Уруғлик учун экилган майдонларда қишлоқ хўжалиги экинларини апробация қилиш тартиби тўғрисида Низом (ЎзР ВМ 12.10.2021 й. 641-сон қарорига 3-илова)

Функция недоступна

Вазирлар Маҳкамасининг

2021 йил 12 октябрдаги

641-сон қарорига

3-ИЛОВА

Уруғлик учун экилган майдонларда қишлоқ хўжалиги

экинларини апробация қилиш тартиби тўғрисида

НИЗОМ

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Ушбу Низом уруғлик учун экилган майдонларда қишлоқ хўжалиги экинларини апробация қилиш тартибини белгилайди.

2. Апробация қишлоқ хўжалиги экинлари навларининг генетик жиҳатидан тозалиги, зараркунандалар билан зарарланган-зарарланмаганлиги, касалликларга чалинган-чалинмаганлиги ҳамда экишга мўлжалланган уруғликнинг умумий ҳолатини аниқлаш мақсадида ўтказилади.

3. Уруғлик етиштириш учун фойдаланиладиган уруғлик экинларнинг апробацияси Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш инспекцияси, Ўзбекистон фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгаши ҳудудий органларининг, шунингдек тегишли тайёрлов ҳамда таъминот ташкилотларининг, илмий муассасаларнинг қўшма қарори билан тузиладиган туман апробация комиссиялари қўшма қарорига асосан пахта, бошоқли дон, сабзавот, полиз ва картошка (кейинги ўринларда - қишлоқ хўжалиги экинлари) экилган уруғлик майдонларида ўтказилади.

4. Уруғлик учун экилган майдонларда қишлоқ хўжалиги экинларини апробация қилиш ушбу Низомга 1-иловага мувофиқ схемага асосан ўтказилади.

5. Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятларда уруғлик учун экилган қишлоқ хўжалиги экинларида апробация ўтказиш, уларнинг натижаларини таҳлил қилиш ва умумлаштириш учун уруғлик етиштириш учун фойдаланиладиган уруғлик экинларнинг апробацияси Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш инспекцияси, Ўзбекистон фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгаши ҳудудий органларининг, шунингдек тегишли тайёрлов ҳамда таъминот ташкилотларининг, илмий муассасаларнинг қўшма қарори билан тузиладиган туман апробация комиссиялари ташкил этилади.

6. Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлиги ва вилоятлар қишлоқ хўжалиги бошқармаларида уруғлик учун экилган қишлоқ хўжалиги экинларини апробация қилиш комиссиялари тузилади. Бунда комиссия таркибига манфаатдор вазирлик ва ташкилотлар билан келишилган ҳолда мутаҳассислар жалб қилинади.

7. Апробация фермер хўжаликлари ва бошқа қишлоқ хўжалиги ташкилотларида (кейинги ўринларда - уруғлик етиштирувчи субъектлар) уруғлик етиштириш учун экилган қишлоқ хўжалиги экинлари майдонларида ўтказилади.

Апробация уруғлик етиштирувчи илмий-тадқиқот институтлари ва олий таълим муассасаларининг уруғлик майдонларида ҳам ўтказилади.

8. Апробация ҳар йили:

Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бўйича - Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан;

туманлар бўйича - Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, вилоятлар қишлоқ хўжалиги бошқармалари ва Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги "Уруғчиликни ривожлантириш маркази" (кейинги ўринларда - Марказ)нинг ҳудудий бошқармалари томонидан;

уруғлик етиштирувчи субъектлар бўйича - туман қишлоқ хўжалиги бўлимлари ва Марказнинг ҳудудий бошқармалари томонидан тасдиқланадиган режа асосида ўтказилади.

Апробация далолатномаси уруғлик етиштирувчи субъектларнинг уруғлик тайёрловчи субъектларга топширилган уруғлик пахта хомашёси учун ҳақ тўлашга асос бўлади.

Уруғлик етиштирувчи субъектларнинг уруғлик майдонларида апробация ўтказиш жараёнида уруғликларнинг экишдаги авлодини ушбу авлодга қайта баҳолаш ёки авлодини юқори авлодга расмийлаштириш тақиқланади.

2-БОБ. АПРОБАЦИЯ ЎТКАЗУВЧИ КОМИССИЯ

АЪЗОЛАРИНИНГ ВАЗИФАЛАРИ

9. Апробация комиссияси аъзолари қўйидаги ишларни амалга оширади:

а) апробация ўтказиладиган майдонга экишда сарфланган қишлоқ хўжалиги экинлари уруғларининг бирламчи ва экинбоплик ҳужжатлари (аттестати, мувофиқлик сертификати ёки таҳлил натижаси ва олинган юк хати) билан экилганлигини тасдиқлайдиган ҳужжатлар мавжудлигини ва ушбу ҳужжатлар бўйича экилган навнинг апробация режаси билан мослигини ўрганади;

б) апробация режаси билан ўрганилган ҳужжатлар бўйича экиш ёки хатосига экиш учун фойдаланилган уруғликнинг нави, авлоди ёки навдорлик орасида фарқ аниқланганда, ушбу уруғлик экилган майдонни апробация режасидан чиқаради;

в) зарур ҳолларда, уруғлик етиштирувчи субъект раҳбарининг розилиги билан унинг ишчиларини апробация ўтказиш ишларига жалб қилиши мумкин;

г) апробация қилинаётган навнинг оригинал, элита ва кейинги авлодлари экилган майдонларда нав тозалигини аниқлайди;

д) уруғлик майдонларни гуруҳларга ажратади, кутилаётган ялпи ҳосил ҳажмини, шундан олиниши кутилаётган уруғлик дон ҳамда пахта хомашёси ва чигит миқдорини аниқлайди;

е) апробация ўтказишда қатнашаётган уруғлик етиштирувчи субъектларнинг ишчи ва ходимларига ҳар бир уруғлик майдон учун тегишли маълумотлар ёзилган тахтачалар ўрнатилиши ҳақида кўрсатма беради;

ё) апробация натижаларини дала журналига (2, 5-иловалар) қайд этиб боради;

ҳар бир майдондан олинган маълумотлар асосида ҳудуд учун ҳар бир нав, авлод ва навдорлик ҳақида апробация далолатномасини (3, 6, 7, 8-иловалар) маълумотлар билан тўлдиради, имзолайди ҳамда туман бўйича умумлаштиради;

ж) уруғликларни нав ва авлодлар бўйича жамғариш, ҳужжатлаштириш ва қабул қилиш масканига топширишда юзага келадиган низоли ҳолатларда иштирок этади;

з) элита уруғчилик хўжаликларида хўжалик раҳбари билан биргаликда (уруғликларни кўпайтириш кўчатзорларида) навларнинг навдорлигини дала кўриклари асосида белгиланган тартибда методик қўлланмага мувофиқ оилалар бўйича алоҳида-алоҳида аниқлайди;

и) апробация жараёнида уруғлик етиштирувчи субъектларда битта ғўза навнинг иккита авлоди экилган ҳолат учраганда, экилган ҳар бир авлоднинг навдорлик кўрсаткичлари тегишли авлод талабига жавоб берса ҳам устама маблағ тўланишинида фарқлар мавжудлигини инобатга олиб, энг пастки битта авлодга расмийлаштирилишини таъминлайди.

Туман бўйича ўтказилган апробация маълумотларини ўз ичига олган далолатномани уч нусхада тузилиши ва унинг нусхаларини туман қишлоқ хўжалиги бўлимига, Марказнинг ҳудудий бошқармаларига ҳамда уруғлик тайёрловчи субъектларга топширилишини ташкил қилади.

Туман қишлоқ хўжалиги бўлими, тегишли уруғлик тайёрловчи субъектлар ва инспекциянинг вилоят бошқармаси ёки туман бўлимининг мутахассислари апробация тўғрисида тузилган далолатномалар асосида апробация натижалари ҳақида ҳисобот тузадилар ва апробация якунлангандан сўнг уч кундан кечиктирмай ҳисоботни вилоят қишлоқ хўжалиги бошқармасига, Марказга ва уруғлик тайёрловчи субъектларга топширади.

3-БОБ. УРУҒЛИК ҒЎЗА МАЙДОНЛАРИНИ АПРОБАЦИЯ

ҚИЛИШНИНГ УМУМИЙ ШАРТЛАРИ

10. Апробация келгуси йил ғўза экиладиган майдонларни генетик соф, сифат кўрсаткичлари юқори бўлган уруғлик чигит билан таъминлаш мақсадида уруғлик ғўза майдонларида ҳар йили август ойидан бошлаб ўтказилади.

11. Апробация қилиш учун масъулияти чекланган жамият шаклидаги элита уруғчилик хўжаликлари (кейинги ўринларда - элита хўжаликлари) ҳамда тендер танловидан ўтган уруғлик етиштирувчи субъектларнинг элита, биринчи, иккинчи ва учинчи авлодли серҳосил ғўза майдонлари танлаб олинади.

Ўзбекистон Республикасининг давлат стандарти Хz DSt 663:2017 талаблари бўйича уруғлик чигитнинг нав тозалиги қуйидаги талабларга жавоб бериши керак:

элита - 100 фоиз;

биринчи авлоди - 99 фоиз;

иккинчи авлоди - 98 фоиз;

учинчи авлоди - 96 фоиз.

12. Уруғлик пахта хомашёси етиштириш учун камҳосил, сувдан қолган, гоммоз, вертициллёз ҳамда фузариоз вилт ва бошқа касалликлар билан белгиланган меъёрлардан ортиқ даражада зарарланган, шунингдек, нав тозалиги Хz DSt 642 талабларига жавоб бермайдиган, икки ёки ундан ортиқ селекцион нав экилган уруғлик ғўза майдонлари апробация даврида уруғлик тайёрлашга яроқсиз деб топилади ва уруғлик тайёрлашдан чиқарилади.

13. Апробация натижаларига кўра ғўза навининг софлиги, кутилаётган умумий пахта хомашёси ҳажми, шу жумладан, уруғлик пахта хомашёси ва ундан олинадиган уруғлик чигитнинг ҳажми аниқланади. Шунингдек, ғўзанинг касалликлар билан қай даражада зарарланганлигига қараб уруғлик учун экилган дала гуруҳларга ажратилади.

14. Районлаштирилган ва янги навларнинг бирламчи уруғлик материаллари етиштирувчи элита хўжаликларида етиштириладиган уруғлик пахта хомашёси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан тасдиқланган методик қўлланма (кейинги ўринларда - методик қўлланма) асосида ҳар бир оила бўйича алоҳида-алоҳида таҳлил қилинган ҳолда танлаб олинади.

15. Қуйидаги уруғлик ғўза майдонларида апробация ўтказилади:

а) районлаштирилган ғўза навларининг элита, биринчи, иккинчи ва учинчи авлодли уруғлик чигитга бўлган талабни қондириш учун зарур бўлган миқдордаги майдонларда;

б) янги навларнинг элита ва кейинги авлодлари экилган майдонлардаги истиқболли навларнинг чигитини кўпайтириш ва ишлаб чиқаришга татбиқ этиш учун зарур бўладиган миқдордаги майдонларда;

в) ғўза навининг элита, биринчи, иккинчи ва учинчи авлодли уруғлик чигитини керакли миқдорда тайёрлаш имконияти бўлмай қолган ҳолларда, истисно тариқасида Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг рухсати билан районлаштирилган ғўза навларининг тўртинчи авлоди экилган майдонларда;

Уруғчилик субъектлари томонидан режадаги уруғлик пахта хомашёси териб олингунга қадар уруғлик ғўза майдонларини дефолиация қилиш тақиқланади.

