Дарё транспортида юк ташиш Қоидалари (ЎзР ВМ 11.09.2023 й. 462-сон қарорига 3-илова)

Функция недоступна

Вазирлар Маҳкамасининг

2023 йил 11 сентябрдаги

462-сон қарорига

3-ИЛОВА

Дарё транспортида юк ташиш

ҚОИДАЛАРИ

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

         

1. Мазкур Қоидалар Ўзбекистон Республикасининг ички кема йўлларида дарё транспортида юк ташиш тартибини белгилайди.

2. Мазкур Қоидаларда қуйидаги асосий тушунчалардан фойдаланилади:

дарё флоти бўйича навбатчи диспетчер - портда юклаш ва тушириш ишларини ташкил этувчи ва уларга раҳбарлик қилувчи мансабдор шахс;

давлат назорати органлари - шахсларни, транспорт воситаларини ва товарларни Давлат чегараси орқали ўтказишда иштирок этувчи чегара, божхона, санитария-эпидемиология, фитосанитария ва ветеринария назорати органлари;

жўнаб кетиш порти - кеманинг ҳаракатланиши бошланадиган порт;

жўнатиш порти - божхона назорати остида юкларни тушириш, қабул қилиш, сақлаш, кемага юклаш ва жўнатиш бошланадиган порт;

жўнатиш божхона пости - божхона назорати остида юкларни ташиш бошланадиган ҳудудда жойлашган божхона хизмати органи;

кема капитани - кемани бошқариш, унга раҳбарлик қилиш ҳамда сузиш хавфсизлигини таъминлаш, кемада тартиб-интизомни сақлаш, кемадаги одамларнинг ҳаёти ва соғлиғини муҳофаза қилиш, кеманинг ҳамда унда ташиладиган юкларнинг бутлиги учун зарур бўлган чораларни кўриш учун кема эгаси томонидан тайинланган мансабдор шахс;

коносамент - дарё транспортида юк ташиш шартномаси тузилганлиги, юкнинг юк ташувчи томонидан қабул қилинганлиги ва юк етказиб берилганлигини тасдиқловчи транспорт (ташиш) ҳужжати;

манзил порти - божхона назорати остида юкларни ташиш, тушириш, қабул қилиш, сақлаш ва топшириш тугалланадиган порт;

манзил божхона пости - божхона назорати остида юкларни ташиш тугалланадиган ҳудудда жойлашган божхона хизмати органи;

порт - қирғоқ бўйи ер участкаси ва ички сув акваториясида жойлашган, йўловчи ва кемаларга хизмат кўрсатиш, юкларни қабул қилиш, тушириш, ортиш, қисқа муддатли сақлаш ва топшириш, бошқа транспорт турлари билан биргаликда ҳаракат қилиш мақсадида махсус жиҳозланган иншоотлар мажмуи;

тара - ташиш, юклаш, жойлаштириш, тушириш ва омборда сақлаш жараёнида ичидаги юкларга шикаст етказилишидан ҳимоя қилиш имкониятига эга бўлган буюм;

тарали дона юклар - алоҳида юк ўринлари билан тақдим этиладиган, тарага жойлаштирилган, ўзининг шакли, вазни ва ўлчамлари билан тавсифланадиган юк бирлиги;

транспорт (ташиш) ҳужжати - транспорт юк хати, коносамент ёки ташиш шартномаси ёхуд товарларни ташиш бўйича шартнома тузилганлигини тасдиқловчи бошқа ҳужжат;

шкипер - юкларни бир ёки бир нечта ўзиюрмас юк кемаларига юклаш, юкларни кемага тўғри жойлаштириш, маҳкамлаш ва тушириш ишларига жавобгар шахс (ўзиюрмас кема капитани);

юк жўнатувчи - ўзи ёки юк эгаси номидан ҳаракат қилувчи ва транспорт (ташиш) ҳужжатларига мувофиқ жўнатиш портидан юкни жўнатиш ваколатига эга шахс;

юк ташувчи - юк ташиш шартномасига мувофиқ юкни жўнатиш портида юк жўнатувчидан қабул қилиш, дарё транспортида манзил портига етказиб бериш ва юк олувчига топшириш, шунингдек, қонунчилик ҳужжатларида ва юк ташиш шартномасида назарда тутилган бошқа мажбуриятларни бажарувчи шахс;

юк олувчи - юк ташиш шартномасига мувофиқ манзил портида юкни олиш ваколатига эга шахс;

юк қабул қилувчи-топширувчи - юкларни қабул қилиш, топшириш ва уларнинг ҳисобини юритиш учун порт томонидан тайинланган жавобгар шахс;

қўшма наряд - Ўзбекистон Республикасининг Давлат чегараси орқали шахсларни, транспорт воситаларини ва юкларни ўтказиш бўйича биргаликдаги назоратни амалга оширувчи Ўзбекистон Республикаси Давлат хавфсизлик хизмати Чегара қўшинларининг чегара назорати бўлинмалари (кейинги ўринларда - чегара назорати бўлинмалари) (чегара наряди) ва божхона хизмати органи (божхона наряди), санитария-эпидемиология хизмати, фитосанитария ва ветеринария назорати органлари ходимларидан иборат бўлган наряд.

3. Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида мазкур Қоидаларда назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилади.

2-БОБ. ЮК ТАШИШНИ ТАШКИЛ ЭТИШ

1-§. Юк ташиш шартномаси ва унинг шартлари

           

4. Юклар юк ташиш шартномасига асосан ташилади. Юк ташиш шартномаси бўйича юк ташувчи юк жўнатувчи томонидан ўзига ишониб топширилган юкни белгиланган манзилга етказиб бериш ва юк олувчига топшириш, юк жўнатувчи эса юкни ташиб берганлик учун белгиланган ҳақни тўлаш мажбуриятини олади.

5. Дарё транспортида юк ташиш даврида юк жўнатувчининг талабига мувофиқ товарларни тақсимловчи ҳужжат сифатида унга коносамент берилади.

Коносамент бир вақтнинг ўзида юк ташувчи томонидан юклар қабул қилиб олинганлиги ва ташиш шартномаси тузилганлигини тасдиқловчи ҳужжат ҳисобланади.

6. Ташишнинг умумий шартлари Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси, "Транспорт тўғрисида"ги Қонуни ва бошқа қонунчилик ҳужжатлари билан белгиланади.

7. Юк ташиш шартномасида юкларни юк ташувчига топшириш, жўнатиш портида сақлаш, етказиб бериш муддати, юкларнинг миқдори ва вазни ҳамда томонларнинг келишуви бўйича бошқа шартлар кўрсатилади.

8. Жўнатиш ва манзил порт орасида кеманинг бошқа портга кириши юк ташиш шартномасида кўрсатилади.

