Ўзбекистон Республикасида ўрмон хўжалиги тизимини 2030 йилгача ривожлантириш Концепцияси (ЎзР Президентининг 06.10.2020 й. ПҚ-4850-сон қарорига 1-илова)

Функция недоступна

Ўзбекистон Республикаси

Президентининг

2020 йил 6 октябрдаги

ПҚ-4850-сон қарорига

1-ИЛОВА

Ўзбекистон Республикасида ўрмон хўжалиги

тизимини 2030 йилгача ривожлантириш

КОНЦЕПЦИЯСИ

Ўзбекистон Республикасида ўрмон хўжалиги тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси (кейинги ўринларда - Концепция) Ўзбекистон Республикасида ўрмонларни муҳофаза қилиш, сақлаб қолиш ва ўрмон хўжалигини ривожлантиришнинг стратегик мақсадлари, бу борадаги давлат сиёсатининг устувор йўналишларини белгилайди, унинг амалга оширилиши эса келажак авлодларга экологик қулай шароит яратиш ва озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш имконини беради.

1-БОБ. КОНЦЕПЦИЯНИНГ АСОСИЙ МАҚСАДЛАРИ

ВА УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАРИ

1. Қуйидагилар Концепциянинг асосий мақсадлари ҳисобланади:

Ўзбекистон Республикасида ўрмонларни муҳофаза қилиш, сақлаб қолиш, қайта тиклаш, кўпайтириш ҳамда улардан оқилона фойдаланишни таъминлаш мақсадида бозор иқтисодиёти тамойилларига асосланган ижара ва давлат-хусусий шерикликнинг қоидалари ва тартиб-таомилларини жорий этиш;

чўлланишга қарши курашиш, Орол ва Оролбўйи минтақаси чўлланишининг олдини олиш мақсадида ўрмонзорлар барпо этиш;

соҳага чет эл инвестицияларини кенг жалб этиш орқали ўрмонларда экологияга зарарсиз, чиқиндилардан ҳоли ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш;

ўрмон хўжаликлари фаолиятига инновацион технологияларни жорий этиш;

ўрмон хўжаликларини ташкил этиш ва бошқаришда бозор иқтисодиёти механизмларини жорий этиш орқали уларни босқичма-босқич ўзини ўзи таъминлаш амалиётига ўтказиш;

ўрмонларнинг туристик салоҳиятини ошириш.

2. Асосий мақсадларга эришиш учун қуйидаги устувор йўналишларни белгилаб олиш зарур:

ўрмонга оид давлат сиёсатини ривожлантириш ва ўрмон тўғрисидаги қонун ҳужжатларини такомиллаштириш;

ўрмон фонди ресурсларидан оқилона фойдаланиш, чўлланишга қарши курашиш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш тизимини такомиллаштириш;

ўрмон фонди ва муҳофаза этиладиган табиий ҳудудларни самарали бошқаришни ташкил этиш, ўрмонлар экиш ва уларни қўриқлаш ишларини амалга ошириш;

ўрмонлардан оқилона ва тежамкорлик билан фойдаланиш, иҳотазорлар ва ўрмон плантацияларини барпо этишни жадаллаштириш;

ўрмон фонди ерларини ижарага бериш, улардан самарали ва оқилона фойдаланишда давлат-хусусий шерикликнинг қоидалари ва тартиб-таомилларини кенг қўллаш;

ўрмонларни барқарор бошқариш учун молиявий механизмларни мақбуллаштириш, ўрмон хўжаликларининг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш;

соҳага маҳаллий ва халқаро молия институтлари маблағлари, шу жумладан грантларини жалб этиш ишларини жадаллаштириш ва экологик туризмни кенг кўламда ривожлантириш;

ўрмон фонди, унинг фауна ва флорасини ўрганиш, ҳисобини юритиш, кўпайтириш ва сақлаш бўйича зарур чора-тадбирларни амалга ошириш;

ўрмонларни ёнғинлар, зараркунанда ва касалликлар, ноқонуний дарахт кесилишларидан ва бошқа ўрмон хўжалигига оид қонун ҳужжатларининг бузилишларидан муҳофаза қилиш;

ўрмон хўжаликларида бир-бирига боғлиқ бўлган хўжалик фаолиятини кенгайтириш ва ривожлантириш;

ўрмонларда кўчат етиштириш, доривор ўсимликлар тўплаш, чорвачилик, балиқчилик ва асаларичилик маҳсулотларини етиштириш ҳамда уларни қайта ишлаш ишларини ташкил этиш;

қўмита тизимида янги қўйилаётган талаб ва вазифаларни ҳисобга олган ҳолда иш жараёнларини такомиллаштириш (мутахассислар томонидан амалга оширилаётган ишлар ва маълумотлардан фойдаланган ҳолда рақамли бошқарувни йўлга қўйишни);

ўрмон хўжалиги соҳасида кадрлар тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимини тубдан такомиллаштириш.

