Электр энергиясидан фойдаланиш Қоидалари (ЎзР ВМ 31.05.2024 й. 319-сон карорига 1-илова)

Функция недоступна

Вазирлар Маҳкамасининг

2024 йил 31 майдаги

319-сон қарорига

1-ИЛОВА

Электр энергиясидан фойдаланиш

ҚОИДАЛАРИ

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Ушбу Қоидалар электр энергиясини ишлаб чиқариш, етказиб бериш ва истеъмол қилиш соҳасидаги талабларни белгилайди.

2. Мазкур Қоидаларда қуйидаги асосий тушунчалардан фойдаланилади:

авария режими - электр энергетика объектларининг ишлаш технологик параметрларининг ягона электр энергетика тизими ишончли ишлашининг издан чиқишига ва истеъмолчиларга электр энергиясини етказиб бериш чекланишига олиб келиши мумкинлигига йўл қўйиб бўлмайдиган тарзда четга чиқиши;

блок-станциялар - истеъмолчиларнинг ягона электр энергетика тизимига бевосита ёки истеъмолчилар тармоғи орқали уланган ҳамда оператив-диспетчерлик бошқаруви тизимига кирадиган электр станциялари;

иллюминация ва лампалар шодаси - ресторан, кафе, бар, савдо ва хизмат кўрсатиш корхоналари томонидан ён атрофидаги дарахтларга, конструкцияларга осилган иллюминация ва лампалар шодаси;

истеъмолчининг уланган қуввати - истеъмолчининг электр энергиясини ишчи кучланишга айлантирувчи трансформаторларининг ва 1000 В дан юқори кучланишли электр двигателларнинг электр тармоқларига уланган жами қуввати;

кўрсаткичларни назорат тартибида текшириш (айланиб чиқиш) - ҲЭТКнинг ваколатли ходими томонидан ҳисоблагичдан электр энергиясининг ҳақиқий сарфи кўрсаткичларини олиш ва ўрнатилган пломбаларнинг бутлигини кўздан кечириш ҳамда бир вақтнинг ўзида тегишли электрон далолатнома расмийлаштириб, уни тегишли дастурий таъминот базасига киритиш. Электр энергиясини ҳисобга олиш ва назорат қилишнинг автоматлаштирилган тизими (кейинги ўринларда - ЭҲНАТ) дастури орқали олинган маълумотлар - айланиб чиқиш деб ҳисобланмайди;

маиший истеъмолчилар - электр энергиясидан маиший эҳтиёжлар учун фойдаланувчи аҳоли;

майнинг - турли крипто-активларда янги бирликлар ва комиссия йиғимлари форматида мукофот олиш имконини берадиган тақсимлаш платформасини таъминлаш ва янги блоклар яратиш бўйича фаолият;

махсус тартибга кўра электр энергияси етказиб бериладиган истеъмолчилар - алоҳида хавфли ҳамда электр энергиясининг узиб қўйилиши техноген ва авария оқибатларига олиб келиши мумкин бўлган узлуксиз технологик жараёнга эга бўлган саноат корхоналари, давлат ҳокимияти олий органлари уйлари (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати ва Қонунчилик палатаси, Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, Олий суд ва бошқалар), минтақавий сув қувурлари бошқармалари, иссиқлик ва ичимлик суви билан таъминлаш ташкилотлари, судлар ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар, ҳарбий қисмлар, шошилинч тиббий ёрдам марказлари ва давлат тиббиёт муассасаларининг реанимация бўлинмалари;

назорат ҳисоблагичлари - электр энергияси сарфини назорат қилиш учун фойдаланиладиган ва кўрсаткичлари асосида алоҳида цехлар, технологик линиялар, кўп энергия сарфлайдиган ускуналар ва бир неча оилалар яшайдиган хонадонлардаги алоҳида бир оила сарфини аниқлаш имконини берадиган ҳисоблаш ускунаси;

нооқилона сарфлаш - электр энергияси сарфини камайтириш имконияти бўла туриб, ушбу имкониятдан фойдаланмасдан электр энергияси сарфланиши, шу жумладан, реактив қувватни компенсация қилмаслик;

реактив энергиянинг иқтисодий қиймати - ошиб кетиши электр энергияси сифатининг ёмонлашувига ва электр таъминоти корхонаси тармоқларида энергия йўқотиш ортишига олиб келадиган реактив энергиянинг энг мақбул қиймати;

реактив энергияси - электромагнит майдон ҳосил қилиш учун сарфланадиган энергия;

Регулятор - Ўзбекистон Республикаси Энергетика бозорини ривожлантириш ва тартибга солиш агентлиги;

самарасиз сарфлаш - электр қурилмаларни ҳамда двигателларни ишлаб чиқариш зарурати бўлмаган ҳолда жиҳозларнинг унумсиз ёки беҳуда ишлаши оқибатида энергиянинг тўғридан-тўғри исроф қилиниши;

субистеъмолчи - ҲЭТК розилиги билан истеъмолчининг электр тармоқларига бевосита уланган ва истеъмолчи билан электр таъминоти шартномасини тузган юридик ёки жисмоний шахс. Электр энергияси субистеъмолчига берилганда, истеъмолчи мазкур Қоидаларга риоя қилиш бўйича жавобгар бўлади;

ташқи реклама ва ахборот объектлари конструкциялари - очиқ майдонларда жойлаштирилган махсус, вақтинча ёки стационар иншоотларга, шунингдек, бинолар, иншоотларнинг ташқи юзаларига, деворларга, томларга, панжараларга, кўча жиҳозлари элементларига, кўчалар ва йўлларнинг қатнов қисмида, автомобил ёқилғи қуйиш шохобчаларида жойлаштирилган видеоэкранлар, электрон дисплейлар, медиа фасад ва реклама кўринишидаги маълумотларни акс эттирувчи қурилмалар;

тизим оператори - ягона электр энергетика тизими, магистрал электр тармоқлари фаолияти технологик режимининг тезкор-диспетчерлик бошқарувини, шунингдек, унинг бошқа давлатлар электр энергетика тизимлари билан ўзаро ҳамкорлигини таъминловчи ваколатли тузилма ("Миллий диспетчерлик маркази" давлат унитар корхонаси);

тўлов ҳужжати - тўлов тизимининг қоидалари билан белгиланган таркибга, реквизитлар форматига эга бўлган ҳамда электрон тўловни амалга ошириш учун зарур ахборотни ўз ичига олган, электрон рақамли имзо билан тасдиқланган тўлов талабномаси, тўлов топшириқномаси ёки электрон тўлов ҳужжати бўлиб, унинг асосида ҲЭТКнинг ҳисобварағига маблағлар ўтказилади. Электрон тўлов ҳужжатлари орқали нақд пулсиз ҳисоб-китобларни амалга оширишда уларнинг электрон тўловни амалга ошириш учун зарур реквизитларни сақлаган ҳолда қоғоздаги шакли ҳам таъминланиши керак;

чеклаш - шартномада назарда тутилган тадбирларни амалга ошириш оқибатида муайян вақт оралиғи давомида, шунингдек, ҲЭТКнинг электр тармоқларида форс-мажор ҳолатлар туфайли пайдо бўлган авария режимлари вақтида истеъмолчига шартномада белгиланган электр энергиясини етказиб бериш миқдорининг камайиши;

электр тармоғи хўжалиги объектлари - электр энергиясини узатиш ва етказиб бериш учун мўлжалланган электр энергияси узатиш линиялари, трансформатор подстанциялари, тақсимлаш пунктлари;

электр тармоғининг баланс бўйича мансублик чегараси - электр тармоғининг баланс бўйича мансублиги билан аниқланадиган, ҲЭТК ва истеъмолчи ўртасидаги электр тармоғининг бўлиниш нуқтаси;

электр таъминоти корхонаси - ҲЭТКнинг туман, шаҳар, иқтисодий зона (саноат зонаси) доирасида электр энергиясини тақсимлаш ва сотиш бўлинмаси ёки мазкур функцияларни бажарувчи хусусий корхона;

электр таъминоти шартномаси - истеъмолчида керакли ускуналар ва электр энергияси истеъмолини ҳисоблагичлар мавжуд бўлган тақдирда, ҲЭТКга электр тармоғи орқали электр энергиясини етказиб бериш мажбуриятини юклайдиган, истеъмолчига эса электр энергияси ҳақини тўлаш, шунингдек, электр энергияси истеъмолининг шартномада назарда тутилган режимига риоя қилиш, ўз тасарруфида бўлган электр тармоқларини эксплуатация қилиш, хавфсизлигини ҳамда электр энергияси истеъмоли билан боғлиқ бўлган ўзи фойдаланадиган ускуналар ва асбобларнинг соз ҳолатда бўлишини таъминлашга доир чора-тадбирларни бажариш мажбуриятини юклайдиган битим;

электр таъминотининг технологик брони - технологик жараённи, ишлаб чиқариш циклини тугаллаш учун зарур бўлган электр энергияси ёки қуввати ҳажми;

электр энергияси истеъмолининг шартномадаги миқдори - электр таъминоти шартномасида белгиланган ва тегишли ҳисоб-китоб даврида техник шартларга кўра рухсат этилган қувват, электр қурилмаларидан фойдаланилган энг мақбул иш соатлари сони ва иш кунларидан келиб чиққан ҳолда ҳисобланган электр энергияси (актив, реактив) миқдори;

электр энергияси истеъмолчиси - электр таъминоти шартномасига мувофиқ ишлаб чиқариш ва (ёки) маиший эҳтиёжлар учун электр энергиясидан фойдаланувчи юридик ёки жисмоний шахс;

электр энергияси сарфи ҳажмини ҳисобга олиш ускунаси (кейинги ўринларда - ҳисоблагич) - истеъмол қилинган электр энергиясининг ҳақ тўланиши лозим бўлган ҳажмни кўрсатувчи техник восита;

электр энергияси сифати - электр энергияси параметрларининг миллий стандартлари бўйича белгиланган талабларга мувофиқлиги;

электр энергияси таъминотидаги танаффус (узиб қўйиш) - истеъмолчига электр энергияси етказиб беришни тўхтатиш, автоматика қурилмаларининг муваффақиятли ишлаши туфайли ёки электр энергияси истеъмол қилишнинг чекланишига олиб келмайдиган, бир вақтнинг ўзида бир нечта линиялар бўйича электр энергиясини олувчи истеъмолчилар учун битта ёки бир нечта электр энергияси етказиб бериш линияларининг узиб қўйилиши туфайли содир бўладиган танаффуслар бундан мустасно;

электр энергиясини истеъмол қилиш режими - рухсат этилган қувват коэффициентини ушлаб туриш, меъёрий кучланишни сақлаб туриш, тармоқда электр энергияси йўқотишларини меъёрдан ошириб кетмаслигини таъминлаш;

электр энергиясини қабул қилгич (электр қабул қилгич) - электр энергиясини бошқа турдаги энергияга айлантирадиган ускуна (электр жиҳозлар). Куч трансформаторлари электр қабул қилгич ҳисобланмайди;

электр қурилмаси - электр энергиясини ишлаб чиқариш, трансформация қилиш (трансформатор), узатиш, тақсимлаш ҳамда уни энергиянинг бошқа турига айлантириш учун мўлжалланган машиналар, аппаратлар, электр узатиш линиялари ва ёрдамчи ускуналар йиғиндиси (улар ўрнатилган иншоотлар ва бинолар билан бирга);

энергия таъминоти бўйича авария брони - истеъмолчилар фаолияти қисман ёки тўлиқ тўхтатилган ҳолда ускуналарни сақлаш, инсонлар ҳаётининг хавфсизлигини таъминлаш, авария ва қўриқлаш ёритгичлари, шамоллатиш, сув ҳайдаш, сув таъминоти, иситиш, ёнғин хавфсизлиги воситалари учун зарур бўлган энг кам электр қуввати миқдори ёки электр энергияси ҳажми;

ЭҲНАТга мос келадиган ҳисоблагичлар - республиканинг ҳар бир ҳудудларида жорий қилинган ягона CАS (Central AMI Systems - марказий такомиллаштирилган ўлчаш инфратузилмаси тизими) тизимига мос келадиган ҳисоблагичлар;

ЭҲНАТ тизими қурилмалари - алоқа модуллари, антенна, модем, сим-карталар, концентраторлардан иборат ускуналар мажмуи;

ягона электр энергетика тизими - электр энергиясини ҳосил қилувчи корхоналар, магистрал электр тармоқлари, ҳудудий электр тармоқлари мажмуи ва тезкор-диспетчерлик маркази;

ҳисобга олиш нуқтаси - электр таъминоти схемасидаги нуқта, унда ўлчаш асбоби (ёки ҳисобга олиш тизими) ёрдамида электр энергияси сарфининг ҳажми аниқланади;

ҳисобга олиш тизими - ўлчов трансформаторлари, иккиламчи занжирлар, синов блоклари, ўтувчи клеммниклар ва ҳисоблагичлардан ташкил топган ускуналар мажмуи;

ҳисоб-китоб даври - электр энергияси истеъмолининг сарфи (ҳажми) аниқланиши, истеъмол қилинган электр энергияси учун истеъмолчи ва ҲЭТК ўртасида ўзаро ҳисоб-китоб қилиниши керак бўлган вақт даври (ой);

ҳисоблагични уланиш схемасини текшириш - ҲЭТК ва (ёки) Ўзэнергоинспекция ваколатли ходими томонидан инструментал усул билан истеъмолчининг ҳисоблагич ва ўлчов трансформаторларининг уланиш схемаси тўғрилигини текшириш ҳамда бир вақтнинг ўзида тегишли электрон далолатнома расмийлаштирилиб, уни тегишли дастурий таъминот базаларига киритиш, далолатнома Ўзэнергоинспекция ходими томонидан расмийлаштирилганда тегишли дастурий таъминот базаларига киритиш учун уни ҲЭТКга тақдим этиш;

ҳисоблагич ёки ЭҲНАТ базаси хотира маълумотлари - ҳисоблагичнинг хотирасида ҳамда ЭҲНАТ маълумотларни сақлаш базасида (сервери) сақлаб туриладиган барча маълумотлар мажмуи;

ҲЭТК - вилоят, туман (шаҳар), иқтисодий зона (саноат зонаси) доирасида электр таъминоти шартномаси асосида истеъмолчиларга электр энергиясини сотиш ва тақсимлаш ҳуқуқига эга бўлган юридик шахс.

3. Истеъмол қилинган электр энергиясини ҳисобга олиш учун ўлчаш воситаси метрологик қиёслашдан ўтганлиги тўғрисида сертификатга эга бўлган ЭҲНАТга мос келадиган ҳисоблагичлар қўлланилади.

"Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ ва ҲЭТКлар ваколатли ходими истеъмолчилар билан биргаликда зарур ҳолларда, истеъмол қилинган электр энергиясининг амалдаги миқдорини аниқлаш учун улардаги ҳисоблагич (маиший истеъмолчилардан ташқари) кўрсаткичларини ва ҳисоблагичларнинг уланиш схемасини текшириб кўради. Истеъмолчи томонидан электр энергияси сарфи тўғрисида ҲЭТКга белгиланган шакл бўйича бевосита ўзи, факс, электрон ёки почта алоқаси орқали тақдим этилган ҳисобот юридик шахслар ҳамда тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи жисмоний шахслар учун истеъмол қилинган электр энергиясининг амалдаги ҳажмини аниқлаш учун асос бўлиб хизмат қилади.

