида намунавий низомни ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш;

2019-2024 йилларда Ўзбекистон Республикасида ахборот-кутубхона соҳасида, хусусий ва рақамли (виртуал) кутубхоналар тармоғида давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш дастурини ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш;

таъмирталаб ахборот-кутубхона муассасаларини таъмирлаш ва реконструкция қилиш ҳамда уларнинг бино ва иморатларини қуриш;

"Кутубхона аълочиси" кўкрак нишонини таъсис қилиш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига киритиш;

хатлов ўтказиш ва унинг натижаларини аниқлаштириш, тадбирларни амалда ижро этиш бўйича чора-тадбирлар тайёрлаш ва бошқалар.

Иккинчи босқичда (2021-2024 йиллар) қуйидагилар назарда тутилади:

тарқатиш тизимини такомиллаштириш учун "Нашрларнинг мажбурий нусхаси тўғрисида"ги Қонунни ишлаб чиқиш ва қабул қилиш;

"Халқаро нашрлар алмашинуви тўғрисида"ги Конвенцияни ратификация қилиш масаласини кўриб чиқиш;

МДҲ ва хорижий давлатларнинг етакчи тадқиқот марказлари билан ҳамкорликни фаоллаштириш;

Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Олий аттестация комиссияси қошида Кутубхоначилик иши бўйича докторлик ва номзодлик диссертацияларини ҳимоя қилиш бўйича ихтисослашган илмий кенгаш ташкил қилиш;

ресурслар алмашинуви ва корпоратив ҳамкорлик ишини автоматлаштириш бўйича корпоратив тармоқни шакллантириш;

ахборот-кутубхона фаолияти бўйича тармоқ стандартлар, услубий қўлланмалар ва тавсияларни ишлаб чиқиш;

туман (шаҳар) ахборот-кутубхона муассасаларининг фаолиятини ташкил қилиш борасида давлат органлари ва ҳокимликлар билан ҳамкорликда ишлаш;

манфаатдор вазирликлар, идоралар, ташкилотлар, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар, туманлар (шаҳарлар) ҳокимликлари билан ҳамкорликда Концепцияни рўёбга чиқариш бўйича тадбирларни белгилаб олиш ва амалга ошириш.

6-БОБ. РЕСУРС ТАЪМИНОТИ

Ресурс таъминоти, шу жумладан Концепцияда белгилаб берилган тадбирларни молиялаштириш масалалари ахборот-кутубхона муассасаларига ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида, Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонаси ҳузуридаги Ахборот-кутубхона муассасаларини ривожлантириш жамғармаси, кутубхоналарнинг хўжалик фаолиятидан тушган даромад қисми, ҳомийлар, хорижий инвесторларнинг маблағлари ҳамда қонунчиликда тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобидан амалга оширилади.

7-БОБ. КУТИЛАЁТГАН НАТИЖАЛАР

Концепцияни амалга ошириш мамлакат ахборот-кутубхона муассасаларининг янада ривожланиши ҳамда ахборот, маданий-маърифий макон доирасида уларнинг фаолиятини мувофиқлаштиришга хизмат қилувчи ягона ахборот-кутубхона тармоғини яратишга имкон беради.

Режалаштирилган тадбирлар натижасига кўра, Концепцияни амалга оширишнинг биринчи босқичида қуйидагилар кутилмоқда:

2020 йилга қадар республиканинг туман ва шаҳарларида аҳолининг 86,0 фоизини қамраб оладиган 186 та замонавий ахборот-кутубхона марказини ташкил қилиш;

2020 йилга қадар кутубхоналарнинг 10 фоизини (21 та) ягона маълумотлар интерактив базасига улаш орқали Ўзбекистон ахборот-кутубхона марказлари ҳамкорлигининг яхлит тизимини шакллантиришни бошлаш;

электрон китоблар фондини 1,2 миллион нусхагача кўпайтириш;

14 та хорижий давлат билан ахборот-кутубхона фаолияти соҳасидаги халқаро ҳамкорликни янада ривожлантириш.

Иккинчи босқичда қуйидагилар кутилмоқда:

республиканинг 207 та кутубхонасини ягона маълумотлар интерактив базасига улашни якунлаш орқали Ўзбекистон ахборот-кутубхона марказлари ҳамкорлигининг яхлит тизимини шакллантириш;

электрон китоблар фондини 3,3 миллион нусхагача кўпайтириш;

21 та хорижий давлат билан ахборот-кутубхона фаолияти соҳасида ҳамкорликни янада ривожлантириш.

Бундан ташқари Концепция:

маданий, таълим ва ахборот инфратузилмасининг асосий таркибий қисмларидан бири сифатида муҳим ижтимоий ва коммуникатив вазифаларни бажарувчи ахборот-кутубхона муассасаларига мамлакатнинг иқтисодий ривожига муносиб ҳисса қўшиш имкониятини яратади;

миллий манфаатлар ва халқаро тажрибани ҳисобга олиб ахборот-кутубхона иши соҳасидаги қонунчиликни такомиллаштиришга ёрдам беради (бу эса ахборот-кутубхона соҳаси тараққиётининг бугунги тенденцияларига мослашиш, шунингдек, ахборот-кутубхона муассасаларининг ривожланиши ва аҳолига ахборот-кутубхона хизматлари кўрсатишни кенгайтиришга сезиларли даражада таъсир кўрсатишга имкон яратади);

ахборот-кутубхона фондини жамлаш, шу жумладан электрон ва бошқа ташувчи ускуналарга йиғиш тизимини яратишга, кутубхона фондларини сақлашни таъминлайди, янги ахборот технологияларини жорий этиш ва ривожлантириш, миллий ахборот-кутубхона тармоғини такомиллаштириш ва ихтисослашган илмий тадқиқотлар олиб боришга, услубий қўлланмалар ишлаб чиқишни фаоллаштиришга имкон беради;

ахборот-кутубхона соҳасида кадрлар тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимини ҳамда ахборот-кутубхона муассасалари ходимларининг самарали фаолияти, уларнинг ижтимоий ҳимояси учун қулай шарт-шароитлар яратишга кўмаклашади;

барча тизимлар ва идораларнинг ахборот-кутубхона муассасаларини самарали мувофиқлаштириш ва бошқариш, халқаро ҳамкорликни ҳар томонлама ривожлантириш, ахборот-кутубхона муассасаларининг моддий-техника базасини мустаҳкамлашга хизмат қилади.

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2019 йил 10 июнь

"Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами",

2019 йил 17 июнь, 24-сон, 442-модда