2-БОБ. КОНЦЕПЦИЯНИНГ ЁНДАШУВЛАРИ

3. Концепцияни амалга оширишда қуйидаги ёндашувлардан фойдаланилади:

норматив-ҳуқуқий базани тизимлаштириш ва такомиллаштириш - халқаро нормаларни имплементация қилиш, ўрмон қонунчилигини кодификациялаш, ўрмонларнинг иқтисодий салоҳиятини ҳисоблаш, уларни ижарага ажратишда баҳолаш механизмларини жорий этиш;

ўрмон фонди ер майдонларининг ўрмон билан қопланган қисмидан оқилона фойдаланиш, ўрмонларни кўпайтириш, чўлланишга қарши курашиш ишларининг самарадорлигини баҳолаш;

ўрмон фонди ерларини ижарага бериш, улардан самарали ва оқилона фойдаланишда давлат-хусусий шерикликнинг қоидалари ва тартиб-таомиллари шаффофлигини таъминлаш;

ўрмонларнинг ҳолатини мониторинг қилиш тизимини такомиллаштириш, ахборот ресурслари фондини шакллантириш;

республика ҳудудининг тупроқ-иқлим шароитидан келиб чиқиб, ўрмон барпо этиш, ўрмон фондини ҳар томонлама кенгайтириш, уларни муҳофаза қилишга доир тадбирларни амалга оширишда инновацион технологияларни жорий этиш;

экотуризмни ривожлантириш учун экотуристик маршрутлар ва зарур инфратузилма объектларини ташкил этиш;

ўрмон фонди ерларида шўрланишга ва сувсизликка чидамли ўсимликларни етиштиришда илмий-тадқиқотлар натижаларини кенг жорий этиш;

халқаро ҳамжамиятнинг ўрмончилик соҳасини ривожлантириш ва чўлланишга қарши курашиш бўйича тадбирларида иштирок этиш.

3-БОБ. ЎРМОН ХЎЖАЛИГИ ТИЗИМИНИНГ

ЖОРИЙ ҲОЛАТИ ВА МАВЖУД МУАММОЛАР

4. Ўрмонлар асосан экологик (муҳофаза қилиш, санитария-гигиеник, соғломлаштириш ва рекреацион) вазифалар ҳамда ижтимоий-иқтисодий функцияларни бажаради.

Ўрмон дарахтзорлари қишлоқ хўжалиги экинларини сув ва шамол эрозиясидан ҳимоя қилишга, сел оқимларини сизот сувларига айлантиришга, кўчма қумларни мустаҳкамлашга ҳамда чўлланишга қарши курашишга хизмат қилади.

Ўзбекистон Республикасининг ўрмон фонди 11 975,2 минг гектарни ёки мамлакат ҳудудининг 26,7 фоизини, шу жумладан ўрмон билан қопланган майдон 3 235,7 минг гектарни ташкил этади.

5. Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси тизимида 66 та давлат ўрмон хўжалиги, 3 та миллий табиат боғи, 9 та ихтисослашган давлат ўрмон хўжалиги, 5 та давлат ўрмон ов хўжалиги, 4 та илмий-тажриба станциялари ва 3 та бошқа илмий ташкилотлар фаолият юритмоқда.

6. 2020 йилда 432,9 тонна дарахт ва буталар уруғи, 70 млн туп дарахт ва буталарнинг ниҳол ва кўчатлари етиштирилган ҳамда қишлоқ хўжалиги ерлари атрофида 2 020 гектар майдонда иҳота дарахтзорлари барпо этилган.

Шу даврнинг якунигача чорва сони 28 832 бошни, парранда сони 102,0 минг бошни, асалари оиласи сони 22 644 тани ташкил этган, 5,1 минг тонна доривор ва озуқабоп ўсимликлар тайёрланган, натижада ўрмон хўжаликларининг даромад кўрсаткичлари 200,0 млрд сўмга етказилади.

7. Ўрмон хўжалиги соҳасида қуйидаги тизимли муаммолар мавжуд:

ўрмонларни сақлаш, қайта тиклаш ва кўпайтириш бўйича жамоатчилик назорати йўлга қўйилмаган;

соҳада ер турлари бўйича ҳисобни юритиш ҳамда мониторинг қилиш юзасидан электрон тизим яратилмаганлиги ўрмон тузиш ишларини сифат ва миқдор жиҳатидан етарли даражада олиб бориш имконини бермаяпти;

доривор ва озуқабоп ўсимликларнинг табиий захиралари илмий асосланган хатловдан ўтказилмаган;

ўрмон хўжалигида ёғоч ишлаб чиқариш соҳаси тизимли йўлга қўйилмаганлиги сабабли аҳолининг ёғочга бўлган эҳтиёжи асосан импорт ҳисобига қондирилмоқда;

ўрмон хўжаликларида овчилик, экотуризм, халқ истеъмоли моллари ва бошқа маҳсулотларни қайта ишлаш тизимлари самарали ташкил этилмаган;

ўрмонларда ўрмончилар учун тунаш жойлари мавжуд эмаслиги улар томонидан кузатув ва муҳофаза ишларини сифатли ташкил этиш имконини бермаяпти;

соҳада илмий-тадқиқотлар олиб бориш учун замонавий лаборатория ва шарт-шароитларнинг мавжуд эмаслиги хорижий давлатлардан олиб кирилаётган ноёб турдаги ўсимликларни иқлимлаштириш (интродукция), йўқолиб бораётган ўсимликларнинг биологик хусусиятларини ўрганиш ҳамда соҳага инновацион технологияларни жорий этиш имкониятини чекламоқда;

малакали кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш зарурати мавжуд.

