Дарё транспортини техник ишлатиш Қоидалари (ЎзР ВМ 11.09.2023 й. 462-сон қарорига 2-илова)

Функция недоступна

Вазирлар Маҳкамасининг

2023 йил 11 сентябрдаги

462-сон қарорига

2-ИЛОВА

Дарё транспортини техник ишлатиш

ҚОИДАЛАРИ

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

              

1. Мазкур Дарё транспортини техник ишлатиш қоидалари (кейинги ўринларда - Қоидалар) Ўзбекистон Республикасининг кема қатнайдиган ички сув йўлларида, табиий ва сунъий барпо этилган сув ҳавзаларида дарё транспорти воситаларидан (кейинги ўринларда - кема) фойдаланиш даврида сузиш хавфсизлигини таъминлаш, сувда инсон ҳаётини муҳофаза қилиш, атроф-муҳит ифлосланишининг олдини олиш ва юкларни ишончли ташишга қаратилган техник ишлатиш асосларини белгилайди.

2. Мазкур Қоидаларда қуйидаги асосий тушунчалардан фойдаланилади:

давлат назорат органларининг мансабдор шахслари - Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлигининг кемаларни, Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг кичик ҳажмли кемаларни назорат қилиш ваколати берилган мансабдор шахслари;

техник ишлатиш - кемалардан техник лойиҳа ҳужжатларига ёки ўрнатилган техник-иқтисодий кўрсаткичларга мувофиқ белгиланган вазифалари бўйича хавфсиз ва самарали фойдаланишни таъминлаш мақсадида уларни техник соз ҳолда сақлаш бўйича кема экипажи, корхона ва ташкилот ишчи-ходимлари томонидан амалга ошириладиган фаолият;

техник хизмат кўрсатиш - кемани, кема техник қурилмалари, корпус конструкциялари, механизмлари ва тизимларини (кейинги ўринларда кема қурилмалари ва механизмлари) техник соз ҳолда сақлаш ва улардан белгиланган техник ишлатиш кўрсаткичларига риоя этиш;

техник фойдаланиш - кема қурилмалари ва механизмларининг белгиланган вазифа ва техник ишлатиш кўрсаткичларига мувофиқ ишлашини таъминлаш;

таъмирлаш - кема қурилмалари ва механизмларининг техник ҳолати ҳамда белгиланган техник ишлатиш кўрсаткичларини тиклаш.

3. Қоидалар кемалардан белгиланган мақсад ва техник кўрсаткичларига мувофиқ авариясиз ва самарали фойдаланиш учун уларнинг яроқли ҳолатда сақланишини таъминлаш бўйича кема экипажи аъзоларининг, корхона ва ташкилот ишчи-ходимларининг кемаларга техник хизмат кўрсатиш бўйича вазифаларини белгилайди.

4. Қоидалар талаблари фойдаланишда, лойиҳалашда, қуришда, таъмирлашда ва қайта жиҳозлашда бўлган кемаларга татбиқ этилади.

5. Кемаларда техник ишлатиш бўйича қоидалар ва йўриқномалар мавжуд бўлмаса, уларни ишлатишга йўл қўйилмайди.

2-БОБ. КЕМАЛАРНИ ТЕХНИК ИШЛАТИШ

БЎЙИЧА АСОСИЙ ТАЛАБЛАР

1-§. Кема эгаси бўлган жисмоний ва юридик

шахслар ҳамда кема экипажига талаблар

         

6. Мазкур Қоидалар мулкчилик шаклидан қатъи назар, кема эгаси бўлган жисмоний ва юридик шахсларга (кейинги ўринларда - кема эгаси), белгиланган тартибда Ўзбекистон Республикаси давлат байроғи остида сузадиган ва кема реестрига киритилган кемаларга татбиқ этилади.

7. Кема эгаси кемани фойдаланишга қабул қилиб олган вақтдан бошлаб, уни техник ишлатиш учун тўлиқ жавобгар ҳисобланади.

8. Кемалардан фойдаланишга уларда кема ҳужжатлари ва амалда бўлган Регистр ҳужжатлари мавжуд бўлганда йўл қўйилади.

9. Белгиланган вазифасидан қатъи назар, фойдаланишда бўлган кема қуйидаги талабларга жавоб бериши шарт:

лозим даражада техник соз ҳолатда бўлиши;

белгиланган вазифасига мувофиқ экипаж аъзолари билан таъминланиши;

бортида аниқлаш белгилари - кема номи, рўйхатга олинган порти ва белгиси, борт рақами мавжуд бўлиши;

кемада унинг техник ҳолати яроқли эканлигини тасдиқловчи кема ва Регистр ҳужжатларининг мавжуд бўлиши;

техник қисмлари, радиоалоқа ва навигация бўйича зарур ҳужжатлар ва қўлланмаларнинг мавжуд бўлиши;

белгиланган вазифа ва сузиш ҳудудига қараб етарли даражада моддий-техник таъминоти, захира қисмлари, ёнилғи-мойлаш материаллари, авария-қутқарув ва ёнғинга қарши воситалари, кемани сақлаб қолиш учун кураш воситалари ва асбоб ускуналарга эга бўлиши.

10. Кемаларни техник ишлатиш даврида қуйидагилар таъминланган бўлиши шарт:

кема қурилмалари ва механизмларининг конструктив, техник, санитария, экология талабларига мувофиқ ишончли, хавфсиз ва авариясиз ишлатилиши;

сувда йўловчи, кема экипажи ҳаётини муҳофаза қилиш ва атроф-муҳит ифлосланишининг олдини олиши;

ташилаётган юкларнинг сақланиши;

меҳнат хавфсизлиги, кема экипажининг дам олиш шароитлари яратилиши;

бошқа кемаларнинг сузишига хавф туғдирмаслик, канал, порт иншоотлари, навигация тизимларига шикаст етказмаслик;

кема қурилмалари ва механизмлари, авария-қутқарув воситаларининг фавқулодда вазиятларда доимий шай ҳолда бўлиши;

кема экипажи кемани сақлаб қолиш учун курашиш ва сувда ҳалокатга учраган шахсларга ёрдам бериш учун доимий шай бўлиши;

кема қурилмалари ва механизмларининг белгиланган техник-иқтисодий кўрсаткичларга мувофиқ ишлатишга шай бўлиши;

кема қурилмалари ва механизмларининг техник ҳолати қонунчилик ҳужжатлари талабларига мувофиқ бўлиши.

11. Кема қурилмалари ва механизмларида сузиш сифатини йўқотишга олиб келган авария ҳолатлари содир бўлганда, кема капитани уни авария содир этилган портда ёки биринчи кирган портда кемачилик регистри инспекторига техник кўрикдан ўтказиш учун тақдим этиши шарт.

12. Кема эгаси давлат назорати органлари мансабдор шахсларига уларнинг ўз хизмат вазифаларини бажариш учун тўсқинликларсиз кемаларда бўлишини таъминлаши шарт.

13. Кеманинг бошқарув таркиби - капитан, механик ва уларнинг ёрдамчилари ҳамда шкипер лавозимларини эгаллаши учун улар кема ҳайдовчиси гувоҳномасига эга бўлиши шарт.

14. Кема экипажи аъзолари ҳар йили бир марта хавфсизлик техникаси ва малака билимларини текширишдан ўтказишлари шарт.

15. Фаолияти кемачилик билан боғлиқ бўлган ишга қабул қилинувчи шахслар ушбу ишни бажаришга яроқли эканлигини тасдиқловчи тиббий кўрикдан ўтишга жалб этилиши ва кейинчалик бу ходимларни тиббий кўрикдан ўтказиш даврийлиги кема эгалари томонидан белгиланган тартибда амалга оширилиши шарт.

2-§. Кемаларни техник ишлатиш

          

16. Кема эгаси томонидан кемаларни техник ишлатиш бўйича амалга ошириладиган ишлар ўз ичига қуйидагиларни олиши шарт:

кемаларда техник ишлатиш ишларини бошқариш ва ташкил этиш;

корхона маъмурий бошқарув таркибидан кемаларни техник ишлатиш бўйича масъул шахсни тайинлаш;

кема қурилмалари ва механизмларини техник яроқли ҳолатда сақлаш учун кема бошқарув таркибига бириктириш;

кемаларда дарё транспорти соҳасига оид қонунчилик ҳужжатлари, мазкур Қоидалар талабларининг бажарилиши ва кема ҳужжатларининг амал қилиш муддатини назорат қилиш;

кемаларни техник кўриклардан ўтказишни ташкил этиш;

кема экипажи аъзоларининг меҳнат ва дам олиши режимини ташкил этиш;

кемани хавфсиз техник ишлатиш учун зарур бўлган жиҳозлар билан таъминлаш;

фавқулодда вазиятлар даврида кема эгаси ва кема билан алоқаларни ташкил этиш;

кемаларни таъмирлаш сифати ва муддатини назорат қилиш;

кемалар таркиби ва техник ҳолатининг ҳисобини юритиш ва назорат қилиш;

авария ҳолатларини аниқлаш, таҳлил қилиш ва ҳисобини юритиш ва уларни бартараф этиш бўйича тадбирлар ишлаб чиқиш;

кемаларга техник хизмат кўрсатиш, уларни таъмирлаш ва жиҳозлаш, фойдаланишда бўлган кемани таъмирга чиқариш учун сарфланадиган маблағни режалаштириш.

17. Кема экипажи томонидан кемани техник ишлатиш бўйича амалга ошириладиган ишлар ўз ичига қуйидагиларни олиши шарт:

кемаларда вахта хизмати таркиби ва жойлашуви бўйича вахта жадвалини ишлаб чиқиш, бунда вахта хизмати бўйича жадвал кема капитани томонидан тасдиқланади;

кема қурилмалари ва механизмларини техник яроқли ва тоза ҳолатда сақлаш;

кемалардан техник-иқтисодий кўрсаткичларига мувофиқ белгиланган вазифалари бўйича хавфсиз ва самарали фойдаланиш;

кема қурилмалари ва механизмларини техник ишлатиш бўйича кема эгаси томонидан белгиланган ёқилғи, ёқилғи-мойлаш материаллари сарфи, ёқилғи ва мой турлари режимига риоя этиш, бунда уларнинг ҳисоби ҳар куни мувофиқ равишда кема ва машина вахта журналларида қайд этилади;

техник ўқув машғулотлари ўтказиш, бунда техник ўқув машғулотлари, гуруҳ раҳбарлари ва таркиби, машғулот ўтказиш таркиби кема капитани томонидан тасдиқланади;

кема эгасига белгиланган шаклда ҳисобот ҳужжатларини тақдим этиш.

18. Кемани техник ишлатиш бўйича кема экипажи аъзоларининг жавобгарлиги қуйидагича белгиланади:

кемани техник ишлатиш бўйича умумий жавобгарлик кема капитани зиммасида бўлади;

кема техник қурилмалари, тизимлари, узатмалари ва палуба усти механизмларини техник ишлатиш бўйича жавобгарлик кема механиги зиммасида бўлади;

кема корпуси конструкциялари, ёпқичлар (қопқоқлар), хоналар ва палуба қурилмаларини техник ишлатиш бўйича жавобгарлик кема капитанининг катта ёрдамчиси зиммасида бўлади;

кеманинг алоҳида қурилма ва механизмларини техник ишлатиш бўйича шу қурилма ва механизмларига бириктирилган бошқарув таркибидаги шахс (кема экипаж аъзолари) жавобгар ҳисобланади;

белгиланган вазифаларни бажариш даврида кема тизимлари ва корпуси конструкцияларидан техник фойдаланиш учун жавобгар вахта хизмати ходимлари ҳисобланади.

Кема капитани кемани техник ишлатишни ташкил этиш бўйича умумий раҳбарликни кеманинг катта механигига топшириши мумкин.

19. Кема бошқарув таркиби (кема экипажи аъзолари) кема қурилмаларининг ишлаш тамойили, техник ишлатиш тавсифи, конструкция элементлари ва ўзларига бириктирилган механизмларнинг хусусиятини етарли даражада билиши ва уларни ишлатиш учун доимий шай ҳолда сақлаши, ўз вақтида назорат органларига техник кўрикдан ўтказишга тақдим этиши ва техник ҳужжатларни тўғри юритилишини таъминлаши шарт.

20. Кеманинг барча қурилмалари ва механизмларидан белгиланган вазифаларига мувофиқ фойдаланиш шарт.

Қурилмалар ва механизмларнинг олдида уларни ишга тайёрлаш, ишга тушириш, иш режимини назорат қилиш ва тўхтатиш бўйича кема механиги ёки капитаннинг катта ёрдамчиси томонидан тасдиқланган йўриқномалар осиб қўйилган бўлиши шарт.

21. Кема бошқарув таркиби шахслари (экипаж аъзолари) кемага тайинлангандан кейин қуйидаги ишларни амалга оширишлари шарт:

ўзларига бириктирилган кема қурилмалари, корпус конструкциялари ва тизимларини текшириш, кемани қабул қилиш даврида эса уларни ишлатиб кўриш;

ўзларига бириктирилган бўлинма бўйича кема ҳужжатларининг амал қилиш муддати, тўлиқлиги ва уларни юритиш;

қўл остидаги таркиб билан шахсан танишиш;

кема таъминоти, ҳужжатлари ва норматив ҳужжатлар мавжудлигини текшириш;

бўлинмани қабул қилганлиги тўғрисида далолатнома билан расмийлаштириш ва кема механиги ёки капитан катта ёрдамчисини хабардор қилиш ва ўз навбатида, бу ҳақда кема капитанини хабардор қилиш.

22. Кема капитани, катта механиги ёки капитан катта ёрдамчиси (кема экипажи аъзолари) ўзгарганда, ўз бўлинмаларининг техник ҳолати бўйича тегишли равишда қабул қилиб олаётган кема катта механиги ёки капитан катта ёрдамчисини хабардор қилади ва бу ҳақда кема капитанига ахборот берилади.

23. Кемалар белгиланган вазифалари бўйича маҳаллий сузиш шароитларига мувофиқ белгиланган меъёрдаги таъминот билан бутланган бўлиши шарт.