Апробация ишларини ташкил этиш тартиби

16. Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги апробация ўтказиш ишлари бошлангунга қадар қуйидаги тадбирларни амалга оширади:

а) пахтачиликни ривожлантириш бўйича давлат сиёсати, пахта толасига бўлган ички бозор талаби ҳамда пахтачиликни истиқболда ривожлантиришни ҳисобга олган ҳолда ғўза навларини кейинги йилга Ўзбекистон Республикаси ҳудудида экишга тавсия этилган қишлоқ хўжалиги экинлари давлат реестрига киритиш ва уларни навлар бўйича жойлаштириш режасини ишлаб чиқади;

б) дастлабки навларни жойлаштириш асосида ҳудуд бўйича ғўза апробациясини ўтказиш режасини ишлаб чиқади ва тасдиқлайди;

бунда Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигига, вилоятлар қишлоқ хўжалиги бошқармаларига ҳамда Марказнинг ҳудудий бошқармаларига экилган ғўза нави, авлоди, майдони ва апробация ўтказиш муддатлари бўйича маълумот берилади.

в) Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятларда ғўза апробациясини ўтказиш учун масъул ташкилотлар, раҳбарлар, мутахассислар ҳамда нав оргинаторлари - селекционер олимлар рўйхатини тасдиқлаб апробация ишларига жалб этади.

17. Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ва вилоятлар қишлоқ хўжалиги бошқармалари, Марказнинг ҳудудий бошқармалари билан биргаликда:

уруғлик етиштирувчи субъектлар бўйича экилган ғўза майдони, нави, авлоди ва апробация ўтказиш муддатлари кўрсатилган ҳолда апробация ўтказиш режасини ишлаб чиқади ва тасдиқлайди;

туман қишлоқ хўжалиги бўлимлари билан биргаликда ғўза апробациясини ўтказиш режасини пахта тозалаш корхоналарига, пахта-тўқимачилик кластерларига, уруғчилик кластерларига (кейинги ўринларда -уруғлик тайёрловчи субъектлар) ҳамда уруғлик етиштирувчи субъектларга етказади.

Ғўзанинг навдорлигини аниқлаш тартиби

18. Апробациядан ўтказувчи комиссия томонидан уруғлик етиштирувчи субъектларда ҳар бир нав ва авлодда контурлар бўйича ғўзанинг навдорлиги (кейинги ўринларда - навдорлик) аниқланади.

Апробация жараёнида навга ҳосилини аниқлашга тўсқинлик қилувчи ўсиш шароитларининг кучли таъсири олдини олиш мақсадида уруғлик майдонларда чилпиш (чеканка) ишлари ўсимликнинг биологик ривожланишидан келиб чиқиб ўтказилади.

19. Навдорликни аниқлаш учун даланинг бир хил ривожланган жойидан бир-биридан камида 20 м масофа узоқликда жойлашган, ғўзалар ривожи бир хил бўлган икки қатор танлаб олинади. Ҳар қайси қатордан 100 тупдан яхши ривожланган ғўза ўсимлиги кўриб чиқилади. Бунда касалланган ҳамда айри шох (развилка) ғўзалар ҳисобга олинмайди.

20. Ҳисобга олинган ўсимликлар яхшилаб кўриб чиқилиб, апробация ўтказилаётган навнинг типик, нотипик ва ҳосилсиз ўсимликлар фоизи ҳар бир қатор бўйича алоҳида таҳлил қилинади. Икки қатордан олинган натижаларнинг ўртача арифметик қиймати аниқланаётган даланинг нав тозалигини белгилайди.

21. Ғўзанинг навдорлигини, аралашмалар таркибини ва кўсаксиз (мевасиз) ўсимликларни аниқлаш қуйидаги асосий морфологик белгилари асосида аниқланади:

а) ғўза баргининг катта-кичиклиги, шакли, ранги, юзасининг текислиги ёки тўлқинсимонлиги;

б) бош поянинг шакли, ранги, туклилик даражаси;

в) ҳосил шохининг типи ва ўсимлик тупининг шакли;

г) гултожибаргнинг ранги;

д) кўсакларнинг катта-кичиклиги, шакли, юзасининг силлиқлиги, тумшуқчасининг шакли.

Ингичка толали ғўза навларида юқорида кўрсатиб ўтилган белгилардан ташқари гултожибаргининг ранги ва ундаги доғларнинг бўлиши ҳам ҳисобга олинади.

22. Навдорликни аниқлашда ғўзанинг ўсиш шароити ва бу шароитнинг апробация қилинаётган навнинг морфологик белгиларига қандай таъсир кўрсатганлиги ҳисобга олиниши зарур. Асосий морфологик белгилари билан навга берилган тавсифномадан кескин фарқ қиладиган ўсимликлар, шунингдек, дурагай ва мевасиз ўсимликлар навга хос бўлмаган ўсимликлар қаторига киритилади.

23. Аниқланган навдорлик даражасининг тўғрилигини текшириб кўриш учун икки жойдан белгилаб олинган қатордаги ўсимликларнинг навдорлик фоизлари бир-бири билан солиштирилади.

24. Ҳар бир жўякдаги биринчи ўсимликка "1" рақами ёзилган, юзинчи ўсимликка эса "100" рақами ёзилган ёрлиқ осиб қуйилади.

Асосий морфологик белгилари нав тавсифномасига тўғри келмаган ўсимликлар тегишли саноқдаги тартиб рақами ёзилган ёрлиқ билан белгиланади ва умумий намунадаги ўсимликка нисбатан фоиз ҳисобида уларнинг умумий улуши аниқланади.

25. Намуналардаги навдорликнинг тўғри аниқланганлигини иккита кузатув ўртасидаги фарқдан ажратиш мумкин.

Бунда ҳар бир намунанинг иккита кузатувдаги нав тозалиги орасида йўл қўйиладиган тафовутлар чеклови қуйидагича бўлиши зарур:

нав тозалиги 95 - 100 фоиз бўлганда - 1 фоиз;

нав тозалиги 90 - 94 фоиз бўлганда - 2 фоиз;

нав тозалиги 90 фоиздан паст бўлганда - 4 фоиз.

26. Нав тозалигининг икки кузатувдаги тафовути белгиланган чекловлардан юқори бўлганда, учинчи жўяк танлаб олиниши ва таҳлил ўтказилиши керак.

Иккита ёки учта кузатувнинг ўртача арифметик қиймати ушбу даладаги нав тозалигини белгилайди.

27. Ҳар бир нав ва авлод бўйича навдорлик кўрсаткичи яхлит сон ҳолатига келтирилади.

Ғўзанинг вилт, гоммоз ва бошқа касалликлар билан

зарарланганлик даражасини аниқлаш тартиби

28. Барча апробация қилинаётган ғўза майдонларида (кам ҳосил, чанқатиб қўйилган, навдорлиги стандарт талабидан паст бўлган ва уруғлик тайёрлашга яроқсиз деб топилган майдонлардан ташқари) ўсимликларнинг вертицеллёз ёки фузариоз вилт ҳамда гоммоз билан зарарланганлик даражаси аниқланади.

29. Ўсимликларнинг қайси органи (ёки қисми) гоммоз билан зарарланганлигидан қатъи назар умумий зарарланиш ҳисобида ҳамда мева элементларининг (кўсак, гул-мева ёнлиги, кўсак банди) зарарланганлиги эса алоҳида фоиз ҳисобида аниқланади.

30. Ғўзанинг вертицеллёз ёки фузариоз вилт ҳамда гоммоз билан зарарланиш даражаси қуйидаги усулда аниқланади:

а) элита ва биринчи авлодли уруғлик экилган ғўза майдонларининг вертицеллёз ёки фузариоз вилт ҳамда гоммоз билан зарарланиш даражаси шахмат усулида намуналар олиш йўли билан. Бунинг учун бир гектардаги майдондан ҳар бирида 10 та ўсимликдан иборат 10 та намуна олинади;

б) иккинчи ва ундан кейинги авлодлар экилган ғўза майдонларининг ҳар бир гектаридан 10 та ўсимликдан иборат битта намуна олинади.

31. Ғўзанинг вертицеллёз ёки фузариоз вилт ҳамда гоммоз ва бошқа касалликлар билан зарарланиш даражаси намунадаги ҳамма ўсимликларда ўрганиш орқали аниқланади.

Мева элементларининг гоммоз билан зарарланиш даражаси ҳар қайси намунадаги охирги икки туп ўсимликдаги соғлом ва зарарланган мева элементларини (кўсаклар, мева-гул ёнлиги ва мева банди) санаб чиқиш йўли билан аниқланади.

Агар фермер хўжалигида ғўза бир-биридан алоҳида ажратилган бир неча контурда экилган бўлса, бундай ҳолларда ҳар қайси контур учун зарарланиш даражаси алоҳида-алоҳида аниқланади.

32. Ғўзанинг вертицеллёз ёки фузариоз вилт ҳамда гоммоз касалликлари билан қай даражада зарарланганлигига қараб апробация ўтказиладиган далалар икки гуруҳга бўлинади:

а) биринчи гуруҳга вертицеллёз ёки фузариоз вилт ҳамда гоммоз билан 5 фоизгача зарарланган ғўза далалари киритилади. Ушбу гуруҳга фузариоз вилт ва ҳосил элементлари гоммоз билан зарарланган ғўза далалари киритилмайди;

б) иккинчи гуруҳга вертицеллёз вилт билан 5 фоиздан 15 фоизгача, фузариоз вилт билан 3 фоизгача, гоммоз билан 5-10 фоизгача ва мева элементлари 1 фоизгача зарарланган ғўза далалари киритилади.

Кутилаётган ҳосилдорликни башорат қилиш тартиби

33. Уруғлик майдонларда кутилаётган ҳосилдорлик апробация жараёнида намуналардан сўнгги икки ўсимликдаги кўсаклар сонининг ҳар бир майдон учун алоҳида-алоҳида ўртача арифметик кўрсаткичи олиниб, уни иккига бўлиш орқали бир туп ўсимликдаги кўсаклар сони аниқланади.

Ҳар бир майдондаги бир туп ўсимликдан кутилаётган пахта ушбу майдондаги кўчат сонига кўпайтирилиб бир гектардан кутилаётган ялпи ҳосилдорлик аниқланади.

34. Уруғлик ғўза майдонларида кўчат қалинлиги ғўза апробацияси билан бир вақтда аниқланиши учун апробация намуналари олинганда элита ва биринчи авлодли майдонлардан ҳар 10 та намунада иккита ва кейинги авлодли майдонлардан ҳар намуна олинган жойдан биттадан, қатор ораси 60 см бўлган майдондан 16,6 метрдаги, қатор ораси 76 см бўлган майдондан 13,1 метрдаги, қатор ораси 90 см бўлган майдондан 11,1 метрдаги кўчатлар саналади ва майдондаги ўртача кўчат қалинлиги саналган кўчатлар арифметик рақамини 1 000 сонига кўпайтирилиб аниқланади. Масалан, ўртача 80 туп х 1 000 = 80 000 туп.