4-БОБ. ЎРМОН ХЎЖАЛИГИДАГИ МАВЖУД

МУАММОЛАРНИ ҲАЛ ЭТИШ ЙЎЛЛАРИ

8. Республикада ўрмон хўжалиги салоҳиятини ошириш, ўрмонларни сақлаш, барпо этиш ва режали бошқариш орқали экологик фойда кўриш, шунингдек, уларнинг мамлакат ривожланишидаги улушини ошириш мақсадида келгусида қуйидаги ишлар амалга оширилади:

ўрмон соҳасига оид давлат сиёсатини янги босқичга олиб чиқиш ва қонунчиликни такомиллаштириш чораларини кўриш;

республика ҳудудидаги барча ўрмон фонди ер майдонларини давлат хатловидан ва рўйхатдан ўтказиш, ўрмон тузиш ишлари ҳақидаги ягона электрон маълумотлар базасини шакллантириш;

мавжуд ўрмонларни муҳофаза қилиш ва қайта тиклаш ҳамда иҳотазорлар ва ўрмон плантацияларини барпо этиш;

ўрмон фонди ерларини юридик ва жисмоний шахсларга ижарага бериш тизимини жорий қилиш орқали иқтисодий фойда олиш амалиётини йўлга қўйиш;

доривор ўсимликларни йиғишда самарадорликни ошириш, жумладан табиий ўсимликлар уруғидан фойдаланиш ҳамда хом ашёни йиғиш, қуритиш, сақлаш ва қадоқлаш жараёнларини такомиллаштириш;

соҳа ташкилотларининг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш, жумладан ўрмон хўжаликлари техника паркини модернизация қилиш, илмий тадқиқотлар олиб боришда фойдаланиладиган лабораторияларни замонавий асбоб-ускуналар билан таъминлаш, ўрмончилар уйи ва кузатув минораларини қуриш;

ўрмончилик соҳасида кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чораларини кўриш;

соҳага инвестицияларни жалб қилиш ишларини тизимли йўлга қўйиш, жумладан халқаро молия институтлари маблағларини ўзлаштириш механизмларини такомиллаштириш;

ўрмонларни сақлаш, қайта тиклаш ва кўпайтириш бўйича жамоатчилик назоратини кучайтириш, шу жумладан ўрмон қонунчилиги бузилганлиги тўғрисида хабар қилган шахсларни рағбатлантиришга доир қонун ҳужжатларини ишлаб чиқиш;

ўрмон фонди ерларида экотуризмни ривожлантириш, ёғоч, доривор ва бошқа турдаги импорт ўрнини босувчи, экспортбоп маҳсулотларни ишлаб чиқариш ишларини кенг йўлга қўйиш.

1-§. Ўрмонларни салбий антропоген ва техноген

омиллардан муҳофаза қилиш ва аҳолининг

бу борадаги хабардорлигини ошириш

9. Ўрмонларни вайрон қилувчи антропоген ва техноген омиллардан (ўрмонни ноқонуний кесиш, ёнғин, ҳайвонларни назоратсиз ўтлатиш, ўсимлик хом ашёсини ва меваларни тартибсиз тайёрлаш ва бошқалар) муҳофаза қилиш ва уларнинг ҳолатини яхшилаш юзасидан қуйидаги тадбирлар бажарилади:

a) ўрмон хўжаликларининг экологик салоҳиятини ошириш, зарарли антропоген ва техноген таъсир характерига эга бўлган омилларни бартараф этишга қаратилган қоидаларга амал қилинишини таъминлаш учун:

ўрмонларни муҳофаза қилиш бўйича тегишли меъёрлар ва йўриқномалар ишлаб чиқиш;

зарур штат бирликларини шакллантириш ва салоҳиятли кадрларни жалб қилиш;

ходимларни махсус кийим-кечак, табель қурол-яроғи, ёнғинга қарши замонавий техника, алоқа ва ўрнатилган меъёрлар доирасида транспорт воситалари ва бошқа жиҳозлар билан таъминлаш;

ҳар бир ўрмон хўжалигида ёнғинга қарши кузатув минораларини қуриш;

ёнғин хавфи бўлган даврда авиапатрул (дрон билан кузатиш) ишларини ташкил этиш;

ўрмон хўжаликлари ҳудудида қонун бузилиши ҳолатларига йўл қўйган шахсларга нисбатан жавобгарлик ёки зарарни қоплаш чораларини кўриш;

б) умумий ўрмонлар, шунингдек, ҳимоя ўрмонзорларининг экологик, ижтимоий ва моддий аҳамияти ҳақида кенг оммани хабардор қилиб бориш учун:

ўрмонлардан самарали фойдаланиш, уларни асраб-авайлаш, барпо этиш қоидаларини мунтазам равишда оммавий ахборот воситаларида кенг ёритиб бориш;

ўрмон хўжалигида амалга оширилаётган ислоҳотлар ва уларнинг натижадорлигига аҳолининг қизиқишини кучайтириш бўйича чоралар кўриш;

мактаблардаги ўқув жараёнларини ўрмонлар, хиёбонлар ва ҳайвонот боғларида "ўрмон кунлари"ни белгилаган ҳолда ўтказилишини ташкил этиш;

ёш ўрмончилар кўрик танловини ташкил этиш ва ғолибларни рағбатлантириш тизимини яратиш.

