ВСЕ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО УЗБЕКИСТАНА

ЎзР Конунчилиги / Суд ҳужжатлари / Олий суди Пленумининг қарорлари / Жиноий ишлари бўйича / Айрим тоифадаги жиноий ишлар бўйича қарорлар /

Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 24.09.2004 й. 13-сон "Қасддан одам ўлдиришга оид ишлар бўйича суд амалиёти тўғрисида"ги қарори

Функция недоступна

Данная функция доступно только для клиентов (пользователей)

Полный текст документа доступен в платной версии. По вопросам звоните на короткий номер 1172

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ОЛИЙ СУДИ ПЛЕНУМИНИНГ

ҚАРОРИ

24.09.2004 й.

N 13


ҚАСДДАН ОДАМ ЎЛДИРИШГА ОИД ИШЛАР

БЎЙИЧА СУД АМАЛИЁТИ ТЎҒРИСИДА


Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига мувофиқ яшаш ҳуқуқи ҳар бир инсоннинг узвий ҳуқуқи бўлиб, унга тажовуз қилиш энг оғир жиноятдир.

Қонунда жавобгарликни оғирлаштирувчи ҳолатларда қасддан одам ўлдириш жинояти учун умрбод озодликдан маҳрум қилиш жазоси назарда тутилганлиги туфайли, ушбу ишлар бўйича жиноят қонунларининг тўғри қўлланилишини таъминлаш зарурлиги алоҳида аҳамият касб этади.

"Судлар тўғрисида"ги Қонуннинг 17-моддасига мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми ҚАРОР ҚИЛАДИ:


1. Судлар қасддан одам ўлдиришга оид ишларни кўраётганда, иш ҳолатларини синчковлик билан, ҳар томонлама, тўла ва холисона текшириш лозимлиги тўғрисидаги қонун талабларига қатъий амал қилишлари шарт.

Ҳар бир иш бўйича айб шакли, қотиллик сабаблари, мақсади ва усули аниқланиши, шунингдек қилмишни тўғри ҳуқуқий баҳолаш ва айбдорга адолатли жазо тайинлаш учун аҳамиятга молик бошқа ҳолатлар текширилиши керак.


2. Шуни эътиборда тутиш лозимки, қасддан одам ўлдириш жинояти ҳам тўғри, ҳам эгри қасд билан содир этилиши мумкин. Қасддан одам ўлдириш жиноятини содир этаётганда айбдор жабрланувчини ҳаётдан маҳрум этиш қасди билан ҳаракат қилади, қилмишининг ижтимоий хавфли оқибатларига кўзи етади, ўлим юз беришини истайди (тўғри қасд) ёки бунга онгли равишда йўл қўяди (эгри қасд).


3. Қасддан одам ўлдиришга суиқасд қилиш фақат тўғри қасд билан содир этилиши мумкин, чунки, бунда айбдор ўз қилмишининг ижтимоий хавфли хусусиятини англаган, жабрланувчининг ўлимига кўзи етган ва унинг ўлимини истаган бўлади, бироқ ўлим айбдорга боғлиқ бўлмаган ҳолатларга кўра (жабрдийданинг фаол қаршилиги, бошқа шахсларнинг аралашуви, жабрланувчига ўз вақтида тиббий ёрдам кўрсатилганлиги ва ҳ.к. туфайли) юз бермайди.

Шу сабабли, айбдорнинг жабрланувчини ҳаётдан маҳрум этиш ниятида ҳаракат қилган-қилмаганлигини, ўлим юз беришини истаган-истамаганлигини ва қандай ҳолатлар исталган натижа юз беришига тўсқинлик қилганлигини аниқлаш зарур.


4. Қасддан одам ўлдириш жиноятини жабрланувчининг ўлимига сабаб бўлган қасддан баданга оғир шикаст етказиш жиноятидан фарқлаш учун айбдорнинг қасди нимага қаратилганлигини, унинг ўз ҳаракатлари оқибати, яъни, жабрланувчининг ўлимига нисбатан субъектив муносабатини инобатга олиш даркор.