9. Юк ташиш ҳамда ташиш билан боғлиқ бўлган бошқа ишларни бажариш учун ҳақ тўлаш юк ташиш шартномасига мувофиқ амалга оширилади.

Агар юк ташиш шартномасида бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, юкларни кемага юклаш ва уларни кемадан портга тушириш порт томонидан юк жўнатувчи ёки юк олувчининг ҳисобидан амалга оширилади.

10. Юк ташувчи ташишга қабул қилинган юкларнинг жўнатиш ва манзил портини қонунчилик ҳужжатлари талабларига риоя қилган ҳолда ўзгартириши, юк тўғрисидаги декларацияда кўрсатилган бир юкни бошқа турдош юк билан алмаштириши юк жўнатувчи ёки юк олувчининг ёзма талабига мувофиқ амалга оширилади.

11. Юк жўнатувчи манзил портини ўзгартирмасдан юк олувчини ўзгартириши мумкин.

Юк олувчини ўзгартириш тўғрисидаги талабнома коносаментларга илова қилинган ҳолда, жўнатиш божхона органи ва жўнатиш портига тақдим этилади.

12. Манзил портини ўзгартиришни талаб қилган юк жўнатувчи мазкур ўзгартириш натижасида вужудга келадиган харажатлар бўйича юк ташувчи ва биринчи кўрсатилган манзилдаги юк олувчи олдида жавобгар ҳисобланади.

13. Енгиб бўлмайдиган куч, яъни фавқулодда ва муайян шароитларда олдини олиб бўлмайдиган вазиятлар (форс-мажор) оқибатида ташишга қабул қилинган, лекин ҳали жўнатилмаган юкларнинг манзил портини ўзгартириш юк ташувчи томонидан юк жўнатувчи билан келишилган ҳолда амалга оширилади, бунда юк жўнатувчи ҳақиқий босиб ўтилган масофа бўйича ҳақ тўлайди.

14. Юкларнинг манзил портини ўзгартиришга уларнинг яроқлилик (сақлаш) муддати доирасида йўл қўйилади.

15. Мазкур Қоидаларнинг 13-бандида назарда тутилган ҳолатлар юз берганлиги сабабли кеманинг манзил портига келишининг имкони бўлмаса, юк ташувчи бу ҳақда юк жўнатувчи ёки юк олувчини хабардор қилиши лозим.

16. Томонларнинг келишувига мувофиқ юклар юк жўнатувчининг кузатувчиси иштирокида ташилади.

17. Юкни кемага юклаш кечикканлиги учун айбдор бўлган тараф қонунчилик ҳужжатларида ёки юк ташиш шартномасида белгиланган тартибда ва миқдорда жарима тўлайди.

18. Юкни юк жўнатувчининг айби билан жўнатиш портига қайтариб олиб келиш, тушириш ва сақлаш харажатлари юк жўнатувчи томонидан қопланади.

2-§. Кемага қўйиладиган талаблар

         

19. Юк ташувчи томонидан юк ташиш учун жалб қилинаётган кема Дарё транспортини техник ишлатиш қоидалари ва бошқа қонунчилик ҳужжатлари талабларига мувофиқ бўлиши ҳамда юкларни манзил портига хавфсиз ва ишончли етказиш имкониятига эга бўлиши керак.

20. Режалаштирилган юкнинг юк жўнатувчи ёки юк олувчи томонидан ўзгартирилиши кемани қайта жиҳозлашни талаб қилса, юк ташувчи қўшимча тузилган шартнома асосида юк жўнатувчи ёки юк олувчининг ҳисобидан кемани қайта жиҳозлайди.

3-§. Юк ва тарага қўйиладиган талаблар

         

21. Юклар юк жўнатувчи томонидан техник шартларга мувофиқ келадиган миллий стандартлар, халқаро (минтақавий) стандартларга мувофиқ, техник шартларда назарда тутилмаган юклар эса юк ташувчи билан келишилган ва уларнинг тўлиқ сақланишини таъминлайдиган соз таралар ва ўрамларда тақдим этилиши шарт.

22. Юкларни ташишга тайёрлашда кеманинг юк сиғими, юк турлари ва уларнинг вазнига қараб кемага жойлаштирилиши ҳисобга олиниши шарт.

23. Юкларни кемага жойлаштириш ва ташиш тартиби юк ташиш шартномаси билан белгиланади.

Битта юк жўнатувчи томонидан битта манзилга, битта кемада бир хил ўрамлар ва тараларда ташиладиган юклар битта коносамент билан жўнатилиши шарт.

24. Ўзининг физик-кимёвий хусусиятларига ва ташиш шартларига кўра ўрамланган ҳолда ташиладиган тарали дона юклар юк ташувчига худди шундай ҳолатда тақдим этилади.

25. Юк жўнатувчи юкни ўрамлаш учун зарур материалларни юк билан биргаликда портга тақдим этади. Кўп марта фойдаланиладиган, юкларни кема бортига маҳкамлаш учун мўлжалланган кема мосламалари юк ташувчи томонидан тақдим этилади.

26. Тара ва ўрамларда ташилаётган юкларни порт омборларига киритиш ва кемага юклаш даврида улар юк қабул қилувчи-топширувчи ва шкипер томонидан ташқи текширувдан ўтказилади. Бунда тара ва ўрамларнинг созлиги, юкнинг ташишга яроқлилиги, зарур реквизитларнинг мавжудлиги, пломбаларнинг бузилмаганлиги ва уларнинг ҳужжатларда кўрсатилган маълумотларга мувофиқлиги текширилади.

27. Ташувга қабул қилинадиган ўрамли ва тарали дона юкларнинг ўрни маркировкалаш белгисига, махсус ишлов бериш талаб этиладиган юклар эса махсус белгига эга бўлиши лозим.

3-БОБ. ЮК ТАШИШНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН

НАЗОРАТ ҚИЛИШ

1-§. Божхона назорати ва расмийлаштируви

             

28. Ўзбекистон Республикасига олиб кирилаётган ва олиб чиқилаётган кемадаги товарлар ва экипаж аъзолари ва йўловчиларнинг шахсий буюмлари, валюта бойликлари божхона назорати ва расмийлаштирувидан ўтказилиши шарт.

29. Божхона расмийлаштируви ва назорати Божхона кодекси ва бошқа қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ амалга оширилади.

30. Кемаларнинг Ўзбекистон Республикасига кириб келиши ва Ўзбекистон Республикасидан чиқиб кетишини расмийлаштириш қуйидаги таркибдаги давлат назорати органлари томонидан амалга оширилади:

чегара назорати бўлинмалари ходимлари;

божхона хизмати органлари ходимлари;

санитария-эпидемиология хизмати ходимлари;

ўсимликлар карантини ва ҳимояси бўйича давлат хизмати ходимлари, (уруғлар, ўсимликлар ва ўсимлик маҳсулотлари олиб кириладиган чегара пунктлари ёки ҳудудларида);

манзил ёки жўнатиш порти вакиллари.