Апробация жараёнида прогноз қилинган ялпи ҳосилнинг 40 -45 фоизи уруғлик пахта хомашёсини ташкил этади.

Мисол учун: Ан-Баявут-2 навининг биринчи авлоди экилган 8 гектар майдондан олинган 80 дона намунадаги 2 та ўсимликдаги ўртача кўсаклар сони 22 донани, кўчат қалинлиги эса 80 минг тупни ташкил этган ҳолда бир тупдаги кўсак сони 22 : 2 = 11 дона, кўсакнинг ўртача вазни 4,0 грамм бўлганда бир тупдаги ҳосил миқдори 11,0 х 4,0 = 44,0 граммни ташкил этади.

Бир гектардаги ялпи ҳосилни аниқлаш учун кўчат қалинлиги бир тупдан кутилаётган ҳосилга кўпайтирилади.

80 000 х 44 грамм = 3 520 000 грамм ёки 3 520 кг, ёки 35,2 центнер.

Уруғлик пахта ҳажмини аниқлаш учун кутилаётган ялпи ҳосилнинг 40 -45 фоизи олинади.

Масалан: 35,2 ц/га х 40 : 100 = 14,0 ц/га

35,2 ц/га х 45 : 100 = 15,8 ц/га.

Навдорликни аниқлаш билан бир пайтда зараркунандалар билан зарарланиш даражасини аниқлаш учун бир-биридан камида 20 м масофада жойлашган икки қатор танлаб олинади. Ҳар қайси қатордан 100 туп ўсимлик санаб чиқилади ва айри шох (развилка) ўсимликлар сони фоиз ҳисобида аниқланиб, башорат қилинган умумий ҳосилдорлик кўрсаткичидан айри шох ўсимликлар миқдори айрилган ҳолда уруғлик пахта ҳосили башорат қилинади.

Апробация натижаларини расмийлаштириш тартиби

35. Туман қишлоқ хўжалиги бўлими, тегишли уруғлик тайёрловчи субъектлар ва Агроинспекциянинг вилоят бошқармаси ёки туман бўлими мутахассислари дала апробацияси тўғрисида тузилган далолатномалар асосида апробация натижалари ҳақида ҳисобот тузади ва апробация якунлангандан сўнг уч кундан кечиктирмай ҳисоботни вилоят қишлоқ хўжалиги бошқармасига, Марказга ва уруғлик тайёрловчи субъектларга топширади.

36. Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, вилоятлар қишлоқ хўжалиги бошқармалари, Агроинспекциянинг ҳудудий бошқармалари мутахассислари Марказнинг ҳудудий бошқармалари билан биргаликда:

а) ғўза апробацияси натижаларига кўра уруғлик чигит тайёрлашнинг дастлабки режасига мувофиқ равишда уруғлик тайёрловчи субъектлар бўйича уруғлик пахта ва чигит тайёрлаш режасини ғўза нави ва авлодлари бўйича тайёрлайди;

б) ғўза апробацияси натижалари тўғрисида белгиланган шаклда (4-илова) ҳисобот тайёрлайди ва бу ҳисоботни Марказга юборади.

37. Марказ уруғлик пахта хомашёси ва уруғлик чигит тайёрлаш режасини аниқлайди ҳамда ҳар йили 1 сентябрдан кечиктирмай ушбу режани ғўза нави ҳамда авлодлари бўйича белгиланган тартибда Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигига, вилоятлар қишлоқ хўжалиги бошқармаларига ва Марказнинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармаларига етказади.

Ушбу режа асосида улар ҳар бир туман қишлоқ хўжалиги бўлимига, уруғлик тайёрловчи субъектларга ва пахта қабул масканларига уруғлик пахта тайёрлаш режасини етказади.

38. Туман қишлоқ хўжалиги бўлимлари апробация ўтказувчи комиссия билан биргаликда аниқланган уруғлик пахта тайёрлаш режасини уруғлик етиштирувчи субъектларга етказади.

Уруғлик пахта хомашёсини териб олиш ва пахта қабул қилиш

масканларига топшириш тартиби

39. Элита ва авлодли уруғлик пахта хомашёси қўлда терилади. Бунда:

а) уруғлик пахта хомашёси қўлда бир марта терилади, биринчи теримни ҳар бир туп ғўзада ўрта ҳисобда 8-10 та етилган кўсак тўлиқ пишиб очилганда бошлаш керак. Пишиб етилмаган ва тўлиқ очилмаган кўсаклардаги уруғлик пахтани териш ман этилади;

б) вертициллёз вилт ёки фузариоз вилт ҳамда гоммоз ва бошқа касалликлар билан зарарланмаган ўсимликларда пишиб етилган, соғлом кўсакларда тўлиқ очилган пахта уруғлик ғўза майдонларининг дала гуруҳлари бўйича алоҳида териб олинади ва пахта қабул қилиш масканларига уруғлик пахта хомашёси сифатида топширилади;

в) уруғлик пахта хомашёсини йиғиб-териб олишга киришишдан олдин вертициллёз вилт ёки фузариоз вилт ҳамда гоммоз ва бошқа касалликлар билан зарарланган ўсимликлар ҳосили албатта алоҳида йиғиб-териб олиниши ҳамда пахта қабул қилиш масканига техник пахта сифатида топширилиши шарт;

г) уруғлик пахтанинг намлиги давлат стандарти талабларидан ортиқ бўлса, офтобда қуритган ҳолда белгиланган миқдордаги намлик билан пахта қабул қилиш масканига топширилиши керак;

д) юқори сифатли уруғлик тайёрлаш учун уруғлик пахта хомашёси имкони қадар эрта муддатда, жумладан, Қорақалпоғистон Республикаси, Хоразм ва Самарқанд вилоятларида 10 октябрдан кечиктирмай, қолган барча вилоятларда 1 октябргача йиғиб-териб олиниши ва пахта қабул қилиш масканига топширилиши зарур;

е) уруғлик пахта хомашёсини териш ва тайёрлаш муддатлари ҳар қайси ҳудуд ва уруғлик етиштирувчи субъектлар бўйича туман қишлоқ хўжалиги бўлимлари томонидан белгиланади.

4-БОБ. УРУҒЛИККА ЭКИЛГАН БОШОҚЛИ ДОН

МАЙДОНЛАРИНИ АПРОБАЦИЯ ҚИЛИШ ТАРТИБИ

40. Уруғликка экилган бошоқли дон майдонларини апробациядан ўтказиш, ўсимлик сут, мум пишиш ва пишиш фазаларида ўтказилади.

41. Бошоқли дон экинларининг уруғлигини етиштирувчи субъектларнинг ҳар бир контуридан апробация комиссияси томонидан боғлам (намуна) олиниб, таҳлил ўтказилади ва таҳлил натижаларига кўра тегишли апробация далолатномаси тузилади.

Бошоқли дон экинларининг уруғлигини етиштирувчи ҳар бир субъектнинг уруғлик майдонидан диагоналига юрилиб, ҳар бир нуқтадан 10 тадан кам бўлмаган поялар олинади. Бунда умумий поялар сони 1 500 донадан кам бўлмаган боғлам тайёрланади.

42. Бошоқли дон экинларининг уруғлигини кўпайтириш кўчатзори, оргинал ва элита уруғлик майдонлари апробация қилинаётганда уруғлик майдонларнинг ҳар икки диагоналидан биттадан иккита боғлам олинади ва алоҳида таҳлил қилинади.

Бошоқли дон экинларининг кейинги авлодли уруғлик майдонларида катта диагоналдан битта боғлам олинади ва таҳлил қилинади.

43. Боғламларнинг ҳар бирига намуна олинган уруғлик майдоннинг ўзида иккитадан ёрлиқ ёзиб боғланади. Ёрлиқларнинг бири боғламнинг ички томонига ва иккинчиси эса боғламнинг ташқи томонига боғлаб қўйилади ҳамда ушбу боғлам икки кун ичида тўлиқ таҳлил қилинади.

44. Боғламлардаги ёрлиққа уруғлик етиштирувчи субъект номи, контур рақами, раҳбарнинг фамилияси, экин майдони, экин тури, авлоди, ўтмишдош экин, бегона ўт билан ифлосланиш даражаси, майдоннинг ўртача ҳосилдорлиги, намуна олинган сана, нав тозалиги, апробация далолатномасининг рақами, санаси ёзилади ва имзо қўйилади.

Таҳлил натижаларига асосан кузги ва баҳорги буғдой, арпа, сули ҳамда тритикале экинларининг уруғлик майдонларидан олинган намуналар қуйидаги фракцияларга ажратилади:

1-фракция - апробация қилинаётган навнинг яхши ривожланган соғлом поялари;

2-фракция - апробация қилинаётган навга аралашган бошқа нав ва тур поялари;

3-фракция - ажратилиши қийин бўлган маданий ўсимлик поялари (кузги буғдойда жавдар, арпа, баҳорги буғдойда арпа, арпада буғдой, сули, сулида арпа);

4-фракция - ажратилиши қийин бўлган бегона ўтларнинг поялари (буғдойда мохобел, татар маржумаги, мишатник, тухмак, синеглазка, арпа ва сулида қоракўза, қилсимон сули, арпада тухмак, ёввойи турп, тариқда кўк ит-қўноқ, ғумай);

5-фракция - бегона ўтларнинг поялари (какра, амброзия ва зарпечакнинг барча турлари, ёввойи кунгабоқар, бурган);

6-фракция - энг хавфли бегона ўтларнинг поялари (ғумай, тухмак, пиёзўт, печак, буғдойиқ, бўзтикан, бақажўхори, қоракўзалар);

7-фракция - заҳарли бегона ўтларнинг поялари (кампирчопон ва туяқорин);

8-фракция - асосий экиннинг касалланган ва зарарланган поялари (чанг қоракуя, қаттиқ қоракуя);

9-фракция - асосий экиннинг яхши ривожланмаган поялари.

45. Бошоқли дон экинларининг намуна учун олинган ҳар бир боғламида бошқа навлар ва ажратилиши қийин бўлган маданий ўсимликларнинг аралашмаси 3 фоиздан, ажратилиши қийин бўлган бегона ўтларнинг аралашмаси 2 фоиздан юқори бўлмаслиги керак.

46. Агар бошоқли дон экинларидан намуна учун олинган боғламларда карантиндаги хавфли зараркунанда ҳашаротлар, касалликлар ва бегона ўтлар аниқланса, бундай уруғлик майдонларида етиштирилган уруғликлардан фойдаланиш қатъиян тақиқланади.

47. Бошоқли дон экинларининг навдорлик кўрсаткичи асосий навнинг маҳсулдор поялар сонининг (1-фракция) апробация қилинаётган боғламдаги умумий ривожланган поялар сонига (1 ва 2-фракциялар йиғиндисига) нисбати бўйича аниқланади.