ЭҲНАТнинг жорий этилиши муносабати билан истеъмолчиларнинг ҳисоблагичларидаги кўрсаткичлари автоматлаштирилган тизимнинг техник параметрларига мувофиқ ёки истеъмолчининг буюртмаси бўйича ёзиб олинади.

ҲЭТК шахсий ҳисобварақ ва ҳисоблагичларнинг ҳолати ҳақида батафсил маълумотлар доимий асосда шакллантирилишини ва идоралараро электрон ҳамкорлик қилиш тизимига реал вақт режимида юборилишини таъминлайди.

4. Истеъмолчи ўзига тегишли электр тармоқларига кучланиши 1 000 В гача бўлган қўшимча электр қурилмаларини рухсат этилган қувват миқдори доирасида улаши мумкин.

5. Энергетика вазирлиги ҳузуридаги Электр энергияси, нефть маҳсулотлари ва газдан фойдаланишни назорат қилиш инспекциясининг (кейинги ўринларда ? Ўзэнергоинспекция) ходимлари электр энергиясидан самарасиз ва нооқилона фойдаланиш, электр энергиясини истеъмол қилиш режимига риоя қилмаслик ва электр қурилмаларининг авария хавфини туғдирадиган ёки одамлар ҳаётига хавф соладиган қониқарсиз техник ҳолати ҳамда электр тармоқларига ноқонуний уланиш, шунингдек, ҳисоблагичларга қасддан шикаст етказганлик, ҳисоблагичлар кўрсаткичларини ўзгартириш мақсадида уларга ташқаридан аралашиш ҳолатлари аниқланганда, тегишли ҲЭТКга ёки истеъмолчига ушбу электр қурилмалар электр энергияси таъминотини тўхтатиб қўйиш тўғрисида мажбурий кўрсатма бериш ҳуқуқига эга.

Ўзэнергоинспекция томонидан истеъмолчида электр энергиясидан нооқилона фойдаланганлик, электр энергиясини тежаш бўйича ташкилий-техник тадбирларни бажармаслик, техник шарт талаблари бўйича қайта тикланувчи энергияси манбаларни жорий этмаслик ҳолатлари аниқланган тақдирда (тегишли имзоланган далолатномага мувофиқ), ҲЭТК ушбу ҳолатдан келиб чиққан ҳолда электр энергияси истеъмолининг шартномадаги миқдорини камайтиришга ҳақли.

6. ҲЭТКга электр тармоғи хўжалиги объектларидаги аварияларнинг олдини олиш ва бартараф этиш ёки одамлар хавфсизлигини таъминлаш ишлари билан боғлиқ кечиктириб бўлмайдиган чора-тадбирларни амалга ошириш зарур бўлганда, истеъмолчи билан келишмасдан ва уни огоҳлантирмасдан, бироқ уни дарҳол хабардор қилган ҳолда электр энергиясини узатишни узиб қўйиш ёки чеклашга рухсат этилади.

7. Объектнинг электр таъминоти лойиҳасида кўзда тутилган захира манбаини автоматик ишга тушириш, таъминот манбаини қайта улаш ёки частотали автоматик юксизлантириш вақтида электр энергиясининг узиб қўйилиши (сабабларидан қатъи назар) электр таъминотида танаффус деб ҳисобланмайди.

8. Ваколатли давлат органлари махсус қоидалар бўйича фойдаланиладиган электр қурилмаларини қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ энергетика назоратидан ўтказади.

Электр тармоқлари, қурилмалар, асбоблар ва ускуналарнинг техник ҳолатига ва уларни эксплуатация қилишга қўйиладиган талаблар, шунингдек, уларга риоя этилишини назорат қилиш тартиби электр энергетика соҳасидаги қонунчилик ҳужжатлари билан белгиланади.

9. Ўзэнергоинспекция ва унинг ҳудудий бошқармалари томонидан давлат назоратининг амалга оширилиши истеъмолчиларни ўзлари эксплуатация қилаётган электр тармоқлари, асбоблар ва ускуналарнинг зарур техник ҳолати ва хавфсизлиги таъминланиши, электр энергияси истеъмолининг белгиланган режимига риоя этилиши учун жавобгарликдан, шунингдек, электр энергиясидан фойдаланиш пайтида пайдо бўладиган авариялар, ёнғинлар, ҳисоблагичларнинг носозликлари ва бошқа қоида бузарликлар тўғрисида ҲЭТКни дарҳол хабардор қилиш мажбуриятидан озод қилмайди.

10. Умумий фойдаланишдаги электр тармоқларига ўзбошимчалик билан уланиш ёхуд ҳисоблагичларга, шу жумладан уларнинг пломбаларига қасддан зарар етказиш ёхуд ҳисоблагичларнинг кўрсаткичларини ўзгартириш мақсадида уларга ташқаридан аралашиш йўли билан ўғрилик содир этган, электр энергиясининг беҳуда сарфланишига йўл қўйган ва Ўзэнергоинспекция кўрсатмаларини бажармаган истеъмолчилар қонунчиликда белгиланган тартибда жавобгарликка тортиладилар.

2-БОБ. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ИСТЕЪМОЛЧИЛАРИНИНГ

ҲУҚУҚ ВА МАЖБУРИЯТЛАРИ

11. Электр энергияси истеъмолчилари қуйидаги ҳуқуқларга эга:

ўз электр қурилмаларини техник шартларга мувофиқ электр тармоқларига улаш;

сифат кўрсаткичлари давлат стандартларига мувофиқ бўлган электр энергиясини олиш;

электр энергиясини етказиб беришнинг тўхтатиб қўйилиши сабаблари тўғрисида белгиланган тартибда ахборот олиш;

ҲЭТКга улар истеъмол қиладиган электр энергияси ҳажмларининг ўзгартирилиши тўғрисида белгиланган тартибда таклифлар киритиш. Бунда электр энергиясининг шартномадаги ҳажмини ўзгартириш бўйича таклиф мўлжалланаётган ҳисобот ойи бошланишидан 10 кун олдин берилиши керак;

электр энергияси тўлиқ ҳажмда етказиб берилмаслиги ёки сифат кўрсаткичлари миллий стандартларига мувофиқ бўлмаган электр энергияси етказиб берилиши оқибатида ҲЭТК ёки электр таъминоти корхонаси томонидан етказилган зарарларни белгиланган тартибда қоплашни талаб қилиш;

электр таъминоти шартномаси бекор қилинганда фойдаланилмай қолган электр энергияси миқдори учун тўланган маблағни қайтаришни талаб қилиш;

қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ бир тарафлама тартибда электр таъминоти шартномасини бекор қилиш;

электр энергияси етказиб берилиши асоссиз равишда тўхтатилганда, етказилган зарарни қоплашни талаб қилиш;

электр таъминоти шартномаларини тузиш ва бажаришда юзага келаётган низоларни ҳал этиш учун судга ёки бўйсуниши бўйича юқори ташкилотга, мансабдор шахсга мурожаат қилиш.

Электр энергияси истеъмолчилари қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ бошқа ҳуқуқларга ҳам эга бўлиши мумкин.

12. Электр энергияси истеъмолчилари қуйидагиларга мажбур:

ҲЭТК томонидан белгиланган электр энергиясини истеъмол қилиш режимига риоя этиш;

фойдаланилган электр энергияси учун ўз вақтида ҳақ тўлаш;

ишлатилаётган электр қурилмалари, асбоблар ва асбоб-ускуналарнинг зарур техник ҳолатини ва истеъмолчиларнинг электр қурилмаларини эксплуатация қилишда хавфсизлик техникаси қоидаларига риоя қилинишини таъминлашга, ҲЭТК ёки электр таъминоти корхонасига электр асбоб-ускуналари, ҳисоблагич ва ўлчов трансформаторларининг носоз ҳолати, улардаги ўрнатилган пломбаларнинг бузилганлик ҳолатини кўрганда, электр таъминоти корхонасига хабар қилиш;

ишлаб чиқарилаётган маҳсулот ва кўрсатилаётган хизмат бирлигига электр энергияси сарфи меъёрларини ишлаб чиқиш ва белгиланган тартибда тасдиқлаш (маиший истеъмолчилардан ташқари);

электр энергиясини иқтисод қилиш бўйича йиллик ташкилий-техник чора-тадбирларни тасдиқлаш ҳамда уларни ижросини таъминлаш (маиший истеъмолчилардан ташқари);

электр энергиясидан оқилона фойдаланиш чора-тадбирларини амалга ошириш;

Ўзэнергоинспекциянинг кўрсатмаларини ўз вақтида бажариш;

Электр қурилмаларининг тузилиш қоидалари талабларига риоя этиш;

белгиланган тартибда ҲЭТК ва Ўзэнергоинспекция ходимига хизмат гувоҳномалари бўлган тақдирда, сутканинг исталган вақтида ҳисоблагич кўрсаткичларини ёзиб олиш ва уларнинг ҳолати, уланиш схемалари ва қурилмаларини кўрикдан ўтказиш учун тўсқинликсиз бориб кўриш имконини бериш (маиший истеъмолчилардан ташқари);

йил мобайнида янги ишга тушириладиган электр қурилмаларидан фойдаланиш бошланишидан камида бир ой олдин (маиший истеъмолчилардан ташқари) электр энергиясининг зарур миқдори учун ҲЭТКга буюртманома бериш;

келгуси йил учун электр энергиясига бўлган эҳтиёжни аниқлашда электр энергиясини электр тармоқларидан узатишда, ишлаб чиқариладиган маҳсулотнинг (ишлар турларининг) технологик жараёни ишлаб чиқариш эҳтиёжларига, ишлаб чиқариш бинолари ва маъмурий биноларни ёритишга, иситишга, шамоллатишга электр энергияси сарфини, шунингдек, ушбу электр тармоқларига уланган субистеъмолчиларнинг эҳтиёжини ҳисобга олиш (маиший истеъмолчилардан ташқари);

рухсат этилган қуввати 50 кВт ва ундан ортиқни ташкил этган барча истеъмолчилар (маиший истеъмолчилардан ташқари) реактив энергияни компенсацияловчи қурилмаларни ўрнатишга ва ушбу қурилмаларни соз ҳолатда ишлаб туришини таъминлаш;

ишлаб чиқариладиган маҳсулот ва кўрсатиладиган хизматлар бирлигига сарфланадиган электр энергиясининг белгиланган меъёрлардан ошмаслик;

қонунчиликда белгиланган тартибда ва муддатда мажбурий энергетика текшируви (энергоаудит) ва экспертизани ўтказиш;

ишлаб чиқариладиган маҳсулот ва кўрсатиладиган хизматлар бирлигига сарфланадиган электр энергияси меъёрлари таъминланиши учун йиллик электр энергиясини иқтисод қилиш бўйича ташкилий-техник тадбирлар ишлаб чиқилиши ва уларнинг бажарилишини таъминлаш.

Уланган қуввати 5 мегаватт ва ундан ортиқ бўлган электр энергияси истеъмолчилари ҲЭТК талабига кўра қуйидагиларни ҳисобга олиши ва бу ҳақида ҲЭТКни хабардор қилиши шарт:

истеъмол қилинаётган қувватнинг ҳар суткалик, ҳар ойлик сарфи ва амалдаги миқдорини;

ягона электр энергетика тизимининг энг кўп ва энг кам юкламали даврларида реактив энергия ва қувватнинг ҳар суткалик сарфини;

ягона электр энергетика тизимининг энг кўп юкламасининг ўтиш даврида актив энергия (қувват)нинг ҳар 30 дақиқадаги сарфини.

13. Объектларидан магистрал электр тармоқлари сифатида фойдаланиладиган истеъмолчилар ҲЭТК билан электр энергияси узатиш хизматларини кўрсатиш юзасидан шартномалар тузиш ҳуқуқига эга эмас.

14. Уланган қуввати 250 кВА ва ундан ортиқ бўлган истеъмолчилар мазкур Қоидаларнинг 12-бандида кўрсатилган мажбуриятлар билан биргаликда қуйидагиларга мажбур:

маҳсулот бирлигини ишлаб чиқариш (ишларни амалга ошириш) учун электр энергияси сарфининг техник ва иқтисодий жиҳатдан асосланган илғор нормаларини ишлаб чиқиш - умумий ишлаб чиқариш ва технологик; якка тартибдаги ва гуруҳ бўйича; йиллик, чораклик ва ойлик - уларни ишлаб чиқаришни ташкил этиш технологияси такомиллаштирилиши (ўзгартирилиши) ва янги техника жорий этилишига қараб қайта кўриб чиқиш;

ишлаб чиқариш корхоналари томонидан ҳар бир ишлаб чиқариш цехларида ишлаб чиқарилган маҳсулот бирлигига сарфланган электр энергияси миқдорини аниқлаш учун назорат ҳисоблагичларини ўрнатиш;

маҳсулот (иш, хизматлар) бирлигига электр энергияси сарфининг тасдиқланган меъёрларига риоя қилиш ва уларни камайтириш бўйича белгиланган тадбирларнинг бажарилишини таъминлаш;

корхона бўйича, шу жумладан, кўп энергия сарфлайдиган ускуналар, цехлар ва истеъмолчилар гуруҳлари бўйича электр энергияси ишлаб чиқариш ва истеъмол қилиш балансини тузиш ҳамда улар асосида ишлаб чиқариш жараёнларида электр энергиясидан фойдаланиш самарадорлигини таҳлил қилиш, электр энергиясининг самарасиз сарфланиши ва исроф бўлишини аниқлаш, уларни камайтириш ва бартараф этиш бўйича чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш;

келгуси давр учун электр энергиясига бўлган эҳтиёжни ва электр тармоқларининг энергия ўтказиш қобилиятини ошириш, электр таъминоти схемаларини такомиллаштириш заруратини аниқлаш мақсадида (маҳсулот ишлаб чиқаришнинг, бажариладиган иш турларининг мўлжалланаётган прогноз ҳажмларидан ва электр энергияси сарфи меъёрларидан келиб чиқиб, уларни камайтириш ва электр энергиясини тежашни ҳисобга олган ҳолда) бир йил ва келгуси давр учун электр энергияси ишлаб чиқариш ва истеъмол қилиш балансларини тузиш;

электр энергиясини тежаш бўйича (йиллик ва узоқ истиқбол учун) ташкилий-техник тадбирларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш.

