Ўзбекистон Республикаси Президентининг 20.10.2022 й. ПҚ-407-сон "Ўзбек имо-ишора тили ва Брайль алифбосини ривожлантириш бўйича қўшимча чора-тадбирлари тўғрисида"ги Қарори

Функция недоступна

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ПРЕЗИДЕНТИНИНГ

ҚАРОРИ

20.10.2022 й.

N ПҚ-407

ЎЗБЕК ИМО-ИШОРА ТИЛИ ВА БРАЙЛЬ

АЛИФБОСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ БЎЙИЧА

ҚЎШИМЧА ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ ТЎҒРИСИДА

Кўриш, эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахсларнинг саводхонлигини ошириш, ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, уларга кўрсатиладиган таълим хизматлари сифатини яхшилаш ҳамда Ўзбекистон Республикасининг "Ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари тўғрисида"ги Қонуни ижросини таъминлаш мақсадида:

1. Ўзбекимо-ишора тили ва Брайль алифбосини ривожлантиришнинг асосий йўналишлари этиб қуйидагилар белгилансин:

ўзбек имо-ишора тилини янада ривожлантириш ва унинг ҳуқуқий мақомини ошириш бўйича комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш, ундан мулоқот воситаси сифатида фойдаланишни рағбатлантириб бориш;

ўзбек имо-ишора тили ва Брайль алифбосида ўқитиладиган таълим дастурларига қўйиладиган давлат талабларини такомиллаштириш;

ўзбек имо-ишора тили ва Брайль алифбосига ўқитишда замонавий ахборот технологиялар, инновацион воситалар ва усулларникенг қўллаш;

кўриш, эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахсларга телевизион дастурлар, фильмлар, театр ва бошқа маданий тадбирларнинг улар учун қулай форматларда бўлишини, шу жумладан сурдотаржима ёки субтитрлар билан намойиш этилишини таъминлаш;

кўриш, эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахсларнинг ижтимоий-меҳнат кўникмаларини ҳосил қилишига ва жамиятга уйғунлашувига кўмаклашиш.

2. Белгилансинки:

2023 йил 1 январдан бошлаб, талаблардан келиб чиққан ҳолда, умумий ўрта таълим муассасалари ҳамда "Ишга марҳамат" мономарказларида ўзбек имо-ишора тили ва Брайль алифбосини ўргатиш бўйича махсус ўқув курслари (кейинги ўринларда - махсус ўқув курслари) ташкил этилади;

махсус ўқув курсларида кўриш, эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахслар ҳамда ушбу тоифадаги вояга етмаган болаларнинг ота-оналари ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар - бепул, қолган шахслар - пуллик асосда ўқитилади;

махсус ўқув курсларида ўқиш истагини билдирган шахслар Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Ижтимоий ҳимоя миллий агентлигининг махсус ахборот платформасида онлайн рўйхатдан ўтади;

Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги тегишли йўналиш бўйича камида 8 нафар талабгордан иборат бўлган гуруҳ шакллангандан сўнг, тегишинча Халқ таълими вазирлиги ёки Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигига махсус ўқув курсларини ташкил этиш бўйича буюртма жойлаштиради;

махсус ўқув курслари якуни бўйича таълим олувчилар учун якуний назорат имтиҳонлари ташкил этилади. Бунда, якуний назорат имтиҳонларини қабул қилувчи комиссия таркибига мажбурий тарзда ҳудудий карлар ва кўзи ожизлар жамиятларидан вакиллар ҳамда ўзбек имо-ишора тили ва Брайль алифбоси бўйича малакали мутахассислар жалб этилади;

махсус ўқув курсини муваффақиятли тамомлаб, якуний назорат имтиҳонларини топширган таълим олувчиларга тегишли даражадаги давлат намунасидаги сертификат берилади;

махсус ўқув курсларини ташкил этиш Давлат бюджети маблағлари, талабгорларни пуллик асосда ўқитишдан тушадиган маблағлар, халқаро ва маҳаллий грантлар ҳамда қонунчилик ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобидан молиялаштирилади.

3. Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги (Н.Хусанов) Халқ таълими вазирлиги (Б.Саидов), Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги (А.Инаков), Ўзбекистон кўзи ожизлар жамияти ҳамда Ўзбекистон карлар жамияти билан биргаликда 2022 йил 1 декабрга қадар:

ўзбек имо-ишора тили ва Брайль алифбосини ўргатиш бўйича ўқув курсини ташкил этиш тартиби тўғрисидаги низомни ҳамда махсус ўқув курсларини тугатганлик ҳақидаги сертификат намунасини тасдиқласин;

махсус ўқув курсларини малакали педагог кадрлар билан таъминласин ва уларга методик жиҳатдан амалий ёрдам кўрсатсин;

илғор хорижий тажрибадан келиб чиқиб, махсус ўқув курсларининг машғулотлар режаси ва дастурларини ишлаб чиқсин ва тасдиқласин.

4. Шундай тартиб ўрнатилсинки, унга мувофиқ:

а) 2023 йил 1 январдан бошлаб:

давлат телеканалларида ҳафталик эфир вақтининг камида беш фоиз ҳажмидаги кўрсатувлар сурдотаржима, яширин субтитрлар ёки "югурувчи сатрлар" билан намойиш этилади;

давлат олий таълим муассасаларининг магистратура мутахассисликларига ҳамда олий таълимдан кейинги таълим ихтисосликларига ўқишга қабул қилишда кўриш, эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахслар томонидан хорижий тилни билиш бўйича миллий ёки унга тенглаштирилган халқаро сертификатни тақдим этиш талаб этилмайди;

олий таълим муассасаларига кириш имтиҳонларида қатнашаётган эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган абитуриентлар мажбурий тартибда сурдотаржимон хизматлари билан таъминланади;

б) 2024/2025 ўқув йилидан бошлаб кар ва заиф эшитувчи болалар учун ихтисослаштирилган таълим муассасаларинингўқитувчи лавозимига фақат дарс ўтиладиган имо-ишора тилини биладиган педагог кадрлар ишга қабул қилинади.

5. Ўзбек имо-ишора тилини ривожлантириш, шунингдек, эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахсларни янада қўллаб-қувватлаш мақсадида қуйидагилар:

а) Инновацион ривожланиш вазирлиги (И.Абдурахмонов), Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги (А.Тошкулов) ҳамда Халқ таълими вазирлиги (Б.Саидов) Ўзбекистон карлар жамияти, олий таълим муассасаларининг махсус педагогика йўналиши профессор-ўқитувчилари ва ихтисослаштирилган мактаб-интернатлар педагоглари билан ҳамкорликда:

2024 йил 1 январга қадар илғор хорижий тажрибага таянган ҳолда ўзбек имо-ишора тилининг илмий асосларини ва унинг лотин ёзувига асосланган дактиль алифбосини ишлаб чиқсин ҳамда ушбу ишларга оид илмий-тадқиқот лойиҳалари бўйича грантлар ажратиш учун танловлар ўтказилишини ташкиллаштирсин;

2024 йил 1 июнга қадар ўзбек имо-ишора тилининг лингвистик луғатини, ўзбек имо-ишора тилини ўргатиш бўйича ўқув-методик мажмуалар ва дарсликларни яратсин ҳамда уларнинг электрон ва қоғоз шаклидаги нусхаларини кенг жамоатчилик ўртасида оммалаштирсин;

2024 йил 1 сентябрга қадар ўзбек имо-ишора тилини ривожлантириш ва амалиётга киритиш бўйича дастурни ишлаб чиқсин ва белгиланган тартибда Вазирлар Маҳкамасига киритсин;

б) Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги (А.Тошкулов), Халқ таълими вазирлиги (Б.Саидов), Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги (И.Норкулов):