Қасддан одам ўлдириш жиноятини содир этаётганда айбдор шахсни ҳаётдан маҳрум қилиш ниятида ҳаракат қилади, баданга оғир шикаст етказиш шахснинг ўлимига сабаб бўлган ҳолларда эса, ўлимга нисбатан унинг айби эҳтиётсизлик шаклида ифодаланади.

Айбдорнинг қасди нимага қаратилганлиги тўғрисидаги масалани ҳал этишда қилмишнинг барча ҳолатлари мажмуидан келиб чиқилиши, хусусан, жиноятни содир этиш усули ва қуроли, тан жароҳатлари сони, хусусияти ва ўрни (масалан, одам ҳаёти учун муҳим аъзоларнинг жароҳатланганлиги), жиноий ҳаракатлар тўхташи сабаблари, шунингдек айбдор ва жабрланувчининг жиноят содир этилгунга қадар бўлган феъл-атвори, ўзаро муносабатлари, айбдорнинг жиноят содир этилгандан кейинги ҳаракатлари хусусияти эътиборга олиниши лозим.


5. Агар қилмишда Жиноят кодекси 97-моддасининг иккинчи қисмида кўрсатиб ўтилган квалификация белгилари, шунингдек мазкур Кодекснинг 98-101-моддаларида назарда тутилган жазони енгиллаштирувчи ҳолатлар мавжуд бўлмаса, масалан, қотиллик безорилик туйғулари билан эмас, балки ўзаро жанжал ёки урушиш натижасида, рашк туфайли, ўч олиш, ҳасад, адоват, нафрат оқибатида содир этилган бўлса, қасддан одам ўлдириш жинояти ЖК 97-моддасининг биринчи қисми бўйича квалификация қилинади.


6. Икки ёки ундан ортиқ шахсни қасддан ўлдириш, агар айбдорнинг ҳаракатлари ягона қасд билан қамраб олинган ва одатда, бир вақтнинг ўзида содир этилган бўлса, ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "а" банди билан квалификация қилиниши керак.

Икки ёки ундан ортиқ шахсни ўлдиришга нисбатан қасд мавжуд бўлганда жабрланувчилардан фақат биттаси ўлиб, бошқалари айбдорга боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра ўлмай қолган бўлса, қилмишни ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "а" банди билан икки ёки ундан ортиқ шахсни ўлдириш тариқасида квалификация қилиб бўлмайди. Бундай ҳолларда, айбдорнинг ҳаракатлари ЖК 25, 97-моддаси иккинчи қисмининг "а" банди ва 97-моддасининг тегишли қисми билан квалификация қилиниши керак.

Икки ёки ундан ортиқ шахсни қасддан ўлдириш, гарчи бу жиноий ҳаракатлар бир вақтнинг ўзида содир этилган бўлса-да, лекин айбдорнинг ягона қасди билан қамраб олинмаган бўлса, қилмиш такроран қасддан одам ўлдириш тариқасида ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "р" банди билан квалификация қилинади.


7. Қасддан одам ўлдириш жиноятини ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "б" банди билан квалификация қилиш учун айбдор жабрланувчининг ҳомиладорлигини (ташқи белгилар ва бошқа фактик маълумотлар мавжудлиги) билганлиги аниқланган бўлиши керак. Ҳомиладорлик муддати, шунингдек ҳомиладор аёл ўлдирилиши натижасида унинг ҳомиласи нобуд бўлган-бўлмаганлиги қилмишни квалификация қилиш учун аҳамиятга эга эмас.

Агар айбдор янглиш тахмин асосида, аслида ҳомиладор бўлмаган аёлни ҳомиладор деб қасддан ўлдирган бўлса, башарти унинг ҳаракатларида ЖК 97-моддасининг иккинчи қисмида кўрсатиб ўтилган жавобгарликни оғирлаштирувчи бошқа ҳолатлар мавжуд бўлмаса, қилмиш ЖК 97-моддасининг биринчи қисми бўйича квалификация қилинади.