3-БОБ. ҲЭТКНИНГ ҲУҚУҚ ВА МАЖБУРИЯТЛАРИ

15. ҲЭТК қуйидаги ҳуқуқларга эга:

истеъмолчилардан ушбу Қоидаларда ва электр таъминоти шартномасида белгиланган мажбуриятларни тегишли даражада бажаришни талаб этиш;

истеъмолчилар томонидан электр таъминоти шартномаси шартлари узрли сабабларсиз бажарилмаслиги ёки бузилиши оқибатида унга етказилган зарарнинг белгиланган тартибда қопланишини талаб этиш;

Ўзэнергоинспекция кўрсатмаси ёки энергия ресурсларидан фойдаланиш талабларига амал қилинишини текшириш, шу жумладан, ҳисоблагичларни кўздан кечириш учун ҳудудга киришга қаршилик қилганда, техник носоз ва авария келтириб чиқариш мумкин бўлган қурилмалардан фойдаланилганда, электр таъминоти етказиб бериш тўхтатиб қўйиш (ўчириш);

истеъмол қилинган электр энергияси учун тўлов электр таъминоти шартномасида белгиланган миқдорларда ва муддатларда амалга оширилмаган тақдирда, шунингдек, ЭҲНАТга уланган ва олдиндан тўланган маблағ тугагандан сўнг электр энергияси учун олдиндан тўловни амалга ошириш қурилмасига эга ҳисоблагич мавжуд бўлган истеъмолчиларни электр тармоқларидан узиш, электр энергияси махсус тартибга кўра етказиб бериладиган истеъмолчилар бундан мустасно;

металл прокатини ишлаб чиқарувчи ва (ёки) қайта ишловчи корхоналар томонидан индукцион печлардан фойдаланган ҳолда, қурилиш учун ишлаб чиқарилган металл прокати Ўзбекистон техник жиҳатдан тартибга солиш агентлигининг белгиланган талабларга номувофиқ деб топилган хулосасига асосан электр таъминоти шартномасини бир томонлама бекор қилиш;

келишилган электр таъминоти лойиҳасида назарда тутилган реактив энергияни компенсацияловчи қурилмаларни ўрнатмаган ёки соз ҳолда ишлаб туришини таъминламаган истеъмолчиларни электр тармоқларидан узиш;

электр энергиясини махсус тартибга кўра етказиб бериладиган истеъмолчиларда қарздорлик вужудга келган тақдирда, ҳақ тўланмаганлиги учун электр энергияси етказиб берилишини белгиланган тартибда электр таъминотининг авария бронигача, тўлиқ узиб қўйиш эса - фақат қонуний кучга кирган суд қарорига кўра чеклаш;

электр тармоғидан узишга электр таъминоти корхонаси ходимини ҳудудга киритмаган тақдирда, қарздор истеъмолчини электр тармоғининг асосий уланиш нуқтасидан узиш;

ҲЭТК ваколатли ходимининг шахсий гувоҳномаси бўлган тақдирда, сутканинг исталган вақтида ҳисоблагичларнинг кўрсаткичларини ёзиб олиш ва кўрикдан ўтказиш учун истеъмолчиларнинг ҳисоблагичлар ва уларнинг уланиш схемаларини тўсқинликсиз бориб кўриш.

ҲЭТК қонунчиликда белгиланган бошқа ҳуқуқларга ҳам эга бўлиши мумкин.

ҲЭТК мазкур Қоидалар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда назарда тутилган ҳолатларда истеъмолчиларни электр тармоқларидан узиш оқибатлари учун жавобгар бўлмайдилар.

16. ҲЭТК қуйидагиларга мажбур:

электр энергиясини электр тармоқларининг баланс бўйича мансублик чегарасига электр таъминоти шартномасида кўрсатилган ҳажмда узлуксиз етказиб бериш;

ускуналарни, электр узатиш тармоқларини, ҳисоблагичларни эксплуатация қилиш, уларга хизмат кўрсатиш ва ускуналарни таъмирлаш, шунингдек, ўз электр тармоғи хўжалиги объектларида носозликларни бартараф этиш;

ўз электр тармоғи хўжалиги объектларида электр энергияси сифат кўрсаткичларини давлат стандартларида белгиланган даражада сақлаб туриш;

электр тармоғи хўжалиги объектларининг режали таъмирланиши туфайли электр энергияси билан таъминлашдаги мумкин бўлган узилишлар тўғрисида камида 3 кун олдин огоҳлантириш;

истеъмолчиларга электр энергияси етказиб беришнинг тўхтатиб турилиши ва бунинг сабаблари тўғрисида маълумот бериш;

жорий этиладиган чеклашлар ҳақида чеклашнинг ҳажми ва вақтини кўрсатган ҳолда ўз вақтида хабар қилиш;

Ўзэнергоинспекциянинг кўрсатмаларига мувофиқ истеъмолчиларга электр энергияси етказиб берилишини қисман ёки тўлиқ тўхтатиб қўйиш;

электр энергиясининг ўз электр тармоғи хўжалиги объектлари бўйлаб узатилишидаги технологик йўқотишларнинг рухсат этилган меъёрларини ҳисоблаб чиқиш ва Регуляторга тасдиқлаш учун киритиш;

истеъмолчиларнинг электр энергияси тўлиқ етказиб берилмаганлиги ёки электр таъминотида бошқа қоида бузилишлар тўғрисидаги аризаларини истеъмолчидан ариза олинган кундан бошлаб ўн кундан кечикмай кўриб чиқиш, ушбу қоида бузилишларини бартараф этиш ва истеъмолчиларга ушбу Қоидаларга мувофиқ батафсил жавоб юбориш;

Ўзэнергоинспекциянинг мазкур Қоидалар талаблари бузилиши тўғрисидаги далолатномалари бўйича ундирилган тўловлар тўғрисида маълумотни ҳар ой Ўзэнергоинспекцияга тақдим этиб бориш;

ўз электр тармоғи хўжалиги объектларида электр энергиясининг технологик сарфларини қисқартириш бўйича ташкилий-техник тадбирларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш;

электр энергиясининг электр тармоқлари мансублик чегарасида ҳисобга олинмаган истеъмолини аниқлаш;

ҳар ойда бевосита истеъмолчилар томонидан фойдаланилган энергия ресурслари ҳажми ва тегишли ҳудудлар чегарасидаги тармоқларга етказиб берилган ҳажм ўртасида тафовут мавжудлиги ҳақидаги маълумотларни расмийлаштириш ҳамда Ўзэнергоинспекцияга тақдим қилиш;

истеъмолчилар томонидан буюртма берилган электр энергияси ҳажмини етказиб беришнинг техник имкониятларини ва улардаги ҳисоблагичларни мазкур Қоидалар талабларига мувофиқлигини баҳолаш бўйича хулоса бериш;

истеъмолчиларнинг электр тармоқлари ва қурилмаларини ўз ҳудудий электр тармоқларига улаш юзасидан техник шартлар бериш;

истеъмолчиларга етказиб берилган электр энергиясини белгиланган тартибда ҳисобга олиб бориш;

юридик шахс ҳисобланган истеъмолчилардаги муддати ўтган дебитор қарздорликларни камайтириш юзасидан тегишли чоралар кўриш;

истеъмолчининг белгиланган тартибда киритилган таклифларига мувофиқ беш кун муддатда электр энергиясининг ойлик шартномавий ҳажмига ўзгартиришлар киритиш, электр энергиясининг ойлик шартномавий миқдорини кўпайтириш (камайтириш) мумкин бўлмаган тақдирда - бу ҳақда рад этиш сабабини кўрсатган ҳолда истеъмолчига хабар қилиш;

ҳар йили истеъмолчиларнинг барча тоифалари буюртманомаларини умумлаштириш асосида электр энергияси истеъмолининг прогноз кўрсаткичларини, шу жумладан, аҳоли истеъмолини, ўз эҳтиёжларига ва келгуси йилда уни узатишга технологик сарфни шакллантириш, йил мобайнида янги ишга тушириладиган объектлар учун захираларни назарда тутиш ва 1 октябргача "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖга тақдим этиш;

келгуси йил учун электр энергияси истеъмоли миқдорларини маҳаллий давлат ҳокимияти органлари билан келишиш;

маиший истеъмолчининг аризасига асосан ариза берилган пайтнинг ўзида тўловларнинг ҳолати ва истеъмол қилинган электр энергияси учун қарздорликнинг мавжуд эмаслиги (мавжудлиги) тўғрисида маълумотномалар тақдим этиш;

истеъмолчиларга ўрнатилган ҳисоблагичларни белгиланган тартибда алмаштириш, ўрнатиш ва уларни пломбалаш;

истеъмолчиларнинг ҳисоблагичларини белгиланган тартибда ўз вақтида қиёсловдан ўтказиш.

ҲЭТК:

Ўзэнергоинспекция томонидан электр энергиясининг нооқилона сарфланиши, электр қурилмаларининг авария хавфини туғдирадиган ёки инсонлар ҳаёти ва соғлиғига хавф соладиган қониқарсиз техник ҳолати, шунингдек, бошқа қоидабузарликлар аниқланиб, қоидабузарларни электр тармоқларидан узиб қўйиш бўйича топшириқ берилганда, ушбу топшириқни зудлик билан бажаради ва ижро этилганлиги тўғрисида Ўзэнергоинспекцияга хабар беради;

Ўзэнергоинспекцияга электр энергияси истеъмоли юзасидан давлат назорат тадбирларини амалга оширишда тафовутларни аниқлаш мақсадида электр энергиясини назорат қилиш ҳамда ҳисобга олишнинг автоматлаштирилган тизимларидаги электр энергияси истеъмоли тўғрисидаги маълумотларни мониторинг қилиш имкониятини таъминлаш учун сўралган зарур маълумотларни тақдим этиб боради.

Электр энергиясини истеъмол қилиш режимига риоя қилмай, электр энергияси истеъмоли ёки қувватининг шартномавий миқдоридан ошиб кетишига йўл қўйган ва белгиланган электр энергияси истеъмолини чеклаш жадвалини бажармаган кунларда сифати паст электр энергияси етказиб берилганлиги, шунингдек, захира манбаини автоматик улаш, таъминот манбаини автоматик қайта улаш ва автоматик частотали юксизлантириш вақтида электр таъминотидаги танаффуслар учун ҲЭТК истеъмолчи олдида моддий жавобгар бўлмайди.

Электр таъминоти шартномаси бўйича мажбуриятлар бажарилмаган ёки зарур тарзда бажарилмаган ҳолларда, ҲЭТК бунинг натижасида истеъмолчига етказилган зарарни қоплашга, истеъмолчи эса ҲЭТКга етказилган зарарни қоплашга мажбур.

4-БОБ. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ,

УЗАТИШ, ТАҚСИМЛАШ ВА ИСТЕЪМОЛ ҚИЛИШ

УСТИДАН ДАВЛАТ НАЗОРАТИ

17. Электр энергиясини ишлаб чиқариш, узатиш, тақсимлаш, истеъмол қилиш соҳасидаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар, шунингдек, техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатлар талабларига риоя қилиниши юзасидан давлат назорати (маиший истеъмолчилар бундан мустасно) қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ Ўзэнергоинспекция томонидан амалга оширилади.

18. Ўзэнергоинспекция қуйидаги ҳуқуқларга эга:

ходимлари хизмат гувоҳномалари бўлган тақдирда, сутканинг исталган вақтида (маиший истеъмолчилардан ташқари) истеъмолчиларнинг ҳисоблагич кўрсатгичларини ёзиб олиш ва уларнинг ҳолати, уланиш схемалари ва қурилмаларини кўрикдан ўтказиш учун ҳисоблагичлар, схемалар ҳамда қурилмаларни тўсқинликсиз бориб кўриш;

хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини текширмаган ҳолда электр энергиясини беҳуда сарфлаш ва улардан ноқонуний фойдаланиш ҳолатларини аниқлаш борасида давлат назоратини амалга ошириш билан боғлиқ назорат тадбирларини ўтказиш;

электр энергиясидан беҳуда фойдаланганлиги учун юридик шахсларга нисбатан қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда иқтисодий ва (ёки) маъмурий жазо чораларини белгиланган тартибда қўлланилишини таъминлаш;

текширишларга ҲЭТКнинг ходимини жалб этиш;

Ўзбекистон Республикаси Президенти ва Вазирлар Маҳкамаси қарорлари ҳамда топшириқларига мувофиқ республика ва маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органлари, хўжалик бирлашмалари ҳамда ижтимоий соҳа ташкилотлари томонидан қайта тикланувчи энергия манбалари қурилмалари жорий этилишини назорат қилиш ва белгиланган кўрсаткичларнинг бажарилиши таъминланмаган тақдирда, уларнинг мансабдор шахсларига нисбатан чоралар кўриш бўйича Вазирлар Маҳкамасига таклифлар киритиб бориш;

Ўзэнергоинспекция томонидан қонунчилик ҳужжатлари талабларига риоя этмаслик ҳолатлари аниқланган тақдирда, ҲЭТКнинг ходимлари билан биргаликда истеъмолчиларга электр энергияси етказиб беришни тўхтатиш бўйича пломбалар ўрнатиш ва далолатнома билан истеъмолчи иштирокида расмийлаштириш;

Ўзэнергоинспекция томонидан истеъмолчиларнинг электр ускуналарида реактив қувват компенсациясининг мақбул даражаси таъминланиши юзасидан назоратни амалга ошириш.

5-БОБ. ИСТЕЪМОЛЧИЛАРНИНГ ЯНГИ ВА ҚЎШИМЧА

ҚУВВАТЛАРИНИ ЯГОНА ЭЛЕКТР ЭНЕРГЕТИКА ТИЗИМИ

ТАРМОҚЛАРИГА УЛАШ УЧУН ТЕХНИК ШАРТЛАРНИ БЕРИШ

ВА ЭЛЕКТР ТАЪМИНОТИ ЛОЙИҲАЛАРИНИ КЕЛИШИШ

19. Истеъмолчиларнинг янги ва қўшимча қувватларини ягона электр энергетика тизими тармоқларига улаш учун техник шартларни бериш тартиби Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади.

20. Техник шартлар сўралаётган қувватга қараб, "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ ёки унинг ҳудудий филиаллари томонидан давлат хизматлари марказлари (кейинги ўринларда - ДХМ) ёки Ягона интерактив давлат хизматлари портали (кейинги ўринларда - ЯИДХП) орқали берилади.

"Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ электр тармоғига улаши мумкин бўлган захира қуввати ва манбалари тўғрисида бир йилда икки маротаба янгилаган ҳолда ўз веб-сайтида маълумот бериб боради.

Бунда, агар сўралаётган қувватнинг уланиши тўғридан-тўғри:

"Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ тармоқларига мўлжалланаётган бўлса, техник шартлар "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ ёки унинг ҳудудий филиаллари томонидан ишлаб чиқилади ва берилади;

бунда Тошкент шаҳрида рухсат этилган қуввати 500 кВт ва ундан юқори бўлган истеъмолчиларга техник шартлар Энергетика вазирлиги билан келишилган ҳолда, "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ томонидан ишлаб чиқилади ва берилади;

"Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Иссиқлик электр станциялари" АЖ, "Ўзбекгидроэнерго" АЖ ёки истеъмолчи тармоқларига мўлжалланаётган бўлса, техник шартлар ушбу тармоқлар эгаси томонидан ишлаб чиқилади ва "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ орқали белгиланган тартибда берилади. "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ, "Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Иссиқлик электр станциялари" АЖ, "Ўзбекгидроэнерго" АЖ ёки истеъмолчи ўртасидаги ўзаро муносабатлар Вазирлар Маҳкамасининг ҳужжатлари билан тартибга солинади.

21. Техник шартларнинг бажарилиши барча истеъмолчилар, лойиҳалаштириш, қурилиш-монтаж ва ишга тушириш-созлаш ташкилотлари учун мажбурий ҳисобланади.

22. Истеъмолчилар учун техник шартлар тўлов ундирилмасдан берилади.