2023/2024 ўқув йили учун олий таълим муассасаларига ўқишга қабул қилишнинг давлат буюртмаси параметрларини шакллантиришда сурдопедагогика ва тифлопедагогика йўналишлари бўйича давлат гранти асосидаги қабул кўрсаткичларини 25 фоизга оширсин;

2023/2024 ўқув йилидан бошлаб сурдопедагогика ва тифлопедагогика йўналишлари бўйича таҳсил олаётган талабалар учун якуний имтиҳонларда имо-ишора тили ва Брайль алифбосини билиш бўйича мажбурий имтиҳонлар ўтказиш амалиётини жорий қилсин;

2024/2025 ўқув йилидан бошлаб босқичма-босқич олий таълим, малака ошириш ва қайта тайёрлаш муассасаларида махсус педагогика таълим йўналишларида таълим олаётганларга ўзбек имо-ишора тилини ўргатиш бўйича модулларни киритсин;

в) Халқ таълими вазирлиги (Б.Саидов):

2024 йил 1 сентябрдан бошлаб "Узлуксиз касбий таълим" махсус электрон платформасида Халқ таълими вазирлигига Давлат бюджетидан ажратилган маблағлар доирасида кар ва заиф эшитувчи болалар учун ихтисослаштирилган таълим муассасаларининг педагог кадрларига ўзбек имо-ишора тилини ўргатиш бўйича қисқа муддатли онлайн ўқув курсларини ташкил қилсин;

2024/2025 ўқув йилидан бошлаб босқичма-босқич лотин ёзувига асосланган ўзбек имо-ишора тилини кар ва заиф эшитувчи болалар учун ихтисослаштирилган таълим муассасаларининг ўқув жараёнига жорий этсин, умумтаълим фанлар бўйича дарсликларнинг имо-ишора тилига ўгирилган видео шаклини яратсин;

2024 йил 1 январга қадар малакали соҳа мутахассисларини жалб қилган ҳолда, кар ва заиф эшитувчи болалар учун ихтисослаштирилган таълим муассасаларида халқаро имо-ишора тилини ўргатиш ҳамда имо-ишора тилини ва Брайль алифбосини билиш даражасини сертификатлаш тизимини жорий қилиш масалаларини ўрганиб чиқсин ҳамда натижаси юзасидан тегишли таклифларни Вазирлар Маҳкамасига киритсин;

г) Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги, Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги ҳамда Ўзбекистон карлар жамияти билан биргаликда:

2023 йилдан бошлаб ҳар йили сентябрь ойида Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Ижтимоий ҳимоя миллий агентлигига Давлат бюджетидан ажратилган маблағлар ҳисобидан "Имо-ишора тили бўйича энг яхши таржимон" танловини ўтказсин ва танлов ғолибларини 1-ўрин учун - базавий ҳисоблаш миқдорининг 100 баравари, 2-ўрин учун - 65 баравари, 3-ўрин учун - 50 баравари миқдорига тенг бўлган пул мукофотлари билан рағбатлантирсин;

уч ой муддатда имо-ишора тили таржимонларининг иш вақтини меъёрлаштириш бўйича норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини ишлаб чиқсин. Бунда, лойиҳаларда таржимонларга ҳар 30 дақиқада танаффус бериш, 1 соатдан узоқ давом этадиган тадбирларга камида икки нафар таржимон жалб қилиш ва уларга тўлиқ иш ҳақи тўлашни назарда тутсин;

2023 йил 1 январга қадар фуқаролар учун имо-ишора тили асосларини мустақил ўрганиш бўйича видеокурслар яратсин ва уларни Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги ва Халқ таълими вазирлигининг расмий веб-сайтларида ҳамда ижтимоий тармоқларда жойлаштирсин;

д) Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги (А.Ходжаев) 2024 йил 1 сентябрга қадар ўзбек адабиёти намояндаларининг 50 та энг сара асарлари Брайль алифбосида чоп этилишини ва уларнинг аудио шакллари яратилишини ташкил қилсин;

