Лицензиясиз биржа фаолиятини юритганлик учун жарима жазоларини қўллаш тўғрисидаги низо бўйича

Функция недоступна

ЛИЦЕНЗИЯСИЗ БИРЖА ФАОЛИЯТИНИ

ЮРИТГАНЛИК УЧУН ЖАРИМА

ЖАЗОЛАРИНИ КЎЛЛАШ ТЎГРИСИДАГИ

НИЗО БЎЙИЧА

ИШНИНГ МОҲИЯТИ

Тошкент шаҳар хўжалик судига солиқ ва валюта жиноятларига қарши курашиш ҳудудий бошқармасининг (бундан кейин - орган) унга жарима жазосини қўллаш тўғрисидаги қарорини ҳақиқий эмас деб топиш илтимоси билан юридик шахс (бундан кейин - биржа) мурожаат қилди. Орган Назорат органлари фаолиятини мувофиқлаштирувчи Республика кенгаши ҳудудий бўлинмасининг рухсатига асосланиб, биржада солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар тўғри ҳисоблаб чиқарилгани, бюджетга ўз вақтида тўлиқ топширилганини текширди. Текшириш натижаларига кўра далолатнома тузилди, унда 2001-2002 йилларда фаолиятни лицензиясиз амалга ошириш далили аниқланган ҳуқуқбузарликлардан бири сифатида кўрсатилди. Бу ҳуқуқбузарлик учун биржа жарима жазосига тортилди. Биржа орган қароридан норози бўлиб, судга ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилишни сўраб мурожаат қилди.

БИРЖАНИНГ ПОЗИЦИЯСИ

Биржа қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган, ўз фаолиятини 1992 йил 2 июлдаги 625-ХII-сон “Биржалар ва биржа фаолияти тўғрисида”ги қонун ва ушбу соҳани тартибга соладиган бошқа қонун ҳужжатларига қатъиян мувофиқ ҳолда амалга оширган. Биржа фаолияти 2001 йилда лицензияланадиган турлар рўйхатига киритилган эди. (Илгари Вазирлар Маҳкамасининг 1994 йил 19 апрелдаги “Фаолиятнинг айрим турлари билан шуғулланишга махсус рухсатномалар (лицензиялар) бериш тартибини такомиллаштириш тўғрисида” 215-сон қарори билан тасдиқланган Корхоналарга фаолиятнинг айрим турлари билан шуғулланиш ҳуқуқига махсус рухсатномалар (лицензиялар) бериш тартиби тўғрисидаги низомда биржа фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқига лицензиялар бериш назарда тутилмаган эди). Лекин уни лицензияловчи орган фақат 2002 йилда белгиланди. 2001-2002 йилларда қонун ҳужжатларида лицензия олиш тартибини бошқарадиган меъёрий ҳужжат ҳам йўқ эди. Шу боис биржада уни олиш имконияти бўлмаган.

ОРГАННИНГ ПОЗИЦИЯСИ

Орган қатъий тарзда билдирдики, модомики биржа фаолияти 2001 йилдан бошлаб лицензияланадиган фаолият турлари рўйхатига киритилган экан, лицензияловчи орган ва лицензия олиш тартиби белгиланганлиги ёки белгиланмаганлигидан қатъи назар, биржа уни олиши керак эди. Биржа шундай қилмаган, бинобарин, қонун талабларини бузган ва бунинг учун жавобгарликка тортилиши керак.

СУДНИНГ ҲАЛ ҚИЛУВ ҚАРОРИ

Суд иш материалларини ўрганиб, тарафларнинг фикрларини тинглаб, биржа фаолиятини тартибга соладиган қонун ҳужжатларининг амалдаги ва бекор қилинган қоидаларини таҳлил қилиб, шундай хулосаларга келди:

- Вазирлар Маҳкамасининг 215-сон қарори билан тасдиқланган низомга биноан биржа фаолиятини амалга оширадиган корхоналар учун бундай лицензия олиш тартиби белгиланмаган;

- биржа фаолияти амалга ошириш учун лицензия талаб қилинадиган фаолият турлари рўйхатига фақат 2001 йилда, Олий Мажлиснинг 2001 йил 12 майдаги 222-II-сон қарорига асосан киритилган;