48. Бошоқли дон экинлари майдонларининг қоракуя билан зарарланиш даражаси қоракуянинг ҳар бир тури бўйича алоҳида касалланган поялар сонининг (3-фракция) умумий ривожланган ҳамда зарарланган барча поялар сонига (1, 2 ва 3-фракциялар йиғиндисига) нисбати бўйича аниқланади.

49. Бошоқли дон экинлари майдонларининг ажратилиши қийин бўлган бегона ўтлар билан ифлосланиш даражаси бегона ўтлар поялари (4-фракция) сонининг умумий ривожланган поялар сони ҳамда ажратилиши қийин бўлган бегона ўтлар поялари сонига (1, 2 ва 4-фракциялар йиғиндисига) нисбати бўйича аниқланади.

Бошоқли дон экинлари майдонларининг ажратилиши қийин бўлган маданий ўсимликлар билан ифлосланиш даражаси ҳам шундай тартибда аниқланади.

50. 6, 7, 8 ва 9-фракциялардаги поялар сони дона ҳисобида ёзиб қўйилади.

51. Апробация натижалари асосида бошоқли дон экинларининг ҳар бир уруғлик майдони учун алоҳида апробация далолатномаси расмийлаштирилади.

52. Бошоқли дон экинларининг оригинал ва элита уруғлик майдонлари учун ушбу Низомга 5-иловага мувофиқ шаклда апробация далолатномаси тузилади.

53. Бошоқли дон экинларининг биринчи ва кейинги авлодлари экилган уруғлик майдонлари учун ушбу Низомга 7-иловага мувофиқ шаклда апробация далолатномаси тузилади.

54. Бошоқли дон экинларининг уруғлик майдонлари апробация натижаларига кўра уруғлик учун "яроқсиз" деб топилганда ушбу Низомга 8-иловага мувофиқ шаклда апробация далолатномаси тузилади.

55. Апробация далолатномалари тўрт нусхада тузилади. Унинг биринчи нусхаси уруғлик етиштирувчи субъектга, иккинчи нусхаси Марказнинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармаларига, учинчи нусхаси туман қишлоқ хўжалиги бўлимига, тўртинчи нусхаси уруғлик тайёрловчи субъектга берилади.

56. Агар апробация натижасига кўра бошоқли дон экинларининг оригинал ва элита уруғлик майдонлари навдорлиги ёки бошқа кўрсаткичлари нав тавсифномасидаги кўрсаткичларга мувофиқ бўлмаса, навдорлик кўрсаткичлари мувофиқ келадиган кейинги авлод сифатида баҳоланади. Агар навдорлик кўрсаткичлари 1-жадвалда кўрсатилган кўрсаткичлардан ҳам паст бўлса, экин майдони уруғлик учун "яроқсиз" деб топилади.

57. Буғдой, арпа ва сули экинларининг уруғлик майдонларда нав тозалиги 99,7 фоиз, чанг қоракуя билан зарарланиш даражаси 0,3 фоиз ва қаттиқ қоракуя билан зарарланиш даражаси 0,1 фоиздан юқори бўлмаслиги лозим.

Апробация боғламини таҳлил қилиш тартиби

58. Апробация боғлами қуйидагича таҳлил қилинади.

Мисол учун "Краснодарская-99" юмшоқ буғдой навидан олинган апробация боғлами таҳлил қилинганда қуйидагилар аниқланган:

- навнинг асосий поялари сони - 1 070 дона;

- бошқа тур ва навга мансуб поялари сони - 29 та, жумладан, Эритроспермум - 5 та, Ферругинеум - 6 та, Грекум - 9 та, қаттиқ буғдой - 9 та;

- қоракуя билан касалланган поялар сони - 12 та, жумладан, чанг қоракуя - 4 та, қаттиқ қоракуя - 8 та;

- ажратиб олиниши қийин бўлган маданий ўсимликлар поялари сони - 8 та, жумладан, арпа поялари - 8 та;

- ажратиб олиниши қийин бўлган бегона ўтлар сони - 3 та;

- буғдойнинг ривожланмаган поялари сони - 40 та;

Ушбу маълумотлар асосида уруғлик экин майдони аниқланади.

Нав тозалиги қуйидагича аниқланади:

1070 х 100 = 107000

нав тозалиги = --------------- = ------------ = 97,3%.

1070+29      1099

Изоҳ. 1 070 - навнинг асосий поялари сони, 100 - фоиз, 29 - бошқа тур ва навларга мансуб поялар сони.

Буғдой навининг ажратиб олиниши қийин бўлган маданий ўсимликлар билан ифлосланиш даражаси қуйидагича аниқланади:

8х100       800

нав тозалиги = --------------- = ------------ = 0,7%.

1070+29+8     1107

Изоҳ. 8 - маданий ўсимликлар пояси сони, 100 - фоиз, 1 070 - навнинг асосий поялари сони, 29 - бошқа тур ва навларга мансуб поялар сони, 8 - ажратиб олиниши қийин бўлган маданий ўсимликлар поялари сони.

Бошоқли дон экинларининг уруғлик майдонларининг чанг қоракуя билан зарарланиш даражаси қуйидагича аниқланади:

4х100       400

чанг қоракуя билан зарарланиш = ---------------- = ----------- = 0,4%

1070+29+4     1103

Изоҳ. 4 - қоракуя билан зарарланган поялар сони, 100 - фоиз, 1 070 - навнинг асосий поялари сони, 29 - бошқа тур ва навларга мансуб поялар сони.

Бошоқли дон экинлари уруғлик майдонларининг қаттиқ қоракуя билан зарарланиш даражаси ҳам худди шундай аниқланади.

Апробация натижалари асосида ҳар бир майдон учун алоҳида апробация далолатномаси расмийлаштирилади.

Бошоқли дон экинларининг оригинал ва элита уруғлик майдонлари учун мазкур Низомга 6-иловага мувофиқ шаклда апробация далолатномаси тузилади.

Бошоқли дон экинларининг биринчи ва кейинги авлод уруғлиги экилган майдонлар учун мазкур Низомга 7-иловага мувофиқ шаклда апробация далолатномаси тузилади.

Бошоқли дон экинлари майдонлари апробация натижаларига асосан уруғлик учун "яроқсиз" деб топилганда, ушбу Низомга 8-иловага мувофиқ шаклда апробация далолатномаси тузилади.

Агар апробация таҳлили натижасига кўра оригинал ва элита уруғлик майдонларининг навдорлиги 1-жадвалда белгиланган навдорлик кўрсаткичидан паст бўлса, мос равишда кейинги авлод сифатида баҳоланади.

59. Бошоқли дон экинларининг нав тозалиги меъёрлари

1-жадвал

60. Бошоқли дон экинлари уруғлигини етиштирувчи хўжаликлар бўйича апробация далолатномаларининг рақамлари туман апробация комиссияси томонидан белгиланади.

61. Чанг ва қаттиқ қоракуя билан зарарланган оригинал ва элита уруғлик майдонларидан уруғлик тайёрлаш қатъиян тақиқланади.

62. Бошоқли дон экинлари уруғлиги майдонлари қуйидаги ҳолларда уруғлик учун яроқсиз деб топилади:

нав тозалиги 95 фоиздан паст бўлганда;

чанг қоракуя билан зарарланиш даражаси 0,3 фоиз ва қаттиқ қоракуя билан зарарланиш даражаси 0,1 фоиздан юқори бўлганда;

ажратилиши қийин бўлган бегона ўтлар поялари билан ифлосланиш даражаси 2 фоиздан юқори бўлганда;

ажратилиши қийин бўлган маданий ўсимлик турлари билан ифлосланиш даражаси 3 фоиздан юқори бўлганда.

5-БОБ. УРУҒЛИККА ЭКИЛГАН САБЗАВОТ, КАРТОШКА

ВА ПОЛИЗ МАЙДОНЛАРИНИ АПРОБАЦИЯ

ҚИЛИШ ТАРТИБИ

63. Уруғлик учун экилган сабзавот, картошка ва полиз экинларининг навдорлик белгиларини аниқлаш дала апробацияси усулида олиб борилади.

Бунда икки йиллик экинлар ва редисканинг навдорлигини баҳолаш учун қўшимча равишда навдорлик кўрсаткичи текширилади.

64. Марказ ҳамда унинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармалари томонидан қишлоқ хўжалиги экинларининг уруғлик майдонларига баҳо бериш режаси, апробацияни ўтказиш, навдорликни текшириш муддатлари ва апробаторларнинг рўйхатлари тасдиқлаш учун Қишлоқ хўжалиги вазирлигига тақдим этилади.

65. Апробацияни ўтказиш Марказ ҳамда унинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармаларига юкланади.

66. Элита уруғлик майдонларида апробация ва экинларни гуллашдан олдинги кузатув ишлари элита уруғларини етиштиришга масъул бўлган мутахассис билан бирга жойларда ташкил этилган апробация комиссияси томонидан ўтказилади.

67. Уруғлик экин майдонларида апробация ва гуллашдан олдинги кузатув ишлари Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан ташкил этилган махсус ўқув курсларини тамомлаган агрономлар томонидан ўтказилади.

Нав оригинаторларига ҳамда илмий-тадқиқот ва олий таълим муассасаларида маълум экин тури бўйича мутахассис бўлган ходимларга апробация ўтказиш ҳуқуқи берилади.

Апробация курсларини ўтказиш ва махсус қўлланма билан таъминлаш Марказ ҳамда унинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармалари томонидан амалга оширилади.

Апробация комиссияси экинларни баҳолашга киришиши билан барча экинларда белгиланган муддатда апробация ва кузатув ишларини олиб бориш учун ўзининг йўналишлар бўйича календарь иш режасини тузади.

Йўналишлар бўйича календарь иш режасининг бир нусхаси бош апробаторга, иккинчи нусхаси Марказга ҳамда унинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармаларига тақдим этилади.

68. Апробация ва кузатув ишлари агроном апробатор томонидан уруғлик етиштирувчи субъектнинг уруғчилик учун масъул бўлган ходими иштирокида олиб борилади.

Уруғлик етиштирувчи субъект агроном апробаторга уруғчиликка тегишли зарур ҳужжатларни ва маълумотларни тақдим этади.

Марказ ҳамда унинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармалари агроном апробаторларни апробация, навларни текшириш, нав танлаш (кузги, баҳорги) ва уруғчиликка тегишли бошқа далолатномалар ҳамда босма иш қоғози (бланкаси) билан таъминлайди.

Апробация ва навларни текшириш бўйича тузилган далолатномалар уруғлик етиштирувчи субъектнинг уруғчилик учун масъул бўлган ходими ва апробация комиссияси томонидан имзоланади.

69. Ушбу Низомга кўра агроном апробатор уруғлик майдонларда нав текшириш ишларини ўтказишга ҳамда натижалари тўғрисида 3 нусхада далолатнома тузишга масъул ҳисобланади.

Далолатноманинг икки нусхаси уруғлик етиштирувчи субъектда, учинчи нусхаси Марказнинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармаларида сақланади.

70. Агроном апробатор уруғлик етиштирувчи субъектга уруғлик олинадиган ўсимлик ва мева намуналарининг, қишда сақланадиган ва баҳорда экиладиган илдизмева намуналарининг ҳар бир навига хос бўлган нусхаларини кўрсатади.