8. Айбдорнинг ҳаракатларини ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "в" банди билан квалификация қилишда, ожиз аҳвол, деб жабрланувчининг физиологик, жисмоний ёки руҳий жиҳатдан (жисмоний нуқсонлари, руҳияти бузилганлиги, жуда ёш ёки кексалиги, қаттиқ оғриқ ёки беҳуш ҳолатда ёхуд уйқуда бўлганлиги, алкогол, гиёҳвандлик воситалари, уларнинг аналоглари, психотроп ёхуд кишининг ақл-идрокига таъсир қилувчи бошқа кучли таъсир қилувчи моддалар таъсирида оғир даражада мастлиги туфайли) ўзини ҳимоя қилишга, айбдорга фаол қаршилик кўрсатишга қодир эмаслик ёки ўзига нисбатан содир этилаётган ҳаракатларнинг хусусияти ва моҳиятини тушуна олмаслик ёхуд ўз ҳаракатларини бошқара олмаслик ҳолати тушунилиши керак. Бунда айбдор жабрланувчи ожиз аҳволда эканлигини англаган бўлиши шарт.

Жабрланувчининг алкоголли ичимлик, гиёҳвандлик воситаси ёки психотроп модда таъсирида атрофдаги вазиятни англай олмайдиган даражада мастлиги, унинг ожиз аҳволда бўлган, деб тан олинишига асос бўлиши мумкин. Бунда жабрланувчини ким бу аҳволга солганлиги аҳамиятга эга эмас.


9. Шахсни ёки унинг яқин қариндошларини ўз хизмат ёки фуқаролик бурчини бажариши муносабати билан қасддан ўлдириш жинояти ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "г" банди билан квалификация қилинади.

Яқин қариндошлар деганда, қариндош ёки қуда томонидан қариндош бўлган шахслар, яъни ота-она, туғишган ва ўгай ака-ука ва опа-сингиллар, эр-хотин, фарзанд, шу жумладан фарзандликка олинганлар, бобо, буви, неваралар, шунингдек эр-хотиннинг ота-онаси, туғишган ва ўгай ака-ука ва опа-сингиллари тушунилади.

Хизмат бурчини бажариш деганда, шахснинг ўз хизмат (меҳнат) вазифалари доирасига кирадиган ҳаракатлари, фуқаролик бурчини бажариш деганда эса, фуқаро томонидан унинг зиммасига қонун билан махсус юклатилган мажбуриятларнинг амалга оширилиши, шунингдек бошқа ижтимоий фойдали ҳаракатлар содир этилиши (ҳуқуқбузарликнинг олдини олганлиги, содир этилган ёки тайёрланаётган жиноят тўғрисида ёхуд қидирилаётган шахс турган жой ҳақида ҳокимият органларига хабар берганлиги, гувоҳ ёки жабрланувчи сифатида шахснинг жиноят содир этганлигини фош этувчи кўрсатувлар берганлиги ва ҳ.к.) тушунилмоғи лозим.

Хизмат вазифасини бажараётган ҳокимият вакилига ёки фуқаролик бурчини бажараётган шахсга қаршилик кўрсатиш билан боғлиқ ҳолда уни қасддан ўлдириш ЖК 219-моддасининг тегишли қисмида ҳамда 97-моддаси иккинчи қисмининг "г" бандида назарда тутилган жиноятлар мажмуи бўйича квалификация қилинади.


10. Қасддан одам ўлдириш жиноятини ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "д" банди бўйича, яъни, бошқа шахсларнинг ҳаёти учун хавфли усулда содир этилган деб квалификация қилиш учун, айбдор муайян шахсга нисбатан ўлдириш қасдини амалга ошириш чоғида бошқа шахслар ҳаётига ҳам чинакам хавф туғдирувчи усул қўллаётганлигини (масалан, одамлар гавжум жойларда ўқ отиш, портлатиш, ўт қўйиш, жабрланувчидан ўзга одамлар ҳам фойдаланадиган сувни ва овқатни заҳарлаш, газ воситасида бўғиш ва ҳ.к.) англаб етганлиги аниқланган бўлиши лозим.