Кема таъминотининг тўлиқлиги учун жавобгар кема эгаси ҳисобланади.

Кема таъминоти учун буюртма кема капитани томонидан берилади, бунда буюртма меъёр ва режа асосида ҳамда уни кемада мавжуд бўлган қолдиқ қисмига қараб тузилади.

24. Кемага техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш даврида қўлланиладиган таъминот, жиҳозлар, захира қисмлар ва материаллар уларнинг сифатини тасдиқловчи сертификатларга эга, стандартлар ва техник шартларга мувофиқ бўлиши шарт.

3-§. Кемалардан техник фойдаланиш

        

25. Кема, кема қурилмалари ва механизмларидан фойдаланиш кема экипажи томонидан амалга оширилади.

Техник фойдаланиш қурилма ва механизмларни ишга тайёрлаш, ишга тушириш ва иш режимини ўзгартириш, белгиланган ва ҳақиқий техник тавсифини солиштириш, четга оғишларни баҳолаш ва қайд этиш, техник ҳолатини назорат қилиш ва ҳисобини юритишни ўз ичига олади.

26. Кема, кема қурилмалари ва механизмларидан фойдаланиш бошқарув постидан амалга оширилади.

Кемалардаги бошқарув постлари вахта ва навбатчи постларга ажратилади.

Вахта пости - унда доим вахта ходими бўлишини талаб этади.

Навбатчи пост - унда вахта ходими доим бўлишини талаб этмайди.

27. Кемада вахта ва навбатчи постларни белгилаш кемани автоматлаштирилганидан келиб чиқиб, кемасозлик корхонасининг йўриқномалари, ўрнатилган техник воситалари ва тизимлари, лойиҳа ҳужжатлари ва модернизациясига қараб, кема эгаси томонидан белгиланади.

28. Вахта ва навбатчи постлардан кема қурилмалари ва механизмларидан техник фойдаланиш фақат вахта хизмати ходимлари ёки кема капитани, кема капитанининг катта ёрдамчиси ёки кема механиги томонидан тайинланган кема экипажининг бошқа аъзолари томонидан амалга оширилади ва бу ҳақда кема ёки машина журналида қайд этилади.

29. Кема қурилмалари ва механизмларидан техник фойдаланиш қатъий равишда қонунчилик ҳужжатлари, ишлаб чиқарувчи завод йўриқномалари, мазкур Қоидалар ва кема эгаси томонидан тасдиқланган йўриқномалар талаблари асосида амалга оширилиши шарт.

Кўрсатилган ҳужжатлар талабидан четга чиқишга фақат кема капитани ёки механиги рухсати билан, агар кемада инсон ҳаёти, кема хавфсизлигига таҳдид пайдо бўлганда ёки авария ҳолатларида кечиктириб бўлмайдиган вазиятларда эса кема капитанининг вахта ёрдамчиси ёки вахта механиги рухсати билан йўл қўйилади ва бундай ҳолатлар бўйича кема ва машина журналларида тегишли ёзувлар қайд қилиниши ҳамда кема капитани ва кема эгаси хабардор қилиниши шарт.

30. Кеманинг асосий двигателларини бошқариш бевосита вахта механиги, масофадан туриб бошқариш эса кема капитанининг вахта ёрдамчиси томонидан амалга оширилади.

Кема капитани ва вахтада бўлган унинг ёрдамчилари асосий двигателлар ва мувофиқлаштирилувчи винтни масофадан бошқариш ҳамда уларнинг ишлаш режими бўйича йўриқноманинг тегишли қисмларини яхши билиши шарт.

31. Кема, кема қурилмалари ва механизмларнинг ҳолати ва ишлаш режимини назорат қилиш махсус ўлчов асбоблари ёрдамида узатиладиган назорат-ўлчов приборлари ва авария-огоҳлантириш сигналлари кўрсаткичлари бўйича ишлаш муҳитининг таҳлили ҳамда кема қурилмалари ва механизмларининг умумий ҳолатини кўриш, шовқин ва тебранишларни кузатиш орқали амалга оширилади.

Носозликлар аниқланиши керак бўлган бошқариладиган параметрлар рўйхати ишлаб чиқарувчи завод ва кема эгаси йўриқномалари билан белгиланади.

32. Барча авария-огоҳлантириш ва ҳимоя сигналлари доим иш ҳолатида ва ишлаб чиқарувчи завод йўриқномалари, кема қурилмалари ва механизмларини техник ишлатиш қоидалари, кема эгаси томонидан тасдиқланган режа-жадвал асосида даврий текшириб турилиши шарт.

Назорат тариқасида текшириш ва эҳтиётдан таъмирлаш даврида ўчириш фақат кема капитани ёки механиги рухсати билан амалга оширилади ва бу ҳақда кема ва машина журналларига қайд этилади ҳамда вахта хизмати ходимлари хабардор қилинади.

33. Маневрларни қайд қилиш прибори кемани маневр қилиш ва унинг ҳаракатланиш режимида ҳам доим ишлаш ҳолатида бўлиши, уни ўчиришга фақат носозликларни бартараф этиш даврида кема капитанининг вахта ёрдамчиси рухсати билан йўл қўйилади ва бу ҳақда кема ва машина журналларида қайд этилади.

Маневрларни қайд этиш приборининг ўрнатилган жойига қараб, вахта давомида камида бир марта вахта механиги ёки кема капитанининг вахта ёрдамчиси томонидан кўрсаткичларнинг тўғри эканлиги текширилиши шарт.

Маневрларни қайд этиш приборининг тасмаси камида бир йил кема механигида сақланиши ва ундан кейин сақлаш учун кема эгасига топширилиши шарт.

34. Авария ҳимоя қурилмалари мувофиқлаштирилган ва зарур ҳолларда ваколатли органлар томонидан тамғаланган бўлиши ва кемадан фойдаланиш даврида тамғаларни ечиш ҳолатлари машина журналларида қайд этилиши шарт.

Авария ҳимоя қурилмаларининг тамғаси кема кирган биринчи портда тегишли мувофиқлаштирилгандан ва текшириб кўрилгандан сўнг тикланиши шарт.

35. Кеманинг барча ўлчов воситалари яроқли ҳолда бўлиши ва амалдаги гувоҳнома ёки ўрнатилган тартибда текширилганлиги тўғрисида тамғага эга бўлиши шарт.

36. Авария-огоҳлантириш сигналлари ва авария ҳимоя воситалари ишлаб кетганда, вахта механиги бу ҳақда кема капитанининг вахта ёрдамчисини ва кема механигини хабардор қилиши, кема қурилмалари ва механизмларидаги носозликларнинг келиб чиқиш сабабларини аниқлаши ва бартараф этиш чораларини кўриши шарт.

Авария-огоҳлантириш сигналлари ва авария ҳимоя воситалари мунтазам хато ишлаб турса, вахта механиги кема капитанининг вахта ёрдамчисини хабардор қилган ҳолда уларни ўчиришга ва кема қурилмалари ва механизмлари иш режимини тиклашга ҳақли. Кема ва машина журналларида бу ҳақда тегишли ёзувлар қайд этилиши шарт.

Вахта механиги томонидан авария-огоҳлантириш сигналлари ва авария ҳимоя воситалари ишдан чиққан ёки ўчирилган кема қурилмалари ва механизмларининг ишлаш кўрсаткичлари устидан назоратни кучайтириш бўйича чоралар кўрилиши шарт.

37. Кема шикастланиши туфайли ташилаётган юк ёки одамлар ҳаётига таҳдид пайдо бўлганда, кема капитанининг вахта ёрдамчиси авария-огоҳлантириш сигналлари ва авария ҳимоя воситаларини ўчириш тўғрисида мустақил қарор қабул қилади.

Авария-огоҳлантириш сигналлари ва авария ҳимоя воситалари ўчирилишининг ҳар қандай ҳолати бўйича кема капитанининг вахта ёрдамчиси зудлик билан бу ҳақда вахта механигига хабар беради ва кема капитанига ахборот беради ҳамда бу ҳақда кема ва машина журналларида қайд этади.

38. Машина бўлимининг марказий бошқарув пости ва юриш кўприкчасидаги асосий бошқарув постида машина телеграфида кўзда тутилган, кема энергетик қурилмасининг олд ва орқага ишлайдиган барча режимида эшкак винти ёки қадами мувофиқлаштирилувчи винтнинг айланиш частотаси кўрсатилган жадвал бўлиши шарт.

39. Фойдаланиш даврида кема қурилмалари ва механизмларида аниқланган носозликлар улар ишдан тўхтатилгандан кейин бартараф этилиши, вазият бунга йўл қўймаганда эса, вахта хизмати ходимлари одамларнинг хавфсизлигини ва кема қурилмалари, механизмлари шикастланишининг олдини олиши шарт.

40. Кема қурилмалари ва механизмларидаги носозликларни бартараф этиш учун уларни тўхтатиш ва ишга тушириш кема механиги рухсати билан амалга оширилади ва кема капитани ҳамда унинг вахта ёрдамчиси хабардор қилинади.

41. Кеманинг асосий двигателлари кутилмаган вазиятда ишдан тўхтаб қолганда (мажбурий, ўз-ўзидан ёки автоматик ҳимоянинг ишга тушиши натижасида), вахта механиги бу ҳақда зудлик билан юриш кўприкчасидаги кема капитанининг вахта ёрдамчисини ва катта механикни хабардор қилиши шарт.

Кеманинг асосий техник қурилмалари кутилмаган вазиятда ишдан тўхтаб қолганда, вахта хизмати ходимлари захирада бўлган техник қурилмаларни (агар улар мавжуд бўлса) ишга туширишга ва бу ҳақда кема капитани, унинг вахта ёрдамчиси ва механигини хабардор қилиши шарт.

Ҳар қандай ҳолатда ҳам кема техник қурилмаларини ишдан тўхтатишга сабаб бўлган носозликларни зудлик билан аниқлаш ва бартараф этиш чоралари кўрилиши шарт.

Кема техник қурилмаларининг ишдан тўхтатишга сабаб бўлган носозликларни бартараф этмасдан уларни ишлатишга йўл қўйилмайди.

42. Кема, кема қурилмалари ва механизмларининг иш режими, уларни ишлатиш шароитлари, кема маъмуриятининг кема қурилмалари ва механизмларини ишлатиш бўйича берган кўрсатмалари, уларни бартараф этиш чоралари кеманинг ҳисобот ҳужжатларида акс эттирилиши шарт.

43. Кеманинг ҳаракатланиш режими капитан томонидан белгиланади. Оддий ва алоҳида сузиш шароитларида кема, кема қурилмалари ва механизмларининг иш режимини белгилаш, сақлаб туриш ва ўзгартириш тартиби ҳамда инсон ҳаётига, кема ва юкнинг хавфсизлигига таҳдид пайдо бўлган даврда экипаж таркибининг ҳаракати ишлаб чиқарувчи завод йўриқномалари ва мазкур Қоидалар билан белгиланади.

Кема сузишининг алоҳида шароитлари, унинг маневр режимида ишлаш (швартов жараёнлари, каналлардан ва тор йўллардан ўтиш, портга кириш ва ундан чиқиш, кемаларнинг айрилиши, муз ва туман даврида сузиш) жараёнлари ҳисобланади.

44. Алоҳида сузиш шароитларида қўшимча ишлатиш талаб этиладиган кеманинг барча техник воситалари вахта хизмати ходимлари томонидан олдиндан ишлатишга шай ҳолга тайёрлаб қўйилган бўлиши шарт.

45. Кема капитанининг вахта ёрдамчиси маневрлар бошланишидан камида 1 соат, портга киришдан олдин эса 1.5-2 соат олдин, бироқ асосий двигателларни ишлаб чиқарган завод йўриқномасида кўрсатилганидан кам бўлмаган вақт ичида двигателлардаги юклама аста-секин камайтириб борилиши тўғрисида вахта механигини хабардор қилиши шарт, авария ҳолатларининг олдини олиш ва қутқариш жараёнлари бундан мустасно.

Маневрлар тугагандан сўнг капитаннинг вахта ёрдамчиси бу ҳақда вахта механигини хабардор қилади.

46. Вахта механиги кутилаётган маневрлар тўғрисида хабарни олгандан кейин зудлик билан машина бўлимидаги марказий бошқарув постига етиб келиши ва бу ҳақида катта механикни огоҳлантириши ва кеманинг техник воситаларини маневр қилиш режимига тайёрлаши шарт.

Асосий двигателлар ва қадами мувофиқлаштирилувчи винтни юриш кўприкчасидан масофадан бошқариш даврида уларни маневрларга ва орқага юришга тайёрлашни капитаннинг вахта ёрдамчиси амалга оширади ва бу ҳақда у олдиндан вахта механигини огоҳлантиради.

Вахта механиги юриш кўприкчасидан берилган кўрсатма бўйича асосий двигателлар ва қадами мувофиқлаштирилувчи винтни бошқаришни ўзига олиш учун доим шай туриши шарт.

47. Сузишнинг алоҳида шароитларида кеманинг электр станцияси кемадаги электр энергиясини истеъмол қилувчи асосий воситаларини шундай таъминлаган бўлиши керакки, электр энергияси манбаидан бирининг ишдан чиқиши кеманинг энергиясиз қолишига олиб келмаслиги шарт.

48. Кеманинг захира ва авария техник воситаларини ишлатишга тайёр эканлиги даврий текшириб турилиши, агар қонунчилик ҳужжатларида бошқача назарда тутилган бўлмаса, уларни текшириш икки ҳафтада камида бир марта амалга оширилиши шарт.

49. Кемаларнинг тайёргарлик ҳолати тўхтаб туриш шароити ва режимига қараб, кема эгаси томонидан доимий ёки маълум муддатга белгиланади.

Кеманинг доимий тайёргарлигига кема эгаси томонидан белгиланган, имкон қадар энг қисқа вақт ичида унинг энергетик қурилмаси ва бошқа зарур техник воситалари ишга туширилишини таъминлаш киради.

Кема маълум муддатда ишга тайёрланганда, вахта хизмати кеманинг энергетик қурилмаси ва бошқа техник воситаларини белгиланган вақтда ишга туширилишини таъминлаши шарт.

