Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Раёсатининг 28.12.2006 й. Р N 168-сонли Қарори

Функция недоступна

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ОЛИЙ ХЎЖАЛИК СУДИ

РАЁСАТИНИНГ

ҚАРОРИ

28.12.2006 й.

Р N 168

(КЎЧИРМА)

Даъвогар - Тошкент вилояти адлия бошқармаси "Элзиёд" фермер хўжалиги манфаатида жавобгар - АИКБ "Ипотекабанк" Тошкент вилояти филиалига нисбатан Тошкент шаҳар хўжалик судига даъво аризаси билан мурожаат қилиб, жавобгарга 2004 йил 10 декабрда тузилган кредит шартномаси мажбуриятларини бажаришни юклашни ҳамда ундан 41550000 сўм ундиришни сўраган.

Жавобгар судга қарши даъво аризаси тақдим этиб, тарафлар ўртасида тузилган 2004 йил 10 декабрдаги кредит шартномасини муддатидан олдин бекор қилишни сўраган.

Биринчи инстанция судининг 2006 йил 2 августдаги ҳал қилув қарори билан дастлабки даъво рад этилиб, қарши даъво қаноатлантирилган.

Иш апелляция ва кассация тартибида кўрилмаган.

Протестда ҳал қилув қарорини бекор қилиб, ишни янгидан кўриш учун биринчи инстанция судига юбориш масаласи қўйилган.

Раёсат иш бўйича судья маърузасини, Бош прокурор ўринбосарининг протестни қувватлаши ҳақидаги фикрини эшитиб, протестда келтирилган важларни муҳокама қилиб, иш ҳужжатларини ўрганиб чиқиб, қуйидаги асосларга кўра протестни қаноатлантириш лозим деб ҳисоблайди.

Иш ҳужжатларидан кўринишича, "Замин" давлат акциядорлик ипотека банки ва "Элзиёд" фермер хўжалиги ўртасида 2004 йил 10 декабрда 10/2004-сонли кредит шартномаси имзоланган. Мазкур шартномага асосан банк фермер хўжалигига узумчилик ва боғдорчилик фаолиятини кенгайтириш учун 3 йил муддатга йилига 9 фоиз устама тўлаш шарти билан 1632000 сўм кредит ажратиш, фермер хўжалиги эса олинган кредитни мақсадли ишлатиш, кредит шартномасига илова қилинган жадвал асосида кредитни қайтариш мажбуриятини олган. Банк томонидан кредит суммаси "Элзиёд" фермер хўжалги ва "Мадатова Мусаллам" де??он хўжалиги ўртасида ток кўчати сотиб олиш тўғрисида тузилган 2004 йил 30 ноябрдаги 45-сонли шартнома асосида де??он хўжалигининг ҳисоб рақамига 2004 йил 20 декабрда ўтказиб берилган. Лекин, де??он хўжалигининг фаолияти боғдорчиликка эмас, балки чорвачиликка ихтисослашганлиги сабабли, ушбу пул маблағи шу куннинг ўзида кредит қўмитаси йиғилишининг қарори билан орқага қайтарилган. Кредит қўмитасининг мазкур қарорида пул маблағи нима сабабдан орқага қайтарилганлиги ҳақида фермер хўжалигига ёзма равишда хабар берилиши, фермер хўжалиги янги шартнома тақдим қилган тақдирда пул маблағининг қайта ўтказиб берилишидан олдин, сотиб олиниши кўзда тутилган ток кўчатларининг мавжудлиги кўздан кечирилиши лозимлиги қайд этилган.

Фермер хўжалиги томонидан банкка 2005 йил 21 декабрда "Абдуллаева Мавжуда" де??он хўжалиги билан ток кўчатлари сотиб олиш учун тузилган 2005 йил 20 декабрдаги 15-сонли шартнома тақдим қилинган.

Банк "Абдуллаева Мавжуда" де??он хўжалиги ўзида мавжуд бўлган ток кўчатларини банк ходимларига кўрсатмаганлигини асос қилиб, кредит маблағини беришдан бош тортган.