Усулнинг чинакам хавфлилиги, ҳар бир муайян вазиятда ишнинг барча ҳолатларидан, чунончи, айбдор ишлатган жиноят қуролининг шикаст етказиш хусусияти, воқеа жойида жабрланувчидан ташқари ўзга шахслар ҳам бўлганлиги ва шу кабилардан келиб чиққан ҳолда аниқланиши зарур.

Агар айбдорнинг мазкур ҳаракатлари оқибатида ўзга шахслар баданига шикаст етказилган бўлса, қилмиш, Жиноят кодексининг қасддан баданга шикаст етказиш учун жавобгарлик назарда тутилган моддалари билан ҳам квалификация қилиниши керак.


11. Оммавий тартибсизликлар жараёнида содир этилган қасддан одам ўлдириш жинояти ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "е" банди билан квалификация қилинмоғи лозим.

Агар оммавий тартибсизликлар вақтида айбдор томонидан қасддан одам ўлдиришдан ташқари қирғин солиш, вайрон қилиш, ўт қўйиш ва шунга ўхшаш бошқа жиноятлар содир этилган бўлса, унинг ҳаракатлари жиноятлар мажмуи бўйича квалификация қилиниши керак.


12. Қасддан одам ўлдириш жиноятини ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "ж" банди билан квалификация қилишда айбдорнинг қасди ўта шафқатсизлик билан одам ўлдиришга қаратилган бўлганлигини аниқлаш шарт. Бу ўринда шуни назарда тутиш керакки, қонун ўта шафқатсизлик тушунчасини одам ўлдириш усули билангина эмас, балки, айбдор томонидан ўта шафқатсизлик намоён этилганлигидан далолат берувчи бошқа ҳолатлар билан ҳам боғлайди.

Ўта шафқатсизлик билан одам ўлдириш усулларига, жумладан, ҳаётдан маҳрум этишдан олдин ёки қотиллик содир этиш жараёнида жабрланувчини қийноққа солиш ёки унга қаттиқ азоб етказиш билан боғлиқ (кучли оғриқ берувчи заҳардан фойдаланиш, тириклайин ёқиб юбориш, узоқ муддат овқат, сув бермаслик) ҳолларни ҳам киритиш мумкин. Баданга кўплаб шикаст етказиш орқали одам ўлдириш, фақат айбдор буни жабрланувчига қаттиқ азоб-уқубат етказишга қаратилган тўғри қасд билан содир этган бўлса, ўта шафқатсизлик кўриниши деб баҳоланиши мумкин.

Жабрланувчининг яқин кишилари кўз ўнгида одам ўлдириш, агар айбдор ўз ҳаракатлари билан уларга кучли изтироб бераётганлигини англаган бўлса, айбдор томонидан ўта шафқатсизлик намоён этилганлигидан далолат берувчи ҳолат сифатида баҳоланмоғи лозим.

Жабрланувчининг яқин кишилари қаторига, унинг яқин қариндошларидан ташқари, жабрланувчи билан алоҳида шахсий дўстона муносабатда бўлган шахслар ҳам кириши мумкин.

Мурдани таҳқирлаш, йўқ қилиш ёки бўлаклаб ташлаш қотилликнинг ўта шафқатсизлик билан содир этилганлигини англатувчи ҳолат сифатида баҳоланиши мумкин эмас. Бундай ҳаракатлар Жиноят кодексининг мурдани таҳқирлаш учун жавобгарликни назарда тутувчи 134-моддаси билан қўшимча квалификация қилиниши лозим.

Жиноят иштирокчилари ўртасида қасддан ўта шафқатсизлик билан одам ўлдириш тўғрисида олдиндан тил бириктирилмаган тақдирда, қотилликни бажарувчи шахснинг ҳаракатлари ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "ж" банди бўйича, бошқа иштирокчиларнинг ҳаракатлари эса, ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "ж" банди истисно этилган ҳолда, ушбу модданинг тегишли қисми бўйича квалификация қилинади.