23. Техник шартлар бўйича ишлаб чиқилган электр таъминоти лойиҳаларини келишиш ва истеъмолчиларнинг янги ва қўшимча қуввати ягона электр энергетика тизими тармоқларига ДХМ ёки ЯИДХП орқали қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда уланади.

24. Электр қурилмаларининг қўшимча қуввати уланганда, захира электр таъминотини талаб этадиган тоифага ўтиш муносабати билан электр қурилмаларининг электр таъминоти ишончлилиги бўйича тоифаси ўзгарганда ҳамда ташқи электр таъминоти схемаси ўзгарган тақдирда, истеъмолчи қўшимча техник шартлар олишга мажбурдир.

25. Истеъмолчининг уланган қуввати техник шартлар ва электр таъминоти шартномасида белгиланган миқдордан ошириб юборилганда, истеъмолчининг электр тармоқлари тўғридан-тўғри уланган ташкилот ("Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Иссиқлик электр станциялари" АЖ, "Ўзбекгидроэнерго" АЖ ёки таъминловчи истеъмолчи) томонидан қўшимча уланган қувват узиб қўйилади.

Бунда истеъмолчи томонидан истеъмол қилишга рухсат этилган қувватнинг оширилиши туфайли авария ҳолати юзага келганда ва/ёки ягона электр энергетика тизими тармоқларига зарар етказилганда, истеъмолчидан қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда етказилган ҳақиқий зарар суммаси ундирилади.

26. Субистеъмолчилар техник шартларни ҲЭТКнинг рухсати билан истеъмолчидан олади ва электр таъминоти лойиҳасини Ўзэнергоинспекция ва истеъмолчи билан келишади.

27. Субистеъмолчининг юкламаси ортиши сабабли истеъмолчининг ташқи электр таъминоти схемасини ўзгартириш ёки электр таъминоти шартномасида қайд этилган трансформаторлар ва юқори кучланишли двигателлар қувватини ошириш зарурати юзага келса, истеъмолчи юкламани ошириш бўйича техник шартларни олади.

28. Истеъмолчи, агар унда техник имконият мавжуд бўлса, ҲЭТКнинг талаби бўйича ўз электр тармоқларига бошқа истеъмолчиларнинг электр қурилмаларини улаши шарт.

29. Истеъмолчиларнинг электр қурилмалари тармоқ трансформаторлардан ёки ҲЭТК паст кучланишли тармоқларидан таъминланганда, истеъмолчининг уланган қуввати учун фойдаланишга рухсат этилган қувват қабул қилинади, унинг миқдори ҲЭТК томонидан белгиланади ҳамда электр таъминоти шартномасида кўрсатилади.

Кучланиши 1000 В ва ундан юқори бўлган трансформаторлар ёки двигателларнинг янги ёки қўшимча қувватларини улашга, ҲЭТКнинг тармоқ трансформаторларига паст кучланишли қурилмаларнинг янги қувватини улашга ёки уларнинг рухсат берилган қувватини ошириш учун техник шартлар ҲЭТК томонидан истеъмолчи-буюртмачидан (қурувчидан) ёки унинг топшириғи бўйича бош лойиҳа ташкилотидан буюртма олингандан сўнг белгиланган тартибда берилади.

30. Тадбиркорлик субъектларига техник шартлар ДХМ ёки ЯИДХП орқали қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда берилади. Бунда истеъмолчиларнинг хоҳишига кўра уларни электр тармоқларига "тайёр ҳолда" улаш мумкин.

31. Истеъмолчи техник шартларни олиш бўйича буюртманомада лойиҳалаштирилаётган объектни тавсифловчи қуйидаги маълумотларни қисқача шаклда кўрсатади:

юклама миқдори;

истеъмолчининг электр таъминоти ишончлилиги бўйича тоифаси;

жойлашган жойи;

объектни лойиҳалаштириш ва қуриш муддатлари.

32. Истеъмолчи қуйидаги ҳолларда қўшимча техник шарт олишга мажбур:

электр таъминотининг ишончлилиги захира таъминот талаб этадиган тоифага ўтганда;

электр қурилмаларнинг қўшимча қуввати уланганда;

ташқи электр таъминоти схемаси ўзгарганда.

Белгиланган қувват техник шартлар ва электр таъминоти шартномасида белгиланган миқдордан ошириб юборилганда, ҲЭТК томонидан қўшимча уланган қувват узиб қўйилади. Ушбу ҳолат такрорий аниқланганда истеъмолчи электр тармоғидан тўлиқ узилади.

Бунда истеъмолчи томонидан истеъмол қилишга рухсат этилган қувватнинг оширилиши туфайли авария ҳолати юзага келганда ва (ёки) ҲЭТКнинг электр тармоғи хўжалиги объектларига зарар етказилганда, истеъмолчидан қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда етказилган ҳақиқий зарар суммаси ҳам ундирилади.

33. Объектни электр тармоқларига улаш учун техник шартлар мавжуд техник имкониятларидан келиб чиқиб, энг яқин электр тармоқ хўжалиги объектларидан, уларнинг истиқболда ривожланиши ва бандлик даражаси ҳисобга олинган ҳолда берилади ва ушбу шартларда қуйидагилар кўрсатилади:

истеъмол қилишга рухсат этилган электр қурилмаларининг қуввати;

уланиш нуқтаси (подстанция, электр станцияси ёки электр узатиш линияси), объект уланадиган тармоқ кучланиши, алоҳида ҳолатларда ташқи электр энергияси таъминоти схемаси вариантларини ишлаб чиқиш зарурати кўрсатилади;

янги истеъмолчининг уланиши туфайли мавжуд тармоқни кучайтириш бўйича асосланган талаблар (симлар кесимларини ошириш, трансформаторларни алмаштириш, захира ячейкалар ўрнатиш ва шу кабилар);

қисқа туташиш токларининг ҳисобланган миқдори, релели ҳимоя, автоматика, алоқа, изоляция ва ўта кучланишдан ҳимояга қўйиладиган талаблар;

қуввати 50 кВт ва ундан юқори бўлган истеъмолчилар учун реактив қувват ўрнини тўлдиришга қўйиладиган талаблар;

электр энергиясини ҳисобга олиш бўйича қўйиладиган талаблар;

истеъмолчининг ҳудудий электр тармоқлари таъминловчи линиялари уланадиган электр қурилмаларига қўйиладиган ўзига хос талаблар (ягона электр энергетика тизимида қувват танқислиги пайдо бўлганда, бундай электр қабул қилгичларнинг электр таъминотини сақлаш мақсадида захира энергия манбаининг, кучланиш бериладиган жойларни автоматик ҳимоя қилишнинг зарурлиги, таъминловчи линияларнинг параллел ишлашига йўл қўйилиши, айрим захира таъминловчи линияларга юкламаларни ажратиш ва бошқалар);

истеъмолчи тармоғига уланадиган субистеъмолчилар рўйхати (уларнинг юкламалари ва электр энергияси истеъмоли тўғрисидаги асосий истиқбол маълумотларини кўрсатган ҳолда);

бино ва иншоотлар лойиҳасида (ишчи лойиҳасида) электр қурилмаларини эксплуатация қилишни ташкил этиш бўйича лойиҳа ечимларини ишлаб чиқиш бўйича талаблар;

техник шартларнинг амал қилиш муддати ва бошқа техник талаблар.

Айрим ҳолатларда техник шартларда яқин жойлашган аҳоли ва ижтимоий объектларнинг қувватини инобатга олиш ва энерготизим эҳтиёжлари учун алоҳида ячейкалар ўрнатилиши талаб этилиши мумкин.

34. Бино ва иншоотлар, уларнинг навбатлари ёки алоҳида ишлаб чиқариш қувватларнинг техник шартларга мувофиқ ишлаб чиқилган электр таъминоти лойиҳалари (ишчи лойиҳалари) қонунчиликда белгиланган тартибда ҲЭТК томонидан кўриб чиқилиши ва Ўзэнергоинспекция билан келишилиши керак.

35. Истеъмолчиларнинг юкламаларини улаш билан боғлиқ янги электр қурилмаларини ва электр тармоғи хўжалигининг объектларини лойиҳалаштириш ва қуриш, ишлаб турганларини кенгайтириш ва реконструкция қилиш истеъмолчиларнинг маблағлари ҳисобидан амалга оширилади.

6-БОБ. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИГА БЎЛГАН ЭҲТИЁЖ

ПРОГНОЗИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ТАРТИБИ

36. Республикада электр энергияси истеъмолининг прогнози ҲЭТК томонидан иқтисодий ривожланиш, аҳоли ва тадбиркорлик субъектлари сонининг ўсиши ва уй-жой қурилишини ҳисобга олган ҳолда ҳар бир истеъмолчи билан тузилган электр таъминоти шартномаларида кўрсатилган эҳтиёж миқдорлари асосида аниқланади.

Навбатдаги йил учун электр энергияси истеъмолининг шартномавий миқдори амалдаги йиллик электр энергияси истеъмол ҳажмидан келиб чиққан ҳолда (қайта тикланувчи энергияси манбалари жорий этилганлиги, энергияни тежаш чора-тадбирлари режаси инобатга олинган, шунингдек, янги объектларни ишга тушириш, ишлаб чиқариш қувватининг оширилиши бўйича аниқ ҳисоб-китобларга асосланган ҳолда) белгиланади.

37. Электр энергетика объектларининг ички электр энергияси истеъмолининг прогнози (корхоналарнинг электр энергияси ишлаб чиқариш учун ўзининг ва ишлаб чиқариш эҳтиёжлари), белгиланган тартибда тасдиқланган электр энергиясини электр тармоғи бўйлаб узатишда унинг технологик сарфи ҳар йили 15 сентябргача умумлаштирилади ҳамда келгуси йил учун электр энергияси ишлаб чиқариш ва истеъмол қилиш баланси таркибига киритилади.

38. Электр энергиясини ишлаб чиқарувчи корхона ҳар йили 15 сентябргача Энергетика вазирлиги, Ўзэнергоинспекция, "Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Ўзэнергосотиш" АЖ ва "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖга келгуси йилга электр энергияси ишлаб чиқариш бўйича мавжуд қувват ва прогноз тўғрисида маълум қилади.

39. "Ўзэнергосотиш" АЖ "Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Иссиқлик электр станциялари" АЖ, "Ўзбекгидроэнерго" АЖ ва "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ билан биргаликда чораклар кесимида келгуси йилги электр энергиясини ишлаб чиқариш ва истеъмол қилиш балансининг прогноз кўрсаткичларини шакллантиради ва жорий йилнинг 1 октябрига қадар уни Иқтисодиёт ва молия вазирлигига тақдим этиш учун Энергетика вазирлигига киритади.

"Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Ўзэнергосотиш" АЖ, "Иссиқлик электр станциялари" АЖ, "Ўзбекгидроэнерго" АЖ ва "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ тасдиқланган электр энергияси ишлаб чиқариш ва истеъмол қилиш балансининг прогноз кўрсаткичларига мувофиқ ўз тасарруфларидаги ташкилотларга электр энергияси ишлаб чиқарилиши ва истеъмол қилинишининг чоракларга тақсимланган кўрсаткичларини прогноз йил учун белгиланган муддатларда етказадилар.

7-БОБ. ЭЛЕКТР ТАЪМИНОТИ ШАРТНОМАСИНИ ТУЗИШ

40. Электр энергияси бир вақтнинг ўзида ишлаб чиқарилиши ва истеъмол қилиниши билан тавсифланадиган алоҳида товар тури сифатида, ҲЭТК ва энергия қурилмалари шу ташкилот тармоғига бевосита уланган истеъмолчи ўртасида тузилган электр таъминоти шартномаси асосида мазкур Қоидаларга мувофиқ етказиб берилади.

Юридик шахснинг номи ёки электр қурилмалар мулкдори ўзгарганда истеъмол қилинадиган қувват ва (ёки) электр таъминотининг ишончлилик тоифаси ўзгармаса, ҲЭТК ва истеъмолчи - электр қурилмаларининг ҳуқуқий вориси ўртасида электр таъминоти шартномаси оммавий оферта асосида электр таъминоти шартномасини келишиш (қабул қилиш) ва уни ахборот-коммуникация тизимлари орқали янги мулкдор томонидан тасдиқлаш йўли билан тузилади.

Бунда истеъмолчиларда абонентнинг шахсий рақами шакллантирилиши талаб этилса, ҲЭТК томонидан янги истеъмолчи рақами электр таъминоти шартномасида кўрсатилади. Истеъмолчилар шакллантирилган абонентнинг шахсий рақами тўғрисидаги маълумотларни ЯИДХП орқали юридик шахслар учун - солиқ тўловчи идентификация рақамини (СТИР), жисмоний шахслар учун - паспорт ёки идентификация ID-картага оид маълумотларни (паспорт серияси ва рақами), жисмоний шахснинг шахсий идентификация рақамини ёки кадастр рақамларидан бирини киритиш йўли билан аниқланиши мумкин.

41. ҲЭТК ва истеъмолчи ўртасидаги электр таъминоти шартномаси электр таъминотининг намунавий шартномасига мувофиқ тайёрланган шаклда тузилади.

Электр таъминотининг намунавий шартномаси "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ томонидан ишлаб чиқилади, Ўзэнергоинспекция, Рақобатни ривожлантириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси билан келишилади ва Энергетика вазирлиги томонидан тасдиқланади.

42. Электр таъминоти шартномаси 2 нусхада тузилади. Бир нусхаси истеъмолчига тақдим этилади, иккинчиси ҲЭТКда қолади. Шартномани расмийлаштириш ва истеъмолчига тақдим этиш электр энергияси етказиб берувчи зиммасида бўлади.

43. Субистеъмолчилар истеъмолчилар билан электр таъминоти шартномасини тузиши, бунда ҲЭТКдан техник шартда рухсат этилган қувватдан ортиқча қувват уланиши кўзда тутилганда ёки ишончлилик тоифаси ўзгарган ҳолатларда, истеъмолчи ўз тармоғига субистеъмолчиларни улаш учун ҲЭТК розилигини олиш шарт ҳисобланади.

Субистеъмолчилар тўғридан-тўғри электр таъминоти корхонаси билан шартнома тузганда, истеъмолчилар ва субистеъмолчилар ўртасидаги ҳар хил низоли ҳолатлар, жумладан, эксплуатация харажатлари, ўзаро бошқа турдаги тўловлар билан боғлиқ ёки ички электр тармоқдаги носозликлар натижасида истеъмолчи томонидан субистеъмолчи электр тармоқдан ажратилганда, етказилган зарарга электр таъминоти корхонаси жавобгар ҳисобланмайди, ҲЭТКнинг айби бўлган ҳолатлар бундан мустасно.

44. Субистеъмолчиларга ўз тармоқлари орқали электр энергиясини етказиб берувчи истеъмолчилар субистеъмолчиларнинг электр энергияси истеъмолини ҳисобга олган ҳолда, ҲЭТК билан электр энергиясининг умумий (жами) миқдори бўйича электр таъминоти шартномасини тузади.

8-БОБ. ИСТЕЪМОЛЧИЛАРНИНГ ЭЛЕКТР ҚУРИЛМАЛАРИ

ЭКСПЛУАТАЦИЯ ҚИЛИШГА ТАЙЁРЛИГИНИ АНИҚЛАШ

ВА КУЧЛАНИШНИ УЗАТИШ

45. Истеъмолчиларнинг электр қурилмалари эксплуатация қилишга тайёрлигини аниқлаш ва уларга кучланиш бериш қонунчиликда белгиланган тартибда амалга оширилади.