Ўзбекистон Республикаси Хўжалик процессуал кодекси 61-моддасининг биринчи қисмига кўра, хўжалик суди ишдаги мавжуд далилларни ҳар томонлама тўлиқ ва холис текширишга асосланган ички ишончи бўйича баҳолайди. Биринчи инстанция суди банк томонидан тақдим этилган ток кўчатларининг мавжуд эмаслиги тўғрисидаги қузатув далолатномасини далил сифатида қабул қилган. Лекин, суд ушбу далолатнома банк ходимлари томонидан бир томонлама, фермер хўжалиги иштирокисиз тузилганлигини эътиборга олмаган. Далолатномада "Абдуллаева Мавжуда" де??он хўжалиги раҳбари М. Абдуллаева имзо қўйишдан бош тортганлиги қайд этилган. Суд далолатномада кўрсатилган ҳолатларнинг асослилигини текшириш учун М. Абдуллаевани гувоҳ сифатида ишга жалб қилмаган. Иш ҳужжатларида мавжуд бўлган далолатномада кўрсатилган ҳолат бўйича М. Абдуллаева томонидан берилган билдиришномага баҳо берилмаган.

Бундан ташқари, биринчи инстанция суди кредит шартномасини бекор қилишда кредит шартномасининг қарздорнинг тўловга қобилиятсизлиги, кредит таъминоти бўйича ўз мажбуриятларини бажармаслик, кредитни мақсадли ишлатиш бўйича мажбуриятларни бузиш ҳамда ушбу шартнома билан белгилаб қўйилган бошқа ҳолатлар рўй берганда банк кредитни беришдан бош тортишга ҳақли эканлиги ва қарздор шартнома тузилган санадан бошлаб 1 ой муддат ичида кредитни олиш ҳуқуқидан фойдаланмаса, банк қарздорни ёзма равишда огоҳлантирган ҳолда шартномани бир томонлама бекор қилиш ҳуқуқига эга эканлиги тўғрисидаги бандларига асосланган, лекин ишда фермер хўжалигининг тўловга қобилиятсизлигини, унинг кредит таъминоти бўйича ёки кредитни мақсадли ишлатиш бўйича шартнома мажбуриятларини бузганлигини исботловчи далиллар мавжуд эмас.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси 384-моддасининг иккинчи қисмига кўра, бир тараф шартномани ўзгартириш ёки бекор қилиш ҳақидаги таклифга иккинчи тарафдан рад жавоби олингандан кейингина ёки таклифда кўрсатилган ёхуд қонунда ёинки шартномада белгиланган муддатда, бундай муддат бўлмаганда эса ўттиз кунлик муддатда жавоб олмаганидан кейин, шартномани ўзгартириш ёки бекор қилиш ҳақидаги талабни судга тақдим этиши мумкин. Тарафлар ўртасида тузилган кредит шартномаси суд томонидан бекор қилинган бўлса-да, банк мазкур шартномани бекор қилиш тўғрисидаги қарши даъво аризасига фермер хўжалигига шартномани бекор қилиш ҳақида таклиф юборганлиги тўғрисидаги далилларни илова қилмаган.

Бундан ташқари, ҳал қилув қарорида даъвогарнинг маънавий зарарни ундириш талаби хўжалик судининг ваколатига кирмаслиги қайд этилган бўлса-да, ушбу талаб бўйича иш юритишни тугатиш масаласи ҳал этилмасдан, фермер хўжалигининг мазкур талаби бўйича ҳам даъво рад этилган.

Бундай ҳолда Раёсат биринчи инстанция суди томонидан иш учун аҳамиятли ҳолатлар тўлиқ аниқланмаганлиги, суд қарорларида баён қилинган хулосаларнинг иш ҳолатларига мувофиқ келмаслиги сабабли, ҳал қилув қарорини бекор қилиб, ишни янгидан биринчи инстанция судида кўриш учун юборишни лозим топади.

Ишни янгидан кўришда суд қайд этилган ҳолатларни бартараф этиб, ҳужжатлар ва баёнотлар асосида ишнинг ҳақиқий ҳолатини аниқлаб, далилларга тўғри ҳуқуқий баҳо бериб, низо хусусида қонуний ва асослантирилган қарор қабул қилиши лозим.

“Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Ахборотномаси”,

2008 йил, 4-сон.