13. Номусга тегиш ёки жинсий эҳтиёжни зўрлик ишлатиб ғайритабиий усулда қондириш билан боғлиқ ҳолда қасддан одам ўлдириш деганда, жинсий эркинликка қарши жиноятлар содир этиш жараёнида жабрланувчини ҳаётдан маҳрум этиш тушунилмоғи лозим.

Бунда иккита мустақил жиноят содир этилишини инобатга олиб, қилмиш ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "з" банди ҳамда ишнинг муайян ҳолатларига қараб, Жиноят кодекси 118 ёки 119-моддасининг тегишли қисмлари билан квалификация қилиниши керак.

Номусга тегиш ёки жинсий эҳтиёжни зўрлик ишлатиб ғайритабиий усулда қондириш жинояти содир этилгандан кейин ушбу жиноятни яшириш мақсадида жабрланувчини қасддан ўлдириш ЖК 118 ёки 119-моддасида ҳамда 97-моддаси иккинчи қисмининг "о" бандида назарда тутилган жиноятлар мажмуи бўйича квалификация қилинади.


14. Айбдорнинг ўзи ёки бошқа шахслар учун моддий наф кўриш (пул, мол-мулкни ёки унга эгалик ҳуқуқини, турар жойга нисбатан ва шу каби ҳуқуқларни қўлга киритиш) ёки моддий харажатлардан (мол-мулкни, қарзни қайтаришдан, хизматга ҳақ тўлашдан, мулкий мажбуриятларни бажаришдан, алимент тўлаш ва шу кабилардан) қутулиш мақсадида қасддан одам ўлдириши таъмагирлик ниятида содир этилган жиноят сифатида (ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "и" банди билан) квалификация қилиниши лозим.

Қотиллик учун ҳақ ваъда қилган ташкилотчи (буюртмачи)нинг ҳаракатлари у қайси сабабларга кўра шундай қилганлигидан келиб чиқиб, Жиноят кодексининг 28, 97-моддасининг тегишли қисми билан квалификация қилинмоғи керак.

Жиноят иштирокчилари ўртасида қасддан таъмагирлик ниятида одам ўлдириш тўғрисида олдиндан тил бириктирилмаган тақдирда, қотиллик жиноятини бажарувчи шахснинг ҳаракатлари ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "и" банди билан, бошқа иштирокчиларнинг ҳаракатлари эса, ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "и" банди истисно этилган ҳолда, ушбу модданинг тегишли қисми билан квалификация қилинади.

Босқинчилик, товламачилик билан боғлиқ ҳолда қасддан одам ўлдириш ҳаракатлари ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "и" банди ҳамда Жиноят кодексининг босқинчилик ва товламачилик учун жавобгарликни назарда тутувчи моддалари билан квалификация қилинади.

Агар айбдорда моддий наф кўришга нисбатан қасд қотиллик содир этилганидан кейин пайдо бўлган бўлса, қилмиш ЖК 97-моддасининг тегишли қисми билан ҳамда Жиноят кодексининг ўзганинг мулкини талон-тарож қилиш учун жавобгарликни назарда тутувчи моддалари бўйича квалификация қилинмоғи лозим.


15. Миллий ёки ирқий адоват замирида, яъни бошқа миллатга, ирққа мансуб шахсга, унинг турмуш тарзига, маданиятига, урф-одатларига, оила тартибига нисбатан ғайирлик ёки нафрат туйғулари билан ёхуд миллатлараро, ирқлараро адоват ёки нифоқ солиш мақсадида қасддан содир этилган одам ўлдириш жинояти ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "к" банди билан квалификация қилиниши керак.