50. Тўхтаб туриш даврида кемани ишга тайёргарлик даражаси кема капитани томонидан белгиланади, бунда капитан кеманинг тайёргарлик даражасидан доим хабардор бўлиб туриши шарт.

4-§. Кемаларга техник хизмат кўрсатиш

           

51. Кемаларнинг техник воситалари, корпус конструкциялари ва тизимларига техник хизмат кўрсатиш кема эгаси томонидан тасдиқланган кемаларга техник хизмат кўрсатиш режа жадвали асосида амалга оширилади.

Кемаларга техник хизмат кўрсатиш кемани техник соз ҳолатда сақлаш, техник ҳолатини назорат қилиб туриш, носозликларни аниқлаш ва бартараф этиш, ейилган ва ишдан чиққан детал ва узелларни алмаштиришга йўналтирилган ишлар мажмуасини ўз ичига олиши шарт.

52. Техник хизмат кўрсатиш бўйича ишлар механизмлар ишлашдан тўхтатилгандан кейин кема капитанини хабардор қилган ҳолда, механик (катта механик) ёки кема капитанининг биринчи ёрдамчиси рухсати билан амалга оширилади.

53. Кема техник воситалари, корпус конструкциялари ва тизимларига техник хизмат кўрсатиш режали-эҳтиётдан техник хизмат кўрсатиш тизими асосида режа-жадвал, уларнинг ҳақиқий техник ҳолатини тавсифлайдиган назорат-ўлчаш асбоблари ёки диагностика ва путур етказмайдиган ўлчаш натижалари таҳлили асосида амалга оширилади.

54. Техник хизмат кўрсатишни белгиланган ҳажмда ва муддатда бажариш, техник қурилмаларига қараб туриш ишлари кема бошқарув ва оддий таркиб ишчиларига бириктирилади.

Кема механиги техник хизмат кўрсатиш бўйича бажарилган ишларни доим назорат қилиб туриши шарт.

55. Кемаларга ҳар кунлик техник хизмат кўрсатиш кема экипажи томонидан амалга оширилади.

Кема техник қурилмаларига режали даврий техник хизмат кўрсатиш ишлаб чиқарувчи заводнинг йўриқномаларига мувофиқ кема экипажи ёки кемасозлик корхоналари ишчилари томонидан амалга оширилади.

56. Техник хизмат кўрсатиш бўйича ишларни бажариш даврида аниқланган барча носозликлар ва нуқсонлар бартараф этилиши шарт.

Агар носозликлар ва нуқсонларни бартараф этиш имкони бўлмаса ва бу носозликлар хавф туғдирмаса, Кемачилик регистри инспектори фойдаланиш бўйича чеклов белгилаган ҳолда кемадан вақтинча фойдаланишга рухсат беради.

57. Кеманинг барча асосий механизмлари ва тизимлари, уларни ечиш ва йиғиш учун зарур бўлган махсус асбоб-ускуналар билан жиҳозланган бўлиши шарт.

Захира қисмлар, махсус асбоб-ускуналар ва мосламалар доим яроқли ҳолда, уларнинг сифатли сақланишини таъминлайдиган, кўрик учун қулай бўлган осон олинадиган махсус жойларда ўрнатилган бўлиши шарт.

5-§. Кемаларни таъмирлаш

            

58. Кемаларни таъмирлаш ишлари ихтисослаштирилган кема таъмирлаш корхоналарида амалга оширилади.

Кемаларни таъмирлаш учун фойдаланишдан чиқариш кема эгасининг буйруғи билан расмийлаштирилади.

59. Кемаларни таъмирлаш қуйидаги турларга ажратилади:

кема эгаси томонидан тасдиқланган кемаларни таъмирлаш режасига асосан бажариладиган ишларни назарда тутувчи - режали таъмирлаш;

кема қурилмалари ва механизмларининг авария даврида олган шикастланишларини бартараф этиш билан боғлиқ бўлган - режадан ташқари таъмирлаш.

60. Кемани таъмирлаш бўйича шартнома, таъмирлаш ишлари рўйхати, носозликлар далолатномаси ва бажариладиган таъмирлаш ишлари рўйхати кемани таъмирлаш учун асосий ҳужжатлар ҳисобланади.

Белгиланган таъмирлаш ишлари рўйхатини тузиш учун дастлабки материаллар бўлиб қуйидагилар ҳисобланади:

кема техник воситалари ва конструкцияларининг техник ҳолати қайд этилган формуляр ва журналлар;

назорат қилувчи органларнинг далолатномалари, тақдимномалари ва талаблари;

рухсат этилган емирилиш меъёрлари;

таъмирлаш олдидан аниқланган носозликлар, фойдаланиш жараёнида амалга оширилган кузатишлар ва кўриклар натижалари;

норматив ҳужжатлар бўйича белгиланган талаблар;

кема бўйича конструкторлик ва техник лойиҳа ҳужжатлар.

61. Кема эгаси кемани таъмирга қўйишдан олдин қуйидаги ишларни амалга ошириши шарт:

зарур бўлганда кемасозлик корхонаси вакилларини таъмирлаш ҳужжатлари, белгиланган таъмирлаш ишларининг хусусиятлари ва ҳажмини аниқлаш мақсадида кемада бўлишини таъминлаш;

белгиланган таъмирлаш ишлари рўйхатини Кемачилик регистри инспектори билан келишиш;

шартнома шартларига мувофиқ кемани таъмирлашга тайёрлаш;

кемасозлик корхонасига белгиланган таъмирлаш ишларининг рўйхати, кемани модернизация қилиш ва қайта жиҳозлаш бўйича техник лойиҳа бўйича иш чизмаларини топшириш;

таъмирлаш даврида кеманинг хавфсиз тўхтаб туришини таъминлаш учун экипаж аъзолари таркиби ва сонини тасдиқлаш.

62. Кемани таъмирлашга тайёрлаш бўйича ишларнинг ўз вақтида амалга оширилиши бўйича кема капитани жавобгар ҳисобланади.

Кемани таъмирлашга тайёрлаш бўйича ишларга кема механиги ва капитан ёрдамчиси раҳбарлик қилади.

63. Таъмирлашга тайёр кемани кемасозлик корхонасига топшириш далолатнома билан расмийлаштирилади. Далолатнома имзоланган сана таъмирлаш ишлари бошланган сана ҳисобланади.

Таъмирлашга жалб этилган кемани таъмирлаш жараёнида иш чизмалари, эскизлар ва технологик жараёнларни ишлаб чиқиш эҳтиёжи пайдо бўлганда, уларни кемасозлик корхонаси ишлаб чиқади.

64. Кемани таъмирлаш даврида кема эгаси ва кемасозлик корхонаси томонидан жавобгар шахслар тайинланади ва бир-бирини хабардор қилади.

65. Кемани таъмирлаш даврида Кемачилик регистри инспектори ва кема эгаси томонидан техник назорат олиб борилади.

Таъмирлаш даврида фойдаланиладиган кеманинг техник қурилмалари ва конструкциялари бўйича конструкторлик, техник лойиҳа ва технологик жараёнлар ҳужжатлари кема эгаси ва Кемачилик регистри инспектори билан келишилиши шарт.

Кемачилик регистри назорати остида бўлган механизмлар ва жиҳозлар ҳамда кемага ўрнатиладиган буюмлар ва материаллар тегишли ҳужжатларга (сертификатларга) эга бўлиши шарт.

66. Кемасозлик корхонасига таъмирлаш учун топширилган кеманинг техник воситалари, конструкциялари ва кеманинг ўзини тўлиқ техник кўрикдан ўтказиш, таъмирлаш бўйича ишлаб чиқилган конструкторлик ва таъмирлаш ҳужжатларини кўриб чиқиш ҳамда нуқсонларни аниқлаш, оралиқ, швартов ва юриш синовларида Кемачилик регистри инспекторининг иштирок этиш тартиби кемасозлик корхонаси ва Кемачилик регистри билан тузиладиган шартнома билан белгиланади.

67. Кемани (докка) таъмирлашга қўйгандан сўнг кемасозлик корхонаси ва кема эгасининг вакиллари кеманинг таг қисмини текширишдан ўтказади, зарурат бўлганда таъмирлаш ишлари ва муддатини аниқлаш учун кема техник воситалари ва конструкцияларининг алоҳида қисмларидаги нуқсонларни аниқлайди.

Кеманинг техник қурилмалари ва конструкцияларини таъмирлаш хусусиятларини аниқлаш учун таъмир олди синовлардан ўтказиш талаб этилса, кема эгаси синовлар ўтказилишини таъминлаши шарт.

68. Таъмирлаш даврида техник назорат олиб бориш учун зарур бўлган конструкторлик, техник лойиҳа ва технологик жараёнлар ҳужжатлари Кемачилик регистри инспекторининг талаби бўйича унга тақдим этилиши шарт.

69. Кемасозлик корхонаси томонидан ишлаб чиқилган техник қурилмалар ва конструкцияларда аниқланган нуқсонлар бўйича таъмирлаш ишлари рўйхатининг тўлиқлиги ва сифати учун кемасозлик корхонаси жавоб беради. Кемасозлик корхонаси нуқсонларни аниқлаш учун кема эгаси вакилини ва зарур ҳолларда Кемачилик регистри инспекторини таклиф этиши мумкин.

70. Кемани докдан тушириш кема капитанининг кема сувга туширишга тайёр эканлиги тўғрисидаги ёзма кўрсатмаси билан амалга оширилади.

Кемасозлик корхонаси томонидан кеманинг чўкмаслиги учун корпус ва унинг ёпқичларида сув ўтказмаслик таъминланган бўлиши шарт.

71. Капитан, механик ва уларнинг ёрдамчилари ёки кема бошқарув таркиби аъзолари кемада таъмирлаш ишларини бажариш даврида ўз бўлинмаларида қуйидаги ишларни амалга ошириш шарт:

кемасозлик корхонаси томонидан нуқсонларни аниқлаш ишларини амалга оширишда иштирок этиш;

таъмирлаш ишлари рўйхати, конструкторлик, техник лойиҳа ва технологик жараёнлар ҳужжатлари бўйича ишлар тўлиқ ва сифатли бажарилишини назорат қилиш;

таъмирлаш ишларининг ўз муддатида бажарилишини назорат қилиш ва белгиланган вақтда кемани таъмирлашдан чиқариш чораларини кўриш;

кема техник қурилмалари ва корпус конструкцияларининг асосий қисмларини оралиқ қабул қилиш ҳамда кемада таъмирлаш ишлари тугагандан сўнг якуний қабул қилиш.

72. Кемасозлик корхонаси томонидан кема эгасига топшириладиган техник қурилмалар ва корпус конструкциялари олдиндан текширилган бўлиши ва далолатнома билан расмийлаштирилган бўлиши шарт.

Кема эгаси кемани капитал таъмирдан қабул қилиб олиш даврида Кемачилик регистри инспекторларини жалб этади.

73. Кемада таъмирлаш ишлари якунлангандан сўнг кемасозлик корхонаси томонидан ишлаб чиқарилган, кема эгаси ва Кемачилик регистри инспектори билан келишилган дастур бўйича кема тегишли синовлардан ўтказилади.

Синов даврида бажарилган ишларнинг сифати, барча тизимлар, механизмлар ва жиҳозларнинг белгиланган кўрсаткичлари бўйича ўзаро ишлаши текширилади.

Синов даврида кема тизимлари ва конструкцияларига хизмат кўрсатишни кема экипажи таъминлайди.

Таъмирдан кейин ўтказиладиган синов ишлари кемасозлик корхонаси томонидан амалга оширилади.

Агар синов даврида кемачилик хавфсизлигига таҳдид соладиган нуқсонлар пайдо бўлса, улар бартараф этилгандан кейин кема эгаси ёки Кемачилик регистри инспектори талаби бўйича синов ишлари қайтадан ўтказилади.

74. Таъмирга жалб этилган кеманинг кемасозлик корхонаси акваториясида хавфсиз тўхтаб туриши учун кемасозлик корхонаси маъмурияти жавобгар ҳисобланади.

Кемасозлик корхонаси маъмурияти қуйидагиларга риоя этиши шарт:

қирғоқ иншоотлари ва швартов қурилмаларини яроқли ҳолатда сақлаш;

кема капитани билан кеманинг тўхтаб туриш жойи, шартлари, швартов қилиш тартибини келишиш ва уларга зарур ёрдамларни кўрсатиш;

об-ҳаво шароитидан қатъи назар, кемасозлик корхонаси акваториясида кемаларни таъмирлаш даврида хавфсиз тўхтаб туришини таъминлаш;

кема капитанлари билан биргаликда ҳар куни назоратни амалга ошириш ва кемаларнинг хавфсиз туришини таъминлаш бўйича тезкор чораларни кўриш;

кутилаётган об-ҳаво ўзгариши ва авария ҳолатлари пайдо бўлганда, кема хавфсизлигини таъминлаш бўйича кўриладиган чоралар тўғрисида кема капитанларини хабардор қилиш.

75. Таъмирга жалб этиладиган кемаларни қишки мавсумга тайёрлаш, швартов, кингстонлар, кема тизимлари ва хоналарни иситиш, агар шартномада бошқача белгилаб қўйилмаган бўлса, кема экипажи томонидан амалга оширилади.

76. Кеманинг умумий мустаҳкамлиги, барқарорлиги ва сузувчанлигига таъсир қилувчи барча ишлар (оғир вазнли юкларнинг жойини ўзгартириш, балласт ва ёқилғини насослар ёрдамида бошқа жойга ўтказиш, қобиқни ва сув ўтказмайдиган переборкаларни тешиш, борт орти ва кесиб ўтувчи арматураларни ечиш) фақат кема капитани билан келишилган ҳолда амалга оширилади.

77. Таъмирда бўлган кеманинг ёнғин хавфсизлиги бўйича кема капитани жавобгар ҳисобланади.