- лицензиялаш органи меъёрий тартибда фақат 2002 йилда белгиланди. Фаолиятнинг айрим турларини лицензиялашни амалга оширадиган лицензиялаш органлари рўйхатига (Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 28 июндаги “Ўзбекистон Республикасининг “Фаолиятнинг айрим турларини лицензиялаш тўғрисида”ги қонунини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида” 236-сон қарорига 1-илова) мувофиқ биржа фаолиятини лицензиялашни амалга оширадиган орган бўлиб Давлат мулки қўмитаси ҳисобланади;

- “Биржалар ва биржа фаолияти тўғрисида”ги қонуннинг 5-моддасига кўра (2001 йил 29 августдаги 260-II-сон “Ўзбекистон Республикасининг “Биржалар ва биржа фаолияти тўғрисида”ги қонунига ўзгартиришлар ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги қонун билан тасдиқланган янги таҳрирда) биржа қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда тегишли лицензия олганидан кейин биржа фаолиятини юритиш ҳуқуқига эга бўлади.

Шу тариқа, суд 2001-2002 йилларда биржа фаолиятини юритишга лицензиялар бериш тартиби қонун ҳужжатларида белгиланмаганлигини кўрсатди, чунки Биржа фаолиятини лицензиялаш тўғрисидаги низом фақат 2003 йил 4 февралда, Вазирлар Маҳкамасининг “Биржа фаолиятини лицензиялаш тўғрисида” 66-сон қарори билан тасдиқланган эди. Демак, биржа бу даврда ўз фаолиятини лицензиясиз амалга ошириб, амалдаги қонун ҳужжатлари қоидаларини бузмаган. Шунга асосан, суд биржанинг талабларини қондириш тўғрисида қарор чиқарди ва органнинг лицензиясиз фаолиятини амалга ошириш учун жарима жазосини қўллаш тўғрисидаги қарори бандини ҳақиқий эмас деб топди.

Орган суднинг бу ҳал қилув қарорига қўшилмади ва юқори инстанцияга апелляция шикояти билан мурожаат қилди. Тошкент шаҳар хўжалик суди апелляция инстанциясининг суд ҳайъати биринчи инстанция судининг хулосаларини қонуний ва асосли деб топди. Дастлабки қарорнинг қонунийлиги Олий хўжалик суди томонидан кассация инстанцияси ҳайъатининг қарорида ҳам кўрсатилди. Шу тариқа учала инстанция биржага нисбатан орган қўллаган жарима жазосини асосланмаган деб топди.

Ш А Р Ҳ  Ў Р Н И Д А

Бу мисол шарҳга муҳтож эмас. Бугунги кунда биржа фаолияти билан шуғулланишга лицензия олиш тартиби белгилаб қўйилган. Мақоладан мақсад давлат органлари томонидан у ёки бу ҳуқуқий муносабатларни тартибга соладиган меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларни қабул қилишда тезкор бўлмаслик қандай муаммоларга олиб келиши мумкинлигини кўрсатишдир. Бир тарафдан, мазкур камчилик айрим қонун ҳужжатларини қўллаганда ноаниқликка олиб келади. Бошқа томондан, агар уни юритишнинг муҳим жиҳатлари тартибга солинмаган ёки етарлича тартибга солинмаган бўлса, хўжалик юритувчи субъектлар ўз фаолиятини тўлақонли амалга ошира олмайди. Учинчидан, бундай вазият органларнинг ўзи учун ноқулай, зеро тартибга солинмаган жиҳатларни улар ўз хоҳишига кўра талқин қиладилар, бу эса ҳар доим ҳам фуқаролик ва маъмурий қонунчиликнинг умумий қоидалари ҳамда тамойилларига мувофиқ келмайди. Бу эса тадбиркорларнинг ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузишлар билан боғлиқ, улар хўжалик суди томонидан бартараф этилиши мумкинки, бу кўрилган ҳолатда шундай бўлган эди. Бундай ҳуқуқбузарликларнинг мумкин эмаслиги, шубҳасиз, барча учун фойдалидир. Шу сабабли у ёки бу ижтимоий муносабатларни тартибга солувчи меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларни ўз вақтида қабул қилиб, имкони борича кўрсатилган муаммоларнинг пайдо бўлишига йўл қўймаслик ғоятда муҳимдир.

Мазкур материал Германия техник ҳамкорлик жамияти

кўрсатаётган техник мадад туфайли амалга оширилган