Шу билан бирга, агроном апробатор уруғлик етиштирувчи субъектнинг уруғчиликка масъул бўлган ходимига уруғчилик ҳужжатларини расмийлаштириш тартиби ва қоидалари бўйича тушунтириш беради.

Агроном апробатор томонидан кўрсатилган апробация ва нав текшириш далолатномаларидаги кўрсатмалар уруғлик етиштирувчи субъект томонидан бажарилиши мажбурий ҳисобланади.

71. Агар уруғлик етиштирувчи субъектнинг апробация ўтказиладиган уруғлик майдонлари бир неча пайкалларда жойлашган бщлиб, бир хил категорияли уруғликлар экилган бўлса, олинган намуналарнинг навдорлик фоизи умумлаштириб ўртача фоиз олинади. Масалан:

биринчи участка - майдони 5 гектар, навдорлиги 98 % х 5 = 490;

иккинчи участка - майдони 3 гектар, навдорлиги 97 % х 3 = 291;

учинчи участка - майдони 2 гектар, навдорлиги 99 % х 2 = 198.

Умумий чиққан сон (979) умумий майдонга бўлиниб (980:10), уруғлик учун экилган экин навининг навдорлик кўрсаткичи (97,8%) аниқланади.

72. Агар апробатор уруғлик етиштирувчи субъектнинг уруғлик экин майдонларида уруғчилик қоидалари бузилганлигини аниқласа, уни бартараф этиш чораларини кўриш бўйича кўрсатма беради ва бу ҳақида Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ёки вилоят қишлоқ хўжалиги бошқармасига хабар беради.

73. Уруғлик етиштирувчи субъектларнинг уруғлик майдонларида карантиндаги ва бошқа хавфли зараркунандалар, касалликлар ва бегона ўтлар аниқланса, уларни механик ва кимёвий воситалар ёрдамида бартараф этиш ишлари амалга оширилади. Апробация вақтида карантиндаги ва бошқа хавфли зараркунандалар, касалликлар ва бегона ўтлар мавжуд бўлган уруғлик майдонлари далолатномалар билан расмийлаштирилиб, апробация далолатномаларига тикиб қўйилади.

74. Агроном апробатор барча уруғлик етиштирувчи субъектлар бўйича уруғлик экин майдонларини апробациядан ўтказиш давридаги ёзма маълумотларни хронологик тартиб билан олиб боради ҳамда далолатномалар бериш муддатини белгилаб қўяди.

75. Агроинспекция ходими агроном апробатор олиб борган ишларни жойларда ҳар бир экин нави ва тури бўйича танлаб апробация далолатномаларини текширади, аниқланган камчиликларни тузатади ва ҳужжатларни тасдиқлайди.

Агар агроном апробатор уруғлик экин майдонларини апробациядан ўтказиш пайтида камчиликларга йўл қўйган бўлса, тузилган далолатномалар яроқсизга чиқарилиши ва у апробация ўтказишдан четлатилиши ҳамда такрорий апробация ўтказиш вазифаси бошқа апробаторга юклатилиши мумкин.

Агроинспекция ходими бу ҳақида Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ёки вилоят қишлоқ хўжалиги бошқармасига хабар бериши зарур.

76. Туман апробация комиссияси томонидан тузилган апробация далолатномалари умумлаштириш учун Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ва вилоят қишлоқ хўжалиги бошқармалари томонидан ташкил қилинган ҳудудий апробация комиссияларига топширилади.

77. Марказ ҳамда унинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармалари бош апробаторлар билан биргаликда апробация бўйича якуний ҳисоботни тайёрлайди.

Навни тозалаш ва уруғлик танлаш тартиби

78. Навни бегона нав аралашмасидан ва зарарланган ўсимликлардан тозалаш ишлари бир йиллик, икки йиллик ва кўп йиллик уруғлик экинларнинг бутун ўсув даврида (апробацияга қадар ва апробациядан кейин ҳам) олиб борилади.

79. Бир йиллик сабзавот, картошка ва полиз экинларида нав танлаш ишлари апробациядан сўнг мева ва ўсимликларни йиғиш, қайта ишлаш ва уруғларни янчиш пайтида ўтказилади. Икки йиллик экинларда нав танлаш ишлари апробациядан сўнг йиғиш ва қишга сақлашга қўйиш, редиска учун илдизмеваларни кўчириб экиш пайтида амалга оширилади.

80. Келгусида навларнинг навдорлик хусусиятларини яхшилаб бориш мақсадида баҳорги экишдан аввал касаллик ва совуқдан зарарланган икки йиллик экинларнинг яроқсизларини ажратиб ташлаш учун баҳорги танлаш ишлари ўтказилади.

81. Барча экин навларида тозалаш ишларини олиб бориш (апробациядан илгари ёки кейин) ва оналик уруғликларини танлаш пайтида далолатномалар тузилади ва далолатномаларда навни тозалаш вақти, танлаш, ўсимликлар ҳолати, юлинган бегона навлар миқдори кўрсатилади.

82. Агар бир йиллик экинларда нав тозалаш ишлари ва икки йиллик экинларда оналик уруғликларини кузги танлаш ишлари ўтказилмаган бўлса, апробацияда аниқланган навдорлик кўрсаткичи бир категорияга пасайтирилади. Бундай пайтда назоратчи апробация далолатномасига тегишли тузатиш киритади.

Уруғлик билан бериладиган гувоҳномага "Нав тозалаш ишлари олиб борилмаганлиги учун навдорлик кўрсаткичи бир категорияга пасайтирилди" деган сўз ёзиб қўйилади.

Редиска, пиёз, пастернак, петрушка, сельдерей экинларида кўчириб олиш асосида етиштирилган уруғликлар бир репродукция ва бир категорияга мансуб навдор уруғликлардан фойдаланган ҳолда тайёрланган бўлса, ушбу экинларда апробация пайтида аниқланган навдорлик кўрсаткичлари пасайтирилмайди.

Уруғликка экилган майдонларини гуллашдан олдинги

кузатиш тартиби

83. Карам, илдизмевалилар, пиёз ва бошқа қолган икки йиллик экинлар ва редискада гуллашдан олдин кузатиш ишларини олиб бориш учун қуйидагиларни аниқлаш назарда тутилади:

а) навлараро масофанинг сақланиши;

б) агротехник тадбирларнинг бажарилиши (экиш муддати ва схемаси, бегона ўтларга қарши кураш ва бошқалар);

в) ҳақиқий майдон ва уруғликнинг ҳолати;

г) уруғлик экин майдони атрофида ушбу экин билан чангланиши мумкин бўлган битта оилага мансуб ўсимликлар, бегона ўтлар бўлмаслигига эътибор қаратиш;

д) уруғликларнинг зараркунандалар, касалликлар ва бегона ўтлар билан зарарланиш даражаси.

Агар уруғлик майдоннинг ҳолати талаб даражасида бўлмаса, уруғлик яроқсизга чиқарилади.

Уруғликка экилган майдонларда иҳота оралиқ масофа

84. Бир-бири билан осон чангланувчи нав ва ўсимликлар ўзаро чангланиб қолмаслиги учун уларнинг иҳота оралиқ масофаси 9-иловага мувофиқ белгиланади.

Қовоқ ва полиз экинларининг ҳар хил ботаник турлари бўйича иҳота оралиқ масофаси очиқ майдонда 50 метр ва ёпиқ майдонда 20 метр бўлади.

Экин навининг элита билан биринчи авлоди экилган майдонлар орасида ихота оралиқ масофаси сақланмайди.

85. Навлараро ихота оралиқ масофаси сақланмаса, экин навларининг апробацияда аниқланган навдорлик кўрсаткичи бир категорияга пасайтирилади. Бундай пайтда назоратчи апробация далолатномасига тегишли тузатиш киритади.

Уруғлик билан бериладиган гувоҳномага "Иҳота оралиқ масофаси сақланмаганлиги учун навдорлик кўрсаткичи бир категорияга пасайтирилди" деган сўз ёзиб қўйилади.

Апробация ўтказиш усули

86. Апробацияга киришишдан аввал экилган экин навлари уруғликларининг сифатини тавсифлайдиган (аттестат ёки уруғлик гувоҳномаси ва нав тозалаш далолатномаси) ҳужжатлар текширилади.

Апробация пайтида нав тозалаш ишлари ўтказилганлиги, навлараро иҳота оралиқ масофаcига риоя қилинганлиги, ҳақиқий уруғлик майдони ва кутилаётган ҳосил аниқланади ҳамда олиб борилган барча агротехник тадбирларнинг бажарилишига ва уруғлик майдон ҳолатига баҳо берилади. Агар уруғлик майдон "ёмон" баҳо олса, яроқсизга чиқарилади.

Экинлар навларининг навдорлик кўрсаткичи ушбу апробация усули орқали аниқланади, оналик уруғлик ўсимликларини танлаш ва сақлаш омборхоналарини тайёрлаш бўйича йўл-йўриқ берилади.

87. Апробация қуйидаги муддатларда ўтказилади:

а) оқ бош карам, гул карам, брокколи - карам бошлари тўлиқ ўрай бошлаганда (кўз билан кўриб, қўл билан ушлаб кўрилади);

б) лавлаги, сабзи, шолғом, турп, редиска, петрушка, сельдерей - тўлиқ техник пишган даврда;

в) пиёз ва саримсоқ - тўлиқ етилиб, пиёз устидаги қобиқлари қуриганда;

г) бодринг - ёппасига мевалари етилиб, қисман уруғликлар пайдо бўлганда;

д) помидор, бақлажон, ширин ва аччиқ қалампир - мевалари 50 фоиз пишиб етилганда;

е) тарвуз, қовун, қовоқ - мева этлари ва уруғлари тўлиқ биологик пишиб етилганда;

ж) қовоқча, патиссон - техник пишган ва уруғлик мевалари пайдо бўлганда;

з) укроп - техник пишган ва марказий уруғ бандларида уруғлар етилганда.

88. Апробация пайтида олинган ўсимлик намуналари икки гуруҳга ажратилади.

Биринчи гуруҳга экин навига хос бўлган белгиларга эга ва соғлом ривожланган ўсимликлар киради. Биринчи гуруҳга илдизмевалилар, бош карамлари ёрилган ҳамда касалликлар ва зараркунандалар билан зарарланган, лекин асосий нав белгилари сақланган ўсимликлар ҳам киради.

Иккинчи гуруҳга экин навига хос бўлган асосий белгиларни йўқотган, шу жумладан, айниган, ёрилган, гуллаб кетган, касалликлар ва зараркунандалар билан кучли зарарланган ҳамда етилмаган (асосий нав белгиларини ажратиш қийин бўлган майда ўсимлик мевалари) ўсимлик ва мевалар киради.

Экин навининг навдорлик кўрсаткичини аниқлашда фақат биринчи гуруҳга кирган ўсимликлар инобатга олинади. Шунга қараб ўсимликларнинг навдорлик кўрсаткичи ва бегона навлар аралашмаси аниқланади.

Бунда иккинчи гуруҳга кирган ўсимликларнинг умумий сони ва фоизи ҳам кўрсатилади.