Кемадаги иш жойларида ёнғин хавфсизлигини таъминлаш, иш вақтида ёнғин хавфсизлиги қоидаларига риоя этиш, кемасозлик корхонаси акваторияси ва тўхтаб туриш ҳудудида ёнғинга қарши воситаларининг ишга шайлиги учун кемасозлик корхонаси маъмурияти жавобгар ҳисобланади.

Кемадаги ёнғинга қарши ва сув чиқариб ташлаш тизимини таъмирлаш даврида уларнинг вазифасини бажарувчи воситалар кемасозлик корхонаси томонидан тақдим этилади.

78. Метеорология шароитлари сабабли докдаги ишлар мажбуран тўхтатилганда, кемасозлик корхонаси ва кема эгаси вакиллари иштирокида далолатнома тузилади.

Далолатномага ишларни давом эттиришга таъсир қилувчи гидрометеорология шароитлари тўғрисида Гидрометеорология хизмати агентлиги маълумотномаси илова қилиниши мумкин.

79. Таъмирлаш ишлари тугагандан сўнг:

кемасозлик корхонаси ёки Кемачилик регистри инспекторига топширилган барча ҳужжатлар кемага қайтарилиши;

кемасозлик корхонаси томонидан кема эгаси вакилига таъмирлаш бўйича ҳужжатлар ва бажарилган ишларнинг ҳақиқий баҳоси кўрсатилган ҳолда амалга оширилган таъмирлаш ишларининг рўйхати тақдим этилиши;

кема эгаси ва капитани кемани қабул қилиб олиш тўғрисидаги далолатномани имзолаши шарт.

Кемани қабул қилиб олиш тўғрисидаги далолатнома имзоланган сана таъмирлаш ишлари тугаган сана ҳисобланади.

80. Кафолат муддати ичида бажарилган таъмирлаш ишларининг сифатсизлиги билан боғлиқ бўлган нуқсонлар аниқланганда, кема эгаси томонидан эътироз далолатномаси тузилади ва кемасозлик корхонасига тақдим этилади.

Аниқланган нуқсонлар кемасозлик корхонаси томонидан шартномада қайд этилган муддатда бартараф этилади.

3-БОБ. КЕМАЛАРНИНГ ТЕХНИК НАЗОРАТИ

ВА УЛАРНИ ТЕКШИРИШ

1-§. Умумий қоидалар

             

81. Барча кемалар лойиҳалаштириш, қуриш, қайта жиҳозлаш, таъмирлаш даврида кема эгалари билан тузилган шартномаларда белгилаб қўйилган муддатларда, фойдаланиш даврида эса кема ҳужжатларида белгилаб қўйилган муддатларда қуйидаги талаблар бўйича мажбурий давлат ва идоравий текширишга, техник назорат ва техник кўрикларга жалб қилинади:

кемачилик хавфсизлиги;

техник ҳолати;

санитария-эпидемиология хавфсизлиги;

ёнғин хавфсизлиги;

экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш;

меҳнатни муҳофаза қилиш.

82. Давлат ва идоравий текшириш, техник назорат ва техник кўриклар кемада қонунчилик ҳужжатлари талаблари бажарилганлигини тасдиқлаш мақсадида амалга оширилади.

Техник назорат, текшириш ва техник кўриклар кемаларнинг хусусиятлари, белгиланган вазифаси ва маҳаллий сузиш шароитини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилади.

83. Давлат техник назорати, текшириш ва техник кўрик Кемачилик регистри инспектори томонидан амалга оширилади.

Назорат натижалари бўйича Кемачилик регистри инспектори кемага қонунчилик ҳужжатлари билан белгиланган шаклдаги гувоҳномалар беради.

2-§. Техник назорат

          

84. Кема, унинг тизимлари, корпус конструкциялари ва таъминотининг техник ҳолати, сузиш хавфсизлигини таъминлаш бўйича қонунчилик ҳужжатлари талабларининг бажарилганлиги Кемачилик регистри инспектори томонидан бериладиган кема ҳужжатларида қайд этилади.

85. Кема капитани қуйидаги ҳолларда кема, унинг тизимлари, корпус конструкцияларини навбатдан ташқари техник кўрикка тақдим этиши шарт:

содир этилган авария сабабли кемада сузиш сифатларидан бири йўқолганда ёки фойдаланишда чеклашлар пайдо бўлганда;

олдин берилган классни тиклашда;

техник экспертиза ўтказишда;

техник ҳолати бўйича эътирозлар тасдиқланганда;

Кемачилик регистри инспектори талаби бўйича;

рухсат этилмаган сузиш ҳудудидан бир марталик ўтиш учун.

Кемада ўтказилган навбатдан ташқари техник кўрик даврий техник кўрик сифатида қабул қилинади.

86. Кема, тизимлари, корпус конструкцияси, ёнғиндан конструктив ҳимоя, ўт ўчириш тизимлари, ёнғин сигнализацияси, ёнғинга қарши жиҳозлар ва таъминотига ўрнатилган талабларнинг бажарилганлигини текшириш натижалари бўйича Кемачилик регистри инспектори томонидан кема ҳужжатлари берилади, тикланади, тасдиқланади ёки амал қилиш муддати узайтирилади.

87. Кеманинг ёнғинга қарши жиҳозларининг ҳолати ва мувофиқлиги устидан идоравий назоратни кема эгаси томонидан ваколат берилган бўлинма амалга оширади.

Кемадаги ёнғинга қарши жиҳозларнинг техник ҳолатини текшириш кемага юкни юклашдан, йўловчи кемаларида эса йўловчиларни чиқаришдан олдин амалга оширилади.

88. Кемада меҳнатни муҳофаза қилиш талабларининг бажарилганлиги устидан назорат Кемачилик регистри инспектори ва Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг Давлат меҳнат инспекциясининг ҳудудий инспекциялари томонидан амалга оширилади.

89. Ишчи-ходимларнинг меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича қонуний ҳуқуқ ва манфаатларининг давлат назоратини Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги Давлат меҳнат инспекцияси ҳамда унинг ҳудудий инспекциялари, жамоатчилик назоратини тегишли касаба уюшмалари органлари ёки меҳнат жамоасининг ваколатли вакиллари амалга оширади.

90. Кема, унинг тизимлари, корпус конструкцияларининг техник ҳолатини даврий текшириш кема механиги ёки у ваколат берган кема экипажининг бошқарув таркиби аъзоси томонидан, кемани техник яроқли сақлаш бўйича инспекторлик текшируви ишлари эса кема эгаси томонидан амалга оширилади.

Инспекторлик текширувидан ўтказиш тартиби, текшириш ҳажми ва комиссия таркиби кема эгаси томонидан белгиланади.

Инспекторлик текширувларидан қатъи назар, флотнинг масъул шахслари кеманинг техник ҳолатини доимий назорат қилиб турадилар.

4-БОБ. КЕМАНИ ҚАТНОВГА ТАЙЁРЛАШ

          

91. Кема экипажи кемани ўз вақтида қатновга чиқиш учун тайёрлаши шарт.

Тайёрлаш ишларига умумий раҳбарликни кема капитани амалга оширади.

Жўнаб кетишдан олдин кемада барча юк операциялари тугатилган, барча турдаги таъминотлар қабул қилиб олинган, техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш ишлари якунланган ва кема тизимлари ишга шай ҳолга келтирилган бўлиши шарт.

92. Кема жўнаб кетиш учун шай ҳолга келтирилганлиги тўғрисида кема механиги ва капитан ёрдамчиси кема капитанига ахборот берадилар.

Кема, унинг тизимлари, корпус конструкцияларининг техник ҳолати сузиш хавфсизлиги, инсон ҳаёти ва атроф-муҳит муҳофаза қилинишига ҳамда юкларнинг ишончли ташилишига шубҳа уйғотганда, капитан қатновга чиқишни бекор қилади.

Кемада қатновга чиқишдан олдин аниқланган камчиликлар кема капитани тақдимномаси асосида, зарур ҳолларда Кемачилик регистри инспекторининг техник назорати остида кема эгаси томонидан бартараф этилади.

93. Кемада белгиланган кема ҳужжатлари мавжуд бўлмаганда ҳамда унинг амал қилиш муддатлари кўзда тутилган қатнов даврида тугаса, кеманинг қатновга чиқишига йўл қўйилмайди.

Белгиланган кема ҳужжатлари мавжуд бўлмасдан ёки амал қилиш муддати ўтган ҳужжатлар билан қатновга чиққанлик учун кема капитани ва порт маъмурияти жавобгар ҳисобланади.

94. Кема капитани қатновга чиқишдан олдин кемада юклаш, барқарорлик ва чўкмаслик бўйича йўриқнома талаблари бажарилганлиги ва бутун қатнов давомида сақланишига ишонч ҳосил қилиши, кемани юклашдан олдин барқарорлик, мустаҳкамлик ва чўкмаслик, шунингдек, битта ёки бир нечта бўлинмалар сув билан тўлганда юкларнинг жойлашиши ва маҳкамланиши бўйича кеманинг сузувчанлик ва чўкмаслик қобилияти ҳисоб-китоб қилган бўлиши шарт.

95. Кемага юкланиши керак бўлган юклар рўйхатини тузиш ва уларни юклаш даврида кеманинг сувга ботиши ҳисобга олиниши, сузиш даврида ҳар қандай ҳолатда ҳам сув усти борти белгиланган сузиш ҳудуди учун кеманинг юк маркасида кўрсатилган қийматидан кам бўлмаслиги шарт.

Кемада юклаш жараёнларини амалга ошириш даврида белгиланган меъёрлардан ортиқ бўлишига йўл қўймаслик, кема корпусидаги юклама ва пайдо бўлаётган кучланишлар назорат қилиб турилиши шарт.

96. Кемани қатновга тайёрлаш даврида унинг барча тизимлари ва корпус конструкциялари қонунчилик ҳужжатлари, ишлаб чиқарувчи завод йўриқномалари ва мазкур Қоидаларга мувофиқ талаб этилган режимларда ишлатиш имкониятини таъминлайдиган ҳолатга келтирилиши шарт.

Носозликларни аниқлаш, техник кўрикдан ўтказиш ва техник хизмат кўрсатиш ёки таъмирлаш ишлари ҳамда узоқ муддат ишлатилмаганлиги сабабли ечиб олинган ва йиғилгандан кейин кема тизимлари ва корпус конструкцияларини ишга тайёрлаш уларга бириктирилган бошқарув таркиб иштирокида, асосий двигателлар эса бевосита кема механиги иштирокида амалга оширилиши шарт.

97. Кема тизимлари ва корпус конструкцияларини ишга тушириш учун тайёрлаш даврида белгиланган вақтда уларни шикастланиш ва носозликларсиз ишга тушириш ҳамда талаб этилган иш режимига келтириш имконини берадиган ҳолати таъминланиши шарт.

Ишга тушириш учун тайёрлаш барча элементларни пухта текшириш, зарур ҳолларда уларнинг таркибий элементларини мувофиқлаштириш ишга тушириш ва орқага қайтариш қурилмаларни, бошқаришни назорат қилиш, сигнализация, ҳимоя тизимлари ва агар зарур бўлса - иситиш, бураш ва синов тариқасида ишга туширишни ўз ичига олиши шарт.

Синов тариқасида ишга тушириш барча бошқарув постларидан амалга оширилиши шарт.

98. Кема капитани кеманинг белгиланган вақтда жўнаб кетиши бўйича фармойиш берилгандан кейин капитан ёрдамчиси ва кема механиги вахта бўйича капитан ёрдамчиси ва вахта механигига тегишли равишда белгиланган вақтда ва тартибда кема, кема тизимлари ва корпус конструкцияларини ишга туширишга ҳамда жўнаб кетишга тайёрлашга кўрсатма беради.

Кўрсатма олдиндан кема тизимлари ва корпус конструкцияларини ишга тушириш учун сарфланадиган вақтни ҳисобга олган ҳолда берилади.

99. Вахта механиги капитаннинг вахта ёрдамчиси билан биргаликда энергетик қурилмани ишга туширишга тайёрлашдан олдин марказий бошқарув постларидаги барча алоқа воситаларини ва бошқа бошқарув постларидаги алоқа воситаларини марказий пост билан боғланганлигини ҳамда кўрсаткичларнинг ҳолати, зарур ҳолларда уларни талаб этилган ҳолатга келтирилиши, авариявий ёритиш, ёнғинга қарши, сув чиқариб ташлаш ва қуритиш воситаларининг ишлашини текшириши шарт.

100. Кема энергетик қурилмасини ишга туширишга тайёрлаш даврида вахта механиги юриш кўприкчасидан капитаннинг вахта ёрдамчиси берган буйруқларини ва кема механиги топшириқларини, асосий жараёнларнинг бажарилган вақти, текшириш, ўлчаш ишларини машина журналига ёзиб бориши шарт.

Масофадан бошқаришга жиҳозланган асосий двигателларни ишга туширишга тайёрлаш даврида улар қўлда бошқаришга ўтказилади.

101. Асосий двигателлар эшкак вали билан турлича бириктирилган бўлса ҳам уни айлантириш вахта механиги раҳбарлигида амалга оширилади. Агар улар қаттиқ боғланган бўлса (шунингдек, редуктор орқали), уни айлантиришга капитаннинг вахта ёрдамчиси рухсат бериши ва олдиндан кема швартовда ишончли турганлигига ва ҳаракатланувчилар олдида одамлар, сузиш воситалари ва бошқа нарсалар йўқлигига ишонч ҳосил қилиниши шарт.

Эшкак вали билан қаттиқ боғланган асосий двигателларни синаш тариқасида ишга тушириш капитаннинг вахта ёрдамчиси ва механик рухсати билан катта механик назорати остида амалга оширилиши шарт.

Эшкак вали қувурида ажратувчи қурилма мавжуд бўлганда, капитаннинг вахта ёрдамчиси рухсати талаб этилмайди.

102. Асосий двигателларни тайёрлаш ишлари тугагандан кейин вахта механиги кема механигига бу ҳақда хабар беради ва унинг рухсати билан юриш кўприкчасида бўлган капитаннинг вахта ёрдамчисини хабардор қилади.