2-§. Ўрмонларни зараркунанда ва касалликлардан ҳимоя қилиш

10. Ўрмонларни зараркунанда ва касалликлардан самарали муҳофаза қилиш мақсадида қуйидаги тадбирлар амалга оширилади:

ҳимоя қилиш услубиётини ишлаб чиқиш ва такомиллаштириб бориш;

касалликлар ва зараркунандаларни тезкор аниқлаш;

ўрмон хўжаликларига биологик ва кимёвий препаратлардан фойдаланиш бўйича консультатив ёрдам кўрсатиш ҳамда уларни зарур ахборотлар билан таъминлаш;

ўрмон патологияси ҳолати бўйича ягона ахборот тизимини шакллантириш;

зарарланган ўрмон ҳудудларини тезкор аниқлаш, касалликлар ва зараркунандалар тарқалишининг олдини олиш, уларни профилактика қилиш мақсадида масофадан аниқловчи мосламалардан (GPS-қурилмалари, GIS-технологиялари) фойдаланишни кенг йўлга қўйиш.

3-§. Ўрмонларни қайта тиклаш ва ўрмонлаштириш

ишларини жадаллаштириш

11. Мавжуд ўрмонлар ҳолатини яхшилаш ва уларнинг майдонларини кўпайтириш, ўрмон фонди ерларининг фойдаланилмаётган майдонларини ўзлаштириш ҳисобига даромад олиш ишлари такомиллаштирилади.

Бунда ўрмон дарахтзорларини барпо этиш ва парвариш ишлари амалга оширилади ҳамда бу жараёнга маҳаллий кўнгиллилар кенг жалб қилинади.

Бундан ташқари, яйловларда боқиладиган чорва моллари бош сонини аниқлашнинг самарали усуллари ишлаб чиқилади, чорва молларини алмашлаб ўтлатиш амалиётини қатъий тартибга солиш чоралари кўрилади, чорва бош сони меъёрларини қайта кўриб чиқиш ва назорат қилиш тизими яратилади.

1) Чўл ўрмонларида қуйидаги ишлар амалга оширилади:

ҳимоялаш ва қўриқлашни кучайтириш, сийрак ўрмонларнинг тўлиқлик кўрсаткичини 0,4-0,5 гача етказиш;

дарахтлар ва чўл-яйлов ўсимликларини экиш орқали яйловзорлар яратиш;

қумли жойларда, шу жумладан Орол денгизининг қуриган тубида қумларни мустаҳкамловчи кимёвий фиксаторлар, механик ҳимояловчи воситалар, кўчат ёки уруғ экиш усуллари ёрдамида ҳимоя ўрмонзорларини барпо этиш ва бу жараёнда янги замонавий технологияларни қўллаш.

2) Тоғли ҳудудлардаги эрозия жараёнига учраган ерларда қуйидаги ишлар амалга оширилади:

ҳимоя ўрмонзорларини барпо этиш, ўрмон билан қопланган майдонлар ва мавжуд сийрак дарахтзорларнинг тўлиқлик кўрсаткичини 0,6 ва ундан юқори даражага кўтариш чораларини кўриш;

сел оқимлари юқори бўлган ҳудудларда ҳамда сув омборлари атрофида ўрмон мелиоратив тадбирларини амалга ошириш;

доривор ўсимликларни аниқлаш ва уларни кўпайтиришда зарур чора-тадбирларни бажаришни тизимли йўлга қўйиш;

ёнғоқ, бодом ва писта ўрмонларини юқори ҳосилдор навлар билан тўлдириш ва саноат плантацияларини барпо этиш.

3) Тўқайзорларда қуйидаги ишлар амалга оширилади:

тўқайзорларнинг табиий ва маданий ҳолда тикланишини таъминлашни кенгайтириш;

дарё қирғоқларининг емирилиши ва шўрланишининг олдини олиш бўйича зарур чора-тадбирларни кўриш;

ўрмонларнинг табиий тикланиш ҳажми ва сифатини яхшилаш;

чўлда ўсувчи доривор ўсимликларни аниқлаш ва кўпайтириш ишларини ташкил этиш.

12. Юқоридаги ишларни амалга ошириш учун 2030 йилгача 1-иловага мувофиқ қўшимча равишда жами 72 472 гектар ўрмон фонди ерлари фойдаланишга киритилиши режалаштирилган.

13. 2020 йил ҳолатига ўрмонзорлар ва бутазорлар майдони 3 235,7 минг гектарни ташкил этиб, республиканинг ўрмон билан қопланиш кўрсаткичи 7,2 фоизни ташкил этган бўлса, 2030 йилгача 2-иловага мувофиқ ўрмонзорлар ва бутазорлар майдони кенгайтирилиши ҳамда туман ҳокимликлари захирасидаги табиий ўрмонзорлар ўрмон тоифасига ўтказилиши ҳисобига уларнинг майдони 6 098,9 минг гектарга, республиканинг ўрмонлаштириш кўрсаткичи 15 фоизга етказилади.

4-§. Чўлланишга қарши курашиш

14. Республикада чўлланиш жараёни асосан Орол денгизи тубидаги қуриган ҳудудларда, суғориладиган, лалми, шунингдек, чорва моллари тартибсиз ўтлатиладиган, фойдали қазилма бойликлари кўп бўлган ерларда кузатилмоқда.