16. Безорилик оқибатида, яъни, жамиятга ва умум эътироф этилган ахлоқ қоидаларига рўй-рост ҳурматсизлик замирида содир этилган (масалан, ҳеч бир сабабсиз ёки арзимаган сабаб туфайли) қасддан одам ўлдириш ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "л" банди билан квалификация қилиниши лозим. Бунда айбдорнинг феъл-атворида жамоат тартибига ошкора бўйсунмаслик, атрофдагиларга нисбатан ўзини қарши қўйиш, беписандлик намойиш этиш истаги мавжуд бўлади. Бу ҳолда айбдорнинг ҳаракатларини Жиноят кодексининг 277-моддаси бўйича қўшимча квалификация қилиш талаб этилмайди.

Агар жамоат тартибини қўпол равишда бузиш ва жамиятга нисбатан очиқдан-очиқ ҳурматсизлик билдириш, шунингдек ўзганинг мол-мулкини йўқ қилиш ёки унга шикаст етказиш билан боғлиқ ҳаракатлар айбдор томонидан безорилик оқибатида одам ўлдириш жиноятидан сўнг қасддан содир этилган бўлса, қилмиш ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "л" банди ҳамда Жиноят кодекси 277-моддасининг тегишли қисмлари билан квалификация қилиниши керак.

Безорилик оқибатида қасддан одам ўлдириш жиноятини ўзаро жанжал ёки урушиш оқибатида содир этилган қотилликдан (ЖК 97-моддаси биринчи қисми) фарқлаш учун уруш-жанжал ташаббускори ким эканлигини, низо одам ўлдиришда баҳона сифатида фойдаланиш мақсадида айбдор томонидан атайлаб уюштирилган-уюштирилмаганлигини аниқлаш лозим. Агар уруш-жанжал жабрланувчи томонидан бошланган бўлса ёки низога унинг ғайриҳуқуқий хулқ-атвори сабаб бўлган бўлса, айбдор безорилик оқибатида одам ўлдириш жинояти учун жавобгар бўлмайди.


17. Диний таассублар замирида, жабрланувчининг диний эътиқоди билан боғлиқ ҳолда, кўпинча, муайян бир конфессиянинг қадр-қимматини камситиш, диний адоват ёки нифоқ келтириб чиқариш мақсадида содир этилган қасддан одам ўлдириш жиноятини ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "м" банди билан квалификация қилиш лозим.

Диний таассублар деганда, диний фанатизмга асосланган ғояларга ишониш, уларга кундалик ҳаётда оғишмай амал қилишда, бошқа динга эътиқод қилувчилар ва бошқача фикрловчиларга нисбатан муросасизликда намоён бўладиган хоҳиш-истакларни тушунмоқ лозим.


18. Қасддан одам ўлдириш жиноятини ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "н" банди билан квалификация қилиш учун инсон аъзоларини ва (ёки) тўқималарини олиш ёки мурдадан олинган қисм(бўлак)лардан фойдаланишга нисбатан тўғри қасд мавжудлигини аниқлаш зарур. Бунда айбдор қотилликдан кўзланган мақсадга эришган бўлиши шарт эмас.

19. Бошқа жиноятни яшириш ёки унинг содир этилишини осонлаштириш мақсадида қасддан одам ўлдириш жинояти ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "о" банди билан квалификация қилинади.

Қасддан одам ўлдириш жинояти ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "о" банди билан квалификация қилинганда, айбдорнинг ҳаракатларини мазкур модда иккинчи қисмининг бошқа мақсад ва сабабларни назарда тутувчи яна бирон-бир банди билан квалификация қилишга йўл қўйилмайди. Масалан, агар жабрланувчи таъмагирлик ниятида ёки безорилик оқибатида ўлдирилганлиги аниқланса, қилмиш айни бир вақтнинг ўзида ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "о" банди билан квалификация қилиниши мумкин эмас.


20. Бир гуруҳ шахслар ёки уюшган гуруҳ аъзоси томонидан ёхуд ўша гуруҳ манфаатларини кўзлаб содир этилган қасддан одам ўлдириш жиноятини ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "п" банди билан квалификация қилишда, ҳар қайси иштирокчининг жиноятда иштирок этганлик даражаси ва хусусиятини аниқлаш, олдиндан тил бириктирув бўлган-бўлмаганлигини ва улар ўртасида вазифалар ўзаро тақсимланган-тақсимланмаганлигини синчиклаб текшириш лозим.