Зарур ҳолларда, давлат назорати органлари таркибига бошқа хизматлар ходимлари ҳам киритилиши мумкин.

31. Кемаларнинг божхона расмийлаштируви учун буюртма дарё флоти бўйича навбатчи диспетчер томонидан берилади.

Божхона назорати ва расмийлаштируви санитария назорати ўтказилгандан кейин амалга оширилади.

Санитария назорати тугагунга қадар кемага бирор-бир шахснинг кириши ва чиқиши тақиқланади.

32. Чет элга жўнаб кетувчи кемалар портда турган вақтда чегара назорати бўлинмалари ва божхона органларининг назорати остида бўлади.

Кемаларнинг турар жойини ўзгартириш (бошқа жойга боғлаш) чегара назорати бўлинмалари ва божхона органларини хабардор қилган ҳолда амалга оширилиши шарт.

33. Чегара назорати бўлинмалари ва божхона органлари томонидан чегара ва божхона назорати амалга оширилаётган кемаларнинг ёнига тўхташ, шунингдек, бортдан қирғоққа ёки қирғоқдан бортга бирор-бир буюмларни узатишга йўл қўйилмайди.

34. Божхона органларининг мансабдор шахслари ўз хизмат вазифаларини бажариш учун кема бортига исталган вақтда чиқиши мумкин.

Кема капитани ёки шкипер мазкур Қоидаларнинг 35-бандида назарда тутилган ҳужжатларни божхона назоратидан ўтказиш учун тақдим этиши, зарур ҳолларда, божхона органининг мансабдор шахсларига ўз хизмат вазифаларини бажаришлари учун маиший ва хизмат хоналарини ажратиб бериши шарт.

2-§. Кемалар ва юкларнинг божхона расмийлаштируви

учун зарур ҳужжатлар

          

35. Дарё транспортида ташишларни божхона расмийлаштирувида қуйидаги ҳужжатлардан фойдаланилади:

умумий декларация - кема ва унинг келиши ёки жўнаб кетиши тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилган ҳужжат;

юк тўғрисидаги декларация - кема анжомлари тўғрисидаги декларация ва кема экипажининг шахсий буюмлари тўғрисидаги декларацияга киритилмаган, кема бортида мавжуд бўлган юклар (товарлар) тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилган ҳужжат;

кема анжомлари тўғрисидаги декларация - кема ва экипаж аъзоларининг эҳтиёжи учун мўлжалланган товарлар (озиқ-овқат маҳсулотлари, ёнилғи-мойлаш маҳсулотлари, кеманинг материал-техник таъминотлари) тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилган ҳужжат;

кема экипажининг шахсий буюмлари тўғрисидаги декларация - экипаж аъзоларига тегишли шахсий буюмлар тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилган ҳужжат;

кема хизмати - кеманинг номи ва эгаси, кема рўйхатдан ўтказилган порт, кема тури, кема экипажи аъзоларининг фамилияси, исми, отасининг исми, туғилган йили, фуқаролиги, лавозими, шахсини тасдиқловчи ҳужжатларининг тури, серияси ва тартиб рақами ҳамда гувоҳнома рақами тўғрисидаги маълумотлар кўрсатилган ҳужжат;

йўловчилар рўйхати;

транспорт ҳужжатлари;

ташилаётган товарларга тижорат ҳужжатлари;

халқаро почта жўнатмаларини кузатиб бориш учун Умумжаҳон почта иттифоқи ҳужжатларида белгиланган ҳужжатлар.

Умумий, юк, кема анжомлари, ва кема экипажининг шахсий буюмлари тўғрисидаги декларациялар кема капитани ёки бошқа ваколатли шахс томонидан имзоланади.

Кема хизмати порт раҳбари ёки ваколат берилган бошқа шахс ҳамда ходимлар бўлими бошлиғи томонидан имзоланади.

36. Транспорт (ташиш) ҳужжатларида Умумжаҳон божхона ташкилотининг Товарларни тавсифлаш ва кодлаштиришнинг уйғунлаштирилган тизимига мувофиқ товарларнинг номи ва камида олтита белги даражасидаги кодлари (халқаро почта ва курьерлик жўнатмалари бундан мустасно), юк ўринлари сони, брутто ва нетто оғирлиги (килограммда), жойлаштириш тавсифи ва фактура қиймати кўрсатилиши шарт.

37. Кема бортида бўлган хавфли юклар (хавфли хусусиятларга эга бўлган, ташиш ва сақлаш даврида алоҳида эҳтиёт чораларини кўришни талаб қилувчи моддалар ва товарлар) тўғрисида маълумотлар алоҳида кўрсатилиши шарт.

3-§. Ўзбекистон Республикасига киришда

божхона назорати ва расмийлаштируви

          

38. Кема Ўзбекистон Республикасининг божхона чегарасига кирганлиги тўғрисида дарё флоти бўйича навбатчи диспетчер томонидан манзил божхона постига камида 1 соат олдин онлайн режимда электрон шаклда хабар берилади.

Хабарда қуйидаги электрон маълумотлар бўлади:

манзил порт ва кеманинг номи;

юк тўғрисидаги маълумотлар (Умумжаҳон божхона ташкилотининг Товарларни тавсифлаш ва кодлаштиришнинг уйғунлаштирилган тизимига мувофиқ товарларнинг номи ва камида олтита белги даражасидаги кодлари (халқаро почта ва курьерлик жўнатмалари бундан мустасно), юк ўринлари сони, брутто ва нетто оғирлиги (килограммда), жойлаштириш тавсифи ва фактура қийматининг) номи ва миқдори ёки кеманинг юксиз эканлиги тўғрисида маълумот;

кеманинг портга келиш вақти.

39. Давлат назорати органлари ходимлари кема бортига келгандан сўнг шкипер божхона расмийлаштируви учун манзил божхона пости ходимига мазкур Қоидаларнинг 35-бандида назарда тутилган ҳужжатларни тақдим этиши шарт.

40. Манзил божхона пости ходими тақдим этилган ҳужжатларни текшириб чиққандан сўнг тушириладиган юклар коносаментлари ва юк кузатув ҳужжатларини белгиланган тартибда расмийлаштирувини амалга оширади.

41. Ҳужжатлар расмийлаштирилгандан сўнг кемада манзил божхона пости ходими томонидан божхона назорати ўтказилади.