89. Апробация қилиш учун намуна олиш ва ўсимликлар сони ушбу низомга 10-иловага мувофиқ амалга оширилади

90. Экин навининг белгилари қуйидаги тартибда таҳлил қилинади:

а) ош лавлаги, шолғом, турп, пиёз ва бошқа илдизмевалилар ердан суғуриб олиниб, жойларда гуруҳларга ажратилади;

б) карам, помидор, бодринг, қалампир, бақлажон, полиз маҳсулотлари, қовоқча, патиссон, шовул, швит, шпинат, салат ва бошқа кўкат экинлар ерда турган пайтда таҳлил қилинади.

Текширишга тегишли бўлган экин навлари намуналарининг сони бутун майдонда баравар тақсимланиши керак.

Агроном апробатор намуналарни далада бир-биридан оралиқ масофалари баравар бўлган ҳолда поғоналаб диагонал бўйлаб апробациядан ўтказади.

91. Биринчи гуруҳга тегишли ўсимликларнинг апробация натижаларида кўрсаткичлар умумий сон ва фоиз ҳисобида келтирилади ҳамда экин навининг навдорлик кўрсаткичи ва бегона навлар аралашмаси кўрсатилади.

92. Тарвуз ва қовун навларининг навдорлик кўрсаткичларини аниқлашда ҳар 10 та мевадан биттаси кесиб кўрилади ҳамда мева эти, ранги ва уруғлари таҳлил қилинади.

Ош лавлаги навларининг навдорлик кўрсаткичларини аниқлашда ҳар бир олинган намунанинг 50 фоиз илдизмевалари кесиб кўрилади ҳамда ҳалқа ва ранглари назардан ўтказилади.

Уруғлик майдонларда касаллик, зараркунандалар ва бегона

ўтларнинг фоизларини ҳисоблаш тартиби

93. Уруғлик учун экилган сабзавот, картошка ва полиз экинларининг зараркунандалар, касаллик ва бегона ўтлар билан зарарланганлигини аниқлаш ва тавсифлаш уруғлик апробациясининг асосий вазифаларидан бири ҳисобланади.

Ўсимликларнинг зарарланганлиги ҳақидаги маълумотлар ва уларга қарши курашиш ҳақидаги чора-тадбирлар далолатномаларда кўрсатилади. Экинларнинг зараркунандалар ва касалликлар билан зарарланиши фоиз ҳисобида ёзилади.

94. Уруғ ва уруғликларни йиғишдан илгари апробация, навдор экинларни гуллашдан олдинги кузатиш ишлари, ҳосилни йиғишдан илгари текшириш вақтида аниқланган касаллик ва зараркунандалар уч гуруҳга бўлинади:

Биринчи гуруҳга уруғлик билан ўтадиган карантиндаги зараркунандалар, касалликлар ва бегона ўтлар киради.

Бундай зараркунандалар, касалликлар ва бегона ўтлар аниқланганда, зудлик билан Марказнинг Қорақалпоғистон Республикаси ёки вилоят бошқармасига ва Ўсимликлар карантини ва ҳимояси агентлиги ва унинг ҳудудий бўлимларига хабар берилади ҳамда зарарланган ўсимликлардан олинган намуналар карантин лабораториясига юборилади.

Иккинчи гуруҳга уруғлик билан ўтадиган ўсимлик касалликлари киради. Жумладан:

карамда томир бактериози билан зарарланиш даражаси кўпи билан 3-10 фоиз бўлса, алътернариоз билан 10-30 фоиз, фомоз билан 30-15 фоиз, сохта ун шудринг касалликлари билан 10- 15 фоиз;

сабзида фомоз билан 5-10 фоиз, алътернариоз билан 5-10 фоиз, бактериоз билан 10-15 фоиз;

лавлагида сохта ун шудринг билан 5-15 фоиз;

помидорда рак бактерияси билан 5-10 фоиз, бактериал доғланиш билан 10-15 фоиз, вирус касалликлари билан 5-10 фоиз;

бақлажонда мева чириш билан 5-10 фоиз;

бодринг ва қовунда бактериоз билан 5-10 фоиз зарарланиш даражаси кузатилса, иккинчи гуруҳга ўтказилади.

Иккинчи гуруҳга кирувчи касалликлар билан зарарланиш даражаси юқорида келтирилган кўрсаткичлардан кўп бўлса, элита ва авлодли уруғлик майдонлари яроқсизга чиқарилади.

Учинчи гуруҳга кирувчи касалликлар билан зарарланган уруғлик майдонлари яроқсизга чиқарилмайди, лекин нав тозалаш ишлари сифатли олиб борилади ва зарарланиш фоизлари белгиланади. Бундай майдонлардан тайёрланган уруғларга кимёвий ва термик ишлов берилиб, сўнг экилади.

Бу гуруҳга қуйидаги касалликлар киради:

а) очиқ далада: карамда - фузариоз, кила;

лавлагида - фомоз;

пиёзда - сохта ун шудринг, олачипор, бўғин чириш;

қовоқда - олачипор, сўлиш.

б) иссиқхоналарда: бодрингда ун шудринг, сохта ун шудринг, оқ ғуборли чириш, сўлиш; помидор барглари қўнғир доғланиши, фитофтороз, оқ ва кулранг чириш, сўлиш.

Уруғликка экилган қишлоқ хўжалиги экинларини навдорлик сифат кўрсаткичлари бўйича уруғлик ҳисобидан чиқариш тартиби.

95. Қуйидаги сабабларга кўра экин навлари ва уруғликлар навдорликдан чиқарилади:

а) экин навларининг навдорлик сифати қабул қилинган стандарт талабларидан (O`zDst 2823-2014) паст бўлса;

б) апробация пайтида уруғлик майдонлар ҳолати "ёмон" баҳо олса;

в) касалликлар уруғ орқали ўтиши мумкин бўлган уруғлик майдонлари;

г) агроном апробатор талаби бўйича бир йиллик экинларда нав тозалаш ёки икки йиллик экинларда кузги танлаш ишлари ўтказилмаган бўлса;

д) экилган экин навларининг навдорлиги тўғрисида ҳужжатлари бўлмаса.

Агар экин навлари ёки уруғликлар навдорликдан чиқарилса, агроном апробатор дарҳол Марказ ҳамда унинг Қорақалпоғистон Республикаси ёки вилоятлар бошқармаларига хабар бериши керак.

Апробация натижаларини расмийлаштириш тартиби

96. Уруғлик майдонларда ўтказилган нав тозалаш ишлари нав тозалаш далолатномалари билан расмийлаштирилади (15-илова). Уруғлик экинларни навдорлик сифатларини тасдиқловчи асосий ҳужжат апробация далолатномаси ҳисобланади (14-илова). Апробация далолатномасига апробатор дафтари илова қилинади (13-илова).

97. Икки йиллик экинларда оналик уруғлик ўсимликларини кузги ва баҳорги танлаш ишлари иккита шаклдаги далолатнома ҳужжатлари билан расмийлаштирилади (14 ва 15-илова).

Экин навларининг элита уруғликлари учун аттестат (16-илова) ва авлодли уруғликлар учун уруғ гувоҳномаси берилади (17-илова).

Ёпиқ усулда уруғликка экилган сабзавот экинларини

апробация қилиш тартиби

98. Ёпиқ усулда уруғликка экилган сабзавот экинлари навларида нав тозалаш, апробация, гуллаш олдидан кузатиш ҳужжатларини расмийлаштириш ушбу Низомнинг 83, 87, 89, 90, 91, 93, 94, 96, 101, 102-бандларига ва 10, 11, 16, 17, 18, 19 -иловаларга мувофиқ олиб борилади.

99. Уруғликка экилган дурагай майдонларда, ота-оналик шаклларида апробация ўтказиш, гуллаш олдидан кузатиш ишларини олиб бориш нав оригинаторлари, селекционер олимлар, илмий-тадқиқот институтларининг мутахассислари ва Марказнинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармалари мутахассислари иштирокида олиб борилади.

100. Уруғлик майдонларда бегона нав аралашмалари ва касаллик билан зарарланган ўсимликлар кузатилганда нав тозалаш ишлари доимий равишда апробация давригача ва ундан кейин ҳам олиб борилади.

Бодрингнинг дурагай уруғини етиштиришда ота-оналик шаклларида 3-4 марта нав тозалаш ишлари ўтказилади.

Биринчи нав тозалаш ишлари бодринг ўсимлиги 5-6 та чинбарг чиқарган пайтда ва ундан кейин ҳам доимий равишда олиб борилади. Бунда навга хос бўлмаган белгилар кузатилган, касаллик билан зарарланган ва ривожланишдан орқада қолган ўсимликлар юлиб ташланади.

Уруғлик майдонларда нав тозалаш ишлари ўтказилгандан кейин "дурагай уруғни етиштиришда экинларни текшириш далолатномаси" тузилади (18-илова).

101. Сабзавот, картошка экинлари навларини ва дурагайларини иссиқхоналарда етиштириш пайтида қуйидаги навлараро иҳота оралиқ масофаси белгиланади:

а) иссиқхоналарда бодринг уруғи етиштиришда иҳота оралиқлари, ўзаро иссиқхоналар оралиғи ва очиқ ердаги экинлар учун иссиқхоналар туйнукларида сим тўрлар бўлмаса, оралиқ масофаси 500 метр этиб белгиланади. Агар иссиқхона туйнукларида сим тўрлар (асалари киришидан сақлаш учун) бўлса, оралиқ иҳота 50 метр белгиланади;

6) помидор, ширин қалампир, бақлажоннинг ўзаро навлари учун оралиқ камида 10 метр бўлади ёки иссиқхона ичида ҳар хил навлар экилса, нав оралари плёнкалар билан ажратилади.

102. Сабзавот экинларида апробация қуйидаги даврларда ўтказилади:

а) бодрингда - ўсимликлар ёппасига мева туккан вақтда ва айрим уруғликлар пайдо бўлган вақтда;

б) помидор, ширин қалампир, бақлажон ўсимликларида 90 фоиз мевалар етилиб пишган вақтда.

103. Экин навининг навдорлик кўрсаткичлари ўсимликлардан намуналар олиш йўли билан таҳлил қилинади.

Иссиқхоналарда апробация ўтказиш учун ўсимликлардан иссиқхонага диагонал бўйлаб ва поғоналаб намуналар олинади.

Бодринг, помидор, ширин қалампир, бақлажон экинлари етиштириладиган ҳар 1 000 кв.метр иссиқхонадан 200 та (4 намуна 50 та ўсимликдан), бундан катта майдонларда ҳар бир 200 кв.метрдан учун 20 тадан ўсимлик намунаси олинади.

Экиннинг дурагай уруғини етиштиришда ота-оналик шакллари алоҳида апробация қилинади.

Апробация далолатномасини расмийлаштириш пайтида экиннинг дурагай уруғини етиштириш усули қайд қилинади (асалари билан чанглаш, қўлда чанглаш, кастрация ёки кастрациясиз).

104. Ушбу Низомнинг 103-бандида кўрсатилган ҳолатларда иссиқхоналардаги уруғлик майдонлари яроқсизга чиқарилади.