Истеъмолчиларнинг қуввати 20 кВтдан юқори бўлган электр қурилмалари ягона электр энергетика тизими электр тармоқларига уларнинг эксплуатация қилишга тайёрлиги аниқланмасдан ва Ўзэнергоинспекция томонидан истеъмолчиларнинг электр қурилмаларини электр тармоқларига улаш тўғрисидаги далолатнома имзоланмасдан уланганлиги аниқланганда, ушбу электр қурилмалари қоидабузарликлар бартараф этилгунича ва мазкур бузилишларга йўл қўйган шахсларга нисбатан тегишли чоралар кўрилгунича электр тармоқларидан дарҳол узилади.

46. Қуввати 20 кВтдан юқори бўлган истеъмолчиларнинг янги ёки реконструкция қилинган электр қурилмаларида синов-созлаш ишларини амалга ошириш учун 1 ойгача бўлган муддатга кучланиш бериш, Ўзэнергоинспекция томонидан уларнинг синов-созлаш ишларини амалга оширишга тайёрлиги аниқлангани, ҲЭТК томонидан ҳисоблагич ва ҳисобга олиш тизими текшириб пломбалангач, вақтинча электр таъминоти шартномаси тузилгандан ва маълумотлар ҲЭТКнинг дастурий таъминот базасига киритилгандан кейин рухсат берилади.

Синов-созлаш ишлари тугаганидан кейин ҲЭТК томонидан истеъмолчининг электр қурилмалари электр тармоқдан дарҳол ўчирилади.

47. Қуввати 20 кВтдан юқори бўлган истеъмолчиларнинг янги ёки реконструкция қилинган электр қурилмаларига кучланиш бериш, Ўзэнергоинспекция томонидан уларнинг эксплуатация қилишга тайёрлиги аниқлангани, ҳисоблагич ва ҳисобга олиш тизими текширилиб пломбалангач, электр таъминоти шартномаси тузилгандан ва истеъмолчи тўғрисидаги маълумотлар ҲЭТКнинг тегишли дастурий таъминот базаларига киритилгандан кейингина амалга оширилади.

Қуввати 20 кВтгача бўлган янги ёки реконструкция қилинган истеъмолчиларнинг электр қурилмаларига кучланиш бериш учун Ўзэнергоинспекциянинг ушбу электр қурилмалари эксплуатация қилишга тайёрлиги тўғрисида хулосаси талаб этилмайди.

Бунда тадбиркорлик субъектларининг электр қурилмалари электр тармоқларига қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда уланади.

48. Истеъмолчиларнинг электр қурилмалари эксплуатация қилишга тайёрлигини аниқлайдиган Ўзэнергоинспекция ва унинг ҳудудий бошқармалари ходимлари, шунингдек, ҲЭТК эксплуатация қилиш жараёнида уларнинг нормал ишлаши учун жавобгар бўлмайди.

9-БОБ. ЭЛЕКТР ҚУРИЛМАЛАРИНИНГ ТЕХНИК ҲОЛАТИ

ЮЗАСИДАН ТОМОНЛАРНИНГ ЖАВОБГАРЛИГИ

49. Электр қурилмаларининг техник ҳолати ва эксплуатация қилиниши юзасидан истеъмолчилар билан ҲЭТК ўртасидаги жавобгарлик ушбу электр қурилмаларининг баланс бўйича мансублиги билан белгиланади ва электр таъминоти шартномасига илова қилинадиган электр тармоқларининг баланс бўйича мансублигини ва томонларнинг эксплуатация қилиш бўйича жавобгарлигини чегаралаш далолатномасида қайд этилади.

Электр тармоқларининг баланс бўйича мансублиги чегарасини ва уларни эксплуатация қилиш бўйича жавобгарлигини белгилаш далолатномаси ҲЭТК ва истеъмолчи вакиллари томонидан имзоланади.

Кучланиши 1000 В ва ундан юқори бўлган электр қурилмаларининг ҳолати ва уларга хизмат кўрсатиш юзасидан жавобгарлик чегаралари:

ёпиқ тақсимлаш қурилмаларининг ташқи томонидан электр узатиш ҳаво линиясининг ўтиш изолятори уланган жойда ва симнинг очиқ тақсимлаш қурилмалари изоляторлари портал тизмасининг тарангловчи қисқичидан чиқиш жойида;

электр узатишнинг таъминловчи ёки чиқувчи линияларининг кабель ёки ҳаводаги кириш симлари уланган жойларида белгиланади. Бунда уланмаларнинг ҳолати учун подстанциядан фойдаланувчи корхона жавоб беради.

Турли истеъмолчиларга тегишли, тармоқланган симларга (ёпиқ ёки ажраткичлар орқали) эга бўлган кучланиши 1000 В ва ундан юқори бўлган электр узатиш линияларининг ҳолати ва уларга хизмат кўрсатиш юзасидан жавобгарликнинг мансублик чегараси асосий линиянинг тармоқланиш амалга оширилган таянч нуқтасида белгиланади.

Тармоқланган симларни уловчи қисқичларнинг ҳолати учун жавобгарлик асосий электр узатиш линияси эгасига юкланади.

Кучланиши 1000 В гача бўлган электр қурилмаларининг ҳолати ва уларга хизмат кўрсатиш бўйича истеъмолчи ва ҲЭТК ўртасидаги жавобгарлик чегараси:

ҳаводаги тармоқланишда - бино ёки қувур таянчида ўрнатилган биринчи изоляторларда;

кабель билан киритишда - бинога кириш жойида таъминловчи кабелнинг уланиш жойларида белгиланади.

Бунда уй-жой мулкдорлари ширкатларига, бошқарув ташкилотларига, муассасаларга ва ишлаб чиқариш билан шуғулланмайдиган бошқа истеъмолчиларга тегишли уйлардаги электр тармоғининг баланс бўйича мансублик чегарасидаги уланмаларнинг ҳолати учун ҲЭТК жавоб беради.

Электр қурилмаларини эксплуатация қилиш хусусиятларига кўра жавобгарликнинг бошқа асосланган чегаралари ҳам белгиланиши мумкин.

50. Эксплуатация жараёнида электр қурилмаларнинг уланмалари ҳолати учун балансда сақловчи ташкилот жавобгар ҳисобланади. Истеъмолчи ўз тасарруфидаги электр қурилмаларнинг техник ҳолати ва электр хавфсизлиги, истеъмолчилар электр қурилмаларини эксплуатация қилишда хавфсизлик техникаси қоидаларига риоя этилиши, электр энергияси оқилона сарфланиши, электр энергияси истеъмолининг белгиланган режимлари бажарилиши, электр энергияси сифатининг таъминланиши ва Ўзэнергоинспекциянинг кўрсатмалари ўз вақтида бажарилиши учун жавоб беради.

51. Истеъмолчилар электр қурилмаларини техник эксплуатация қилиш қоидалари ҳамда Истеъмолчилар электр қурилмаларини эксплуатация қилишда хавфсизлик техникаси қоидаларида ҳисобга олинмаган ишлаб чиқаришнинг ва электр қурилмаларини эксплуатация қилишнинг ўзига хос (ер ости, портлаш хавфи бўлган ишлаб чиқаришлар, электр тортиш кучи ва бошқа) шартлари мавжуд бўлганда, истеъмолчилар ушбу электр қурилмаларини эксплуатация қилиш ва уларга хизмат кўрсатиш бўйича махсус йўриқномаларга эга бўлишлари шарт.

52. Маиший истеъмолчилар томонидан ўз эҳтиёжлари учун монтаж қилинган кучланиши 1000 В дан юқори кучланишдаги электр тармоқларини (электр энергияси узатиш линиялари, трансформатор пунктлари (кейинги ўринларда - ТП) ва бошқалар) фойдаланишга топширилишидан олдин техник хизмат кўрсатиш учун алоҳида шартнома бўйича белгиланган тартибда электр таъминоти корхоналарига берилиши керак.

Истеъмолчи томонидан техник хизмат кўрсатиш шартномаси бекор қилинганда ёки техник хизмат учун ўз вақтида тўлов ўтказилмаганда, ушбу электр тармоғи хўжалиги объектларига электр энергиясини етказиб бериш тўхтатилади.

53. Маиший истеъмолчи томонидан ўз эҳтиёжлари учун кучланиши 1000 В дан юқори электр тармоқлари монтаж қилинган ҳолларда:

ҳисоблагич ТПнинг 0,4 кВли тақсимлаш қурилмасида ўрнатилади;

электр тармоқлари маиший истеъмолчининг уйга эгалик қилиш ҳудудидан ташқарида жойлаштирилади.

54. Маиший истеъмолчи 1000 В дан юқори кучланишдаги электр тармоғига эга бўлган ҳолда, маиший истеъмолчига тегишли бўлган ушбу электр тармоғидаги (линиялар, ТП) электр энергиясининг технологик сарфлари ҳисоб-китоб йўли билан аниқланади ва унинг истеъмолига қўшилади ҳамда бу ҳақида электр таъминоти шартномасида тегишли ёзув қайд этилади.

55. Маиший истеъмолчиларга 1000 В гача кучланишдаги битта тармоқдан захира манба сифатида қўшимча фазага эга бўлиш тақиқланади.

56. Истеъмолчи электр тармоқларининг техник ҳолатини таъминлаш бўйича эксплуатация харажатлари учун субистеъмолчилар, истеъмолчи билан субистеъмолчи ўртасида тузилган алоҳида шартнома бўйича электр энергиясининг умумий ҳажмидан олинадиган улушга мутаносиб равишда ҳақ тўлайди.

Эксплуатация харажатларини субистеъмолчига бериладиган электр энергияси тарифига қўшишга рухсат этилмайди.

10-БОБ. ҲИСОБЛАГИЧЛАРНИ ЎРНАТИШ

ВА ЭКСПЛУАТАЦИЯ ҚИЛИШ

57. Электр энергияси учун ҲЭТК билан ҳисоб-китоб қилиш мақсадида истеъмолчилар мажбурий тартибда ЭҲНАТга мос келадиган ҳисоблагичлар билан таъминланган бўлиши керак.

58. ЭҲНАТ кўрсаткичлар бузилишидан ва инсон омилининг таъсирини мумкин қадар камайтирган ҳолда, ахборотлардан рухсатсиз фойдаланишдан комплекс ҳимоя билан таъминланган бўлиши лозим.

59. ЭҲНАТга мос келадиган ҳисоблагичлар бўлмаганда истеъмолчилар ва субистеъмолчиларни электр тармоқларига уланиши тақиқланади.

60. Турли хил тариф гуруҳларига мансуб истеъмолчиларнинг ҳар бир тариф гуруҳи учун алоҳида ҳисоблагич ўрнатилади. Мазкур Қоидаларнинг 81-бандида белгиланган ҳолатлар бундан мустасно.

61. Ҳисоблагичлар, ўлчаш воситалари ва ўлчов трансформаторлари, шунингдек, ЭҲНАТ тизими қурилмалари мазкур Қоидаларга мувофиқ ўрнатилади ва Электр қурилмаларнинг тузилиши қоидалари талабларига жавоб бериши керак.

Ҳудудий электр тармоқлари корхоналари ва истеъмолчилар томонидан ишга туширилган ЭҲНАТ белгиланган тартибда метрологик қиёслашдан ўтказилиши керак.

Ҳисоблагич ўлчов (ток, кучланиш) трансформатори орқали уланган бўлса, истеъмол қилинган электр энергияси ҳажми трансформация коэффициентлари инобатга олинган ҳолда аниқланади.

62. Назорат ҳисоблагичлари алоҳида цехларда, кўп энергия сарфлайдиган агрегатларда, технологик линияларида, биноларда, бир неча оила яшайдиган хонадонларда ўз ҳисобидан ўрнатилади.

Ушбу ҳисоблагичлар бўйича ҲЭТК билан пуллик ҳисоб-китоб амалга оширилмайди.

63. Кўп квартирали уйлардаги хонадонларда сарфланадиган электр энергиясини ҳисоблаш мақсадида ҳисоблагичлар ҳар бир хонадон учун махсус ажратилган жойларда, шунингдек, якка тартибдаги уй-жойларнинг бино-иншоотларида ва фойдаланиш ҳудудидан ташқарида (таянч, ташқи фасад ва бошқалар), электр таъминоти корхонасининг ходимлари томонидан тўсиқсиз кўриш имкониятини берадиган жойга ўрнатилади.

Кўп квартирали уйда уйнинг умумий эҳтиёжлари (зинапояларни ёритиш, лифтлар, насосларнинг ишлаши ва ҳоказолар) учун сарфланадиган электр энергиясини ҳисоб-китоб қилиш мақсадида алоҳида умумий ҳисоблагич ўрнатилади.

64. Истеъмолчиларнинг (маиший истеъмолчилардан ташқари) электр энергияси ҳисоблагичлари, ўлчаш воситалари, ўлчов трансформаторлари, ЭҲНАТ тизими қурилмалари, шунингдек, уларни ўрнатиш учун зарур бўлган бошқа воситалар истеъмолчиларнинг маблағлари ҳисобига сотиб олинади ва ўрнатилади, ҲЭТК масъул ходими томонидан бепул пломбаланади ва рўйхатдан ўтказилади.

Электр энергияси ҳисоблагичлари, ўлчаш воситалари, ўлчов трансформаторлари ҲЭТК томонидан пломбаланмаган истеъмолчиларга электр энергияси етказиб бериш тақиқланади.

65. Маиший истеъмолчиларда ўрнатилган ҳисоблагичларни сотиб олиш (электр тармоқларига янги уланадиган якка тартибдаги уй-жойлар ва кўп квартирали уйлардаги хонадонлар), ўрнатиш, рўйхатга олиш, даврий қиёсловдан ўтказиш ва пломбалаш, шунингдек, мавжуд (жумладан, ЭҲНАТга мос келмайдиган) ҳисоблагичларни алмаштириш ҲЭТК маблағлари ҳисобидан амалга оширилади.

Бунда қурувчи ташкилотлар томонидан янги қуриладиган кўп квартирали уйлардаги хонадонларга ҳисоблагичларни сотиб олиш ва ўрнатиш қурувчи ташкилот маблағлари ҳисобидан амалга оширилади.

Ҳисоблагич якка тартибдаги уй-жойлар ёки кўп квартирали уйлардаги хонадон эгасининг буюртманомасига биноан бир ҳафта муддатда унинг иштирокида ҲЭТК ходими томонидан ўрнатилади.

66. Ҳисобга олиш тизими истеъмолчининг айби билан бузилган тақдирда (ўлчов трансформаторларининг уланиш схемаси бузилганда ёки унинг ўзи ёки ёрлиғи рухсатсиз алмаштирилганда, шунингдек, ҳисобга олинаётган электр энергияси сарфини камайтириш мақсадида ҳисоблагични ёки унинг пломбаси бузилганда, унга ташқаридан таъсир кўрсатилганда), ушбу тизим қурилмаларини алмаштириш, таъмирлаш, қиёсловдан ўтказиш ва ўрнатиш ишлари истеъмолчи ҳисобидан уларнинг қиймати ва кўрсатилган хизматлар учун ҳақ тўланган ҳолда, ҲЭТК томонидан амалга оширилади.