Юқорида таъкидланган объектларда чўлланишга қарши курашиш мақсадида ўрмонлаштиришни ривожлантириш бўйича қуйидагиларни назарда тутувчи давлат дастурлари ишлаб чиқилади:

1) чўл майдонларида, жумладан Орол денгизининг қуриган тубида:

тупроқ типлари харитасидан фойдаланган ҳолда ўрмон барпо этиш учун яроқли бўлган майдонлар аниқланади;

тупроқлари турли типдаги майдонларга мос дарахтлардан ҳимоя ўрмонзорларини барпо этиш дастури ишлаб чиқилади;

2) суғориладиган ва лалмикор ер майдонларида:

эрозияга қарши курашишда ўрмон дарахтзорларини барпо этиш ва агротехник тадбирларни лойиҳалаштириш бўйича йўриқнома ишлаб чиқилади;

манзарали ва мевали дарахтлардан иборат ўрмон плантациялари ташкил этилади;

3) иҳота дарахтзорларини кўпайтириш учун:

мавжуд инфратузилмалар (барпо этилган йўллар, каналлар, суғориш тизимлари) атрофида мос равишда иҳота дарахтзорлари яратилади;

қишлоқ хўжалиги ерларидаги мавжуд иҳота дарахтзорлари хатловдан ўтказилади ҳамда далалар учун иҳота дарахтзорларининг энг кам меъёри белгиланади;

фойдали қазилмаларни қазиш жараёнида ёки бошқа ҳолатда бузилган ерларни ўрмон экиш йўли билан қайта тиклаш (рекультивация қилиш) ишлари амалга оширилади;

экологик оғир шароитда жойлашган шаҳарлар, аҳоли пунктлари, халқ хўжалиги объектлари атрофида яшил ҳудудлар барпо этиш режаси ишлаб чиқилади ва амалга оширилади.

15. 2020 йилда 2 020 гектар майдонда мелиорация объектлари атрофида ҳамда қишлоқ хўжалиги ерларида ҳосилдорликни кўпайтиришга йўналтирилган шамол ва сув эрозияларидан ҳимоялаш учун иҳота дарахтзорлари барпо этилган бўлса, 2021-2030 йилларда 3-иловага мувофиқ 28 700 гектар майдонда иҳота ўрмонзорлари барпо этилади.

5-§. Кўчат ва ниҳолларга бўлган талабни қондириш

16. Мамлакатимиздаги кўчат ва ниҳолларга бўлган талабни қондириш учун қуйидаги тадбирлар амалга оширилади:

ўрмон уруғчилик участкалари ва селекцион-генетик объектларини хатловдан ўтказиш ва уларни доимий мониторинг қилиш;

ўрмон уруғчилик плантацияларини мусбат дарахтлардан олинган уруғ, шунингдек, селекция асосида ажратиб олинган нав ва шакллардан ундиришни ташкил қилиш;

доимий ва вақтинчалик ўрмон уруғчилик участкаларини ташкил қилиш;

уруғларни тозалаш, саралаш, қадоқлаш, сақлаш ва унувчанлик сифатини назорат қилиш;

кўчат ва ниҳоллар турларига бўлган эҳтиёжларни ўрганиш ва улар асосида кўчатхоналар ташкил этиш;

кўчат етиштиришнинг давлат стандартларини ишлаб чиқиш, уларнинг сифатини баҳолаш бўйича сертификатлаштириш тизимини жорий этиш;

ўрмон уруғчилиги ва кўчатчилиги бўйича илғор давлатлар тажрибасини ўрганиш, илмий-тадқиқот ишларини олиб бориш, уларнинг натижаларини амалиётга татбиқ этиш чораларини кўриш.

Бунинг учун, 2020 йилда 432,9 тонна дарахт ва буталар уруғи тайёрланган бўлса, 2030 йилгача 7 236 тонна уруғ 4-иловага мувофиқ тайёрланади.

Шунингдек, 2020 йилда 70 млн туп дарахт ва буталарнинг ниҳол ва кўчатлари етиштирилган бўлса, 2030 йилгача жами 1,3 млрд туп ниҳол ва кўчатлар 5-иловага мувофиқ, жумладан 225,7 млн туп тут дарахти кўчатлари 5а-иловага мувофиқ етиштирилади.

5-БОБ. ЎРМОНЛАРНИ ҲАМКОРЛИКДА БОШҚАРИШ

ВА ИЖАРА МУНОСАБАТЛАРИ ТИЗИМИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

17. Ўрмонларни давлат-хусусий шериклик асосида бошқариш ва ижара муносабатлари тизимини такомиллаштириш, жисмоний ва юридик шахсларга ўрмон ерлари ва ресурсларидан барқарор ижтимоий-иқтисодий фойда олиш имконияти яратилади.

1-§. Ўрмон фонди ерларида ижара муносабатларининг

ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш

18. Ўрмон хўжалиги соҳасини ривожлантириш мақсадида инвестицияларни жалб этиш учун зарур шарт-шароитларни яратиш энг асосий вазифалардан биридир. Инвестицияларни жалб этиш учун қуйидаги ишлар амалга оширилади:

ўрмон фонди ерларини жисмоний ва юридик шахсларга ижарага бериш, ижарага берувчи ва ижарага олувчининг ҳуқуқ ва мажбуриятларини тегишли норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда аниқ белгилаш;

ўрмонларни давлат-хусусий шериклик асосида бошқаришнинг ҳуқуқий асосларини яратиш;

ижарага берилаётган ерлардан фойдаланиш меъёрларини ишлаб чиқиш.

2-§. Ишлаб чиқариш функцияларининг бир

қисмини хусусий секторга ўтказиш

19. Ўрмонларни муҳофаза қилиш ва кўпайтириш фаолиятига салбий таъсир кўрсатмаган ҳолда, ўрмон хўжалиги ишлаб чиқаришига тадбиркорлик фаолияти субъектларини кенг жалб қилиш чоралари кўрилади.

