Қурилиш ишлари қиймати тўловлари тўғрисидаги низо бўйича

Функция недоступна

ҚУРИЛИШ ИШЛАРИ ҚИЙМАТИ ТЎЛОВЛАРИ

ТЎҒРИСИДАГИ НИЗО БЎЙИЧА

ИШНИНГ МОҲИЯТИ

Қурилиш ташкилоти давлат органи билан қурилиш пудрат шартномаси тузиб, орган бўлинмаларини жойлаштириш учун бино қуриш бўйича қурилишнинг монтаж ишларини бажариш мажбуриятини олди. Ишлар тугалланди, ишларнинг бажарилгани тўғрисида далолатномалар расмийлаштирилди, ишларнинг қиймати тўғрисида маълумотнома тузилди. Бироқ, орган шартномада кўрсатилган муддатда ҳақ тўламади. Ташкилот қарзнинг асосий суммасини ва тўлов кечиктирилган ҳар бир кун учун пеня тўлашни талаб қилиб, органга даъво хати юборди. Орган даъвони бажаришдан бош тортди ва қурилиш ташкилоти ундан тегишли тўловлар суммасини ундириш тўғрисида хўжалик судига даъво аризаси билан мурожаат қилди.

ТАШКИЛОТНИНГ ПОЗИЦИЯСИ

Ташкилот шартномада назарда тутилган қурилиш-монтаж ишларини ўз вақтида бажарган, объект фойдаланишга топширилган, тарафлар ишларнинг бажарилгани ва қабул қилингани тўғрисида тегишли ҳужжатларни расмийлаштиришган. Уларни имзолаш чоғида орган бинода аниқланган камчиликларни айтмаган, бажарилган ишларнинг сифатига эътирозлар билдирмаган. Давлат органи шартнома шартларини бузиб, ўз вақтида ҳақ тўламаган, шу сабабли у қарзини узиши ва тўловни кечиктиргани учун пеня тўлаши шарт. Ташкилотнинг талаблари асосли.

ОРГАННИНГ ПОЗИЦИЯСИ

Ташкилот ишни сифатли бажармаган: бино деворларини тиклашда қурилиш меъёрлари ва қоидалари бузилган ва улар мустаҳкам эмас. Орган аниқланган камчиликларни тугатишни сўраб, ташкилотга бир неча марта хат ёзди, бу хатлар жавобсиз қолган. Орган бу камчиликларни тугатиш учун бошқа фирмани жалб этган ва фирма органнинг топшириғи билан камчиликларни бартараф қилган. Фирманинг ишига ташкилот талаб қилган миқдорда ҳақ тўлаган. Ташкилот қолган миқдорни тўлашни талаб қилишга ҳақли эмас, шу сабабли унинг талаби асоссиздир.

СУДНИНГ ҲАЛ ҚИЛУВ ҚАРОРИ

Суд ишга доир материалларни ўрганиб, тарафларнинг тушунтиришларини тинглаб, қуйидагиларни аниқлади:

- қурилиш ташкилоти давлат органи билан шартнома муносабатларини тузди ва ўз зиммасига бино қуриш бўйича қурилиш-монтаж ишларини бажариш мажбуриятини олган;

- ишлар шартномада белгиланган муддатда бажарилган;

- тарафлар ишлар бажарилгани тўғрисидаги далолатномаларни ва мажбурият бажарилганини тасдиқловчи бошқа ҳужжатларни расмийлаштиришган;

- объект фойдаланишга топширилганидан сўнг орган ташкилот бажарган ишлардаги камчиликларни аниқлаган: тикланган баъзи деворлар мустаҳкамлик талабларига жавоб бермайди, буни ихтисослашган лойиҳа институтининг мутахассислари тасдиқлашган;

- орган аниқланган камчиликларни қурилишга бағишланган мажлис баённомасида қайд этган ва қурилиш ташкилотига бу камчиликларни тугатишни сўраб, хат йўллаган, ташкилот бу хатга жавоб қайтармай, илтимосни назарга илмаган;

- камчиликларни тугатиш учун орган бошқа фирмани жалб этган, фирма камчиликларни бартараф қилган, унга ишларнинг қиймати тўланган;

- органнинг ташкилотдан асосий қарзининг суммаси қурилиш ташкилоти йўл қўйган камчиликларни тугатишга доир ишлар юзасидан фирмага тўланган суммага тенг.