Асосий двигателларни масофадан бошқариш тизими мавжуд бўлганда, вахта механиги электромеханик билан биргаликда двигателлар тўхтаб турган вақтда тизимни текшириши, синов тариқасида двигателларни ишлатиб кўриши ва асосий двигателларни бошқарадиган бошқарув постини белгилаши ва машина журналига бу ҳақда қайд этиши зарур.

103. Кемани қатновга чиқишга тайёрлаш даврида капитаннинг вахта ёрдамчиси капитан ва унинг катта ёрдамчисидан кема тизимлари ва корпус конструкцияларини ишга тушириш бўйича олган буйруқ ва кўрсатмаларни, бажаришга сарфланган вақт ва тугаган вақт, ўтказилган текшириш ва ўлчаш ишлари тўғрисида кема журналига қайд этиб бориши шарт.

104. Кема қатновга чиқишидан олдин капитаннинг катта ёрдамчиси ва кема механиги кеманинг сузишга тайёр эканлигини, кема тизимлари ва корпус конструкцияларининг шайлигини текшириши ва шайлиги тўғрисида кема капитанини хабардор қилиши шарт.

Текшириш даврида қуйидагиларга алоҳида эътибор берилиши шарт:

рул, лангар ва дейдвуд қурилмалари;

авария механизмлари, қурилмалари, ёритиш жиҳозлари;

қутқариш, ёнғиндан ҳимоя, алоқа, товуш ва ёруғлик сигналлари воситалари;

машина телеграфи;

қуритиш тизими, ташқи тешикларнинг ёпқичлари (корпус, устқурма, рубка ва тушиш жойлари);

сув ўтказмайдиган ва ёнғинга қарши ёпқичлар ва уларни бошқариш қурилмалари;

авария жиҳозлари;

палубадаги юк ва бошқа буюмларни юриш бўйича маҳкамланиши.

Текшириш натижалари кема ва машина журналларига тегишлигича қайд этилиши шарт.

105. Асосий двигателларни бошқарув постидан масофадан бошқаришда уларни ишга тушириш кема капитани ёки капитаннинг вахта ёрдамчиси томонидан амалга оширилади.

Вахта механиги ишга тушириш даврида марказий бошқарув постида бўлиши ва зарур ҳолларда юриш кўприкчасидан берилган буйруқ бўйича асосий двигателларни бошқаришни ўз зиммасига олиши шарт.

Асосий двигателларнинг хавфсиз ишлашига таҳдид пайдо бўлганда, масофадан бошқариш тизими ишдан чиққанда ва бошқа фавқулодда вазиятларда вахта механиги асосий двигателларни бошқаришни ўз зиммасига олиши ва бир вақтнинг ўзида бу ҳақда капитаннинг вахта ёрдамчисини хабардор қилиши шарт.

5-БОБ. КЕМАЛАРНИ УЗОҚ МУДДАТГА САҚЛАШ

УЧУН ФОЙДАЛАНИШДАН ЧИҚАРИШ

          

106. Кемаларни узоқ муддатга сақлаш учун фойдаланишдан чиқариш (кейинги ўринларда - сақлаш) тўғрисидаги қарор кема эгаси томонидан қабул қилинади ва буйруқ билан расмийлаштирилади.

107. Кемаларни сақлаш кема тизимлари ва корпус конструкцияларини (совуқ ҳолда сақлаш) сақлаш ёки кема тизимлари ва корпус конструкцияларини эксплуатация қилишга тайёр ҳолда сақлаш (эксплуатация захираси) йўли билан амалга оширилади.

108. Кемани эксплуатация захирасида сақлаш даврида кема, кема тизимлари ва корпус конструкцияларининг ишлаш ҳолати кема экипажи томонидан таъминланади ва кемани фойдаланишда бўлган флот таркибига киритиш учун қўшимча вақт талаб этмайди.

109. Совуқ ҳолда сақлаш даврида кеманинг барча тизимлари ва корпус конструкциялари фойдаланишдан чиқарилади, сақланиши учун тўлиқ консервация қилинади ҳамда уларга қараб туриш учун қисқартирилган экипаж бириктирилади.

Кемани сақлашдан чиқаргандан кейин уни ҳаракатдаги флот таркибига киритиш учун экипаж билан бутлаш, кема тизимлари ва корпус конструкцияларини консервациядан чиқариш, иш жараёнида текшириш, швартов ҳамда юриш синовлари ўтказиш ишлари амалга оширилади.

110. Кема эгаси иқтисодий жиҳатларни ҳисобга олган ҳолда, кемани сақлашнинг бирор-бир турини танлаши, кемани хавфсиз сақланишини таъминлаш учун экипаж билан тўлиқ бутлаши мумкин.

111. Кемалар хар қандай турдаги сақлаш даврида барқарорлиги, чўкмаслиги, хавфсиз сақланишини таъминлаш учун кема эгаси кеманинг хавфсиз сақлаш чоралари бўйича режа ишлаб чиқади ва порт маъмурияти билан келишади.

Режада қуйидагилар кўрсатилади:

кема номи ва унинг асосий ўлчамлари;

режалаштирилаётган сақлаш муддати;

сақлаш тури;

сақлаш жойи;

сақлаш даврида фойдаланишдан чиқариш, консервация қилиш ёки таъмирлашга жалб қилинадиган техник восита ва конструкциялар рўйхати;

кемани сақлаш даврида сув, буғ ва электр энергияси, шунингдек, қуритиш ва ёнғинни ўчириш воситалари ва тизимлари билан таъминлаш;

сақлаш даврида экипаж таркиби бўлиши ва вахта хизматини ташкил қилиш;

корпус, сув ўтказмайдиган ёпқичлар, кингстонлар, дейдвуд қурилмаси, ёнғинга қарши воситалар ва ёнғин ўчириш тизимларининг ҳолати;

ёқилғи ва мой захираларининг мавжуд бўлиши, уларнинг кемада жойлашув чизмаси;

сақлашнинг бутун даври учун кема корпусининг сув ўтказмаслиги, чўкиб кетмаслиги, барқарорлиги, ёнғин хавфсизлиги ва кеманинг хавфсиз сақланишини таъминлаш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқиш;

экипаж ёки вахта таркиби учун санитария ва бошқа зарур тизимларнинг ишлашини таъминлаш;

экипаж ёки вахта таркиби учун озиқ-овқатни ташкил этиш;

фавқулодда вазиятларда, шунингдек, ёнғин содир бўлганда, кемада барқарорлик ва чўкмаслик хусусиятлари йўқолганда, экипаж ёки вахта таркибининг ҳаракатлари.

112. Кемани сақлаш даврида кема эгасининг рухсати ва порт маъмуриятининг розилиги билан унда алоҳида техник воситалар ва конструкцияларни таъмирлаш ёки модернизация қилиш ишларини бажаришга рухсат берилади. Кема эгаси кемани сақлаш ва таъмирлаш ёки модернизация ишлари хавфсиз бажарилиши учун барча зарур қўшимча чора-тадбирларни таъминлайди.

113. Кемалардан мавсумий фойдаланиш ва кемалар гуруҳларининг совуқ ҳолда сақлаш хусусиятига (сақлаш ҳудуди ва шароитига) қараб, кема эгаси қуйидаги тадбирларни амалга ошириши шарт:

кемаларда вахта хизмати тўғрисида низом, штатлар жадвали ва лавозим йўриқномаларини ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш;

кемаларнинг хавфсиз ва авариясиз тўхтаб туришини таъминлаш учун масъул шахсни тайинлаш;

кемаларни жойлаштириш режасини ишлаб чиқиш ва порт маъмурияти томонидан тасдиқлаш;

кемани сақлашга топшириш (қабул қилиш), сақлашдан чиқариш тартиби тўғрисида низомни ишлаб чиқиш, порт маъмурияти билан келишиш ва тасдиқлаш;

кемаларни хавфсиз ва авариясиз сақлашни таъминлаш бўйича тадбирлар режасини ишлаб чиқиш, порт маъмурияти билан келишиш ва тасдиқлаш.

114. Порт маъмурияти кемаларни хавфсиз ва авариясиз сақлашни таъминлаш учун қуйидаги ишларни амалга оширади:

кемаларни сақлашнинг бутун даври учун портнинг алоҳида акваториясини ажратиш;

кемаларни жойлаштириш режасини тасдиқлаш;

кемаларни лозим даражада сақлашга топшириш учун тайёр эканлигини текшириш;

кемаларни сақлаш даврида улар устидан назоратни амалга ошириш.

115. Порт маъмурияти томонидан кеманинг тайёр эканлиги текширилгандан кейин кема эгаси кемани сақлаш учун ажратилган акваторияга жойлаштиради.

Текширув натижалари бўйича далолатнома тузилади, унда қуйидагилар кўрсатилади:

кеманинг номи;

режалаштирилган сақлаш муддати;

сақлаш тури;

сақлаш жойи;

сақлаш даврида кеманинг хавфсиз ва авариясиз туриши учун масъул шахс;

тамғаланган хоналар, цистерналар ва тизимлар рўйхати;

порт маъмурияти ваколатли шахсларининг имзоси ва тузилган санаси.

Далолатномага кеманинг хавфсиз ва авариясиз сақланишини таъминлаш бўйича чора-тадбирлар режа нусхаси, вахта хизмати тўғрисида низом, штатлар жадвали ва лавозим йўриқномалари илова қилинади.

6-БОБ. КЕМА ВА УНИНГ ЭГАЛАРИГА ТАЛАБЛАР

1-§. Кемаларга талаблар

           

116. Барча кемалар сув ҳавзаларини ифлослантиришга қарши махсус қурилмалар билан жиҳозланган бўлиши шарт.

117. Чиқиндилар, оқова сувлар, шу жумладан, тозаланган ва зарарсизлантирилган оқова сувларни кемалардан сув ҳавзаларига ҳамда сувдан фойдаланиш ҳудуди чегарасига чиқариб ташлаш тақиқланади.

118. Кемачилик регистри инспекторининг сув ҳавзаларини кемалардан ифлослантиришнинг олдини олиш бўйича техник назорати қуйидагиларни ўз ичига олади:

кема ва унинг ускуналарини ифлослантиришнинг олдини олишга мўлжалланган қисмининг техник ҳужжатларини кўриб чиқиш ва келишиш;

кемадаги қуйидаги ускуналарнинг тайёрланиши ва уларнинг ўрнатилишини назорат қилиш:

тозалаш ускуналарини;

таркибида нефть бўлган ва оқова сувларни сўриб чиқариш, узатиш ва чиқариб ташлаш тизимларини, шунингдек, йиғувчи цистерналар ва стандарт тўкиш бирикмаларини;

нефть қуювчи кемалар юк тизимининг кемалардан ифлослантиришнинг олдини олишга мўлжалланган ускуналарини;

чиқиндиларни йиғиш учун мўлжалланган ускуналарни.

Кемачилик регистри инспекторининг назорати остида қурилган ёки ўрнатилган ускуналар, жиҳозлар ва тизимлар кўрикдан ўтказилади.

119. Ускуна, жиҳоз ва тизим элементларини ҳамда огоҳлантирувчи приборларни кемаларга ўрнатиш кемани лойиҳалаштириш даврида Кемачилик регистри инспектори билан келишилиши шарт.

Лойиҳалаштириш даврида оқова сувлар, чиқиндиларни (озиқ-овқат, маиший ва фойдаланилган маҳсулотлар қолдиғи) йиғиш учун алоҳида ускуналарни (цистерналарни) ўрнатиш кўзда тутилиши шарт.

120. Йиғиш ускуналарининг (цистерналарининг) сиғими кемани бутун ишлатилиши даврида йиғиладиган чиқиндиларни ва оқова сувларни сақлаш учун етарли бўлиши шарт.

121. Кемаларни дастлабки ва навбатдаги техник кўриклардан ўтказиш даврида ҳудудий Кемачилик регистри инспектори томонидан кемага ички сузиш кемаларидан ифлослантиришнинг олдини олиш тўғрисида гувоҳнома берилади.

Гувоҳнома 4 йил муддатга берилади ва ҳар йиллик техник кўрикдан ўтказиш даврида тасдиқланади.

2-§. Кемаларни техник ишлатиш билан банд бўлган

ходимларнинг мажбуриятлари ва жавобгарлиги

        

122. Кемаларни техник ишлатиш билан банд бўлган ходимлар қуйидаги ишларни амалга оширишлари шарт:

а) кема механизмларининг ишончли ишлаши ва улардан самарали фойдаланишни узлуксиз таъминлаш;

б) двигатель ва механизмларнинг оптимал режимда ишлашини таъминлаш;

в) таъмирлаш ишлари, техник қаровлар ва бошқа профилактика тадбирларини ўз вақтида бажариш;

г) назарий ва амалий билимларини мунтазам ошириб бориш, бир-бирига яқин касбларни ўзлаштириб бориш;

д) кема механизмларини самарали ишлатиш бўйича аниқ тадбирлар ишлаб чиқиш ва жорий этиш, иш услубларини такомиллаштириш;

е) белгиланган муддатларда кема ва унинг асосий элементларини Регистрга техник кўрикдан ўтказиш учун тақдим этиш.

123. Кемаларда доимий техник назорат кема эгаси томонидан амалга оширилади.

Кемаларда махсус назоратни ҳудудий Кемачилик регистри инспектори ва порт махсус бўлинмасининг мансабдор шахслари амалга оширади.

Кема эгаси ўз вақтида назорат қилувчи идораларнинг вакилларини кемани кўрикка ёки техник кўрикка тақдим этиладиган жойи ва вақти тўғрисида хабардор қилиши ва назорат остида бўлган объектларни техник кўрикка шайлаши лозим.

124. Кемаларни техник ишлатишни ташкил этиш, транспорт, техника ва ёрдамчи флотнинг соз ҳолатда сақланиши учун жавобгарлик кемадан фойдаланаётган корхонанинг кема хўжалиги хизмати (бундай хизмат мавжуд бўлмаганда - бош муҳандис) зиммасида бўлади.

Кема хўжалиги хизматининг асосий вазифалари, функциялари, ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги кема эгаси томонидан маҳаллий сузиш шароитларини ҳисобга олган ҳолда белгиланади ва тасдиқланади.