Хусусан, саноат плантацияларини барпо этиш, ёғоч ва ёғочга оид бўлмаган ўрмон маҳсулотларини етиштириш ҳамда қайта ишлаш, ов хўжалиги ва экологик туризм билан шуғулланиш, чорвачилик, паррандачилик, асаларичилик, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш кўрсаткичларини, биринчи навбатда тадбиркорларни қўллаб-қувватлаш ҳисобидан ривожлантириш чоралари кўрилади.

Ўрмон фонди ерлари ҳудудларида геологик тадқиқотлар ўтказиш, улардаги аниқланган руда ва норуда табиий бойликларни саноат усулида қазиб олиш ва қайта ишлаш бўйича ҳамкорликдаги кенг кўламли ишлар йўлга қўйилади.

6-БОБ. ИНСТИТУЦИОНАЛ САЛОҲИЯТНИ

РИВОЖЛАНТИРИШ ВА ЎРМОНЛАРНИ БАРҚАРОР

БОШҚАРИШНИНГ САМАРАЛИ МЕХАНИЗМЛАРИНИ

ТАШКИЛ ЭТИШ

1-§. Ўрмон хўжалиги соҳасида ходимларни ижтимоий

қўллаб-қувватлаш тизимини такомиллаштириш

20. Ўрмон хўжаликларига юклатилган вазифа ва мажбуриятларни самарали бажариш учун уларнинг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш зарур. Бунда:

ўрмон хўжалиги ходимлари тамғалар, махсус кийим, иш қуроллари, алоқа воситалари, транспорт ва техник жиҳозлар билан тўлиқ таъминланади;

ҳар йили "Ўрмончилар куни"ни нишонлаш тадбирлари ўтказилади. Шунингдек, ўрмончилик соҳасини ривожлантиришга ўз ҳиссасини қўшган шахсларни рағбатлантириш мақсадида фахрий унвон ва кўкрак нишон таъсис этилади.

2-§. Ўрмончилик соҳасида илмий кадрлар

тайёрлаш тизимини такомиллаштириш

21. Ўрмончилик соҳасида мутахассислар тайёрлайдиган олий таълим муассасалари ва илмий-тадқиқот институтларининг салоҳиятини оширишга қаратилган ҳамкорлик тадбирлари амалга оширилади. Бунда, ўрмон хўжаликлари ва илмий-тадқиқот институтлари ўртасида узвий алоқаларни таъминлаш бўйича қуйидаги чора-тадбирлар амалга оширилади:

ўрмон хўжаликларининг кадрларга бўлган эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда тегишли олий таълим муассасаларига қабул квоталарини қайта кўриб чиқиш;

соҳага оид ўқув дастурларини илғор замонавий илмий-амалий тажрибаларни инобатга олган ҳолда қайта кўриб чиқиш;

тегишли олий таълим муассасаларининг ўрмон хўжалиги факультетида ўқиётган талабаларнинг контракт тўловини ўрмон хўжаликлари маблағлари ҳисобидан молиялаштириш амалиётини жорий қилиш;

Ўрмон хўжалиги илмий-тадқиқот институтининг илмий салоҳиятини ошириш мақсадида таянч докторантура ва докторантура учун қабул квотасини кўпайтириш ҳамда уларни моддий рағбатлантириш тизимини ишлаб чиқиш;

иқтидорли ёш олим ва мутахассисларни ишга жалб этиш ҳамда рағбатлантириш мақсадида улар учун уй-жой шароитларини яхшилаш чора-тадбирларини амалга ошириш;

ўрмон хўжалигини ривожлантиришнинг энг муҳим йўналишларида илм-фан ва ишлаб чиқариш билан ҳамкорликда ўрмон хўжалигини барқарор ривожлантириш, унинг маҳсулдорлигини оширишга қаратилган мақсадли дастурларни ишлаб чиқиш;

илмий ходимлар раҳбарлиги остида талабалар илмий жамиятини қайта тиклаш ва ташкил этиш;

ўрмон хўжалиги соҳасининг муҳимлигини ва ўрмоннинг фойдали хусусиятларини ёшлар ўртасида тарғиб қилиш, жумладан мактабларда ўрмончилик ва экологик тўгаракларни мунтазам равишда ташкил этиш.

3-§. Халқаро ва минтақавий ҳамкорлик

22. Халқаро ва минтақавий дастурларда фаол иштирок этиш учун ўрмончилик соҳасининг салоҳиятини мустаҳкамлаш борасида қуйидаги йўналишларда ишлар олиб борилади:

ўрмон сиёсати ва ўрмон хўжалигини ривожлантириш стратегиялари бўйича минтақавий ҳамда хорижий тажрибани ўрганиш;

ўрмонларни бошқаришнинг масофавий зондлаш усулларини қўллашда, амалий ўрмон типологиясини ишлаб чиқишда хорижий тажрибани ўрганиш;

доимий равишда халқаро миқёсдаги илмий ва амалий анжуманларда иштирок этиш;

ўрмончилик соҳасидаги нуфузли халқаро ташкилотлар - Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (FAO), Глобал экологик жамғарма (ГЭФ) ва бошқа ташкилотлар билан ҳамкорликни янада фаоллаштириш.