Кема божхона назоратидан кема капитани ёки шкипери томонидан тайинланган кузатувчи иштирокида ўтказилади.

Кема капитани ёки шкипери кеманинг барча хоналарида божхона назорати ўтказилишини таъминлайди.

Трюмлар, шкафлар, қутилар ва бошқа ёпиқ объектларнинг божхона назоратидан ўтказиш учун зарур шароит кузатувчи томонидан таъминланади.

Йўловчиларнинг ва кема экипажи аъзоларининг шахсий буюмлари Божхона кодекси ва бошқа қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ уларнинг эгалари ёки уларнинг ишончли вакиллари иштирокида божхона расмийлаштируви ва назоратидан ўтказилади.

Божхона расмийлаштируви тугагандан сўнг манзил божхона органи томонидан юкларни тегишли божхона (порт) омборига туширишга рухсат берилади.

42. Кемада товар ва ашёларни ноқонуний олиб кириш ҳамда олиб чиқиш билан боғлиқ ҳуқуқбузарликлар аниқланган тақдирда, хоналар, трюмлар, шкафлар, қутилар ва бошқа ёпиқ объектлар манзил божхона пости ходими томонидан муҳрланади ва бу ҳолат маъмурий иш ёки жиноят ишини қўзғатишга асос бўлади.

43. Давлат назорати органларининг фаолияти кема портга келган вақтдан бошлаб 3 соат ичида тугалланиши шарт.

4-§. Ўзбекистон Республикасидан чиқишда

божхона назорати ва расмийлаштируви

        

44. Ўзбекистон Республикасидан чиқиб кетадиган кеманинг жўнаб кетиши даврида коносаментлар ва юклаш топшириқномаси портнинг тижорат бўлими томонидан жўнатиш божхона хизмати органига онлайн режимда электрон шаклда тақдим этилади.

Жўнатиш божхона пости ходими ҳужжатларнинг қонунчилик ҳужжатлари талабларига мувофиқлигини текшириб, коносаментлар ва юк билан бирга жўнатиладиган барча юк кузатув ҳужжатларини белгиланган тартибда расмийлаштирувини амалга оширади.

45. Портнинг тижорат бўлими томонидан жўнатиш божхона пости ходимидан ҳужжатлар қабул қилиб олингандан сўнг дарё флоти бўйича навбатчи диспетчерга кема ва юкларнинг жўнатишга тайёр эканлиги ҳақида хабар берилади.

Коносаментлар ва юк билан бирга жўнатиладиган бошқа ҳужжатлар шкиперга топширилади.

46. Ўзбекистон Республикасидан чиқиб кетадиган кеманинг жўнаб кетиши даврида дарё флоти бўйича навбатчи диспетчер томонидан жўнатиш божхона хизмати органига товарлар ва транспорт воситаларининг Ўзбекистон Республикасининг божхона чегарасидан олиб чиқилиши кутилаётганлиги тўғрисида хабар берилади.

Жўнатиш божхона пости ходими давлат назорати ходимлари билан биргаликда божхона назоратини ўтказишга киришади.

Юклаш ва кемада бажариладиган бошқа ишлар божхона назорати бошланишидан олдин тугатилган бўлиши, шунингдек, кема яқинида бошқа сузувчи восита ва бегона шахслар бўлмаслиги лозим.

47. Давлат назорати органлари ходимлари кема бортига келгандан сўнг мазкур Қоидаларнинг 35-бандида назарда тутилган ҳужжатлар шкипер томонидан жўнатиш божхона пости ходимига тақдим этилади.

48. Транспорт (ташиш) ҳужжатларидаги маълумотлар ҳужжатларни қабул қилган жўнатиш божхона пости ходими томонидан кема ва юк божхона назоратидан ўтказилади ҳамда юклаш топшириқномасида кўрсатилган маълумотлар билан солиштирилади ва барча ҳужжатлар белгиланган тартибда расмийлаштирилади.

49. Кема экипажи аъзолари томонидан божхона иши тўғрисидаги қонунчилик ҳужжатлари талаблари бажарилмаган тақдирда, жўнатиш божхона пости ходими назоратни тўхтатишга ҳақли.

5-§. Чегара назорати

          

50. Юк ташиш даврида Ўзбекистон Республикасининг Давлат чегарасини ноқонуний кесиб ўтишларнинг олдини олиш мақсадида чегара назорати бўлинмалари томонидан чегара назорати амалга оширилади.

51. Чет элдан Ўзбекистон Республикаси портларига кириб келаётган ёки чет элга чиқиб кетаётган барча кемалар чегара назоратидан ўтказилади.

52. Ўзбекистон Республикасидан чиқиб кетадиган, шу жумладан, чет эл портларига кирмасдан сузадиган кемалар Ўзбекистон Республикаси портларига келганда, портда тўхтаб турганда ва портдан жўнаб кетаётганда чегара назоратидан ўтказилади.

53. Чет элга чиқиб кетадиган кемаларнинг улар тўхтаб турган жойдаги ўтказиш пункти режимига риоя қилишлари, шунингдек, кемада вахта хизматининг олиб борилиши чегара назорати бўлинмалари томонидан назорат қилинади.

54. Чет элга чиқиб кетадиган кемаларда ташилаётган транспорт воситалари, контейнерлар ва бошқа катта ҳажмли юклар кемага юклашдан олдин ёки ундан туширилгандан кейин текширилади.

55. Чегара назорати бўлинмаларига дарё флотининг диспетчер хизмати томонидан ҳар куни Ўзбекистон Республикаси портига кириб келаётган ва ундан чиқиб кетадиган кемалар тўғрисида хабар берилади.

56. Кемаларни назорат қилиш даврида божхона хизмати органи ва кемаларга хизмат кўрсатувчи бошқа хизматлар билан ўзаро ҳаракатлар чегара назорати бўлинмалари командири томонидан технологик схема ва жадвалга мувофиқ ташкил этилади.

57. Чегара назорати даврида кема капитани ёки шкипери томонидан тайинланган кузатувчи барча хоналарга биринчи бўлиб кириши ва охирида чиқиши шарт.

Юкларни текшириш даврида махсус хизмат итлари ва техник воситалардан фойдаланилиши мумкин.

Давлат назорати органлари ўз ишини тугатгандан кейин чегара назорати бўлинмаси командирининг ва божхона хизмати органи раҳбарининг рухсати билан кема тарк этилади.

6-§. Ўзбекистон Республикасига кириб

келиш даврида чегара назорати

            

58. Қўшма наряднинг кемада чегара ва божхона назоратини ўтказишдаги вазифалари кема портга келишидан 30 дақиқа олдин чегара назорати бўлинмалари ва манзил божхона хизмати органи раҳбарлари томонидан белгилаб олинади.