125. Кемани техник соз ҳолатда сақлаш, кемада ишларни, шу жумладан, юклаш ва тушириш ишларини тўғри ташкил этиш, техник кўрикларни ўз вақтида ўтказиш учун капитан ёки шкипер, земснаряд ва унинг таркибидаги кемаларда (мотозавозня, ўзиюрар шаланда) - командир, бир-бирига яқин касбни эгаллаганда - капитан-механик (командир - механик) жавобгар ҳисобланади.

126. Кема механиги кема механизмлари ва қурилмаларининг созлиги ва узлуксиз ишлаши учун жавобгар ҳисобланади. Кема механигига унинг ёрдамчилари ва машина командаси бўйсунади.

Механик кема механизмлари бўйича техник ҳужжатларнинг ўз вақтида ва тўғри тўлдирилиши, белгиланган тартибда ва вақтда ҳисоботлар тақдим этилиши, режалаштирилган техник кўриклар ўз вақтида ўтказилишини назорат қилиб туриши шарт.

127. Командасиз ишлатилаётган кеманинг ёнғинга қарши курашиш жиҳозларининг ҳолати учун шу кема бириктирилган кеманинг капитани; юклаш-тушириш ишлари даврида - участка, причал бошлиқлари, рейдда турган даврида - рейд капитанлари ва дарё флоти диспетчерлари жавобгар ҳисобланади.

128. Капитан (командир, шкипер) кема ва экипаж хавфсизлиги учун жавобгар ҳисобланади.

Таркибни шатакка олишдан бошлаб охирги пунктга тўхташига қадар шатакланувчи таркибнинг экипажи шатакловчи кеманинг капитанига, земснаряд командирига эса - земснаряд карвонидаги ёрдамчи кемаларнинг экипажи бўйсунади.

Қатнов давомида экипажсиз ўзиюрмас кемаларнинг техник ҳолати, улардаги юкларнинг сақланиши ва уларга хизмат кўрсатиш учун жавобгар, кемани қабул қилиб олиш далолатномаси тузилгандан ёки кема журналига (хабарнома) имзо қўйилган вақтдан бошлаб шатакловчи кемалар ва юк кемаларининг экипажи ҳисобланади.

129. Кемада капитан-механик (командир-механик) раҳбарлиги остида қуйидаги ишлар амалга оширилиши шарт:

кема экипаж аъзоларини вахта бўйича тақсимлаш ва вахта жадвалини тузиш;

экипажга механизмлар, тизимлар, қурилмалар, жиҳозларни бириктирган ҳолда жадвал, ҳамда тревогалар: ёнғин, сув, "борт ортида одам" жадвалларини тузиш;

техник ўқувлар ўтказиш;

хавфсизлик техникаси, меҳнатни муҳофаза қилиш ва ишлаб чиқариш санитарияси қоидалари ва нормаларининг бажарилиши ҳамда меҳнат ва дам олиш режимларига риоя этилишини назорат қилиш;

ёнғин хавфсизлиги қоидалари талабларининг бажарилишини таъминлаш;

техник кўриклар ўтказилиши ва кўриклар жадвалларининг бажарилишини назорат қилиш.

130. Кема экипажининг ҳар бир аъзоси бўлинмалар бўйича махсус жадвал билан ўзларига бириктириб қўйилган механизмлар, тизимлар, қурилмалар, жиҳозларнинг техник ҳолати, сақланиши ва ўз вақтида хизмат кўрсатилиши учун ҳамда кема бўйича умумий ташкилий-техник тадбирлар режасининг бажарилиши учун шахсан жавобгар ҳисобланади.

131. Кеманинг сақланиши ҳамда юқори муҳандислик даражасида техник ишлатиш учун шахсий жавобгарлик:

кема бўйича - капитан (командир) ва механикка;

кемалар гуруҳи бўйича - рейд капитани ва рейд механигига;

флот бўйича - уларнинг бошлиқлари, флот бўйича бошлиқ ўринбосарлари ва бош муҳандисларга юкланади.

132. Портларда юклаш ёки тушириш даврида кема ва юкларнинг сақланиши учун порт маъмурияти билан бир қаторда кема капитани ҳам жавобгар ҳисобланади.

133. Кемада ва унинг элементларида ўтказилган техник кўриклар сифати учун техник кўрик ўтказган ҳамда унда иштирок этган шахслар жавобгар ҳисобланади.

134. Мазкур Қоидаларнинг талабларига жавоб бермайдиган кеманинг сузишга чиққанлиги учун кема капитани ёки шкипери ҳамда кемани сузишга чиқариш тўғрисида кўрсатма берган шахс жавобгар ҳисобланади.

135. Корхонанинг кемаларни техник ишлатиш бўйича жавобгар шахслари кема хўжалиги хизмати ва бошқа ходимлари навигация даври тугагандан сўнг кемаларни техник ишлатиш даврида аниқланган нуқсонлар, носозликлар ва уларни бартараф этиш бўйича кўрилган чораларни умумлаштириши, флот ишини таҳлил қилиши ва аниқланган камчиликларни бартараф этиш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқиши шарт.

7-БОБ. КЕМАЛАРНИ ҚУРИШ, ҚАЙТА ЖИҲОЗЛАШ

ВА ТАЪМИРЛАШ БЎЙИЧА ИШЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ

1-§. Кемаларни қуриш, таъмирлаш

ва қайта жиҳозлаш ишларини амалга ошириш

даврида корхоналарга талаблар

             

136. Кемаларни қуриш, қайта жиҳозлаш ва таъмирлаш (кейинги ўринларда - кемасозлик) ишларини амалга оширувчи корхоналарнинг мажбуриятлари, функциялари, ҳуқуқлари ва жавобгарлиги уларнинг низомларида белгилаб қўйилган бўлиши шарт.

137. Кемасозлик ишлари ҳудудий Кемачилик регистри инспектори назорати остида амалга оширилади.

Корхоналар томонидан кемасозлик даврида бажариладиган ишларнинг техник лойиҳа ҳужжатлари ва техник топшириққа мувофиқлиги устидан техник назорат олиб бориш бўйича масалалар корхона ва Кемачилик регистри инспектори билан тузилган ўзаро шартномалар билан тартибга келтирилади.

138. Кемасозлик корхоналарнинг ҳудудлари қурилиш нормалари талаблари, ишлаб чиқариш бинолари ва иншоотлари, санитария-маиший ва хизмат кўрсатиш биноларини жойлаштириш технологиялари талабларига жавоб бериши, жиҳозланган причалга эга бўлиши, сув, буғ, сиқилган ҳаво, электр энергияси ва баланд овозда хабар қилиш воситалари билан жиҳозланган бўлиши шарт.

139. Кемасозлик корхоналарининг акваториялари қуйидаги талабларга жавоб бериши шарт:

кемаларни қишки сақлаш даврида тўғри жойлаштириш ва таъмирлаш ишларини кемалардан цехларга ўтказиш ва таъмирланаётган кемаларга ишчиларни ўтказиш, материаллар, узел ва деталларни етказиб бериш имконига эга бўлиши;

двигателлар, агрегатлар, механизмлар ва материалларни тушириш ва юклаш кўзда тутилган кемаларни бошқа жойга кўчириш ҳамда уларни қиш шароитларида (акваторияни иситиш) кема кўтариш иншоотларига кўчириш имкони таъминланган бўлиши;

тўсувчи ва причал қурилмалари ва кемаларни швартов синовларидан ўтказиш учун зарур қурилмалар мавжуд бўлиши;

кема габаритларига мос келадиган эркин кема йўлининг мавжуд бўлиши;

дарё ёки сув омборларининг барча ҳолатларида (сув тошқини, муз оқиши, шамол, сув сатҳининг ўзгариб туриши) ҳамда ёнғин даврида кемаларнинг хавфсиз тўхтаб туриши кафолатланган бўлиши;

кемалар карвонини қирғоқ билан боғловчи ишончли алоқа воситалари, электр ёритгичлар, ёнғинга қарши механизациялаштирилган сув етказувчи қурилма ва дастлабки ўт ўчириш воситалари, кемаларнинг сув етказиб берувчи коммуникацияларга бориш йўллари ҳамда корхонанинг акватория базаларининг маҳаллий хусусиятларидан келиб чиқиб, ёнғин хавфсизлиги хизматининг кўрсатмалари бўлиши;

таъмирлашда ёки сақлашда бўлган кемаларнинг сувга ботишидан келиб чиқиб, кафолатланган чуқурликка эга бўлиши;

қўриқлаш постлари томонидан барча карвонга ёки унинг алоҳида кемаларини назорат қилиш имконини таъминлаши.

Кемаларни сақлашга қўйишдан олдин база акваторияси синчиклаб текширилган, сув туби тозаланган, сув ости тўсиқларидан тозаланган ва зарурат бўлганда чуқурлаштириш ишлари амалга оширилган бўлиши шарт.

140. Кемасозлик корхонасининг акваторияси ва унга кириш йўлларини чуқурлаштириш ва чўкиндилардан тозалаш ишлари сув йўллари техник участкалари томонидан бажарилади.

141. Кемасозлик корхонаси ўзига бириктирилган кеманинг қуввати, ўлчами, тури ва сонига мувофиқ келадиган кема кўтариш иншоотларининг бирор-бир турига эга бўлиши шарт.

2-§. Кемасозлик корхоналари ходимларининг

мажбуриятлари ва жавобгарликлари

          

142. Кемасозлик корхоналарига бириктирилган флотнинг бут сақланиши ва сифатли таъмирланиши учун кемасозлик корхонаси раҳбари жавобгар ҳисобланади.

143. Кемасозлик корхоналарининг ишлаб чиқариш билан банд бўлган ходимлари кема тизимлари ва корпус конструкцияларини техник ишлатиш бўйича қоидалар ва йўриқномаларни, меҳнатни муҳофаза қилиш, хавфсизлик техникаси ва ишлаб чиқариш санитарияси қоидалари ҳамда мазкур Қоидалар талабларини яхши билишлари ва уларга риоя этишлари шарт.

144. Кемасозлик ишларини амалга оширувчи ходимларнинг билимларини текшириш корхона раҳбари томонидан тасдиқланган режа-жадвалга асосан Кемачилик регистри инспектори иштирокида ўтказилади.

Кема қобиғини пайвандлаш ишларини амалга оширувчи ходимларнинг пайвандлаш бўйича ишларининг намуналари тегишли синовлардан ўтказилиши ва бу ҳақда билимини текширишдан ўтказиш варақасига тегишли ёзув қайд этилиши шарт.

145. Мазкур Қоидаларга мувофиқ сув ҳавзаларининг кема сақлаш пунктларида кемаларни жойлаштириш ва сақлаш, навигация даврида ҳамда кузги ва баҳорги муз оқиши даврида кемаларни хавфсиз сақлашни таъминлаш бўйича корхоналар томонидан махсус йўриқномалар ишлаб чиқилиши шарт.

8-БОБ. ПОРТЛАР

1-§. Умумий қоидалар

         

146. Портлар юк тоифалари, уларга ишлов бериш ва амалга оширилаётган ташишларга қараб махсус техника ва механизмлар билан жиҳозланган бўлиши шарт.

147. Портларнинг асосий вазифалари қуйидагилар ҳисобланади:

юкларни ва йўловчилар ишончли ташилишини таъминлаш;

барча турдаги кемаларга техник ва навигация хизматларини кўрсатиш бўйича комплекс ишларни амалга ошириш;

юклаш-тушириш ишлари, порт орқали жўнатиладиган юкларни бошқа транспортга юклаш ишларини ташкил этиш ва амалга ошириш;

кемаларга ва вагонларга ўрнатилган меъёрларга мувофиқ ўз вақтида ишлов берилишини таъминлаш;

порт фаолиятини ривожлантириш бўйича тадбирлар режасини ишлаб чиқиш;

комплекс механизациялаштириш, автоматлаштириш комплексини ва илғор технологик жараёнлар ҳамда меҳнатни ташкил этишнинг замонавий шаклларини жорий этиш;

ихтиёрида бўлган порт иншоотлари, ёрдамчи хўжаликлар, алоқа воситалари, флот ва бошқа воситаларни таъмирлаш;

объектларда ва кемаларда ёнғинга қарши тадбирларни амалга ошириш;

рейдларда, причал ёнларида кемаларнинг сузиши ва тўхтаб туриши учун хавфсиз шароитларни яратиш, юклаш-тушириш ва бошқа ишларнинг хавфсиз бажарилишини таъминлаш

2-§. Акваториялар, ички кема йўллари ва рейдлар

          

148. Акваториялар, ички кема йўллари, рейдлар, причал олдининг чуқурлиги ва бошқа техник тавсифининг нисбийлиги ушбу участкаларда фойдаланилаётган кемаларнинг тавсифига ва юкларга ишлов бериш ҳажмига мувофиқ бўлиши ҳамда кемаларнинг хавфсиз сузишини таъминлаши шарт.

149. Порт акваторияси сув йўллари техник участкалари томонидан навигация жиҳозлари ва белгилари билан жиҳозланиши шарт.

150. Порт акваториясида қуйидагилар мавжуд бўлиши шарт:

кемалар ва шатакка олинувчи таркибларнинг эркин ўтиши учун зарур ўлчамларга эга бўлган кема юрадиган йўл ва причалга кириш йўлаги;

кемалар таркибларини шакллантириш ва тақсимлаш, сув юзида ишларни бажариш ва дарё транспорти тўхтаб туриши учун рейдлар.

151. Рейд ва причал чуқурликлари, ушбу рейд ва причалнинг вазифалари, хизмат кўрсатилаётган кемаларнинг ўлчамлари, сув йўлларининг тавсифи, сув тубидаги ернинг қаттиқлиги, кема дифференти учун захира чуқурлик, тўлқинланиш, ушбу рейд ва причалга чўкинди кириб қолиши ва улардан тозаланиши сув йўллари техник участкалари ва порт томонидан белгиланади ҳамда таъминланади.