Бундан ташқари, апробация пайтида экинларда касалликлар миқдори қуйидаги кўрсаткичлардан ошиб кетса, яроқсизга чиқарилади:

бодрингда:

мозаика - 5-10 фоиз;

бактериоз - 5-10 фоиз;

помидорда:

вирусли касалликлар (мозаика, стрик) - 5 фоиз;

қора бактерияли доғланиш - 5-10 фоиз;

бактерияли рак - 10 фоиз;

поя чиришига йўл қўйилмайди.

105. Ёпиқ майдонларда етиштирилган экин дурагайлари уруғларига дурагай уруғлик гувоҳномаси берилади (19-илова).

Апробация ўтказилишини назорат қилиш тартиби

106. Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш инспекцияси ва унинг ҳудудий бошқармалари (туман бўлимлари) мутахассислари қуйидагиларни:

а) уруғлик етиштирувчи субъектларда навларнинг навдорлиги ва касалликлар билан зарарланганлигини аниқлаш учун намуналарнинг тўғри олинганлигини, шунингдек, апробация ўтказувчилар йўриқномалар ҳамда апробация далолатномалари, дала дафтарлари ва тегишли формалар билан таъминлаганлигини ҳамда ушбу ҳужжатларнинг тўғри расмийлаштирилишини;

б) апробацияни ўтказиш вақтида содир бўладиган барча мунозарали масалалар ҳал қилинишини;

в) қишлоқ хўжалиги экинлари уруғлик майдонларида нав тозалиги тўғри аниқланганлигини, уруғлик майдонлар дала гуруҳлари бўйича ажратилганлигини, камҳосил ва касалликлар билан зарарланган майдонлар яроқсиз деб топилганлигини, ҳосилдорлик, кутилаётган уруғликлар ҳажми тўғри аниқланганлигини;

г) ҳар қайси ҳудуд бўйича дала журналида ёзувлар ва апробация далолатномалари тўғри расмийлаштирилганлигини;

д) туман бўйича ўтказилган апробация маълумотларини ўз ичига олган далолатнома уч нусхада тузилишини ва унинг нусхалари туман қишлоқ хўжалиги бўлимига, Марказнинг Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бошқармаларига ҳамда уруғлик тайёрловчи субъектларга топширилганлигини;

е) уруғлик етиштирувчи субъектларнинг уруғлик учун етиштирилган ҳосилини териб олишга, нави, авлоди, дала гуруҳлари бўйича алоҳида топширишга тайёрлигини, шунингдек, уларнинг уруғлик топшириш учун тегишли юк хати (қизил йўлли шакл NЗХ-1) билан тўла таъминланганлигини;

ж) уруғлик тайёрлаш корхоналарида уруғликлар нави, авлоди, дала гуруҳлари ва тегишли сифат кўрсаткичлари бўйича алоҳида қабул қилиб олинишини, шунингдек, сақлашга зарур механизм (техникалар)нинг мавжудлиги ва майдончалар тайёрланганлигини назорат қилади.

з) қишлоқ хўжалиги экин майдонларида апробация тўғри ўтказилиши, уруғликларни ўриш-йиғиш, ташиш, жамғариш ҳамда ҳужжатлаштириш ишларида йўл қўйиладиган камчиликларни ўз вақтида бартараф этиш бўйича огоҳлантириш беради.

6-БОБ. ЯКУНЛОВЧИ ҚОИДАЛАР

107. Апробация комиссияларининг фаолияти Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш инспекцияси томонидан назорат қилинади.

108. Ушбу Низом талаблари бузилишида айбдор бўлган шахслар қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда жавоб берадилар.

Низомга

1-ИЛОВА

Уруғлик учун экилган майдонларда қишлоқ хўжалиги

экинларини апробация қилиш

СХЕМАСИ

Низомга

2-ИЛОВА

Уруғлик ғўза майдонларида апробация ўтказиш

ДАЛА ЖУРНАЛИ

    

Туман апробация комиссияси:

Низомга

3-ИЛОВА

АПРОБАЦИЯ ДАЛОЛАТНОМАСИ

Туман апробация комиссияси:

орқа томони

УРУҒЛИК ЕТИШТИРУВЧИ СУБЪЕКТИНИНГ

МАЖБУРИЯТЛАРИ

Низомга

4-ИЛОВА

АПРОБАЦИЯ НАТИЖАЛАРИ

Туман апробация комиссияси:

орқа томони

ДАЛА АПРОБАЦИЯСИ ТЎҒРИСИДАГИ БАРЧА

МАЪЛУМОТЛАРНИ ЎЗ ИЧИГА ОЛУВЧИ

ДАЛОЛАТНОМА

АПРОБАЦИЯ ЎТКАЗИЛГАН ЭКИНЛАР БЎЙИЧА

УМУМИЙ МАЪЛУМОТЛАР

Низомга

5-ИЛОВА

АПРОБАЦИЯ ТАҲЛИЛИ НАТИЖАЛАРИ БЎЙИЧА

ДАЛА ЖУРНАЛИ

Низомга

6-ИЛОВА

____-СОНЛИ АПРОБАЦИЯ ДАЛОЛАТНОМАСИ

орқа томони

Низомга

7-ИЛОВА

_____-СОНЛИ АПРОБАЦИЯ ДАЛОЛАТНОМАСИ

орқа томони

Низомга

8-ИЛОВА

Навдор ўсимлик далаларининг яроқсизлигини тасдиқлашнинг

______-СОНЛИ ДАЛОЛАТНОМАСИ

орқа томони

Низомга

9-ИЛОВА

Сабзавот, полиз экинлари уруғликларининг навдор

уруғ ва уруғликлар орасидаги иҳота

оралиқ масофаси

Изоҳ: а) хўраки тарвуз билан хашаки тарвуз экинлари иҳота оралиқлари, ширин қалампир билан аччиқ қалампир экинлари оралиқлари очиқ ерда 2000 м, ёпиқ ерда 1000 м;

б) ош лавлаги билан қанд ва хашаки лавлагилар иҳота оралиқлари очиқ ерда 10000 м, ёпиқ ерда 5000 м белгиланган.

Низомга

10-ИЛОВА

Апробация қилиш учун олинадиган намуна

ва ўсимликлар сони

Эслатма: майдон 20 га дан ошиқ бўлган ҳар 10 га майдондан қўшимча 50 тадан ўсимлик намунаси олинади.

Низомга

11-ИЛОВА

Сабзавот ва полиз экинлари уруғларининг

нав сифатлари

Низомга

12-ИЛОВА

Сабзавот ва полиз экинлари уруғларининг

сифат кўрсаткичлари

Низомга

13-ИЛОВА

АПРОБАТОР ДАФТАРИ

Апробация далолатномасига____сонли___________20__й.

________________________________________________________тумани

______________________________________________________қишлоғи

______________________________________________________хўжалиги

Экин тури____________нав_____________________________________

20___й "____"____________________.

Апробатор: _______________________________

Низомга

14-ИЛОВА

Уруғлик экинларнинг апробация

далолатномаси

_________сонли                                                 20____й "___"____________

_____________вилояти ___________тумани __________________________қишлоғи

_______________________________________________________________ хўжалиги

Экин тури_______________________нави____________________________________

Тоифаси________________ Репродукция____________________________________

Назоратчи_______________________________________________________________

Ўз уруғлари билан экилган ёки олинган______________________ Аттестатга мувофиқ N____20____й "___"__________ номи билан гувоҳномага____________ селекция N_______________________ репродукция_____________ҳосил йили 20___ навдорлиги____ фоиз, тоифаси________________________________ Апробатор_______________ хўжаликдаги уруғликка жавобгар шахс Уруғчиликни ривожлантириш марказининг вилоятдаги бошқармаси вакили иштирокида __________________ уруғлик экинлари тупида текширув ўтказиб, қуйидагиларни аниқланди:

1. Экин майдони______________________________________________________________________________га;

2. Ўтмишдош экинлар (тури)_____________________________________________________________________

3. Асосий берилган ўғитлар миқдори_____________________________________________________________

4. Экилган вақти уруғ ёки кўчат__________________________________________________________________

5. Экиш усули__________________________________________________________________________________

6. Экинларнинг бегона ўтлар билан ифлосланиши: кучли, ўртача, кам (кераксизи ўчирилсин), тақиқланган карантин ўтлар мавжудлиги__________________________________________________________________________

7. Экинлар хатоси: кучли, ўртача, кам (кераксизи ўчирилсин) ва уларнинг сабабалари_________________________________________________________________________________________

9. Парвариш ишлари___________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

10. Апробациягача берилган сув_________________________________________________________________

11. Апробация пайтидаги ривожланиш фазаси ____________________________________________________

12. Экинлар ҳолати: жуда яхши, яхши, қониқарли, ёмон (кераксизи ўчирилсин);

13. Хўжаликда уруғлик экинларнинг бегона навлар ва ўрилмай қолган ёввойи ўтлар билан чангланиб кетиш хавфи бўлган экинлар мавжудлиги____________________________________________________________________

Иҳота оралиғи_________________________________________________________________________________

Нав тозалаш вақтида бегона навларни йўқотиш___________________________________________________

14. Экинлар нобудгарчилиги _________га, сабаби__________________________________________________

15. Навдорликдан чиқарилди____га, сабаби_______________________________________________________

______________________________________________________________________________________________

16. Апробация ўтказиладиган майдон_______га

17. Мўлжалланган ҳосил 1 га ______________тонна

18. Таҳлил натижасида аниқланди:

Экинларнинг касаллик ва қишлоқ хўжалик зараркунандалари билан зарарланиши (номлари, касалланиш даражаси фоиз ҳисобида, карантин объектлар алоҳида кўрсатилсин)

19. Апробатор таклифи______________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

Имзолар: Апробатор _______________________________________________________________________

Хўжаликда уруғчиликка жавобгар шахс_______________________________________________________

Уруғчиликни ривожлантириш марказининг вилоятдаги бошқармаси вакили______________________

_________________________________________________________________________________

КАФОЛАТ МАЖБУРИЯТИ

Апробатор таклифини тўлиқ ва ўз вақтида бажараман (кўрсатилтан муддатда), навлар тоза сақланади ва уруғлар гувоҳномалар (аттестат) билан жўнатилади.

М.Ў.  Хўжалик раҳбари______________________________________________________________________

      Назоратчи____ __________________________________________________________________________

Низомга

15-ИЛОВА

УРУҒЧИЛИК МАЙДОНИДАГИ ЭКИНЛАРНИНГ

НАВ ТОЗАЛАШ ДАЛОЛАТНОМАСИ

_________________________________________________________________________________________вилояти

__________________________________________________________________________________________тумани

________________________________________________________________________________________хўжалиги

Экин тури_______________________Нав____________________________________________________________

Хўжаликда уруғликка жавобгар шахс_______________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

(исми, фамилияси, манзили)

Агроном______________________________________________________раҳбарлигида нав тозалаш ўтказилди.

