Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини лингвистик экспертизадан ўтказиш тартиби тўғрисида Низом (ЎзР ВМ 28.10.2021 й. 662-сон қарорига 1-илова)

Функция недоступна

Вазирлар Маҳкамасининг

2021 йил 28 октябрдаги

662-сон қарорига

1-ИЛОВА

Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини лингвистик

экспертизадан ўтказиш тартиби тўғрисида

НИЗОМ

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Мазкур Низом норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини (кейинги ўринда - лойиҳа) лингвистик экспертизадан ўтказиш тартибини белгилайди.

2. Ушбу Низомда қуйидаги асосий тушунчалардан фойдаланилади:

норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳаси - қонунчиликка мувофиқ қабул қилинадиган, умуммажбурий давлат кўрсатмалари сифатида ҳуқуқий нормаларни белгилайдиган, ўзгартирадиган ёки бекор қиладиган расмий ҳужжат лойиҳаси;

лингвистик экспертиза - лойиҳа матнининг давлат тили қоида ва талабларига мувофиқлигини мутахассис томонидан ўрганилиши;

давлат тили қоида ва талаблари - ўзбек адабий тилининг имловий, услубий, лексик-грамматик, график ва пунктуация қоидалари, атамаларни тўғри қўллаш ва матнда мантиқий хатоликларга йўл қўймаслик талаблари;

маслаҳатчи - давлат бошқаруви органлари, хўжалик бирлашмалари раҳбарлари, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши Раиси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар, туман (шаҳар) ҳокимларининг маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш, давлат тили тўғрисидаги қонунчилик ҳужжатларига риоя этилишини таъминлаш масалалари бўйича маслаҳатчиси;

мутахассис - давлат органларининг илмий ва таълим ташкилотлари, нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтлари вакиллари, илмий даража ёки илмий унвонга эга бўлган фуқаролар, шунингдек, Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети ҳузуридаги Давлат тилида иш юритиш асосларини ўқитиш ва малака ошириш маркази ҳамда унинг ҳудудий бўлинмаларида касбий фаолият билан шуғулланаётган шахслар;

3. Лойиҳа матни лингвистик экспертизанинг объекти ҳисобланади.

4. Лойиҳа матнининг лингвистик экспертизаси:

тақдим этилган лойиҳа матнининг давлат тили, имло, услубий, грамматик ва пунктуация қоидаларига мувофиқлигини текширишга;

лойиҳа матни аниқ ва тушунарли баён қилинганлиги, сўз бирикмалари тўғри танланганлигига ҳамда ўзаро тўғри боғланганлигига баҳо беришга;

лойиҳада янги атамалар қўлланилганда, уларга мос таъриф берилишини текшириш ҳамда мантиқий, таҳририй хато-камчиликларни бартараф этишга йўналтирилган тавсияларни ишлаб чиқишга қаратилган.

5. Лингвистик экспертиза лойиҳани ишлаб чиққан ташкилот раҳбарининг маслаҳатчиси томонидан ўтказилади.

6. Лингвистик экспертизани ўтказишда ишлаб чиқувчининг ташаббуси билан шартнома асосида мутахассис ҳам жалб қилиниши мумкин. Ушбу тадбирлар қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда тасдиқланадиган бюджетдан ташқари жамғармалар маблағлари ва қонунчиликда тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобидан молиялаштирилади.

2-БОБ. ЛИНГВИСТИК ЭКСПЕРТИЗАНИНГ

МАҚСАДИ ВА АСОСИЙ ВАЗИФАЛАРИ

7. Лойиҳа матнини давлат тили қоида ва талабларига мослаш, янги атамаларни тўғри қўллаш ҳамда грамматика, имло, пунктуация қоидаларига мувофиқ бўлиши лингвистик экспертизанинг асосий мақсади ҳисобланади.