4-§. Ўрмон хўжаликларининг қўшимча даромадларини

ошириш ва улардан мақсадли фойдаланиш

23. Ўрмон хўжалиги ер фондидан самарали фойдаланиш, ижара муносабатларини такомиллаштириш, давлат-хусусий шериклик қоидалари ва тартиб-таомилларини кенг жорий этиш, ўрмон маҳсулотлари ва доривор ўсимликлар плантацияларини кенгайтириш, экотуризмни ривожлантириш ҳисобига даромадларни ошириш бўйича тегишли амалий чора-тадбирлар бажарилади.

Шунингдек, қўшимча даромадларни ошириш фақат сифати, ҳажми ва нархини ошириш билан эмас, балки доимий равишда янги йўналишларни танлаш, жумладан экспортбоп ва импорт ўрнини босувчи маҳсулот ва товар (иш, хизмат)лар турларини ташкил этиш бўйича амалий ишлар орқали ҳам йўлга қўйилади.

24. Молиявий маблағлардан самарали фойдаланишнинг аниқ механизмларини шакллантириш учун қуйидаги чора-тадбирлар амалга оширилади:

ҳар бир ўрмон хўжалигининг тупроқ-иқлим шароити ва ихтисослашувидан келиб чиқиб, даромадларни ошириш бўйича йиллик бизнес-режалар ишлаб чиқиш амалиёти йўлга қўйилади;

ўрмон плантацияларини ташкил этишни молиялаштириш учун карбон-кредитларини жалб қилиш таъминланади;

ўрмон хўжалиги ходимларини моддий рағбатлантириш, жумладан иш ҳақини ошириш, ноқулай об-ҳаво ва табиий шароитда ишлаётган ўрмончиларнинг иш ҳақларига қўшимча устамалар белгилаш бўйича аниқ чоралар кўрилади.

25. Ўрмон хўжаликларида хусусий сектор субъектлари билан биргаликда қўшимча даромад манбаларини ошириш учун:

2020 йил ҳолатига мавжуд 28 832 бош чорва сонини 6-иловага мувофиқ 2030 йилгача 250 минг бошга;

2020 йил ҳолатига мавжуд 102,0 минг бош парранда сонини 7-иловага мувофиқ 2030 йилгача 2 млн бошга;

2020 йил ҳолатига мавжуд 22 644 асалари оиласи сонини 8-иловага мувофиқ 2030 йилгача 300 мингтага;

ҳар хил турдаги қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш йиллик кўрсаткичини мавжуд 30 минг гектардан 9-иловага мувофиқ 31 минг гектарга;

доривор ва озуқабоп ўсимликларни етиштириш ва тайёрлаш ҳажмини 5,1 минг тоннадан 10-иловага мувофиқ 2030 йилгача 11,6 минг тоннага;

лимончиликни ривожлантириш мақсадида лимонзорлар майдонини 145 гектардан 11-иловага мувофиқ 2030 йилгача 500 гектарга етказиш прогноз кўрсаткичлари белгиланмоқда.

Бунинг натижасида ўрмон хўжаликларининг даромад кўрсаткичлари 12-иловага мувофиқ 2030 йилгача 1,0 трлн сўмга етказилади.

5-§. Механизацияни ривожлантириш истиқболлари

26. Ўрмон хўжалиги механизациясини юқори даражага кўтариш учун механизациялаштириш ва автоматлаштиришнинг юқори самарали воситалари жалб қилинади. Шунингдек, ўрмон хўжаликларининг мавжуд машина-трактор парклари янгилаб борилади.

27. Келажакда, учувчисиз учиш аппаратларидан ўрмон хўжалигида қуйидаги йўналишларда фойдаланиш таъминланади:

ўрмон фондидаги назорат участкасида режали ўрмон патологик мониторингини ўтказиш;

ўрмонларда ноқонуний хўжалик фаолияти ва ноқонуний кесиш ишларига қарши курашиш;

мураккаб фавқулодда вазиятларда, жумладан йирик ўрмон ёнғинлари пайдо бўлганда ташкил қилинадиган тезкор-штабга ахборот етказиш;

тоғ қияликларига етиб бора олмайдиган транспорт воситалари ўрнига учувчисиз учиш аппаратларидан патрул сифатида фойдаланиш;

ўрмон майдонлари ва кўчатхоналардаги экинларни касаллик ва зараркунандалардан кимёвий ҳимоя қилиш.

28. Иқлим ўзгаришининг умумий тенденцияси муносабати билан ҳар бир давлат ўрмон хўжалиги таркибидаги хўжаликлар томонидан ёнғинни ўчириш ва патрул ишлари такомиллаштирилади.

7-БОБ. КОНЦЕПЦИЯНИ АМАЛГА ОШИРИШ

ВА КУТИЛАЁТГАН НАТИЖАЛАР

29. Концепциянинг амалга оширилиши натижасида 2030 йилда:

ўрмон фонди ерлари майдони 14 млн гектарга ёки мамлакат ҳудудининг 32 фоизига етказилади (ўсиш - 17 фоиз);

6,1 млн гектар ер майдони ўрмон билан қопланади (ўсиш - 1,9 баравар);

йилига 840 тонна уруғ тайёрланади (ўсиш - 1,9 баравар);

йилига 190 млн туп кўчат етиштирилади (ўсиш - 2,7 баравар);

йилига 30 959 минг туп тут дарахти кўчатлари тайёрланади (ўсиш - 2,7 баравар);

йилига 3 500 гектар иҳота ўрмонлари барпо этилади (ўсиш - 1,7 баравар);

чорва сони 250 минг бошга етказилади (ўсиш - 8,7 баравар);

парранда сони 2 млн бошни ташкил этади (ўсиш - 8,7 баравар);

асалари оилалари сони 300 минг оилага етказилади (ўсиш - 13,2 баравар);

31 820 тонна қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари (озуқабоп, дон ва дуккакли экинлар, мева-сабзавот ва бошқалар) етиштирилади (ўсиш - 44 фоиз);

йилига 11 674 тонна доривор ўсимликлар тайёрланади (ўсиш - 2,3 баравар);

тизимда йилига 1 трлн сўм даромад олинади (ўсиш - 5 баравар).