Истеъмолчининг айби тасдиқланмаса, ҲЭТК маблағи эвазига ҳисоблагич таъмирланади ёки янгисига алмаштирилади.

67. Ҳисоблагичлар, ўлчов трансформаторлари, иккиламчи занжирлар, алоқа линияларининг, шу жумладан, уларга ўрнатилган пломбаларнинг сақланиши ва бутунлиги учун жавобгарлик биносида (иншоотида) ушбу қурилмалар ўрнатилган ташкилотга (электр таъминоти корхонаси ёки истеъмолчига), уларнинг эксплуатацияси ва техник ҳолати учун жавобгарлик эса - қурилма эгасига юкланади. Агар ҳисоблагичлар, ўлчов трансформаторлари, иккиламчи занжирлар, алоқа линиялари учинчи ташкилот биносида (иншоотида) ўрнатилган бўлса, жавобгарлик масаласига ҳолатдан келиб чиқиб, манфаатдор томонлар иштирокида, лозим бўлганда холис экспертлар жалб этилган ҳолда аниқлик киритилади.

68. Ҳисоблагичларнинг:

қобиқ (корпус) қисмида, дастурлаш тугмасида, модул алоқа қисмида - ҳисоблагични ишлаб чиқарувчи заводнинг;

ташқи қобиғи (корпус) маҳкамланадиган жойларида, ўлчов трансформаторларида эса - алоҳида ажратилган жойларда "Ўзбекистон миллий метрология институти" давлат муассасасининг ёки унинг ҳудудий бўлинмалари ёки тегишли тартибда аккредитациядан ўтган лабораториянинг;

клеммник қопқоқларида, ток трансформаторларнинг клеммникларида, хотира ва синов блокида, ҳисоблагич дастурлашдан фойдаланиш тугмасида (бўлмасида), ўтувчи клеммникларда, кучланиш трансформаторлари ажратгичлари юритмалари ва ҳимоя автоматларида, модул қурилмаларида (ҲЭТК томонидан алмаштирилганда) - ҲЭТКнинг белгиланган намунадаги пломбалари бўлиши керак.

Ҳисоблагичлар ва ўлчов трансформаторлари ишлаб чиқарувчи заводда белгиланган тартибда бирламчи қиёсловдан ўтказилади.

Ўлчов трансформаторлари истеъмолчи ҳисобидан аккредитациядан ўтган метрология хизмати томонидан белгиланган тартибда ва муддатларда даврий қиёсловдан ўтказилади.

69. Агар маиший истеъмолчида ҳисоблагичнинг қиёсловдан ўтказиш оралиғи тугаши билан электр таъминоти корхонаси томонидан белгиланган тартибда қиёслов тадбирлари ўтказилмаган бўлса, унда ушбу истеъмолчи қиёсловдан ўтказиш муддати тугаган ҳисоблагичнинг кўрсаткичларига кўра электр энергияси ҳақини тўлайди.

Бунда электр таъминоти корхонаси маиший истеъмолчи томонидан қиёсловдан ўтказиш муддати тугаган ҳисоблагичдан фойдаланган электр энергияси учун қайтадан ҳисоб-китоб қилиш ҳуқуқига эга эмас.

Истеъмолчиларда ҳисоблагичларнинг сифат ва сарф кўрсаткичлари ҳамда ишлаш механизмларига шубҳа туғилганда, аккредитациядан ўтган метрологик хизматида ўз ҳисобидан мустақил қиёсловни ўтказиш ҳуқуқига эга. Ҳисоблагичда белгиланган стандартларга номутаносиблик аниқланган тақдирда, қайта ҳисоб-китоб амалга оширилади.

Бунда электр таъминоти корхонаси истеъмолчининг биринчи талабига кўра ҳисоблагичларни бепул ечиш, ўрнатиш, пломбалаш ва рўйхатдан ўтказишга мажбур.

70. ҲЭТК ва Ўзэнергоинспекциянинг ваколатли ходимини ҳисоблагични текширишга қўймаслик далолатнома билан расмийлаштирилади. Истеъмолчи ҲЭТКлари ва (ёки) Ўзэнергоинспекция ходими томонидан тузилган далолатнома билан танишиб, уни имзолаши зарур. Истеъмолчи далолатномани имзолашни рад этган тақдирда, бу ҳақда тегишли белги қўйилади. Рад этиш икки нафар гувоҳ ёки фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш органи вакили томонидан тасдиқланган бўлиши керак. Далолатномани имзолашни рад этган истеъмолчи бунинг сабабини тушунтиришга ҳақли ва у далолатномага киритилган бўлиши лозим.

Истеъмолчининг далолатномани имзолашни рад этиши, уни электр тармоқлардан узишга асос бўлади ва бу ҳақда у хабардор қилинган бўлиши лозим.

71. Ҳисоблагичлар ва ўлчов трансформаторларини бошқа жойга ўрнатиш ва алмаштириш ҲЭТК билан келишилган ҳолда амалга оширилади ва кўрсатилган хизматлар ҳақи истеъмолчи томонидан тўланади.

Ҳисоблагичлар ва ўлчов трансформаторларини ўзбошимчалик билан бошқа жойга ўрнатиш ва (ёки) алмаштириш ҳолатлари аниқланган тақдирда, ҲЭТК истеъмолчини электр тармоғидан узиб қўяди, ҲЭТК томонидан мазкур Қоидаларга мувофиқ қайтадан ҳисоб-китоб қилинади.

Юридик шахс бўлган истеъмолчиларга ўрнатилган ҳисоблагич ва ўлчов трансформаторларини алмаштиришда далолатнома фото ва (ёки) видео материалларни илова қилган ҳолда расмийлаштирилади.

72. Ҳисоблагич уланиш схемасини ўзгартириш билан боғлиқ бўлган ҳар қандай ишлар фақат ҲЭТК томонидан истеъмолчи иштирокида, бу ҳақида уларни хабардор қилингандан сўнг амалга оширилади. Ишларни бажариш даврида фойдаланилган электр энергиясини ҳисобга олиш ва ҳисоб-китоб қилиш ҲЭТК томонидан белгиланган вақтинча схемалар бўйича амалга оширилади.

11-БОБ. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ИСТЕЪМОЛЧИЛАРИНИНГ

ТАРИФ ГУРУҲЛАРИ

73. Истеъмолчилар электр энергияси учун ҳисоб-китоб қилиш бўйича учта тариф (I, II, III ва IV) гуруҳига бўлинади.

I тариф гуруҳига асосий ва захира электр таъминоти учун уланган қуввати йиғиндиси 750 кВА ва ундан ортиқ бўлган электр энергияси учун табақалаштирилган тариф бўйича ҳисоб-китоб қилинадиган истеъмолчилар киради. Бюджет ташкилотлари, сув таъминоти ташкилотлари, фермер хўжаликлари ва сув истеъмолчилари уюшмаларининг насос станциялари, шунингдек, Давлат бюджетидан молиялаштириладиган насос станциялари бундан мустасно.

74. II тариф гуруҳи истеъмолчиларига I тариф истеъмолчиларидан бошқа барча юридик шахс бўлган истеъмолчилар ҳамда "Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Иссиқлик электр станциялари" АЖ, "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ ва "Ўзбекгидроэнерго" АЖ таркибига кирадиган, ҳудудий электр таъминоти корхоналари, шу жумладан, ҲЭТКдан электр қуввати оладиган корхона ва ташкилотларнинг, шунингдек, электр энергияси ишлаб чиқарувчи корхоналарнинг ушбу корхоналар ҳудудидан ташқарида алоҳида жойлашган объектларининг хўжалик эҳтиёжлари киради.

Бунда "Иссиқлик электр станциялари" АЖ ва "Ўзбекгидроэнерго" АЖ таркибига кирадиган ҳамда электр энергияси ишлаб чиқарувчи корхоналар томонидан хўжалик эҳтиёжлари учун ўзига тегишли тармоқларда электр энергияси ишлаб чиқариш бўйича фойдаланилган электр энергияси амалдаги таннарх бўйича ҳисоб-китоб қилинади.

75. III тариф гуруҳига маиший истеъмолчилар киради. Ушбу тариф гуруҳи бўйича аҳоли томонидан турмуш эҳтиёжлари учун уй-жойларда, хонадонларда, ётоқхоналарда, ёрдамчи хўжаликларда, шахсий фойдаланиладиган томорқа боғ объектларида, шу жумладан, боғ ширкатлари ва дала ҳовлилар суғориш насослари, шахсий автомашиналар учун гаражларда сарфланадиган электр энергияси ҳақи ток қабул қилгичларнинг қуввати ҳамда ҳисоблагичлар ўрнатилган жойидан қатъи назар тўланади.

12-БОБ. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ УЧУН

ҲИСОБ-КИТОБ ҚИЛИШ ТАРТИБИ

1-§. Электр энергияси учун ҳисоб-китоб

қилишнинг умумий қоидалари

76. Бевосита "Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Иссиқлик электр станциялари" АЖ, "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ, "Ўзбекгидроэнерго" АЖ ва электр энергиясини ишлаб чиқарувчи бошқа корхоналарнинг электр тармоқларидан ҳамда истеъмолчилар ёки субистеъмолчилар электр тармоқлари орқали узатиладиган электр энергияси учун истеъмолчилар билан ҳисоб-китоблар белгиланган тартибда тасдиқланган тегишли тарифлар бўйича электр таъминоти шартномасига мувофиқ амалга оширилади.

Юридик шахслар томонидан муқобил энергия манбаларини ўрнатиб, ҳисобот ойи якуни бўйича тармоққа узатилган электр энергияси ҳажми тармоқдан истеъмол қилинган электр энергияси ҳажмидан чегириб ҳисоб-китоб қилинади.

Барча электр энергияси истеъмолчиларининг (маиший истеъмолчилардан ташқари) ойлик электр энергияси истеъмоли ҳисоблангандан кейин ҲЭТК томонидан истеъмолчиларга актив электр энергияси бўйича электрон ҳисоб-фактура жўнатади. Мазкур электрон ҳисоб-фактура жўнатилганлиги истеъмолчини тўлаш тўғрисида огоҳлантириш ҳисобланади. Реактив энергия товар ҳисобланмайди ва истеъмол ҳажми далолатнома кўринишида истеъмолчига электрон тарзда жўнатилади.

Барча электр энергияси истеъмолчилари (маиший истеъмолчилардан ташқари) ҲЭТК билан биргаликда ҳисоб-китоб даври тамом бўлгандан кейин ҳар ойнинг 5-санасига қадар фойдаланилган электр энергияси учун ўзаро ҳисоб-китобларнинг таққослаш далолатномасини тузади.

77. Электр энергияси учун ҳисоб-китоб қилиш мақсадида истеъмолчиларни тариф гуруҳлари бўйича тақсимланиши мазкур Қоидаларга мувофиқ белгиланади.

ҲЭТК билан электр таъминоти шартномаси тузилгандан кейин истеъмолчининг айби билан истеъмолчини тегишли бўлмаган тариф гуруҳига киритиш ҳолати аниқланганда, ҲЭТК томонидан шартнома тузилган пайтдан, бироқ даъво муддатидан ортиқ бўлмаган давр учун қайта ҳисоб-китоб қилинади. Бунда қайта ҳисоб-китоблар амалдаги тарифга асосан тарифлар фарқи бўйича жами истеъмол қилинган электр энергияси миқдори учун амалга оширилади.

78. I тариф гуруҳи истеъмолчилари учун табақалаштирилган тариф қўлланилади.

Табақалаштирилган тариф сутканинг вақт зонаси бўйича истеъмол қилинган ҳар 1 кВт соат электр энергияси учун тўловдан иборат. Бунда:

ярим тиғиз давр - сутканинг ёруғ вақти (соат 9-00 дан 17-00 гача);

тиғиз давр - эрталабки ва кечки максимум (ягона электр энергетика тизимининг максимал юкламалар соатлари соат 6-00 дан 9-00 гача ва соат 17-00 дан 22-00 гача);

тунги давр - сутканинг қоронғи даври (ягона электр энергетика тизимининг минимал юкламалар соатлари соат 22-00 дан 24-00 гача ва соат 00-00 дан 06-00 гача).

Бунда фойдаланилган электр энергияси учун ҳисоб-китоблар ягона электр энергетика тизимининг:

тиғиз давр соатларида - белгиланган тарифга нисбатан 1,5 баравар миқдорда ўсувчи коэффициент;

тунги давр соатларида - белгиланган тарифга нисбатан 1,5 баравар миқдорда камаювчи коэффициент;

ярим тиғиз давр соатларида - белгиланган тариф қўллаб амалга оширилади.

79. II ва III тариф гуруҳлари истеъмолчилари билан белгиланган тариф бўйича ҳисоб-китоблар амалга оширилади.

80. Майнинг фақат юридик шахс томонидан қуёш фотоэлектр станциялари орқали ишлаб чиқарилган электр энергиясидан фойдаланган ҳолда амалга оширилади.

Майнинг учун ягона электр энергетика тизимига белгиланган тартибда рухсат олиб уланган ҳолда электр энергиясидан фойдаланган тақдирда:

истеъмолчилар истеъмол қилинган электр энергияси учун тўловлар II тариф гуруҳига нисбатан икки баравар ўсувчи коэффициентга мувофиқ тўланади;

истеъмол қилинган электр энергиясининг ҳисоби алоҳида ҳисоблагич ўрнатилган ҳолда юритилади;

белгиланган тартибда рухсат олмасдан майнинг билан шуғулланувчи шахсларнинг ягона электр энергетика тизимига уланиш ҳолатлари аниқланганда, уларга II тариф гуруҳига нисбатан амалдаги тарифга беш баравар ўсувчи коэффициент қўлланилади.

81. Ташқи реклама ва ахборот объектлари конструкциялари (конструкцияси, видеоэкранлар, электрон дисплейлар, медиа фасад ва бошқа техник воситалар), иллюминациялар ва лампалар шодаси учун фойдаланилган электр энергияси II тариф гуруҳига асосан белгиланган тарифга уч баравар оширилган коэффициентга мувофиқ Ташқи реклама ва ахборот объектлари конструкциялари ўрнатилган қуввати миқдорини 24 соат фойдаланиши ҳисобидан ёки алоҳида ҳисоблагич ўрнатиш орқали ҳисоб-китоб амалга оширилади (бюджет ва бюджетдан маблағ олувчи ташкилотлар бундан мустасно).

82. Бир неча тариф гуруҳига мансуб истеъмолчилар билан ҳисоб-китоблар ҳар бир тариф гуруҳига алоҳида ўрнатилган ҳисоблагичлар кўрсаткичлари бўйича амалга оширилади.

83. Электр энергияси учун ҲЭТК ёки истеъмолчи томонидан ёзиладиган тўлов ҳужжатлари бўйича электр таъминоти шартномасига мувофиқ ҳақ тўланади.

84. ЭҲНАТга уланган ҳисоблагичга эга бўлган истеъмолчиларга электр энергияси олдиндан тўланган тўлов доирасида етказиб берилади.

85. Ҳисоб-китоб даврида истеъмолчилар томонидан (маиший истеъмолчилардан ташқари) электр энергияси истеъмоли шартномавий миқдордан 10 фоиз ва ундан ортишига йўл қўйилган тақдирда, ортиқ истеъмол қилинган электр энергияси учун белгиланган тарифнинг икки баравари миқдорида қўшимча тўлов ундирилади.