8. Лингвистик экспертизанинг асосий вазифалари қуйидагилар:

лойиҳа матнининг давлат тили қоида ва талабларига, жумладан, имло, услубий, грамматик ва орфография қоидаларига мос бўлишини таъминлаш;

лойиҳада соҳа атамаларининг тўғри қўлланилиши, янги атамалар қўлланилганда, уларга мос таъриф берилишини текшириш;

лойиҳа матни аниқ ва тушунарли баён қилинганлиги, сўз бирикмалари тўғри танланганлигига ва ўзаро тўғри боғланганлигига баҳо бериш;

лойиҳа матнидаги тушунча ва атамаларнинг маъносига мувофиқ ягона шаклда ва тўғри қўлланишини таъминлаш.

3-БОБ. ЛОЙИҲАНИ ЛИНГВИСТИК ЭКСПЕРТИЗАДАН

ЎТКАЗИШ ТАЛАБЛАРИ

9. Лойиҳа матни лингвистик экспертизадан қуйидаги талаблар асосида ўтказилади:

жумлаларнинг соддалиги ва қисқалиги, таърифларнинг аниқлиги;

имло, услубий, грамматик ва орфография қоидаларига мослиги;

янги атамалар, шунингдек, соҳа атамаларининг тўғри қўлланганлиги;

сўз бирикмаларининг ўзаро тўғри боғланганлиги;

баённинг тизимлилиги ва ифодали кетма-кетлиги.

10. Лойиҳада, шунингдек, унга илова қилинадиган ахборот-таҳлилий материалларда қуйидагиларнинг қўлланилишига йўл қўйилмайди:

оғзаки нутқ шакллари;

давлат тилида тенг маъноли сўзлар ва тушунчалар мавжуд бўлган тақдирда, чет тиллари атамалари;

эскирган ҳамда кўп маънони англатадиган сўзлар ва иборалар, мажозий таққослашлар, сифатлашлар, киноялар;

аббревиатура ва қисқартмалар (бундан умумий қабул қилинган аббревиатура ва қисқартмалар, шунингдек қонуности ҳужжатларининг иловаларидаги ташкилотларнинг қисқартирилган номлари мустасно).

4-БОБ. ЛОЙИҲАНИ ЛИНГВИСТИК

ЭКСПЕРТИЗАДАН ЎТКАЗИШ

11. Лингвистик экспертиза ишлаб чиқувчининг ташаббуси билан ёхуд топшириққа асосан вазирлик ва идоралар билан келишишдан олдин ўтказилади.

Давлат тили ва уни ривожлантиришга оид қонунчилик ҳужжатларининг лойиҳалари лингвистик экспертизадан ўтказилиши шарт.

12. Лойиҳанинг лингвистик экспертизаси ушбу Низомнинг 1-иловасида кўрсатилган схемага мувофиқ ўтказилади.

13. Лойиҳа ташкилот раҳбарининг кўрсатмасида бошқа муддат белгиланмаган бўлса, маслаҳатчига келиб тушган санадан бошлаб учиш кунида лингвистик экспертизадан ўтказилади.

14. Мутахассис томонидан лойиҳани лингвистик экспертизадан ўтказиш муддати у билан тузилган шартномада кўпи билан бешиш куни этиб белгиланади.

15. Лойиҳанинг лингвистик экспертиза натижаси тўғрисида ушбу Низомга 2 ва 3-иловаларда кўрсатилган намунага мувофиқ хулоса берилади.

Хулосада лойиҳа матнида аниқланган хато ва камчиликларни бартараф этиш, тегишли тузатишлар киритиш, матнни қисқартириш, қайта ишлаш бўйича аниқ тавсиялар кўрсатилади. Ушбу тавсиялар жадвал шаклида баён қилиниб, унда лойиҳа матнининг дастлабки таҳрири ҳамда экспертиза натижасида тавсия этилаётган таҳрир акс эттирилади.

16. Лойиҳа лингвистик экспертизадан ўтказилганидан кейин хулоса маслаҳатчи ёхуд мутахассис томонидан имзоланади. Лингвистик экспертиза натижалари бўйича қабул қилинган хулосанинг сифати учун маслаҳатчи ёхуд мутахассис жавобгар ҳисобланади.

17. Лойиҳани ишлаб чиқувчи хулосада кўрсатилган тавсиялар асосида лойиҳа матнини қайта кўриб чиқади ҳамда келишиш учун вазирлик ва идораларга юборади.