Суд қонун ҳужжатларининг қоидаларини таҳлил қилиб, қуйидагиларни аниқлади:

- Фуқаролик кодексининг 650-моддасига кўра, орган қурилиш ташкилоти йўл қўйган ишдаги камчиликларни тугатиш бўйича ўзи қилган харажатларни қоплашни талаб қилишга ҳақлидир;

- Фуқаролик кодексининг 682-моддасига мувофиқ, қурилиш ташкилоти лойиҳанинг смета ҳужжатларида белгиланган кўрсаткичларга эришишни ва объект орган томонидан қабул қилинган пайтдан бошлаб ўн йил давомида ўз вазифасига кўра ишлатилиши мумкинлигини кафолатлаган;

- ташкилотнинг ишларни қабул қилиш ва тегишли далолатномаларни расмийлаштириш чоғида бирорта камчиликни кўрсатмади, кейинчалик ҳам уларни тугатишга доир даъво билдирмади, деган важлари асоссиз ва улар эътиборга олинмади.

Баён қилинганларга асосланиб, суд ташкилотнинг талабларини қондиришни рад этди. Олий хўжалик судининг кассация ҳайъати дастлабки инстанция судининг қарорини бекор қилиш ёки ўзгартиришга асосларни топмади ва тақдим этилган хулосаларнинг қонунийлиги ва асослилигини тасдиқлади.

Ш А Р Ҳ

Суд ҳал қилув қарорини қабул қилиш учун қуйидагиларни аниқлаши зарур эди:

- қурилиш ташкилотининг объектда бажарилган қурилиш-монтаж ишларининг қийматини тўлаш тўғрисидаги талабларининг асослилигини;

- ташкилот қурган бинода аниқланган камчиликларни бартараф этиш учун орган бошқа шахсни (қурилиш фирмасини) жалб қилиши қонунийлигини;

- ташкилот қурилишда йўл қўйган камчиликларни бартараф этгани учун мазкур сумма фирмага ўтказилгани сабабли, органнинг пудратчи бажарган ишга ҳақ тўлашдан бош тортишининг қонунийлигини.

Ташкилотнинг бажарилган қурилиш-монтаж ишлари учун ҳақ тўлашни талаб қилиш ҳуқуқи Фуқаролик кодексининг 666, 673-моддаларидан келиб чиқади. Унинг 647-моддасига кўра, ташкилот ўзи қурган объект (бино) шартнома ва қонунда белгилаб қўйилган мустаҳкамлик, хавфсизлик талабларига ва бошқа мажбурий талабларга (қурилиш меъёрларига ва қоидаларига, техник шартлар ва шу кабиларга) жавоб бериши учун ишларни сифатли бажариши лозим эди. Бундан ташқари, бино фойдаланишга топширилаётган пайтда шартномада кўрсатилган хусусиятларга эга бўлиши ва кўзда тутилган мақсадда фойдаланишга яроқли бўлиши керак.

Ишга доир материаллардан маълум бўлишича, ташкилот қурган бино деворларининг бир қисми белгиланган талабларга жавоб бермайди, уларни мустаҳкамлаш талаб қилинган. Шу тариқа, қурилиш ташкилоти ишлар сифати тўғрисидаги талабларни бузган.

Фуқаролик кодекси 650-моддасининг биринчи қисмига мувофиқ, агар иш пудратчи томонидан пудрат шартномасидан четга чи??ан ҳолда бажарилиб, иш натижасини ёмонлаштирган бўлса, ёки уни шартномада назарда тутилган мақсадлар учун ёхуд шартномада яроқсизлик ҳақида тегишли шартлар бўлмаган тақдирда одатдаги мақсадлар учун фойдаланишга яроқсиз қилиб қўядиган бошқа камчиликлар билан бажарилган бўлса,  буюртмачи пудратчидан камчиликларни оқилона муддатда бепул  бартараф этишни ва иш учун белгиланган баҳони шунга мутаносиб равишда камайтиришни, агар шартномада буюртмачининг бу камчиликларни бартараф этиш ҳуқуқи кўрсатилган бўлса, уларни бартараф қилиш харажатларини тўлашни талаб қилишга ҳақлидир. Шу моддага кўра, буюртмачининг айтилган усуллардан бирини танлашга ҳа??и бор. Шу сабабли, ташкилотнинг аниқланган камчиликларни бартараф этиш илтимос қилинган хатларни юборишини суд тўғри ва қонунга мувофиқ деб топди.

Агар пудратчи қўйилган талабларни бажаришдан бош тортса ёки унга юборилган хатни жавобсиз қолдирса, қонун буюртмачининг ФК 650-моддаси биринчи қисмининг қоидаларини такроран қўлланиш ҳуқуқини чекламайди.