59. Қўшма наряд ўз фаолиятини кема бортида санитария-эпидемиология, ўсимликлар карантини ва ҳимояси бўйича давлат хизматлари ҳамда бошқа давлат назорати органлари ходимлари билан биргаликда амалга оширади.

60. Чегара назорати бўлинмалари кема экипажи, кема экипажининг кема хизматига киритилмаган аъзолари ва йўловчилар сонини кема капитанидан аниқлайди ҳамда кема экипажи аъзолари ва кема бортида бўлган бошқа шахсларни паспорт назоратидан ўтказади.

61. Қўшма наряд томонидан кема капитани ёки шкипери томонидан тайинланган кузатувчи иштирокида кеманинг барча бўлинмалари, трюмлари, шкипер хонаси ва кемадаги товарлар текширилади.

Кема экипажининг ва кема бортида бўлган бошқа шахсларнинг шахсий буюмлари уларнинг иштирокида текширилади.

62. Давлат назорати органларининг ходимлари ўз фаолиятини тугатганидан сўнг чегара назорати бўлинмаси командири ва божхона пости ходимининг рухсати билан юклар кемадан туширилади.

63. Ўзбекистон Республикасига кемани шатакка олиб келган ва дарҳол Ўзбекистон Республикасидан чиқиб кетадиган кема текширувдан ўтказилмайди, бироқ унинг портга кириши ва портдан чиқиб кетиши чегара назорати бўлинмалари томонидан кузатиб турилади.

7-§. Ўзбекистон Республикасидан чиқиб

кетиш даврида чегара назорати

         

64. Чегара назорати бўлинмалари кеманинг Ўзбекистон Республикасидан чиқиб кетиш вақти тўғрисидаги ахборотни дарё флоти бўйича навбатчи диспетчердан қўшма наряд тўпланишидан 30 дақиқа олдин олади.

65. Қўшма наряд кема турадиган жойга келиб, причал ва унга туташ жойларни кўздан кечиради, барча бегона шахсларни чиқариб юборади ва кема ҳамда атроф кузатилишини ташкил қилади.

66. Қўшма наряд ўз фаолиятини мазкур Қоидаларнинг 59-бандида кўрсатиб ўтилган давлат назорати органлари ходимлари билан биргаликда амалга оширади.

67. Чегара назорати бўлинмалари кема экипажи, кема экипажининг кема хизматига киритилмаган аъзолари ва йўловчилар сонини кема капитанидан аниқлайди ҳамда кема экипажи аъзолари ва кема бортида бўлган бошқа шахсларни паспорт назоратидан ўтказади.

68. Қўшма наряд томонидан кема капитани ёки шкипери томонидан тайинланган кузатувчи иштирокида кеманинг барча бўлинмалари, трюмлари, шкипер хонаси ва кемадаги товарлар текширувдан ўтказилади.

Кема экипажининг ва кема бортида бўлган бошқа шахсларнинг шахсий буюмлари уларнинг иштирокида текширилади.

69. Давлат назорати органларининг ходимлари ўз фаолиятини тугатганидан сўнг кема чегара назорати бўлинмаси командири ва божхона хизмати органи раҳбарининг рухсати билан чет элга жўнаб кетади.

4-БОБ. ЮКЛАРНИ ҚАБУЛ ҚИЛИШ ВА ЖЎНАТИШ

1-§. Жўнатиш портида юкларни қабул қилиш

           

70. Юклар жўнатиш портида юк ташиш шартномасига мувофиқ тўғридан-тўғри кемага юклаш ёки порт омборларида вақтинча сақлаш учун қабул қилинади.

71. Юкларни қабул қилиш транспорт (ташиш) ҳужжати асосида амалга оширилади ва юкни тушириш, юклаш ва сақлашга қабул қилиш далолатномаси билан расмийлаштирилади.

Далолатномага киритилган тузатишлар "Тузатилган" деган ёзув билан қайд қилинади ҳамда юк қабул қилувчи-топширувчи ва шкипернинг имзоси билан тасдиқланади.

72. Юк жўнатувчи томонидан юклаш топшириқномаси олингандан сўнг юкни тушириш, юклаш ва сақлашга қабул қилиш далолатномаси тузилади ва юк божхона назорати остида кемага юкланади.

73. Юклаш топшириқномасида кема номи, жўнатиш ва манзил порти, юкнинг тури ва миқдори, унинг алоҳида хусусиятлари, ўрам тури, юк ўринларининг белгиси ва рақами, портга келиб тушган юкнинг юкни тушириш, юклаш ва сақлашга қабул қилиш далолатномаси ва транспорт (ташиш) ҳужжатининг рақами кўрсатилиши шарт.

74. Экспорт, импорт ва транзит юкларни юклаш ёки тушириш юклаш топшириқномаси асосида икки иш куни ичида амалга оширилади.

75. Юклаш топшириқномаси юк жўнатувчи томонидан кемага юк ортиш бошланишидан 48 соат олдин, порт омборларида сақланаётган юклар бўйича эса юк ташиш шартномасида кўрсатилган муддатларда уч нусхада тақдим этилиши шарт.

76. Юклаш топшириқномаси жўнатиш портининг муҳри ва жўнатиш божхона органининг тегишли белгиси билан тасдиқланган бўлиши ҳамда унга юк билан биргаликда юбориладиган барча ҳужжатлар илова қилиниши шарт.

77. Юклаш топшириқномасининг бир нусхаси жўнатиш божхона органи ходимига, иккинчи нусхаси юк олувчига бериш учун шкиперга берилади, учинчи нусхаси жўнатиш портида қолдирилади.

78. Юк ташишни амалга ошириш учун юк жўнатувчи томонидан саккиз нусхада коносамент тузилади ва имзоланган ҳолда юк жўнатувчига тақдим этилади.

79. Коносаментга унда кўрсатилган юк кема бортига ортилган вақт бўйича сана қўйилади ва шкипер томонидан имзоланади.

Коносаментни юклаш тугашидан олдин имзолашга ёки унга бошқа санани кўрсатишга йўл қўйилмайди.

80. Коносаментнинг икки нусхаси жўнатиш божхона органига, олти нусхаси манзил портга етказиш учун шкиперга берилади, шундан икки нусхаси юк олувчининг юкни олганлиги тўғрисидаги имзоси билан жўнатиш портига қайтариш учун шкиперга тақдим этилади.

2-§. Юкларни кемага қабул қилиш ва жойлаштириш

81. Юкларни кемага юклашдан олдин жўнатиш порти томонидан юклар рўйхати тузилади ва порт раҳбари томонидан тасдиқланади.

82. Жўнатиш порти омборхоналаридаги юкларнинг ҳолати шкипер томонидан улар кемага юкланишидан олдин текширилиши шарт.