Шунингдек, ўрмон хўжалиги корхоналарида 10,0 мингта янги иш ўринлари яратилиб, техника ва механизмлар парки тўлиқ янгиланади.

8-БОБ. КОНЦЕПЦИЯНИ АМАЛГА

ОШИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ

30. Концепция Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланадиган икки йиллик "Йўл хариталари"ни қабул қилиш орқали амалга оширилади. Улар асосида тегишли вазирлик ҳамда идоралар томонидан тасдиқланадиган идоравий дастурлар, шунингдек, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари томонидан тасдиқланадиган ҳудудий ҳаракатлар режаси ишлаб чиқилади.

Концепцияга

1-ИЛОВА

2021-2030 йилларда фойдаланишга

киритиладиган ўрмон фонди ерларининг

ПРОГНОЗ КЎРСАТКИЧЛАРИ

гектар

             

Концепцияга

1а-ИЛОВА

2021-2030 йилларда фойдаланишга киритиладиган ўрмон

фонди ерларини хусусий секторга ижарага бериш

ПРОГНОЗ КЎРСАТКИЧЛАРИ

гектар

            

Концепцияга

2-ИЛОВА

2021-2030 йилларда ўрмонзорлар

ва бутазорлар майдонини кенгайтиришнинг

ПРОГНОЗ КЎРСАТКИЧЛАРИ

гектар

                

Изоҳ: ўрмон билан қопланган майдон 2030 йилда 6,1 млн гектарга (15 фоиз) етказилади.

Концепцияга

3-ИЛОВА

2021-2030 йилларда мелиорация объектлари

атрофида ҳамда қишлоқ хўжалиги ерларида ҳосилдорликни

кўпайтиришга йўналтирилган шамол ва сув эрозияларидан

ҳимоялаш учун иҳота дарахтзорлари барпо этишнинг

ПРОГНОЗ КЎРСАТКИЧЛАРИ

гектар

          

Концепцияга

4-ИЛОВА

2021-2030 йилларда ўрмон хўжаликларида

дарахт ва буталар уруғларини тайёрлашнинг

ПРОГНОЗ КЎРСАТКИЧЛАРИ

тонна

           

Концепцияга

5-ИЛОВА

2021-2030 йилларда ўрмон хўжаликларида дарахт

ва буталар ниҳол ҳамда кўчатларини етиштиришнинг

ПРОГНОЗ КЎРСАТКИЧЛАРИ

минг дона

         

Концепцияга

5а-ИЛОВА

2021-2030 йилларда ўрмон хўжаликларида

тут дарахти кўчатларини етиштиришнинг

ПРОГНОЗ КЎРСАТКИЧЛАРИ

минг дона

          

Концепцияга

6-ИЛОВА

2021-2030 йилларда ўрмон хўжаликларида

хусусий сектор субъектлари билан биргаликда

чорвачиликни ривожлантиришнинг

ПРОГНОЗ ПАРАМЕТРЛАРИ

майда шохли бош сони

      

Концепцияга

7-ИЛОВА

2021-2030 йилларда ўрмон хўжаликларида

хусусий сектор субъектлари билан биргаликда

паррандачиликни ривожлантиришнинг

ПРОГНОЗ ПАРАМЕТРЛАРИ

дона

          

Концепцияга

8-ИЛОВА

2021-2030 йилларда ўрмон хўжаликларида

хусусий сектор субъектлари билан биргаликда

асаларичиликни ривожлантиришнинг

ПРОГНОЗ ПАРАМЕТРЛАРИ

оила сони

           

Концепцияга

9-ИЛОВА

2021-2030 йилларда ўрмон хўжаликларида қишлоқ

хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришнинг

ПРОГНОЗ КЎРСАТКИЧЛАРИ

          

Концепцияга

10-ИЛОВА

2021-2030 йилларда ўрмон хўжаликларида доривор ва озуқабоп

ўсимликларни етиштириш ва тайёрлаш ҳажмининг

ПРОГНОЗ КЎРСАТКИЧЛАРИ

           

Концепцияга

11-ИЛОВА

2021-2030 йилларда ўрмон хўжаликларида

хусусий сектор субъектлари билан биргаликда

лимончиликни ривожлантиришнинг

ПРОГНОЗ ПАРАМЕТРЛАРИ

гектар

               

Концепцияга

12-ИЛОВА

2021-2030 йилларда Ўрмон хўжалиги давлат

қўмитаси тизимидаги корхоналар даромадларининг

ПРОГНОЗ КЎРСАТКИЧЛАРИ

млн сўм

          

Концепцияга

13-ИЛОВА

Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси

тизимида 2030 йилгача амалга ошириладиган

чора-тадбирлар натижасида эришиладиган

УМУМИЙ КЎРСАТКИЧЛАР

                  

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2020 йил 7 октябрь

"Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами",

2020 йил 12 октябрь, 40-сон, 445-модда