Агар пудратчи камчиликларни ўз ҳисобидан бартараф этишдан бош тортса ёки буюртмачининг бу ҳақдаги талабларини жавобсиз қолдирса, буюртмачи, агар бу нарса шартномада назарда тутилган бўлса, камчиликларни мустақил равишда тугатишга ҳақлидир. Қонунда буюртмачининг камчиликларни тугатишни бошқа шахсга топшириш имконияти аниқ кўрсатилмаган, аммо кўриб чиқилган низода суд давлат органи томонидан қилинган бу ҳаракатларни қонуний деб ҳисоблади, чунки бу нарса қонунда тақиқланган ҳам эмас. Буюртмачининг камчиликларни тугатишга доир харажатларини, ФК 650-моддаси биринчи қисмининг тўртинчи хатбошисига кўра, пудратчи қоплаши лозим. Қурилиш ташкилотида давлат органига қурилган деворларни кучайтириш ва мустаҳкамлаш ишлари учун фирмага тўлаган маблағни тўлаш мажбурияти пайдо бўлди.

Давлат органининг ташкилотдан шартномада кўрсатилган сумманинг қолган қисмини тўлаш бўйича, ташкилотда эса қурилишда ўзи йўл қўйган камчиликларни тугатиш харажатларини қоплаш бўйича қарзи бор эди. Муқобил бир хил талаб мавжудлигидан кўриниб турибди, улар ҳисобга киритиш йўли билан сўндирилиши мумкин эди, бу нарса суд томонидан низо моҳияти юзасидан қабул қилинган қарорда очиқ кўрсатилган.

Фуқаролик кодексининг 343-моддасига мувофиқ, мажбурият тўлов муддати келган ёки талаб қилиш пайтига қараб аниқланган муддат келган муқобил бир хил талабни ҳисобга олиш йўли билан тўла ёки қисман тугатилиши мумкин. Кўриб чиқилган низода пудрат шартномаси бўйича ишлар қийматининг қолган қисмини тўлаш мажбуриятини давлат органи ташкилот йўл қўйган камчиликларни тугатиш билан боғлиқ харажатларни қоплаш тўғрисидаги талаб билан тўла бажарилган деб ҳисоблади.

Давлат органининг қолган суммани тўлашдан бош тортишига ҳам, муқобил бир хил талабни ҳисобга олишга ҳам рози бўлмаган ташкилот келтирган важларни суд қуйидаги сабабларга кўра асоссиз деб ҳисоблади. Фуқаролик кодексининг 682-моддасига мувофиқ, агар шартномада ўзга ҳолат назарда тутилмаган бўлса, пудратчи объектнинг лойиҳа-смета ҳужжатларига мувофиқлигини ва шартномага мувофиқ кафолат муддати давомида (агар қонунда ва шартномада ўзга кафолат муддати кўрсатилмаган бўлса, объектни буюртмачи қабул қилиб олган кундан бошлаб 10 йилга) ундан фойдаланиш имкониятини кафолатлайди.

Кафолат муддати доирасида аниқланган камчиликлар (нуқсонлар) объект ёки унинг қисмлари меъёрий эскириши, ундан нотўғри фойдаланиш ёки буюртмачининг ўзи ёхуд жалб этилган шахс томонидан ишлаб чиқилган бинодан фойдаланиш йўриқномасининг нотўғрилиги, буюртмачининг ўзи ёки у жалб этган учинчи шахс объектни заруратсиз таъмирлаши оқибатида юз берганини пудратчи исботлай олмаса, бу камчиликлар учун унинг ўзи жавобгар бўлади. Қурилиш  пудрат шартномасида бинодан фойдаланишнинг кафолатли муддати алоҳида кўрсатилмагани учун ташкилот давлат органига иш натижаларини топшириш-қабул қилиш далолатномалари расмийлаштирилган пайтдан бошлаб ўн йилгача бинодан меъёрий фойдаланиш мумкинлигига кафолат беришга мажбур эди.

Шу тариқа, ташкилот кўриб чиқилган ҳолатда кўрсатилган кафолат муддати давомида бинодаги камчиликлар учун жавобгар бўлган. Уларни бартараф этишга доир талаблар унга бу муддат тугашига қадар тақдим этилган. Қурилиш- монтаж ишлари топширилган - қабул қилиб олинган пайтдан сўнг пудратчи ташкилот айби билан (қурилиш меъёрлари ва қоидаларига, техник шартларга риоя қилмаслик оқибатида ва ҳоказо) йўл қўйган нуқсонларнинг аниқланишини суд унга нисбатан давлат органининг ФК 650-моддасида назарда тутилган чораларини қўллашига асос бўлади, деб топди.

Суд давлат органининг ҳаракатлари қонунга мувофиқлигини тасдиқлаб, даъвогарнинг унга нисбатан талабларини рад этди. Тадбиркорлик фаолияти субъектларига эса, бундай вазиятлар ва ортиқча харажатлар бўлмаслиги учун пудратчи қурилиш ташкилоти билан буюртмачи ўртасидаги ўзаро муносабатларда пудратчи йўл қўйган хатоларни ҳисобга олиш тавсия этилади.

Мазкур материал Германия техник ҳамкорлик жамияти

кўрсатаётган техник мадад туфайли амалга оширилган