83. Назорат тасмалари ёки тамғалари бузилган, белгилари тўлиқ ва аниқ бўлмаган, шикаст етказилган тарали дона юклар мазкур камчиликлар бартараф этилгандан кейин юклашга қабул қилинади, юкларни мавжуд камчиликлар билан қабул қилиб олишга юк олувчининг ёзма розилиги бўлган ҳоллар бундан мустасно.

84. Юкларнинг камчиликлари транспорт(ташиш) ҳужжатида қайд этилиши шарт.

85. Кемани юклаш режаси шкипер томонидан юклар рўйхатига асосан ишлаб чиқилади.

86. Шкипер юкларни кемага қабул қилишдан олдин юклаш топшириқномаси тўғри тўлдирилганлиги ва юклар тўғрисида зарур маълумотлар мавжудлигини текширади ҳамда уларни жўнатиш порти томонидан тузилган юклар рўйхати билан солиштиради.

87. Юкларни кемага юклашдан олдин улар коносаментга асосан тури бўйича партияларга ажратилиши шарт.

88. Шкипер юкларни кемага қабул қилиш олдидан юкларнинг ташиш учун яроқлилигини текшириши, текшириш натижасида бирор-бир камчилик аниқланган тақдирда, уларнинг бартараф этилишини юк жўнатувчидан талаб қилиши шарт.

89. Юклар жўнатиш божхона пости ходими, омбор мудири, шкипер ва юк жўнатувчи иштирокида кемага юкланади.

90. Иш технологиясида камчиликлар юзага келган тақдирда, юклаш ёки тушириш ишлари мазкур камчиликлар бартараф этилгунга қадар шкипер томонидан тўхтатиб турилади.

91. Юклаш ёки тушириш даврида юкларнинг ҳисоби омбор мудири, юк қабул қилувчи-топширувчи, шкипер, жўнатиш ёхуд манзил божхона пости ходими ва юк жўнатувчи ёки юк олувчи томонидан олиб борилади.

92. Юкларнинг ҳисоби юкни тушириш, юклаш ва сақлашга қабул қилиш далолатномасида қайд этиб борилади.

93. Қуйидаги юкларни битта коносамент билан қабул қилишга ва қўшиб ташишга йўл қўйилмайди:

тез бузиладиган юкларни тез бузилмайдиган юклар билан;

ташиш даврида алоҳида режимни талаб қилувчи юкларни бундай режимни талаб қилмайдиган юклар билан;

божхона ва санитария назорати остида, шунингдек, бошқа махсус тартибда ташиладиган юкларни бундай тартиб татбиқ этилмайдиган юклар билан;

яроқлилик (сақлаш) муддати турли хил бўлган юклар билан.

94. Юкларнинг бир партиясини тўлиқ юклаб ёки тушириб бўлмасдан, бошқа юк партиясини юклаш ёки тушириш тақиқланади.

95. Манзил портга тушириш даврида аралашган ҳолда келганлиги аниқланган юклар бир вақтнинг ўзида партиялар бўйича ажратилган ҳолда туширилиши, мазкур ҳолат манзил порти ва юк олувчи томонидан шкипер иштирокида эркин шаклда тузиладиган далолатнома билан расмийлаштирилиши ҳамда далолатнома нусхаси жўнатиш портига юборилиши шарт.

96. Юклар транспорт (ташиш) ҳужжати асосида кема бортида топширилади ва қабул қилинади.

Зарур ҳолларда, юклаш ёки тушириш ишлари хавфсизлигини таъминлаш учун юк қабул қилувчи-топширувчи ва шкипернинг кема бортида бўлишига йўл қўйилмаса, юкларни қабул қилиш ёки топшириш қирғоқда - краннинг қулочи доирасида амалга оширилади.

97. Юкнинг умумий вазни ўлчаш ёки юк ўринларида кўрсатилган умумий вазнни ҳисоблаш йўли билан аниқланади.

98. Юкнинг вазни, агар юк ташиш шартномасида бошқача усул кўрсатилмаган бўлса, ташувчи томонидан белгиланган тартибда аниқланади.

Юк ташиш шартномасида юкнинг вазнини шартли равишда ёки кеманинг сувга ботишини ҳисоблаш йўли билан аниқлаш назарда тутилади.

99. Юкларни бошқарув таркибисиз кемага юклаш ва ундан туширишда ҳужжатлар таркибсиз кема бириктирилган кеманинг бошқарув таркиби томонидан расмийлаштирилади.

3-§. Шикаст етказилган (бузилган),

сақланмаган ёки бузилганлик аломатлари бўлган

юкларни қабул қилиш ва топшириш

         

100. Манзил портга шикаст етказилган (бузилган), сақланмаган ёки бузилганлик аломатлари бўлган юклар шкипер иштирокида манзил божхона пости ходими, юк қабул қилувчи-топширувчи ва юк олувчи томонидан қабул қилинади.

101. Қуйидаги ҳолларда юк қабул қилувчи-топширувчи томонидан тижорат далолатномаси тузилади:

юкнинг номи, оғирлиги ёки ўринлар сони транспорт (ташиш) ҳужжатида кўрсатилган маълумотларга мувофиқ бўлмаса;

юкка шикаст етказилган (бузилган) бўлса;

ҳужжатларсиз юк ёки юксиз ҳужжатлар аниқланса.

102. Юк олувчи юкни олиш учун шартномада кўрсатилган муддатда келмаган тақдирда, тижорат далолатномаси тузилади ва ушбу далолатнома камида учта шахс - порт бошлиғи ёки унинг ўрнини босувчи шахс, юк қабул қилувчи-топширувчи ва омборхона мудири томонидан имзоланади.

Тижорат далолатномасининг бир нусхаси юк олувчига берилиши, иккинчи нусхаси эса беш кун ичида жўнатиш портига юборилиши шарт.

103. Юкни қабул қилиш юкни тушириш, юклаш ва сақлашга қабул қилиш далолатномаси билан расмийлаштирилган бўлса, соз тарадаги шикаст етказилган юк учун жўнатиш порти жавобгар ҳисобланади.

Шикаст етказилган (бузилган) ҳолда келтирилган юклар тўғрисида коносаментнинг орқа томонига тегишли ёзув киритилади.

104. Экспорт ёки импорт юкларни ташишда аниқланган камчиликлар юзасидан хабар-далолатнома расмийлаштирилади.

105. Тараси ёки ўрамларига, шунингдек, назорат тасмалари ёки пломбаларига шикаст етказилган юклар очиб текширилади, зарур ҳолларда бундай юклар шкипер, омбор мудири ва манзил ёки жўнатиш божхона пости ходими иштирокида тегишли порт омборида қайта ўлчанади ва текшириш далолатномаси билан расмийлаштирилади.