5-БОБ. ЛОЙИҲАНИ ЛИНГВИСТИК ЭКСПЕРТИЗАДАН

ЎТКАЗУВЧИ МАСЛАҲАТЧИ ЁХУД МУТАХАССИСНИНГ

ҲУҚУҚ ВА МАЖБУРИЯТЛАРИ

18. Лингвистик экспертизани ўтказадиган маслаҳатчи ёхуд мутахассис:

қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда лингвистик экспертизадан ўтказадиган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва уларнинг лойиҳалари предметига тааллуқли бўлган ҳужжатлар билан танишиш;

лингвистик экспертизани ўтказиш учун зарур бўлган қўшимча ҳужжатларни сўраб олиш;

лингвистик экспертизадан ўтказиладиган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва уларнинг лойиҳалари нормаларини аниқлаштириш ва улар бўйича тегишли тушунтиришларни олиш ҳуқуқига эга.

Маслаҳатчи ёхуд мутахассис қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ бошқа ҳуқуқларга ҳам эга бўлиши мумкин.

19. Лингвистик экспертизани ўтказадиган маслаҳатчи ёхуд мутахассис:

лингвистик экспертизани ташкил этиш ва ўтказишнинг қонунчилик ҳужжатлари билан белгиланган талабларига риоя қилиш;

лингвистик экспертизани ўтказиш муносабати билан ўзига маълум бўлган маълумотларни ошкор қилмаслик;

зарур ҳолларда лингвистик экспертиза хулосаларини асослаб бериши;

тақдим этилган ҳужжатларнинг сақланишини таъминлашга мажбур.

Маслаҳатчи ёхуд мутахассис қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа мажбуриятларни ҳам олиши мумкин.

6-БОБ. ЯКУНЛОВЧИ ҚОИДАЛАР

20. Лингвистик экспертиза ўтказиш жараёнида "Давлат тили ҳақида"ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни, Ўзбек тилининг асосий имло қоидалари, Ўзбек тилининг изоҳли ва имло луғатлари, соҳа ва тармоқ луғатлари, Ўзбекистон миллий энциклопедияси, Географик объектларнинг номлари давлат реестри маълумотлари, давлат тилида иш юритишга оид адабиёт ва услубий қўлланмалар, шунингдек, ўзбек адабий тилининг бошқа илмий-услубий манбаларидан фойдаланилади.

21. Мазкур Низом талабларининг бузилишида айбдор бўлган шахслар қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда жавоб берадилар.

Низомга

1-ИЛОВА

Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини

лингвистик экспертизадан ўтказиш тартибининг

СХЕМАСИ

         

Низомга

2-ИЛОВА

NORMATIV-HUQUQIY HUJJAT LOYIHASINING

LINGVISTIK EKSPERTIZA

XULOSASI

____________-son

5. Normativ-huquqiy hujjat loyihasi matnida aniqlangan xato va kamchiliklarni bartaraf etish, tegishli tuzatishlar kiritish, matnni qisqartirish, qayta ishlash bo`yicha aniq tavsiyalar ko`rsatiladi:*

20___-yil _____-_______________

*) Ushbu tavsiyalar jadval shaklida bayon qilinib, unda loyiha matnining dastlabki tahriri hamda ekspertiza natijasida tavsiya etilayotgan tahrir aks ettirilishi lozim.

Низомга

3-ИЛОВА

         

          

          

NORMATIV-HUQUQIY HUJJAT LOYIHASINING

LINGVISTIK EKSPERTIZA

XULOSASI

____________-son

           

5. Normativ-huquqiy hujjat loyihasi matnida aniqlangan xato va kamchiliklarni bartaraf etish, tegishli tuzatishlar kiritish, matnni qisqartirish, qayta ishlash bo`yicha aniq tavsiyalar ko`rsatiladi:*

20___-yil _____ - _______________

20___-yil _____ - _______________

*) Ushbu tavsiyalar jadval shaklida bayon qilinib, unda loyiha matnining dastlabki tahriri hamda ekspertiza natijasida tavsiya etilayotgan tahrir aks ettirilishi lozim.

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2021 йил 29 октябрь