е) Кинематография агентлиги (Ф.Абдухаликов) 2023 йил 1 июнга қадар камида 50 та миллий фильмни ва жаҳоннинг энг сара 50 та асарини субтитрлаштирсин, шунингдек, миллий кинотеатрларда субтитрлар билан намойиш этиладиган фильмлар сонини оширсин;

ж) Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги (Ш.Шерматов) эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахсларнинг видеомурожаатлар орқали мулоқот қилиш имкониятини кенгайтириш мақсадида телекоммуникация оператор ва провайдерлар билан ушбу шахслар учун имтиёзли тарифларни жорий қилиш юзасидан музокаралар олиб борсин.

6. Давлат бошқаруви органлари:

а) 2023 йил 1 январга қадар:

аҳолига хизмат кўрсатиш йўлга қўйилган бино ва иншоотларни ногиронлиги бўлган шахсларнинг ижтимоий-меҳнат кўникмаларини ҳосил қилишга ва жамиятга уйғунлашувига кўмаклашувчи воситалар (Брайль алифбосидаги маълумотлар акс эттирилган стендлар, видео ва фотосуратлар, маълумотларни бир вақтнинг ўзида текст кўринишида тақдим этадиган видео- ва аудиоматериаллар ҳамда бошқа воситалар) билан таъминласин;

тегишли бино ва иншоотларда ногиронлиги бўлган шахслар мустақил ҳаракатланиши учун қулай шароитларни яратсин;

ўз расмий веб-сайтларида ногиронлиги бўлган шахслар учун жойлаштирилган маълумотлар билан эркин танишиш ва хизматлардан фойдаланишга оид қўшимча имкониятлар яратсин;

б) 2023 йил 1 январдан бошлаб:

фавқулодда вазиятлар пайтида жамоатчиликка тақдим этиладиган маълумотлар сурдотаржимаси билан бирга берилишини йўлга қўйсин;

эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахсларга давлат хизматлардан эркин фойдаланиш имкониятлар яратиш мақсадида, заруратга қараб шартнома асосида сурдотаржимонлар ёки онлайн сурдотаржима хизматларини кўрсатувчи ташкилотларнинг жалб этилишини таъминласин.

7. Белгилансинки, мазкур қарорда назарда тутилган чора-тадбирларни молиялаштириш Ўзбекистон Республикасининг республика бюджетидан биринчи даражали бюджет маблағларини тақсимловчи сифатида тегишли вазирлик ва идораларга ажратиладиган маблағлар доирасида амалга оширилади.

Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги (А.Инаков) Халқ таълими вазирлиги (Б.Саидов), Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги (А.Тошкулов) ҳамда Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги (Л.Кудратов) билан биргаликда кўриш, эшитиш ва нутқида нуқсони бўлган шахсларни қўллаб-қувватлашга қаратилган лойиҳаларни амалга ошириш учун грант маблағларини жалб қилиш чораларини кўрсин.

8. Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда уч ой муддатда қонунчилик ҳужжатларига ушбу қарордан келиб чиқадиган ўзгартириш ва қўшимчалар тўғрисида Вазирлар Маҳкамасига таклифлар киритсин.

9. Мазкур қарорнинг ижросини самарали ташкил қилишга масъул ва шахсий жавобгар этиб Тиббий-ижтимоий хизматларни ривожлантириш агентлиги директори А.К. Инаков, халқ таълими вазири Б.О. Саидов, бандлик ва меҳнат муносабатлари вазири Н.Б. Хусанов ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши Раиси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимлари белгилансин.

Мазкур қарорнинг ижросини назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг ўринбосари Ж.А. Қўчқоров ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг маслаҳатчиси О.Қ. Абдурахманов зиммасига юклансин.

Ўзбекистон Республикаси Президенти                                  Ш. Мирзиёев

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2022 йил 21 октябрь