152. Порт маъмурияти ички кема йўлларидаги тўсиқлар ва йўлларнинг ҳақиқий чуқурлиги тўғрисида йўл ахборот варақалари ёки бошқа восита ёрдамида кема бошқарувчиларини хабардор қилиши шарт.

153. Рейдлар етарли миқдорда тўғри жойлаштирилган мустаҳкам қирғоқ мосламаларига ҳамда рейд чегарасини кўрсатиб турувчи - кундуз куни яхши кўринадиган белгилар ва тунда ёритиладиган чироқларга эга бўлиши шарт.

Экипажсиз бўлган баржаларнинг тўхтаб туриши учун рейдлар баржа-буй ёки рейд понтонлари билан жиҳозланган бўлиши шарт.

154. Юкларнинг турига қараб рейдлар қуруқ юк ташийдиган, нефть қуйиладиган, тез аланга оладиган, ёнғинга хавфли ва портловчи юкларга мўлжалланган махсус рейдларга бўлинади.

Нефть қуйиладиган ва махсус рейдлар оқим бўйича барча рейдлардан қуйида жойлашган бўлиши шарт.

Бажариладиган ишларнинг ҳажми ва тавсифига қараб рейдларда участкалар ташкил этилади:

келиш участкалари - келган кемалар таркибини тақсимлаш ва кемаларни тўхтаб туриши учун;

жўнатиш участкалари - кемаларни жўнаб кетишга тайёрлаш ва таркибни шакллантириш учун;

юклаш-тушириш участкалари - сузувчи ҳолатда танаффус қилиш ва юклаш-тушириш ишларини амалга ошириш учун;

экипажсиз бўлган баржани лангарсиз тўхтаб туриши учун;

қуруқ юк ташийдиган кемаларни тозалаш ва ювиш учун.

Рейдлар ва сув йўли участкаларининг ораси ёнғин хавфсизлиги қоидалари талабларига мувофиқ бўлиши шарт.

155. Кемалар ва причалларни тўлқинлардан ва муз оқимидан ҳамда акваторияни чўкинди кириб қолишидан ҳимоя қилиш учун ташкил этиладиган тўсувчи ва ҳимоя қилувчи қурилмалар ва сув иншоотлари соз ҳолда сақланиши, ўз вақтида таъмирланиши шарт.

156. Баҳорги сув тошқини даврида кўмилиб қоладиган тўсувчи ва ҳимоя қурилмалари ва иншоотларининг олдида кемачилик жиҳозлари ўрнатилиши шарт.

157. Портларда сув иншоотларини барпо этиш ва реконструкция қилиш, причалларга ва рейдларга кириш жойларида сув тубини чуқурлаштириш бўйича барча ишлар сув йўллари техник участкалари билан келишилган ҳолда иншоот эгалари томонидан амалга оширилади.

3-§. Навигация жиҳозлари

         

158. Навигация жиҳозлари ички кема йўлларида кемаларнинг хавфсиз ва эркин сузишини таъминлаши шарт.

Кемаларнинг қатнови ва тавсифига қараб қуйидаги навигация жиҳозлари қўлланилиши шарт:

кеча-кундуз ҳаракатни таъминловчи - ёритувчи;

куннинг фақат ёруғ вақтларида кемаларнинг ҳаракатини таъминловчи - ёритмайдиган;

куннинг қоронғу вақтида кема прожектори ишлатилганда сузиш имконини берувчи - нур қайтарувчи.

159. Навигация жиҳозлари ички кема йўлларида ҳаракат бошланганда (навигация бошланиши) кемаларни қишки тўхтаб туриш учун жойлаштириш тугагунга қадар ишлаши шарт.

Сузувчи белгилар (бакенлар, буйлар) ички кема йўллари муздан тоза бўлгандан сўнг 3 кун ичида ўрнатилиши ва ички кема йўлларида муз қопламаси (кичик муз парчалари) пайдо бўлгунга қадар ишлаши шарт.

160. Навигация жиҳозлари ва белгиларини ўрнатиш бўйича ишларни ташкил этиш, уларни сақлаб туриш сув йўллари техник участкалари томонидан амалга оширилади.

Сув йўллари техник участкалари навигация жиҳозларига хизмат кўрсатиш даврида хавфсизлик техникаси бўйича йўриқномалар ишлаб чиқиши шарт.

Кема қатнайдиган йўллардан фойдаланувчи корхоналарнинг талаблари асосида навигация жиҳозларини ўрнатиш сув йўллари техник участкалари томонидан шартнома асосида амалга оширилади.

161. Ички кема йўлларидаги навигация жиҳозлари ва белгиларининг шакли, ўлчамлари ва тавсифи стандарт ва нормаларга мувофиқ бўлиши шарт.

4-§. Рейд, ёрдамчи ва транспорт флоти

            

162. Транспорт кемаларига хизмат кўрсатиш, таркибларни шакллантириш ва тақсимлаш, юклаш-тушириш ишлари ва хўжалик фаолияти билан боғлиқ ишларни бажариш учун портлар рейд ва ёрдамчи хизмат кўрсатувчи флотга эга бўлишлари шарт.

163. Рейд флотининг таркибидан ёнғиннинг олдини олиш учун кеча-кундуз узлуксиз навбатчилик қилишга мўлжалланган, яхши фойдаланиш ва шатакка олиш хусусиятига, кучли сув тортадиган ёнғин насослари, кўпик билан ўчириш қурилмалари, ўт ўчириш қувурлари ва радио алоқа воситалари билан жиҳозланган ва махсус тайёргарликдан ўтган экипажга эга кема ажратилган бўлиши шарт.

Рейд ишларини бажарувчи рейд навбатчи кемаси ёнғинни бартараф этиш учун доимо шай ҳолда туриши шарт.

164. Флотга комплекс навигация хизмати кўрсатиш йўлга қўйилган портлар пол тагидаги тозаланмаган сувларни ва оқова тизимидан ишлов берилмаган сувларни тортиб олишга, акваториядан оқиб келган ёғочларни ва нефть маҳсулотлари қолдиқларини йиғиб олишга мўлжалланган махсус кемалар билан жиҳозланган бўлиши шарт.

5-§. Порт ҳудудларига белгиланадиган талаблар

            

165. Порт ҳудудида жойлашган иншоотлар, қурилмалар ва жиҳозлар қуйидагиларга эга бўлиши шарт:

порт ишлари тез ва хавфсиз бажарилишини таъминловчи майдонларга;

портга кириш йўллари, шу жумладан, порт ичи автомобиль йўллари, юкларни портга киритиш ва чиқариб кетиш учун темир йўлларга;

қувурлар тизими, ёмғир сувлари, ер ости ва ифлос сувларни қайтариш учун сув чиқариб ташлайдиган ва сув канализацияси қурилмаларига;

порт туташиб турган қўшни ҳудуддан ажратувчи тўсиқларга;

портда мавжуд бўлган барча турдаги транспортлар ва юклаш-тушириш машиналарининг эркин ишлашини таъминловчи ва юкларни қулай тахлаш имконини берувчи порт ички йўллари ва майдонларининг мустаҳкам қопламаларига;

кемалардан ахлатларни, озиқ-овқат қолдиқларини, чиқиндиларни ва қуруқ маҳсулотларни қабул қилиш участкасига.

166. Порт причаллари юк турлари ва айланмаси бўйича ихтисослашган бўлиши шарт.

Юклаш-тушириш ишларини жадаллаштириш ва кемаларнинг туриб қолиш вақтини қисқартириш мақсадида портларда кемага тез ишлов бериш учун махсус причаллар ташкил этилиши мумкин.

167. Ишларнинг ҳажми ва тавсифига қараб, причалларда қуйидагилар мавжуд бўлиши шарт:

кириш сув йўллари, зарур акватория майдони, причал, юклаш-тушириш механизмлари, ишлаб чиқариш хоналари, кириб бориш йўллари, устахоналар ва маиший-хизмат бинолари;

кемалар билан алоқада бўлиш учун тушиш жойлари ҳамда кемадан қирғоққа ва қирғоқдан кемага ўтиш учун хавфсиз ўтиш мосламалари;

юклаш-тушириш ишлари учун зарур мосламалар ва инвентарлар мажмуаси ва захирасига эга бўлган жиҳозлар ва қурилмалар;

қулай кириш йўлларига эга юк омборхоналари ва очиқ омборхона майдонлари;

зарур электр таъминоти, ёритиш ва ишончли алоқа воситалари;

тўғри жойлаштирилган ва мустаҳкам ўрнатилган швартов қурилмалари;

қирғоққа кеманинг урилишини сўндирувчи мосламалар (римлар, бруслар, кранцлар);

белгиланган меъёр бўйича ёнғинга қарши курашиш ва қутқарув жиҳозлари;

кундуз куни аниқ кўринадиган ва тунда ёритиладиган рейд белгилари;

огоҳлантирувчи белгилар;

муҳандислик коммуникацияси (сув қувурлари, канализация), ёнғинга қарши ҳовузларга бориш йўллари, ёнғинга қарши автомашиналарни жойлаштириш учун пирслар;

қуруқ ахлатларни йиғиш учун контейнерлар, шаҳар сув қувуридан истеъмол сувини кемага узатиш гидрантлари, причал олдида турган кемаларга зарур кучланишдаги электр энергияси бериш учун трансформатор колонкалари;

кемаларнинг порт телефон тармоғига уланиши учун розеткалар.

168. Причал ва сузувчи дебаркадерлар оқим тезлиги кам бўлган йўл участкасида, тўлқин ва муз оқими таъсиридан ҳимояланган ҳудудда жойлаштирилган бўлиши шарт.

169. Причал узунлиги ва кемалар орасидаги интерваллар технологик ва ёнғин хавфсизлиги қоидалари меъёрларига мувофиқ бўлиши шарт.

170. Юк-йўловчи причалларида йўловчиларни чиқариш ва тушириш жойлари ва уларга хизмат кўрсатиш юкларга ишлов бериш жойларидан тўсиқлар билан ажратилган бўлиши шарт.

171. Ҳар бир причал олди майдонларида ҳамда юк омборхоналарида ва дебаркадерларда, лойиҳа ёки изланиш маълумотларига мувофиқ юкларни тахлаш учун жойларда рухсат этилган босим катталиги ва чегараси кўрсатилган ҳолда махсус белгилар қўйилиши шарт.

172. Сузувчи причаллар ва дебаркадерлар қирғоқ билан мустаҳкам боғланган, ишончли ва хавфсиз тутқичлар ва ҳимоя тўсиқлар билан жиҳозланган, хавфсизлик техникаси талабларига мувофиқ синовдан ўтказилган ўтиш йўлагига эга бўлиши шарт.

Причаллар орасидаги узилиш масофаси маҳаллий сузиш шароитларига мувофиқ қабул қилиниши, бироқ ёнғин хавфсизлиги қоидаларида белгиланган меъёрдан кам бўлмаслиги шарт.

173. Юк ортиш механизмлари ёрдамида кемалар, вагонлар ва автотранспорт воситаларини юклаш ва тушириш даврида юклар ва тара ҳамда транспорт воситаларининг сақланиши ва хавфсиз иш шароитлари таъминланган бўлиши шарт.

174. Юк ортиш ва тушириш механизмларини бошқарувчи шахслар ваколатли органлар томонидан бериладиган махсус гувоҳномаларга эга бўлишлари шарт.

175. Қирғоқ ва сузувчи юк кўтариш кранлари ваколатли органлар томонидан белгиланган муддатларда текширувдан ўтказилган бўлиши шарт.

176. Сузувчан юк ортиш кранлари понтонларининг техник ҳолати Кемачилик регистри инспектори томонидан кўрикдан ўтказилган бўлиши шарт.

Сузувчан юк ортиш кранларидан техник фойдаланиш ва уларга техник хизмат кўрсатиш тартиби, уларни ишлаб чиқарган завод йўриқномалари ва махсус йўриқномалар билан белгиланади.

6-§. Порт ходимларининг мажбуриятлари ва жавобгарлиги

            

177. Порт бинолари, иншоотлари, юк ортиш механизмлари, рейд кемаларини ишлатиш, уларни соз ҳолатда сақлаш, портнинг ҳудуди ва акваторияларида ишларни тўғри ташкил этиш учун жавобгар порт бошлиғи ҳисобланади.

Портнинг айрим объектларини ишлатиш ва соз ҳолатда сақлаб туриш учун ушбу объектларнинг раҳбарлари жавобгар ҳисобланадилар.

Ҳаракат хавфсизлиги, кемаларнинг рейдда тўхтаб туриши ва уларга ишлов бериш учун жавобгар порт бошлиғи, бош мухандис, дарё флоти диспетчери ва рейд капитани ҳисобланади.

178. Порт бошлиғи портга кириш йўллари габарит ўлчамларини сақлаб туриш, сув йўллари тубини чуқурлаштириш ва тозалаш ишлари ўтказилишини назорат қилиб туриши шарт.

179. Портнинг акваториясидаги белгиланган габарит ўлчамларни сақлаб туриш ҳамда сув тубини тозалаш, қирғоқ ва сузувчи кемачилик жиҳозларини ўрнатиш ва уларни сақлаб туриш, сув иншоотларининг ҳимоя қурилмалари ҳамда портнинг рейд чегараларида ўрнатилган тўсувчи белгиларни ўрнатиш ва сақлаб туриш учун шу порт чегарасида жойлашган сув йўллари техник участкаси бошлиғи жавобгар ҳисобланади.

9-БОБ. ПОРТ ВА ФЛОТ ИШИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ

1-§. Таркибни шакллантириш ва қатновга жўнатиш

          

180. Белгиланган йўналишлар бўйича кемалар ва таркибни қатновга жўнатиш тартиби флотнинг ҳаракат жадвали билан белгиланади.

Таркибни шакллантириш корхона томонидан тасдиқланган жадвалларга мувофиқ амалга оширилади.

181. Рейдларда таркибни шакллантириш дарё флоти диспетчери, рейд капитани ва шатакка олувчи кема капитани кўрсатмаси бўйича амалга оширилиши шарт.