106. Ичидаги юкни олиш имкониятини истисно этадиган, лекин шикаст етказилганлик (бузилганлик) аломатлари мавжуд бўлган тарали дона юклар очиб текширилмасдан юкни тушириш, юклаш ва сақлашга қабул қилиш далолатномасида қайд этилади.

107. Тушириш ишлари тугагандан кейин шикаст етказилганлик (бузилганлик) аломатлари билан қабул қилинган юклар бўйича тижорат далолатномаси тузилади ва юк олувчининг аризасига кўра тегишли божхона режими жорий этилади.

108. Юклар туширилгандан сўнг манзил порт томонидан юкларни қабул қилинганлиги тўғрисида коносаментларга белги қўйилади ва улар шартномада белгиланган муддатда жўнатиш портига қайтарилади.

4-§. Контейнерларни қабул қилиш ва топшириш

           

109. Контейнерлар контейнер терминали мудири томонидан жўнатиш ёки манзил божхона пости ходими иштирокида сони, рақамлари, тамғалари ва кузовларининг бутлиги кўздан кечирилиб қабул қилинади ёки топширилади.

110. Кузов ичидаги юкни олиш имконини берадиган даражада шикаст етказилган ёки тамғаларининг изи аниқ бўлмаган контейнерлар кемага қабул қилинмайди.

111. Техник соз ва соз тамғада етказилган контейнер ичидаги юкнинг сақланиши учун юк ташувчи жавобгар ҳисобланмайди.

112. Кузов ичидаги юкни олиш имконини берадиган даражада шикаст етказилган ёки тамғаларининг изи аниқ бўлмаган ёхуд тамғаси бузилган контейнерлар юк қабул қилувчи-топширувчи ва контейнер терминали мудири иштирокида қўшма наряд томонидан манзил портида очилади ва текширилади.

113. Текшириш натижаси бўйича тижорат далолатномаси тузилгандан, тегишли ёзувлар коносаментга киритилгандан сўнг юк техник соз контейнерга юкланади ва божхона пости ходими ҳамда контейнер терминали мудири томонидан тамғаланади.

Кузов ичидаги юкни олиш имконини бермайдиган шикаст етказилган контейнерлар очилмайди, лекин шикастланиш тавсифи ва ўлчамлари кўрсатилган ҳолда тижорат далолатномаси тузилади.

114. Тамғаларининг изи аниқ бўлмаган ёки тамғаси бузилган контейнерлардаги юкларни текшириш ишлари бошқа юкларга ишлов бериш жараёнининг пасайишига олиб келса, контейнерлар божхона пости ходими томонидан юк қабул қилувчи-топширувчи ва контейнер терминали мудири иштирокида вақтинча муддатга тамғаланади.

Қўшма наряд вақтинча муддатга тамғаланган контейнерлардаги юкларни уч кун ичида юк қабул қилувчи-топширувчи, контейнер терминали мудири ва юк олувчи иштирокида текширади ва тижорат далолатномаси расмийлаштирилгандан сўнг контейнерлар божхона органи ходими ҳамда контейнер терминали мудири томонидан тамғаланади ҳамда тижорат далолатномасининг нусхаси юк олувчига берилади.

5-§. Юкларни манзил порт томонидан

қабул қилиш, сақлаш ва топшириш

        

115. Манзил портга келган юклар порт омборларида божхона назорати остида сақланади ва юк ташиш шартномасига мувофиқ юк олувчига топширилади.

116. Манзил порт томонидан юк олувчига юк келган куни, юк белгиланган муддатдан олдин келган бўлса, кейинги куни соат 12:00 гача хабарнома юборилади.

117. Юклар юк кузатув ҳужжатларига асосан транзит ёки эркин муомалага чиқариш (импорт) божхона режимига жойлаштирилгандан кейин юк олувчига топширилади.

118. Юк олувчи юкни порт омборидан юк ташиш шартномасида кўрсатилган муддатдан кечиктирмай олиб кетиши шарт.

Хавфли ва тез бузиладиган юклар кема бортидан тўғридан-тўғри юк олувчининг транспортига юкланади ва зудлик билан божхона назорати остида олиб кетилади.

119. Юк олувчилар томонидан ўз вақтида олиб кетилмаганлиги оқибатида манзил портда юклар йиғилиб қолганда, юклар сақлаш учун божхона органи билан келишилган ҳолда бошқа божхона омборларига жойлаштирилиши мумкин, бунда юкларни бошқа божхона омборига жойлаштириш юк олувчининг ҳисобидан амалга оширилади.

120. Юклар юк олувчига манзил порт томонидан уларнинг сони ва тараларнинг ҳолати текшириб топширилади.

121. Юкнинг вазни стандарт ёки юк жўнатувчи кўрсатган вазнга ёки ҳақиқий вазни юк ўринларида кўрсатилган вазнга мос келмаса, шикаст етказилган юк ўринларининг вазни текширилади.

122. Сочма ва тўкиб солинадиган юкларнинг вазни юк қабул қилувчи-топширувчи, омбор мудири, манзил божхона пости ходими томонидан юк олувчи иштирокида текширилади.

Тарози кўрсаткичларидаги юкнинг ҳақиқий вазнининг тафовути ҳужжатда кўрсатилган вазндан кам бўлмаса, шунингдек, табиий йўқотиш меъёрларидан ошмаса, юк тўлиқ деб ҳисобланади.

123. Юк олувчи томонидан коносамент бўйича ташилаётган юкнинг камомади ёки унга шикаст етказилганлиги тўғрисида юк ташувчига ўз вақтида хабар берилмаган тақдирда, юк коносамент шартларига мувофиқ тўлиқ олинган ҳисобланади.

Юк олувчи томонидан юк ташувчи иштирокида кўриб чиқилган ва текширилган юк бўйича юк ташувчига хабар бериш талаб қилинмайди.

124. Манзил порт юк олувчи томонидан юк ташиш шартномасида белгиланган муддатда қабул қилинмаган ёки олиб кетилмаган юк тўғрисида юк жўнатувчига хабар бериши, юк жўнатувчи эса талаб қилинмаган юклар бўйича зарур чоралар кўриши шарт.

125. Юк олувчи шикаст етказилган (бузилган) ёки яроқлилик (сақлаш) муддати ўтган юкларни олишдан бош тортса, агар юк ташувчи бунда ўзининг айбсизлигини исботлаб берса, юкни қайтариб олиб кетиш билан боғлиқ харажатлар юк жўнатувчи ҳисобидан қопланади.