86. Истеъмолчи юридик шахс сифатида тугатилган тақдирда, унинг электр қурилмасига ҲЭТК томонидан электр энергиясини етказиб бериш тақиқланади.

Агар, истеъмолчи фаолияти тугатилганлиги ёки тугатилаётганлиги тўғрисида ҲЭТКга мурожаат қилгандан сўнг электр энергиясини етказиб бериш тўхтатилмаган бўлса, у ҳолда бунинг оқибати учун ҲЭТК қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда жавоб беради.

87. Ҳисоблагич кўрсаткичлари ёзиб олинмаган ёки электр энергияси сарфи тўғрисидаги ҳисобот истеъмолчи томонидан тақдим этилмаган тақдирда, ҲЭТК томонидан электр энергияси (шу жумладан актив ва реактив энергия) истеъмолчининг шартномавий миқдори бўйича ёки ўтган ҳисоб-китоб давр учун электр энергияси истеъмолининг ўртача суткалик амалдаги миқдори тўғрисидаги маълумотлар асосида ҳисоб-китоб қилинади.

Бунда ҳисоблагич кўрсаткичлари назорат тартибида ҲЭТК томонидан ёзиб олингандан кейин амалда истеъмол қилинган электр энергияси учун қайта ҳисоб-китоб қилинади. Қайта ҳисоб-китоб истеъмолчи ёки унинг вакили иштирокида ёхуд унинг иштирокисиз белгиланган тартибда амалга оширилади.

88. Электр энергияси учун тўлов қуйидаги тартибда амалга оширилади:

маиший истеъмолчилар ҳар ойнинг 10-санасига қадар ўтган ойда истеъмол қилинган электр энергияси учун тўлиқ ҳисоб-китоб қилишлари шарт, ЭҲНАТга уланган маиший истеъмолчилар бундан мустасно;

ЭҲНАТга уланган маиший истеъмолчилар қарздорлиги мавжуд бўлганда, дастур орқали дарҳол тармоқдан узилади;

истеъмолчиларга (маиший истеъмолчилардан ташқари) электр энергияси 100 фоиз олдиндан ҳақ тўлаш асосида етказиб берилади;

истеъмол қилинган электр энергияси учун электр таъминоти шартномасида белгиланган муддатларда тўланмаган қарзи бўлган юридик шахсларга электр энергияси етказиб бериш тўхтатиб қўйилади (махсус тартибга кўра электр энергияси етказиб бериладиган истеъмолчилар бундан мустасно).

89. Тўлов ҳужжатида хатолар ёки ҳисоб-китобларда ноаниқликлар аниқланган тақдирда, истеъмолчи ҲЭТКга дарҳол мурожаат қилиши керак.

ҲЭТК истеъмолчи билан бирга мурожаат қилган кундан бошлаб ўн суткадан кечиктирмай, ҳисоб-китобни текшириши, зарурат бўлганда эса ҳисоблагичларни ҳам кўрикдан ўтказиши керак.

Ҳисоблагичларни кўрикдан ўтказиш ёки тўлов ҳужжатидаги хатолар тўғрисидаги мурожаат истеъмолчини тўловни белгиланган муддатда ва тартибда тўлаш мажбуриятидан озод этмайди.

Агар ҳисоблагич ва ўлчов трансформаторидаги четга чиқиш ушбу ҳисоблагичлар ва ўлчов трансформаторлари учун белгиланган аниқлик доирасидан ошмаса, бундай четга чиқишлар йўл қўйилиши мумкин бўлган четга чиқиш деб ҳисобланади.

Агар тўлов ҳужжатини текшириш ёки ҳисоблагични кўрикдан ўтказишдан кейин (шу жумладан истеъмолчи мурожаат қилмаса ҳам) электр энергияси миқдорини қайта ҳисоб-китоб қилиш зарурати аниқланса, бунда ҲЭТК томонидан ҳақиқий (аниқ) истеъмол қилинган электр энергияси миқдори бўйича ҳисоб-китоб амалга оширилади ва кейинги ой ҳисоботида инобатга олинади.

90. Ҳисоблагичлар электр тармоқларининг қайси нуқтасида ўрнатилганлигидан қатъи назар, ҲЭТК ва истеъмолчи ўртасида ҳисоб-китоб қилиш учун актив ва реактив энергия ҲЭТК ва истеъмолчи тармоқларининг баланс бўйича мансублик чегарасида ҳисобга олиниши шарт.

91. Ҳисоб-китоб даврида истеъмолчиларга етказиб берилган электр энергияси миқдори ва худди шу даврда ҳудудий электр тармоқлари корхонаси томонидан қабул қилинган электр энергияси миқдори ўртасидаги тафовут (шу жумладан, электр энергиясининг амалдаги технологик сарфи норматив сарфдан ошиши ҳисобидан пайдо бўлаётгани), меъёрлар доирасида ушбу электр тармоқлари орқали электр энергиясини узатишдаги унинг технологик сарфининг белгиланган тартибда тасдиқланган нормативи ҳажми чиқариб ташланган ҳолда, ҳудудий электр тармоқларининг келгуси давр балансига ўтказилади.

92. Ҳисоблагичлар электр тармоғининг баланс бўйича мансублик чегарасида ўрнатилмаганда, электр тармоғининг чегарасидан ҳисоблагич ўрнатилган жойигача бўлган участкадаги актив ва реактив энергия технологик сарфининг ҳажми истеъмолчи билан биргаликда ҳисоблаш ёки тарафлар келишуви асосида шартномада қайд қилиш орқали аниқланади ва электр тармоғининг баланс бўйича мансублигига қараб, ҲЭТКнинг ёки истеъмолчининг ҳисобига ўтказилади.

93. Электр энергияси ягона электр энергетика тизимидан транзит бўйича истеъмолчининг электр тармоғи орқали ҲЭТКнинг электр тармоғига узатилганда, истеъмолчи тармоқларидаги электр энергияси технологик сарфининг бир қисми, истеъмолчининг электр тармоғига келиб тушган электр энергиясининг умумий миқдорига нисбатан ҲЭТКнинг электр тармоғига истеъмолчи томонидан узатилган электр энергияси миқдорига мутаносиб равишда, ягона электр энергетика тизимининг электр тармоқларидаги технологик сарфларга ўтказилади.

94. Истеъмолчининг айби билан электр таъминоти шартномасида кўрсатилган электр энергияси ҳажми тўлиқ истеъмол қилинмаган тақдирда, аванс тариқасида тўланган маблағлар қайтариб берилмайди ва электр энергияси учун кейинги ҳисоб-китобларда ҳисобга олинади. Истеъмолчи ўз фаолиятини тўхтатган (тугатган) тақдирда, аванс тариқасида тўланган маблағлар қайтариб берилади.

95. Истеъмолчиларнинг (маиший истеъмолчилардан ташқари) ҳисоб-китоб ойидан кейинги календарь ой тугагач, қарз тўлов муддати ўтган ҳисобланади ва тўлов муддати ўтган ҳар бир кун учун тўлов муддати ўтган сумманинг 0,1 фоизи миқдорида, лекин муддати ўтган тўлов суммасининг 50 фоизидан кўп бўлмаган миқдорда пеня ҳисобланади.

Қоидабузарлик далолатномасига асосан ҳисобланган ҳисобга олинмаган электр энергияси миқдори бўйича ўзаро низо истеъмолчи билан суд тартибида кўрилганда суд ҳужжатларига асосан пеня истеъмолчи ёки таъминотчи корхона фойдасига қайта ҳисобланади.

Истеъмолчининг электр энергияси ҳақини тўлаш, реактив энергия компенсацияси учун тарифга устамалар, шунингдек, ноқонуний фойдаланилган электр энергияси қайта ҳисоб-китоби, қувват коэффициенти қийматининг истеъмолчилар томонидан электр таъминоти шартномасида кўрсатилганига нисбатан пасайтирилгани учун ҳисобланган маблағ ва пеня бўйича қарзи бўлган тақдирда, унинг аванс тўлови ҳисобига ўтказилган маблағлари қарзни қоплашга йўналтирилади ва аванс тўлови (олдиндан ҳақ тўлаш) сифатида ҳисобга олинмайди.

96. Истеъмолчи томонидан фойдаланилган электр энергияси (қуввати) учун ҳисоб-китоб бўйича ўзаро ҳисоб-китобларни солиштириш далолатномасини имзолаш рад этилган тақдирда, қарз тузилган электр таъминоти шартномасига мувофиқ шартномавий ҳажмдан келиб чиққан ҳолда, истеъмолчининг банкдаги ҳисобварағига ҲЭТК томонидан тўлов талабномаси қўйиш йўли билан ундирилади.

97. Истеъмолчи (маиший истеъмолчилардан ташқари) эгаллаб турган бинодан унинг топширилиши, сотилиши ёки бошқа сабабларга кўра кўчиб кетган тақдирда, у бу ҳақида ҲЭТКни ёзма шаклда хабардор қилиши ҳамда электр энергияси учун кўчиб кетиш кунигача тўлиқ ҳисоб-китоб қилиши шарт, шундан сўнг ҲЭТК объектга электр энергияси етказиб беришни тўхтатади. Янги истеъмолчини расмийлаштириш ва электр қурилмаларини электр тармоғига улаш белгиланган тартибда амалга оширилади.

98. Томонлар уларнинг хоҳиш ва ҳаракатларига боғлиқ бўлмаган табиий офатлар сабабли ушбу шароитларда қайтариб бўлмайдиган ва олдиндан билиб бўлмайдиган фавқулодда вазиятларни ўз ичига олган енгиб бўлмас куч (форс-мажор) оқибатида ўз зиммасига олинган мажбуриятларни бажара олмаса, томонлардан ҳеч бири ўз мажбуриятларини тўлиқ ёки қисман бажармагани учун жавоб бермайди.

99. Агар кўрсатилган форс-мажор ҳолатлари мажбуриятларнинг шартномада белгиланган муддатларда бажарилишига таъсир қилса, у ҳолда ушбу муддатлар форс-мажор ҳолатларининг амал қилиш вақтига, аммо электр таъминоти шартномасининг амал қилиш муддатидан кўп бўлмаган вақтга узайтирилади.

100. ҲЭТК туман, шаҳар, иқтисодий зона (саноат зонаси) доирасида электр энергияси учун тўловни йиғиш функцияларини белгиланган тартибда хусусий операторга ўтказиши мумкин.

Электр энергияси учун тўловни йиғиш функцияларини бажарувчи хусусий операторлар ўз фаолиятини белгиланган тартибда амалга оширадилар.

101. Электр энергияси учун амалдаги тарифлар ўзгарган тақдирда, ҲЭТК уларнинг кучга киришидан камида ўн беш кун олдин қарорни оммавий ахборот воситаларида эълон қилади.

Бунда электр энергияси учун тарифлар ўзгарган санадан қатъи назар, электр таъминоти шартномаси ўз кучида қолади ва истеъмолчи фойдаланилган электр энергияси учун янги тариф кучга кирган кундан бошлаб амалга киритилган тариф бўйича ҳақ тўлашга мажбурдир.

Тариф ўзгарган тақдирда, электр энергияси (шу жумладан, актив ва реактив энергия)нинг тарифи ўзгарган кундан бошлаб:

маиший истеъмолчилар - икки ойдан ортиқ бўлмаган;

бошқа истеъмолчилар - бир ойдан ортиқ бўлмаган муддатга аванс тариқасида тўланган ҳажм учун қўшимча тўлов тўлашдан озод этиладилар.

2-§. Истеъмолчилар билан электр энергияси

учун табақалаштирилган тариф бўйича

ҳисоб-китоб қилиш

102. Асосий ва захира электр таъминоти учун уланган қуввати йиғиндиси 750 кВА ва ундан юқори бўлган истеъмолчилар электр энергияси учун табақалаштирилган тариф бўйича ҳисоб-китоб қилади (бюджет ташкилотлари, сув таъминоти ташкилотлари, фермер хўжаликлари ва сув истеъмолчилари уюшмаларининг насос станциялари, шунингдек, Давлат бюджетидан молиялаштириладиган насос станциялари бундан мустасно).

Захира электр таъминоти учун ўрнатилган қувват электр тармоқдан ажратилганлиги тўғрисида далолатнома расмийлаштирилиб, уланган қувват 750 кВА дан кам бўлганда истеъмолчи табақалаштирилган тариф бўйича ҳисоб-китоб қилинмайди.

Уланган қуввати 750 кВА ва ундан ортиқ бўлган истеъмолчи унинг электр қурилмалари "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖнинг икки ёки ундан ортиқ алоҳида филиаллари ёки электр таъминоти корхоналари тармоқларидан таъминланаётган бўлса, ушбу истеъмолчи ўзи жойлашган ҳудуд филиали билан битта электр таъминоти шартномасини тузиб, электр энергияси учун табақалаштирилган тариф бўйича ҳақ тўлайди, мазкур Қоидаларнинг 103-банди бундан мустасно.

103. Битта электр таъминоти корхонаси тармоғига уланган истеъмолчининг цехлари ёки объектлари алоҳида-алоҳида ҳар хил ҳудудда ёки ёндош (қўшни) ҳудудда жойлашган бўлиб, битта тақсимловчи умумий тармоққа эга бўлмаса, бунда бу цехлар ёки бошқа алоҳида объектлар бўйича ҳисоб-китоблар тегишли тариф гуруҳлари бўйича амалга оширилади.

3-§. II тариф гуруҳи истеъмолчилари билан электр

энергияси учун ҳисоб-китоб қилиш

104. Уй-жой мулкдорлари ширкатлари, бошқарув ташкилотлари ва коммунал-эксплуатация ташкилотлари томонидан умумий уй-жой эҳтиёжларига фойдаланиладиган электр энергияси учун ҲЭТК билан ҳисоб-китоблар электр таъминоти шартномасига мувофиқ электр тармоқларининг баланс бўйича мансублик чегарасида ўрнатилган ҳисоблагичларнинг кўрсаткичлари ва маиший истеъмолчилар учун белгиланган базавий меъёрда белгиланган тариф бўйича амалга оширилади.

105. ҲЭТК билан кўп квартирали уйлар электр тармоқларининг мансублик чегарасидан маиший истеъмолчиларнинг электр энергиясини ҳисоблагичларигача бўлган, умумий фойдаланишдаги электр тармоқларидаги электр энергиясининг технологик сарфлари ҲЭТКнинг технологик сарфлари ҳисоб-китобида инобатга олиниб ҳисобланади.

106. Кўп квартирали уйларни бошқарганда, уй-жой эгаларининг умумий йиғилиши билан вакил қилинган шахс уйнинг умумий эҳтиёжлари учун сарфланадиган электр энергияси учун ҳисоб-китоб қилиш бўйича ҲЭТК билан электр таъминоти шартномаси тузиш ҳуқуқига эга.

Бунда уй-жой эгаларининг умумий йиғилиши билан вакил қилинган шахс ҲЭТК билан ўзаро муносабатларда уй-жой мулкдорлари номидан ҳаракат қилишга ҳақлидир.