182. Таркибни шакллантириш учун режа тузиш даврида дарё флоти диспетчери қуйидагиларга риоя этиши шарт:

ҳаракат жадвали билан белгиланган таркибнинг вазн меъёрлари ва унинг ҳаракат тезлигига амал қилиши;

кема тагида етарли сув чуқурлиги захираси бўлиши;

таркибни шакллантириш даврида белгиланган сузиш ҳудуди бўйича ҳаракат хавфсизлигининг таъминланиши;

таркиб габарит ўлчамларининг сув йўллари, шлюзлар ва бошқа сув усти иншоотлари габаритларига мувофиқ бўлиши;

маневр ишларининг қулай бажарилиши.

183. Таркибни шакллантириш даврида рейд капитани ёки шатакловчи кема капитани белгиланган меъёрларга мувофиқ таркиб бошида сув кам қаршилик кўрсатадиган ва бошқариладиган кемани танлаши шарт.

184. Кемаларни қатновга жўнатишга фақат дарё флоти диспетчерининг рухсати билан йўл қўйилади.

Рухсат қуйидагиларга мувофиқ берилиши шарт:

белгиланган шаклдаги диспетчерлик рухсатномаси;

радио-телефон билан қабул қилинган ва кеманинг вахта журналида қайд этилган кўрсатма.

Кемани қатновга жўнатиш учун кўрсатма беришда дарё флоти диспетчери қуйидагиларни ҳисобга олиши шарт:

кеманинг қатновга жўнатишга шайлиги;

йўналиш ва участкалар бўйича кемаларнинг тақсимланиши жадвалда белгиланганлиги;

об-ҳаво маълумоти, сув сатҳи, муз оқими ва йўл ҳолати.

185. Қуйидаги кемаларни қатновга жўнатиш тақиқланади:

таркиб ва юкларнинг хавфсизлигига таҳдид солувчи носоз кемалар;

тегишли сигналлар тизими ва алоқа воситалари, сув чиқариб ташлайдиган ва ёнғинга қарши воситалари мавжуд бўлмаган кемалар;

габарит ўлчамлари сув йўллари габарит ўлчамларига мос келмайдиган кемалар.

186. Кемаларнинг капитанлари ва шкиперларига қуйидагилар тақиқланади:

дарё флоти диспетчерининг рухсати бўлмаганда, сузиш ҳуқуқини берувчи ҳужжатларнинг амал қилиш муддати тугаганда ва кема габарит ўлчамлари кема юрадиган сув йўллари габарит ўлчамларига мос келмаганда қатновга жўнаб кетиш;

жадвалда ва диспетчерлик фармойишида кўзда тутилмаган юклар ва йўловчиларни ташиш бўйича ишларни бажариш;

Кемачилик регистри инспектори томонидан техник кўрикдан ўтказилмаган кемаларда кўл ва сув омборларига чиқиш.

187. Қатновга жўнаб кетишдан олдин кема капитанлари кемаларнинг созлиги, таркибни тўғри ва ишончли боғланганлиги, такелаж мавжудлиги, алоқа ва сигналлар тизимининг нуқсонсиз ишлаши ва ташиш ҳужжатлари мавжудлигини текшириши шарт.

188. Капитан ва механиклар кемаларнинг ўз вақтида қатновга жўнатилишини таъминлаши, диспетчер фармойишида белгиланган кемалар ва таркибларнинг ҳаракат тезлиги жадвалига риоя этиши шарт.

189. Экипажсиз баржалар шатакка олувчиларга бириктирилганда уларнинг техник ҳолати, сақланиши, кемачилик жиҳозлари, ташилаётган юклар ва кемада бўлган инвентарнинг сақланишини шатакка олган кеманинг капитани таъминлаши шарт.

190. Кемани шлюздан ўтказиш даврида капитан ва вахта бошлиғи шлюз диспетчери кўрсатмаларидан ташқари кема ўтадиган шлюзлардан кемаларни ва таркибларни ўтказиш қоидалари талабларини ҳам бажариши шарт.

Кеманинг вахта бошлиғи шлюз диспетчери кўрсатмаларини бажарган ҳолда, ўзи шахсан кема ва таркибнинг кўтарилиши ва туширилишини назорат қилиши шарт.

191. Ҳаракат даврида шатакка олиш ва швартов арқонларини кесиш ва ечиб ташлашга инсонлар ҳаётига шубҳасиз таҳдид пайдо бўлганда, кема ва таркиб билан содир этилиши муқаррар бўлган авариянинг оғир оқибатларининг олдини олиш ва камайтириш мақсадида рухсат этилади.

Шатакка олиш ва швартов арқонларини кесиш ва ечиб ташлаш тўғрисидаги кўрсатмани бериш ҳуқуқига фақат кема капитани ёки унинг лавозимини эгаллаган шахс эга ҳисобланади.

192. Кемани ёки таркибни тўхтатиш зарурати пайдо бўлганда, вахта бошлиғи капитанни хабардор қилиши шарт.

Агар кейинчалик ҳаракатланишнинг имкони бўлмаса, капитан қуйидагиларни бажариши шарт:

кема ёки таркибни хавфсиз жойга ўтказиши ва уни ишончли боғлаш;

кема ёки таркибни тўсиб турувчи белгилар ўрнатиш;

қатновни давом эттириш чораларини кўриш;

дарё флоти диспетчерига тўхтаб қолганлиги сабаби, керак бўладиган ёрдам ва ҳаракатни давом эттириш учун мўлжалланган вақт тўғрисида хабар бериш.

193. Ўзиюрмас кемаларнинг шкиперлари ўз кемаларининг йўл давомида олган шикастланишлари тўғрисида шатакка олган кеманинг вахта бошлиғини хабардор қилиши ва бу шикастланишларни экипаж кучи ва мавжуд воситалар билан бартараф этиш чораларини кўриши шарт.

2-§. Порт ишини ташкил этиш

          

194. Порт ишини ташкил этиш учун портнинг суткалик иш режаси ишлаб чиқилади ва порт раҳбари томонидан тасдиқланади.

Портнинг суткалик иш режасида кемаларга ишлов бериш ва хизмат кўрсатиш технологик жараёнлари акс эттирилади.

195. Портнинг технологик жараёнлари қуйидаги ҳужжатлар билан расмийлаштирилади:

кемаларга ишлов бериш жадвали;

кемаларни юклаш ишлари технологик хариталари;

юклаш режаси.

Технологик хариталарда юклаш-тушириш ишларини максимал механизациялаштириш ва хавфсиз иш шароитлари кўзда тутилган бўлиши шарт.

Кемалардан темир йўл транспортига ёки аксинча, юклаш ишлари амалга оширилаётган портда алоҳида шартномага мувофиқ порт ва темир йўл станцияси ишининг ягона технологик жараёни тузилиши мумкин.

196. Портда рейд ишлари белгиланган технологик жараён ва суткалик иш режими асосида бажарилиши шарт.

197. Таркибни лангарга, тўхтаб турган кемаларга, понтон ёки сузувчи буйларга боғлаб қўйиш дарё флоти диспетчерининг кўрсатмаси бўйича таркибни олиб келган шатакловчи томонидан амалга оширилиши шарт.

Кемаларни юклаш-тушириш причалларига жойлаштириш, причалнинг у жойидан бу жойига олиб қўйиш, баржаларни олиб кетиш, таркибни шакллантириш рейд кемалари томонидан рейд капитани раҳбарлигида амалга оширилиши шарт.

Рейд кемаларига эга бўлмаган юклаш-тушириш пунктларига келган кемаларни причалларга қўйиш бу кемаларни олиб келган шатакловчи томонидан амалга оширилади.

198. Портга ишлов беришга жалб этиш учун келган кемалар қатновга жўнаб кетгунга қадар порт ихтиёрида бўлади.

199. Рейдларга қўйилган кемалар сув сатҳининг тебраниши, оқимнинг кучайиши, шторм (пўртана) пайдо бўлиши ва бошқа кемаларнинг рейд бўйича ҳаракатини ҳисобга олган ҳолда ишончли боғланган бўлиши шарт.

Порт ва порт чегарасидаги оралиқ пунктларда бўлган бутун вақт давомида кемаларнинг хавфсиз тўхтаб туриши ва юкларнинг сақланишини ташкил этиш учун порт маъмурияти жавобгар ҳисобланади.

200. Шатакка олувчиларга қуйидагилар тақиқланади:

кема ва таркибни фарватер (кема юрадиган асосий йўл) чегарасида қўйиш, уларни кемачилик жиҳозлари белгилари ва боғлаш учун мўлжалланмаган предметларга боғлаш;

таркибни тарқатиш даврида кемаларни ушбу юкни қабул қилиб олишга мўлжалланмаган причалга қўйиш;

кема ёки таркибдан уни тўлиқ тўхтамасдан ёки боғламасдан узоқлашиш.

201. Рейд капитани барча технологик жараёнларга бевосита раҳбарлик қилади ва рейдда турган кемаларнинг хавфсиз сақланиши учун жавобгар ҳисобланади.

3-§. Портда кемаларга комплекс хизмат кўрсатиш

          

202. Портга келган кемалар кема эгаларининг буюртмалари бўйича ушбу порт томонидан комплекс хизмат кўрсатилиши таъминланади.

Кемаларга кўрсатган хизмат учун тўловлар кема эгаси томонидан хизмат кўрсатилган даврдаги тариф бўйича портнинг тақдим этган ҳисоб варақаси асосида амалга оширилади.

Барча турдаги хизмат учун буюртмалар кема капитани томонидан кема портга келишидан бир кун олдин, ўтиш давомийлиги бир кундан кам бўлганда эса кема келишидан 2 соат олдин кечикмай дарё флоти диспетчерига берилиши шарт.

203. Транспорт кемаларига комплекс хизмат кўрсатиш порт томонидан, техник флот кемаларига хизмат кўрсатишни ташкил этиш эса сув йўллари техник участкалари томонидан амалга оширилади.

204. Портларда комплекс хизмат кўрсатиш даврида қуйидаги ишлар амалга оширилади:

порт ишлатиш хизмати: юклаш ишларини бажариш, юклаш ишлари тугагандан сўнг кемаларни юк қолдиқларидан тозалаш, сувларни кемадан чиқариб ташлаш, командасиз баржани қабул қилиш ва хизмат кўрсатиш, кемаларнинг поли тагидаги сувларни ва ишлатилган мойларни, чиқинди ва озиқ-овқат қолдиқларини қабул қилиш, йўл ахборотномасини бериш, лоцман хизмати, экипажни истеъмол суви, озиқ-овқат, тиббий воситалар билан таъминлаш;

режадан ташқари ва авария таъмирлаш бўйича ишларни яқин орадаги корхоналар ва сузувчи техник ёрдам станциялари кучлари билан ташкил этиш.

205. Портда кемаларга комплекс хизмат кўрсатишни ташкил этиш дарё флоти диспетчерига юкланади.

Кемаларга хизмат кўрсатиш бўйича буюртмаларнинг бажарилиши бўйича назоратни порт маъмурияти амалга оширади.

10-БОБ. ДАРЁ ТРАНСПОРТИ ВОСИТАЛАРИНИ

НАЗОРАТ ҚИЛИШ

          

206. Барча кемаларда лойиҳалаштириш, қуриш, қайта жиҳозлаш, таъмирлаш ва фойдаланиш даврида ваколатли давлат органлари томонидан уларнинг техник ҳолати, хавфсиз сузиш шароитлари, санитария, ёнғин, экология ва меҳнатни муҳофаза қилиш қоидаларига риоя этилиши устидан назорат олиб борилиши ва улар техник кўрикларга жалб этилиши шарт.

207. Кемаларнинг техник ҳолати бўйича белгиланган қонунчилик ҳужжатлари талабларининг бажарилиши устидан назоратни Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлигининг Кемачилик регистри инспекторлари ва Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг Кичик ҳажмли кемалар инспекцияси инспекторлари амалга оширади.

Кемачилик регистри ва Кичик ҳажмли кемалар инспекцияси инспекторлари кемаларни техник кўриклардан ўтказади, техник ҳолати яроқли эканлигини тасдиқловчи ҳужжатларни беради, тиклайди, тасдиқлайди ёки амал қилиш муддатини узайтиради.

208. Дарё транспортида назоратни амалга оширувчи давлат органларининг мансабдор шахслари кемалардан белгиланган вазифаларига мувофиқ тўғри фойдаланишни назорат қилиш бўйича қуйидагиларга ҳақли:

кемалардан тўғри фойдаланилиши, уларнинг табелда қайд этилган таъминот ва инвентар билан бутланганлиги, улар томонидан сузиш ва фойдаланиш хавфсизлиги таъминланиши бўйича қоидалар ва талаблар бажарилиши, кемалар сузадиган йўллар ва кемалар сузадиган вазиятнинг ҳолати устидан назорат қилиш, экипаж аъзоларининг билимларини текшириш;

кема ҳужжатларининг амал қилиш муддати тамом бўлганда, кемалар малакали экипаж билан бутланмаганда, бортда авария-қутқарув, ёнғинга қарши инвентар мавжуд бўлмаганда, сузиб юрувчи қурилмаларда одамларнинг хавфсизлигига таҳдид солувчи нуқсонлар бўлганда, кемалардан фойдаланиш, ёнғинга қарши ва санитария хавфсизлиги қоидалари талаблари бузилганда кемалардан фойдаланишни тақиқлаш;

агар сузиш воситаларининг техник ҳолати сузишнинг ва фойдаланишнинг хавфсизлигини ёки сузиш воситаларининг хавфсиз тўхтаб туришини таъминламаса, улардан фойдаланишни тақиқлаш;

хавфсиз сузиш шароитларини, одамларнинг ҳаёти муҳофаза қилинишини, ички кема йўлларида юкларнинг ишончли ташилишини, кемалардан ифлослантиришнинг олдини олишни таъминловчи сузиш воситаларига қўйиладиган талаблар бажарилишини техник назорат қилиш.

11-БОБ. ЯКУНЛОВЧИ ҚОИДА

              

209. Мазкур Қоидалар талабларининг бузилишида айбдор бўлган шахслар қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда жавоб берадилар.

           

              

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2023 йил 12 сентябрь