Бунда____________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________аниқланди:

1. Уруғчилик участкаси майдони, иссиқхона_______________________________________________________га

2. Нав тозалик вақтида ўсимликнинг ривожланиш даври_____________________________________________

________________________________________________________________________________________________

3. нав тозалашда юлиб ташланди, жами ўсимлик __________________________________ дона, шу жумладан:

а) бегоналари (кўрсатилсин, қандай ва қанча ўсимлик)_______________________________________________

________________________________________________________________________________________________

б) касаллик ва зараркунандалар билан зарарланганлари (қандай ва нечта ўсимлик)_____________________

гулбанд чиқарган ўсимлик____________________________________________________________________дона

Имзолар:

Уруғчи-агроном (селекционер)___________________________________________________________________

Хўжаликда уруғчиликка жавобгар шахс___________________________________________________________

Текширувни ўтказган назоратчи мулохазаси_______________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________

Назоратчи _____________________________________________________________________________________

Низомга

16-ИЛОВА

ЭЛИТА (ОРИГИНАЛ) УРУҒЛАРГА

АТТЕСТАТ

20____й. "____" __________________________________________________________________________________

1. ______________________________________________________________________________________________

(ташкилот номи)

2. ______________________________________________________________________________ вилояти, тумани

3. Алоқа манзили ________________________________________________________________________________

4. Элита уруғ қаерда етиштирилган________________________________________________________________

(вилояти, тумани)

Экин тури_______________________________________________________________________________________

5. Нав_______________________ селекция сони_______________________________________________________

муаллиф (исми, фамилияси) _______________________________________________________________________

6. Ҳосил йили ___________________________________________________________________________________

7. Элита етиштириш учун уруғлик материални қаердан ва қачон олган

________________________________________________________________________________________________

8. Нав тозалиги _________________________________________________________________________________

9. Бегона ўсимликлар таркиби (номи ва фоиз) ______________________________________________________

10. Апробация, нав тозалаш, танлаш ва уруғликларни текшириш далолатномаларига биноан экинларнинг касалликлар, зараркунандалар билан зарарланиши __________________________________________________

11. Экинларнинг бегона карантин ўтлар (номлари) билан ифлосланиши (апробация ва уруғликларнинг далолатномасига мувофиқ) ________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

12. Бошқа карантин объектлари билан зарарланиши__________________________________________________

13. Нав тозалиги, ифлосланиши, касаллик ва зараркунандалар билан зарарланиши ҳужжатларда келтирилган маълумотларга мувофиқ берилди:

      нав тозалаш далолатномаси _________сонли 20___й. __________

      нав тозалаш далолатномаси__________сонли 20___й. __________

      нав тозалаш далолатномаси_________сонли 20___й. __________

      апробация  далолатномаси__________сонли 20___й. __________

Уруғлик ўсимликларни кузда танлаш далолатномаси 20__й. ______ сонли ________

Уруғлик экинларни баҳорда танлаш далолатномаси 20____й. ____________ сонли______

Гуллаш олдидан уруғлик экинларни навини текшириш далолатномаси 20__й ____ сонли

_________________________________________________________________________________________________

КАФОЛАТ

_______________________________________ ушбу нав уруғни элита деб кафолат бераман.

                             (корхона номи)

Уруғ карантин бўлган зараркунанда, касаллик ва бегона ўт уруғлари билан зарарланмаган.

М.Ў.                   Ташкилот раҳбари__________________________________

                            Уруғчи_____________________________________________

14. Ташкилот номи ________________________________________________________________________ вилояти

15. Алоқа манзили _________________________________________________________________________________

16. Кондицияли уруғларнинг сифати ҳакида__________________Давлат уруғлик назорати томонидан гувоҳнома маълумотлари____сонли 20___й. _________ да берилди.

Уруғлар ҳақида қўшимча маълумотлар_____________________________________________________________

а) 1000 уруғ оғирлиги (г)___________________________________________________________________________

17. Уруғлик унувчанлиги қобилияти тугайди" 20___й. "_____"_____________________

18. Тўп сони__________оғирлиги____________жой____________________________________________________

19. Элита уруғларнинг тайинланган тўпи___________манзилига жўнатилди (хўжалик, ташкилот)

_________________сонли______________________________________ хужжат бўйича

_________________________________________________________________________________________________

(темир йўл ёки омборхона юкхати)

КАФОЛАТ

___________________ташкилот, жўнатилаётган уруғни кафолатлайди

а) Уруғлик, материал, қабул вақтида омборга киритишда сақлашда ва жўнатиш вақтида бегона нав ёки экинлар билан аралашмаган;

б) Ушбу тўп уруғга ўша навнинг сифати паст уруғлар билан аралашмаган;

в) уруғлар кана бити билан зарарланмаган.

Имзолар: Ташкилот раҳбари______________

Агроном_______________________

Омборчи ______________________

Низомга

17-ИЛОВА

ДУРАГАЙ УРУҒЛАР УЧУН ГУВОҲНОМА

20___й ___сонли  "_____"__________________________________________________________________________

1. Ташкилот номи________________________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________________ вилояти, тумани

3. Алоқа манзили________________________________________________________________________________

4. Уруғ етиштириш жойи________________________________________________________________________

(хўжалик. туман, вилоят)

5. Экин тури____________________________________________________________________________________

6. Дурагай______________________________________________________________________________________

7. Репродукция ва уруғ чанглаш усули_____________________________________________________________

                    (асалари, кастрациялик ёки кастрациясиз)

_______________________________________________________________________________________________

Гувоҳнома (аттестат) _________сонли оналик 20___й "________"__________________________________

8. Ҳосил йили___________________________________________________________________________________

9. Қаерда ва қачон оналик-оталик уруғлар олинган _________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________

Бошланғич уруғ қаерда етиштирилган ____________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

(хўжалик, вилоят, туман)

Гувоҳнома (аттестат)_________сонли оналик 20___й "___"___________________

Гувоҳнома (аттестат)_________сонли оталик 20___й "___"___________________

Оналик шакли

10. Нав тозалиги__________________________________________________________________________________

11.Тоифаси_______________________________________________________________________________________

(сўз билан)

12. Бегона навлар таркиби__________________________________________________________________________

(номи ва фоиз)

13. Экинларнинг касалланиши ва зарарланиши________________________________________________________

14. Экинларнинг бегона ўтлар билан зарарланиши_____________________________________________________

Оталик шакли

15. Нав тозалиги, фоиз ҳисобида_____________________________________________________________________

16. Тоифаси________________________________________________________________________________________

(сўз билан)

17. Бегона навлар таркиби__________________________________________________________________________

(номи ва фоиз)

18. Экинларнинг касалланиши ва зарарланиши________________________________________________________

19. Экинларнинг карантин ўтлар билан зарарланиши__________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________

(номлари)

20. Экинларнинг ҳужжатлари кўрсаткичларига асосан навдорлик тозалиги, касаллик ва зараркунандалар билан зарарланиши хақида маълумотлар:

Апробация____________________сонли 20____й ________________________________

Нав тозалаш далолатномаси______сонли 20___й _______________________________

Нав тозалаш далолатномаси______сонли 20___й _______________________________

Нав тозалаш далолатномаси_______сонли 20___й ______________________________

Дурагай уруғ етиштиришда экинларни текшириш далолатномаси ____сонли 20________й _________________

Уруғларни йиғишдан илгари текширишда зараркунанда, касаллик ва карантин ўтлар билан

зарарланиши ҳақидаги далолатнома_____сонли 20__й _________________________________________________

21. Кондицияли уруғларнинг сифати ҳақида___________________________________________________________

Давлат уруғлик назорати томонидан гувоҳнома маълумотлари ___сонли 20___йилда берилди.

Уруғлар ҳақида қўшимча маълумотлар________________________________________________________________

1000 дона уруғ оғирлиги (гр)__________________________________________________________________________

Уруғлар ким томонидан ва қачон зарарсизлантирилган_________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________

22. Уруғ унувчанлик қобилияти тўғрисидаги маълумот 20____йил "_____"___________гача амал қилади.

23. Уруғларни__________сонли тўпи ҳужжати билан манзилга жўнатилди_________________________________

___________________________________________________________________________________________________

(темир йўл ёки омборхона юкхати)

КАФОЛАТ

Ташкилот, жўнатилаётган тўпни кафолатлайди:

а) уруғлик материал қабул вақтида, омборга киритишда, сақлашда ва жўнатиш вақтида бегона нав ёки экинлар уруғи билан аралашмаган;

б) ушбу тўп уруғга ўша навнинг сифати паст уруғлари аралашмаган;

в) уруғлар кана бити билан зарарланмаган.

Имзолар:             Ташкилот раҳбари______________________

                              Уруғчи агроном________________________

                               Омборчи______________________________

Низомга

18-ИЛОВА

ДУРАГАЙ УРУҒЛАР ЕТИШТИРИШДА ЭКИНЛАРНИ

ТЕКШИРИШ ДАЛОЛАТНОМАСИ

______сонли                                                                                            20___й "___"____________

_____________________вилояти______________________________________________________________________

____________тумани________________________________________________________________________________

Қишлоқ кенгаши ___________________________________________________________________________________

________________________________________________________хўжалиги__________________________________

Апробатор___________________хўжаликдаги уруғчиликка жавобгар шахс ва Уруғчиликни ривожлантириш марказининг вилоят бошқармаси вакили_____________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________

(фамилияси, исми, отасининг исми)

иштирокида дурагай уруғ ишлаб чиқариш экинларида текшириш ўтказилди. Текширишда аниқланди:

1. Дурагай номи___________________________________________________________________________________

2. Экин жойи: дала___________ иссиқхона____________________________________________________________

3. Текшириладиган экинлар майдони________________________________________________________________

4. Қандай уруғлар билан экилган ___________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

(агар уруғлар бошқа хўжаликда етиштирилган бўлса, уруғ олинган ташкилот

номлари билан оналик ва оталик шакли уруғлари кўрсатилсин)

5. Экилган уруғликларнинг навдорлик ҳужжатларини кунлари, сонлари, номлари:

оналик шакллари_________________________________________________________________________________

оталик шакллари_________________________________________________________________________________

6. Агар ўз ҳосили уруғидан экилган бўлса, у вақтда, қачон, кимдан кўпайтириш учун биринчи уруғ олинган:

     оналик шакллари_______________________________________________________________________________

     оталик шакллари_______________________________________________________________________________

7. Экилган ота-оналик шакли уруғларнинг нав сифатлари:

8. Экинларнинг бошқа навлардан оралиқ иҳотаси____________________________________________________

9. Экинларнинг бегона ўтлар билан ифлосланиш, кўз билан чамалаб (кучли, ўртача, кам)

_________________________________________________________________________________________________

10. Текшириш натижаси___________________________________________________________________________

Биринчи текшириш (куни, ой) _____________________________________________________________________

Тозалаш вақтида қолдириб юборилган оталик ва оралиқ тур ўсимликлар, ___________ фоиз

11. Уруғларни чанглаш усули______________________________________________________________________

(асалари, қўл билан кастрация қилинган ёки кастрациясиз)

________________________________________________________________________________________________

12. Апробатор таклифи___________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________

Апробатор______________________________________________________________________________________

Хўжаликда уруғчиликка жавобгар шахс_____________________________________________________________

Уруғчиликни ривожлантириш марказининг вилоят бошқарма вакили__________________________________

_________________________________________________________________________________________________

Ишнинг тўғрилигини текширди____________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

Назоратчи_______________________________________________________________________________________

20___й "___"____________

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2021 йил 13 октябрь