5-БОБ. ЮК ТАШИШ МУНОСАБАТЛАРИ

ИШТИРОКЧИЛАРИНИНГ ЖАВОБГАРЛИГИ

1-§. Юк ташувчининг жавобгарлиги

          

126. Юк ташувчи юкларни ташиш даврида етказилган зарар учун қонунчилик ҳужжатлари, мазкур Қоидалар ва юк ташиш шартномаси талабларига мувофиқ жавобгар ҳисобланади.

Юк ташувчининг қонунчилик ҳужжатлари ва мазкур Қоидаларда белгилаб қўйилган жавобгарлигини чеклаш ёки бартараф этиш ҳақидаги келишувларига йўл қўйилмайди.

127. Агар юк ташувчи юкнинг йўқолиши, кам чиқиши ёки шикастланишида (бузилишида) ўзининг айби йўқлигини исботлай олмаса, ташиш учун қабул қилиб олган юкнинг йўқолганлиги, кам чиққанлиги ёки унга шикаст етказилганлиги (бузилганлиги) учун жавобгар бўлади.

128. Қуйидаги ҳолларда юк ташувчи айни шу ҳолат натижасида етказилган зарар учун жавобгар ҳисобланмайди:

юк жўнатувчи юкларни носоз ва нозик тараларда топширганлиги тўғрисида ёзма равишда кўрсатган бўлса;

йўқотиш кема палубасида ташишга рухсат берилган юкларда ташиш натижасида вужудга келган табиий йўқотиш меъёрлари доирасида бўлса ёки юк йўлда қайтадан тушириб юкланмаган, тегишли белгилари мавжуд соз тараларда ва техник соз кемада келган ёки юкларнинг сифатли ташилганлигини тасдиқловчи бошқа аломатлар мавжуд бўлса;

тез бузиладиган юкларни белгиланган режимни таъминламайдиган кемаларда ташишга юк жўнатувчи томонидан ёзма розилик берилган бўлса;

юк жўнатувчи сақлаш ёки ташиш даврида сақланиши алоҳида шартлар ва хавфсизлик чораларини талаб қиладиган юкларнинг алоҳида хусусиятларини транспорт (ташиш) ҳужжатида кўрсатмаган ҳолда ташишга топширган бўлса.

129. Юк ташиш шартномасида бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, кеманинг ҳалокати ёки бошқа бахтсиз ҳодиса туфайли ташиш даврида йўқотилган юк учун ташиш ҳақи ундирилмайди, тўланган бўнак юк жўнатувчига қайтарилади.

Агар кема ҳалокатидан кейин юк сақлаб қолинган бўлса, юк ташувчига сақлаб қолинган юкни ташиганлик ва ҳақиқий босиб ўтилган масофа учун ҳақ тўланади.

130. Юк ташиш шартномасида бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, юк ташиш вақтида етказилган зарар юк ташувчи томонидан қуйидаги миқдорда тўланади:

юк йўқолган ёхуд кам чиққан тақдирда - йўқолган ёки кам чиққан юкнинг қиймати миқдорида;

юкка шикаст етказилган (бузилган) тақдирда - унинг қиймати қанча пасайган бўлса, шунча сумма миқдорида, шикастланган (бузилган) юкни тиклаш мумкин бўлмаганида эса унинг қиймати миқдорида;

баҳосини транспорт (ташиш) ҳужжатида кўрсатган ҳолда ташишга топширилган юк йўқолган тақдирда - юкнинг транспорт (ташиш) ҳужжатида кўрсатилган қиймати миқдорида.

131. Юк ташувчи ҳақиқий зарарни тўлаш билан бирга йўқолган, кам чиққан ёки шикастланган (бузилган) юкни ташиш учун олган ташиш ҳақини, агар у юкнинг баҳосига кирмаса, қайтариб беради.

132. Кема экипажи ва кемада бўлган бошқа шахслар томонидан кемадаги юклардан, истисно тариқасида, инсон ҳаётини, кемани ёки бошқа юкларни сақлаб қолиш мақсадида фойдаланишга йўл қўйилади.

133. Юкларни етказиб бериш муддати кечикканлиги учун юк ташувчи юк олувчи олдида қонунчилик ҳужжатларида ёки юк ташиш шартномасида белгиланган тартибда жавобгар ҳисобланади.

2-§. Юк жўнатувчи ва юк олувчининг жавобгарлиги

          

134. Юк жўнатувчи юк тўғрисидаги маълумотларнинг етарли эмаслиги ёки нотўғрилиги, муомалада бўлиши ёхуд дарё транспортида ташилиши чекланган ёки тақиқланган юкни тақдим этганлиги, ташиш даврида сақланиши алоҳида шартлар ва хавфсизлик чораларини талаб қиладиган юклар тўғрисида юк ташувчини хабардор қилмаганлиги учун қонунчилик ҳужжатларида ва юк ташиш шартномасида белгиланган тартибда жавобгар ҳисобланади.

Мазкур банднинг биринчи хатбошисида назарда тутилган ҳолатлар натижасида юзага келган оқибатларни бартараф этиш билан боғлиқ ишлар учун юк жўнатувчи томонидан ҳақ тўланади.

135. Юк жўнатувчи қуйидаги ҳолларда кеманинг туриб қолиши, шунингдек, бошқа зарарлар учун юк ташувчи ва учинчи шахслар олдида жавобгар ҳисобланади:

қонунчилик ҳужжатларида белгиланган ҳужжатлар ўз вақтида топширилмаган, лозим даражада расмийлаштирилмаган ёки етарли бўлмаса;

транспорт (ташиш) ҳужжатидаги, юкни юклаш топшириқномасидаги маълумотлар нотўғри ёки тўлиқ бўлмаса;

юклар юк ташувчига ўз вақтида тақдим қилинмаса;

юк жўнатувчининг воситалари билан бажариладиган юклаш ишлари кечикса.

136. Кеманинг туриб қолганлиги учун айбдор бўлган юк жўнатувчи ёки юк олувчи юк ташувчига етказилган зарарни қоплаши шарт.

137. Ташиш ҳақи ўзининг табиий хусусиятлари, хусусан, ички бузилиши, қуриб қолиши, сочилиши, тўкилиши натижасида камайиши ёки бошқа физик-кимёвий хусусиятлари билан фарқланадиган юклар юк жўнатувчи томонидан яширилган, сифатсиз тараларга жойлаштирилган ёки юк жўнатувчига боғлиқ бошқа сабаблар оқибатида шикаст етказилган (бузилган) ва сақланмаган бўлса юк ташувчига тўлиқ тўланади.

6-БОБ. ЯКУНЛОВЧИ ҚОИДА

          

138. Мазкур Қоидаларнинг талаблари бузилишида айбдор бўлган шахслар қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда жавоб берадилар.

         

            

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2023 йил 12 сентябрь