Жабрланувчига нисбатан зўрлик ишлатиб, уни ҳаётдан маҳрум қилиш жараёнида бевосита иштирок этган икки ёки ундан ортиқ шахснинг ҳаракатлари ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "п" банди билан квалификация қилинади. Бунда ўлимга сабаб бўлган шикаст иштирокчиларнинг ҳар бири томонидан етказилган бўлиши шарт эмас (масалан, иштирокчилардан бири жабрланувчининг қаршилигини бартараф этиб, уни ўзини ҳимоя қилиш имкониятидан маҳрум этган, бошқаси эса, унга ҳалок этувчи шикаст етказган).

Қасддан одам ўлдиришда бевосита иштирок этмаган ҳамда жабрланувчига нисбатан жисмоний зўрлик ишлатмаган, бироқ ўзгалар томонидан қотиллик содир этилишида кўмаклашган бошқа шахсларнинг ҳаракатлари Жиноят кодекси 28, 97-моддасининг тегишли қисми бўйича квалификация қилинади.

Одам ўлдириш уюшган гуруҳ томонидан содир этилган деб топилган тақдирда, жиноят барча иштирокчиларининг ҳаракатлари, уларнинг жиноятни амалга оширишдаги ролидан қатъи назар, Жиноят кодексининг 28-моддасига ҳавола қилинмаган ҳолда 97-моддасининг тегишли қисми билан квалификация қилинади.

Қасддан одам ўлдириш иштирокчиликда содир этилганда, жиноят субъектини тавсифловчи квалификация белгилари (қотиллик ўта хавфли рецидивист ёки илгари ҳам қасддан одам ўлдирган шахс томонидан содир этилганлиги) фақат ушбу белгилар бевосита тааллуқли бўлган иштирокчиларнинг ҳаракатларини квалификация қилишда эътиборга олиниши лозим.


21. Икки ёки ундан ортиқ одамни қасддан ўлдирган айбдорнинг ҳаракатлари, башарти бу жиноят ягона қасд билан содир этилмаган ва одатда, турли вақтда содир этилган бўлса, ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "р" банди билан квалификация қилинади.

Қасддан одам ўлдириш жиноятини такроран ёки хавфли рецидивист томонидан содир этилган, деб квалификация қилиш учун айбдор илгари тамом бўлган қотиллик жинояти ёки одам ўлдиришга суиқасд содир этганлигининг, жиноятнинг бажарувчиси ёки бошқа иштирокчиси бўлганлигининг аҳамияти йўқ.

Агар муқаддам содир этилган қасддан одам ўлдириш жинояти учун судланганлик ҳолати тугалланган ёки қонунда белгиланган тартибда олиб ташланган бўлса, шунингдек агар қотиллик жинояти содир этилган пайтга келиб илгариги жиноят учун жиноий жавобгарликка тортиш муддатлари ўтган бўлса, қилмиш ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "р" банди билан квалификация қилиниши мумкин эмас.


22. Қасддан одам ўлдириш жинояти содир этилгунга қадар қонуний кучга кирган суд ҳукми билан ўта хавфли рецидивист деб топилган шахсларнинг ҳаракатлари, агар судланганлик ҳолати тугалланмаган ёки қонунда белгиланган тартибда олиб ташланмаган бўлса, ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "с" банди бўйича квалификация қилинади. Судлар судланувчининг ҳаракатларини квалификация қилишга таъсир этувчи шахсига оид маълумотларни синчковлик билан текширишлари лозим.


23. Суд ЖПК 415-417-моддалари талабларига риоя қилган ҳолда айбдорнинг ҳаракатларини ЖК 97-моддаси биринчи қисмидан иккинчи қисмига ва иккинчи қисмининг бир бандидан бошқа бандига қайта квалификация қилишга ҳақли.

24. Қонун мазмунига кўра, агар қасддан одам ўлдириш тўсатдан юз берган кучли руҳий ҳаяжонланиш ҳолатида, зарурий мудофаа чегарасидан ёки ижтимоий хавфли қилмиш содир этган шахсни ушлашнинг зарур чоралари чегарасидан четга чиқиб содир этилган бўлса, бундай жиноят ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг "а", "б", "в", "д", "ж", "р", "с" бандларида назарда тутилган квалификация белгилари бўйича содир этилган деб баҳоланмаслиги лозим.


25. Ҳокимият ёки мансаб ваколати доирасидан четга чиққан ҳолда қасддан одам ўлдириш жиноятини содир этган мансабдор шахснинг ҳаракатлари Жиноят кодексининг қасддан одам ўлдириш жинояти учун жавобгарлик белгиланган моддалари ҳамда 206-моддасининг тегишли қисмида назарда тутилган жиноятлар мажмуи бўйича квалификация қилиниши лозим.


26. Озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазони ўтаётган шахс томонидан жазони ижро этиш муассасаси ходимини, шунингдек маҳбусни унинг ахлоқан тузалишига тўсқинлик қилиш ёхуд жамоат вазифасини бажарганлиги учун ўч олиш мақсадида қасддан ўлдириш ЖК 97-моддасининг тегишли қисмидан ташқари, Жиноят кодексининг озодликдан маҳрум қилиш жазосини ижро этиш муассасаларининг ишини издан чиқарувчи ҳаракатлар учун жавобгарликни назарда тутувчи 220-моддаси бўйича ҳам квалификация қилиниши лозим.


27. Қасддан одам ўлдириш учун жазо тайинлашда ушбу жиноят содир этилишидаги барча ҳолатлар: қасд тури, қотиллик сабаблари, мақсади, усули, жиноят содир этилган вазият ва жиноят босқичи, шунингдек айбдорнинг шахси, унинг ўз қилмишига муносабати, жазони енгиллаштирувчи ва оғирлаштирувчи ҳолатлар эътиборга олиниши зарур. Айни пайтда жабрланувчининг шахсига оид маълумотлар, унинг судланувчи билан ўзаро муносабатлари, шунингдек қотиллик содир этилмасдан олдинги хулқ-атвори ўрганилиши лозим.

Айбланувчининг (судланувчининг) руҳий жиҳатдан соғломлигига шубҳа туғилган тақдирда, амбулатория ёки стационар шароитида суд-психиатрия экспертизаси ўтказилиши керак.

29. Қасддан одам ўлдиришга оид ҳар бир иш бўйича жиноят содир этилишига олиб келган сабаб ва шарт-шароитлар аниқланиши ҳамда асослар мавжуд бўлган тақдирда, уларга нисбатан процессуал қонунда назарда тутилган тартибда муносабат билдирилиши лозим.


30. Апелляция, кассация инстанцияси судлари қасддан одам ўлдиришга оид жиноят ишларини биринчи инстанция судлари томонидан қонун талабига қатъий риоя этган ҳолда кўриб чиқилишини таъминласинлар, ҳукмларнинг қонуний, асосли ва адолатлилигини синчиклаб текширсинлар, йўл қўйилган қонунбузарлик ва хатоларни ўз вақтида аниқлаб, бартараф этсинлар.

31. Мазкур қарор қабул қилиниши муносабати билан Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 1996 йил 20 декабрдаги "Қасддан одам ўлдиришга оид ишлар бўйича суд амалиёти тўғрисида"ги 40-сон қарори ўз кучини йўқотган деб топилсин.



Ўзбекистон Республикаси

Олий суди раиси                                                      Ф.Ф.Муҳитдинова


Пленум котиби,

Олий суд судьяси                                                     Х.М.Ҳасанов
























































Время: 0.1353
по регистрации МЮ строгое соответствие
  • Все
  • действующие
  • утратившие силу
  • Русский
  • Ўзбекча
  • Оба языка
  • любая дата
  • точная дата
  • период
  • -

Свернуть поиск