107. Кўп квартирали уйларнинг электр ускуналари ва электр тармоқларидан фойдаланишга эксплуатация ташкилоти томонидан улар белгиланган тартибда қабул қилиниб, тегишли ҳужжатлар расмийлаштирилгандан кейин рухсат этилади.

108. ҲЭТК турар жой ва нотурар жой фонди биноларининг эгалари ва ижарачилар (юридик шахслар ёки юридик шахс ташкил этмасдан тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи жисмоний шахслар) билан электр таъминоти шартномасини тузади ва уларга шахсий ҳисобварақлари очади.

Битта уй-жой мулкдорлари ширкати бир неча ширкатларга бўлинганда ёки вақтинча турар жой ва нотурар жой фондининг уй-жойларини кимнингдир мол-мулкига ўтказиш масаласи вақтинча ҳал этилмаган тақдирда, ҲЭТК маҳаллий давлат ҳокимияти органлари билан келишган ҳолда, маълум бир уй-жойларнинг умумий эҳтиёжлари учун фойдаланиладиган электр энергиясини етказиб беришни тўхтатади.

Бошқарув ташкилотлари ёки уй-жой мулкдорлари ширкати таркибидан уй-жой эгаларининг умумий йиғилиши қарори билан янги ширкат тузиб ажралиб чиққанда, электр энергиясидан мавжуд қарздорлиги бўлган ширкатлар ўртасида ўзаро тақсимланган далолатнома тузилиши шарт.

Бошқарув сервис компаниялари ёки хусусий уй-жой мулкдорлари ширкати ўз таркибига бошқа ширкатларни қўшиб олганда, электр энергиясидан мавжуд қарздорлиги билан қабул қилиб олади.

109. Шахсий ҳисобварақ бошқа истеъмолчига ҲЭТК томонидан турар жой ва нотурар жой фондининг янги мулкдорининг кадастр ҳужжатлари маълумотларига мувофиқ қайта расмийлаштирилади.

Бунда Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ҳузуридаги Кадастр агентлиги ва унинг ҳудудий бошқармалари кўчмас мулкка эгалик ҳуқуқи давлат рўйхатидан ўтказилгандан кейин уч кун муддатда ҲЭТКга кўчмас мулк эгаси ҳақида маълумот юборади ва унга мувофиқ истеъмолчилар билан шартномалар қайта расмийлаштирилади.

Турар жой ва нотурар жой фонди биносига кўчиб кирган янги мулкдор электр тармоғига уланиши учун 30 кун мобайнида ҲЭТК билан электр таъминоти шартномасини тузиши ва ўз номига шахсий ҳисобварақни расмийлаштириши шарт (маиший истеъмолчилар бундан мустасно). Шахсий ҳисобварағи кўрсатилган муддатда расмийлаштирилмаса, мавжуд қарздорлик бўйича жавобгарлик турар жой ва нотурар жой фонди биносининг янги мулкдори зиммасига юкланади.

Кўчмас мулк олди-сотди битими давлат рўйхатидан ўтказиш органи томонидан давлат рўйхатига олингандан сўнг мулкдорнинг фамилияси, исми, отасининг исми, доимий яшаш жойи, нотариал ҳаракат амалга оширилган кун ва қайд этилган рақам, кўчмас мулк кадастр рақами ва кўчмас мулкнинг умумий (турар жой) майдони, шунингдек, мобил телефон рақами ва электрон почта манзили (мавжуд бўлса) кўрсатилган маълумот юборилади. Бунда ҲЭТК маълумот тушгандан кейин бир ой муддатда мулкдор билан электр таъминоти шартномасини тузиши шарт (маиший истеъмолчилар бундан мустасно).

110. ҲЭТК турар жой ва нотурар жой фонди биноларининг эгалари билан электр энергияси учун ҳисоб-китоблар, турар жой ва нотурар жой биноларининг ижарачиларига (юридик шахс бўлган ижарачилар бундан мустасно) ёки ёлловчиларга топширилишидан қатъий назар, умумий ҳисоблагичлар бўйича амалга оширади. Турар жой ва нотурар жой фонди биноларининг эгалари билан ижарачилар ўртасидаги ҳисоб-китоблар назорат ҳисоблагичлари бўйича олиб борилиб, ҲЭТК ҳеч қандай ҳисоб-китобларни амалга оширмайди.

Турар жой ва нотурар жой фонди биноларининг эгалари билан ижарачилар ўртасидаги ўзаро ҳисоб-китоблар бўйича низолар белгиланган тартибда кўриб чиқилади.

111. Хонадонда, шунингдек, ётоқхоналарда бир нечта оила яшаганда, ҳисоб-китоб даврида истеъмол қилинган электр энергияси алоҳида оилалар ўртасида назорат ҳисоблагичлар кўрсаткичлари бўйича тақсимланади.

Назорат ҳисоблагичларини ўрнатиш учун ҲЭТКнинг рухсати талаб қилинмайди.

Назорат ҳисоблагичларининг тўғри ишлашини назорат қилиш, уларнинг кўрсаткичларини ёзиб олиш ва электр энергияси учун ўзаро ҳисоб-китобларни амалга ошириш мажбуриятлари яшовчиларнинг зиммасига юкланади.

Умумий фойдаланиладиган жойларда истеъмол қилинган электр энергияси миқдори алоҳида оилалар ўртасида амалда яшовчиларнинг сони бўйича тақсимланади.

ҲЭТК электр энергиясидан умумий ҳисоблагичлар орқали фойдаланувчи фуқаролар билан ҳеч қандай ҳисоб-китобларни амалга оширмайди.

112. Электр энергияси учун ўз вақтида ҳақ тўлаш бўйича мазкур Қоидаларга риоя қилиш, турар жой ва нотурар жой фонди биносидаги ҳисоблагичларнинг сақланиши ва бутлигини таъминлаш учун жавобгарлик турар жой ва нотурар жой фонди биносининг эгаси зиммасига юкланади.

113. Ҳисоблагичлар зинапоя майдончаларида ўрнатилган тақдирда уларнинг сақланиши ва бутлиги учун уй-жой мулкдорлари ширкати ёки тасарруфида уй-жой бўлган идора, ташкилот жавоб беради.

Кўп квартирали уйлар зинапоя майдончаларида ўрнатилган ҳисоблагичларга зарар етказилганда ёки ўғирланган тақдирда, уй-жой мулкдорлари ширкати ёки идора, ташкилот уларни ўз ҳисобидан тиклаши шарт.

Кўп квартирали уйлардаги хонадонлар ва якка тартибдаги уй-жойлар ичида ўрнатилган ҳисоблагичларнинг сақланиши ва бутунлиги учун истеъмолчи жавоб беради.

Агар ҳисоблагичлар, ўлчов трансформаторлари, иккиламчи занжирлар кўп қаватли уйлар зинапоя майдончаларида ёки якка тартибдаги уй-жойларнинг бино ва иншоотлари фойдаланиш ҳудудидан ташқарида (трансформатор пункти, таянч, ташқи фасад ва бошқалар) ўрнатилган бўлиб, ҳисоблагич ўлчов тизимига ташқи аралашувлар қилиниши натижасида истеъмол қилинган электр энергияси миқдори камайтирилганлиги ҳисоблагич ёки ЭҲНАТ базаси хотира маълумотлари билан ўз тасдиғини топганда, истеъмолчи жавобгар ҳисобланади.

114. Уй-жой мулкдорлари ширкати, бошқарув ташкилоти, уй-жой мулкдорлари ва турар жойлардаги ҳамда бошқа бинолардаги хоналарни ижарачиларга (юридик шахсларга ёки юридик шахс ташкил этмасдан тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи жисмоний шахсларга) ижарага берувчи бошқа ташкилотлар ҲЭТКнинг рухсатисиз ижарачиларга тегишли бўлган электр қурилмаларини (электр энергиясидан фойдаланиш мақсадларидан қатъи назар) уйнинг ички электр тармоқларига улаш ҳуқуқига эга эмас.

115. Ижарачилар (юридик шахслар ёки юридик шахс ташкил этмасдан тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи жисмоний шахслар) турар жой ва нотурар жой фонди биносининг эгаси билан шартнома тузгандан кейин уч кун муддатда ижарага олинган бинода электр энергиясидан фойдаланиш билан боғлиқ масалаларни ҳал этиш учун ҲЭТКга мурожаат қилиши шарт.

Ижарачи бинодан кўчиб кетадиган бўлса, турар жой ва нотурар жой фонди биносининг эгаси ижарачидан ҲЭТКнинг у кўчиб кетиш кунигача электр энергияси учун ҳисоб-китоб амалга оширганлиги ҳақидаги маълумотномани талаб қилиши шарт. Кўчиб кетган ижарачиларнинг электр энергияси учун қарзлари бўйича жавобгарлик ижарага берувчи зиммасида бўлади.

116. ҲЭТК билан кўп квартирали уйлар электр тармоқларининг мансублик чегарасидан алоҳида хонадонлар электр ҳисоблагичигача бўлган умумий фойдаланишдаги электр тармоқлари (ўтказгичлар, коммутация аппаратлари, тақсимловчи шчитлар) техник ҳолати ва уларга хизмат кўрсатиш учун уй-жой мулкдорлари ширкатлари, бошқарув ташкилотлари ва тасарруфида турар жойлар бўлган ташкилотлар жавоб беради.

4-§. III тариф гуруҳи истеъмолчилари билан

ҳисоб-китоб қилиш

117. Маиший истеъмолчилар хонадонларда, шахсий уй-жойларда, ёрдамчи хўжаликлар, шахсий фойдаланиладиган томорқа боғ объектларида фойдаланилган электр энергияси учун маиший эҳтиёжларда қўлланиладиган ток қабул қилгичлар қуввати ва вазифасидан қатъи назар, аҳоли учун белгиланган тариф ва шартлар бўйича ҳақ тўлайдилар.

Шахсий электромобилларни қувватлаш ускуналари учун истеъмолчилар маблағлари ҳисобидан алоҳида ҳисоблагич ўрнатилади ҳамда алоҳида ҳисобварақ орқали II тариф гуруҳи истеъмолчилари учун белгиланган тариф асосида ҳисоб-китоб қилинади.

118. Овқат тайёрлаш учун марказлашган ҳолда электр плиталари билан жиҳозланган кўп квартирали уйлар ва ётоқхоналарда яшайдиган маиший истеъмолчилар томонидан фойдаланиладиган электр энергияси ҳақи III тариф гуруҳига кирадиган амалдаги тарифнинг 50 фоизи миқдорида тўланади.

Бунда ушбу уй-жойларни тармоққа улаш учун берилган техник шартларда, лойиҳа ҳужжатларида ва таъминловчи тармоқларда (трансформаторлар, кабеллар, тақсимловчи шчитлар, коммутация аппаратлари, электр узатгичларда) электр плиталарнинг қуввати аввалдан инобатга олинган бўлиши шарт. Лойиҳа бўйича овқат тайёрлаш учун марказлашмаган ҳолда газ плиталари билан жиҳозланган кўп квартирали уйлар ва ётоқхоналарга мазкур банднинг биринчи хатбошиси татбиқ этилмайди. Бундай уй-жойлар ва ётоқхоналарда газ плиталарни ўзбошимчалик билан электр плиталарга алмаштириш тақиқланади.

Электр энергиясидан аҳолига электр энергиясини етказиб бериш мақсадида фойдаланувчи диний ташкилотлар, оилавий корхоналар, оилавий тадбиркорлар, Уй меҳмонхоналари (хостеллар), "Ҳунарманд" уюшмаси аъзолари, шунингдек, электр энергиясидан аҳоли эҳтиёжлари учун фойдаланадиган локал қозонхоналарга маиший истеъмолчиларга белгиланган тариф ва шартлар қўлланилади.

Бунда диний ташкилотлар ва аҳоли эҳтиёжлари учун фойдаланадиган локал қозонхоналар томонидан фойдаланилган электр энергияси учун тарифлар маиший истеъмолчилар учун белгиланган базавий меъёрда белгиланган тариф бўйича амалга оширилади.

ЭҲНАТга уланган ҳисоблагичларга эга маиший истеъмолчиларга электр энергияси электр таъминоти шартномаси асосида ва олдиндан тўланган тўлов доирасида етказиб берилади.

119. Муқобил энергия манбалари орқали ишлаб чиқарилиб, энергетика тизимига узатилган электр энергияси ҳажми тармоқдан истеъмол қилинган электр энергияси ҳажмидан чегириб ҳисоб-китоб қилинади, орттирилган ҳажм эса ҲЭТК ёки истеъмолчи фойдасига "0" кВт соатдан бошлаб ҳисоб-китоб қилинади. Истеъмол қилинадиган электр энергиясидан оқилона фойдаланиш мақсадида маиший истеъмолчиларнинг электр энергияси истеъмоли юклама орқали чегараланади.

Бунда ҲЭТК томонидан ЭҲНАТ доирасида истеъмолчиларга эҳтиёжлари учун зарур бўлган қурилмаларнинг минимал қувватидан ҳамда жойлашган ҳудудидан келиб чиқиб, ҳисоблагич орқали 10 - 15 кВт қувват доирасида чеклов киритилади.

120. Бирор-бир сабабга кўра ҳисоблагичга эга бўлмаган ва (ёки) мазкур турар жойда вақтинча яшамаётган маиший истеъмолчи электр энергияси учун нотўғри тўлов ҳисобланишининг олдини олиш учун ҲЭТКни бу тўғрида ёзма равишда хабардор қилиши шарт.

121. Тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш учун хонадонлар, хусусий уй-жойлар, боғ участкалари ва бошқа шахсий объектлардан фойдаланилган истеъмолчилар ишлатилган электр энергияси учун тадбиркорлик фаолиятининг (савдо, хизматлар кўрсатиш, товарлар ишлаб чиқариш, электромобилларни қувватлаш хизматлари ва бошқалар) тури бўйича электр энергияси истеъмолчиларининг тариф гуруҳига мувофиқ ҳақ тўланади.

Бунда тадбиркорлик фаолияти учун фойдаланиладиган электр энергияси бўйича ҳисоб-китоблар учун алоҳида ҳисоблагич ўрнатилиши зарур.

122. ҲЭТК ҳар бир маиший истеъмолчи билан электр таъминоти шартномасини тузади ва зарур ҳолларда электр энергияси ҳақини тўлаш учун унга белгиланган намунадаги ҳисоб-китоб дафтарчасини беради.

Бунда маиший истеъмолчи тармоққа белгиланган тартибда амалда биринчи марта уланган пайтдан бошлаб у билан шартнома тузилган ҳисобланади.

Ҳисоб-китоб дафтарчасининг ҳар бир варағи квитанция ва билдиришномадан иборат бўлиб, уларда маиший истеъмолчининг шахсий ҳисобварағи туширилган бўлиши керак.

Тўлов ҳужжатининг ҳар иккала қисми (билдиришнома ва квитанция) бир хилда, аниқ, ўчириб ёзишларсиз тўлдирилиши керак. Тўлов ҳужжатларида фамилия, манзил, тўловнинг жорий ва олдинги санаси ҳамда саналарга мувофиқ ҳисоблагич кўрсаткичлари ва тўлов суммаси кўрсатилиши керак.

123. Маиший истеъмолчи томонидан ҳисоб-китоб даврида амалда истеъмол қилинган электр энергияси миқдори истеъмолчининг ҳисоблагич кўрсаткичлари бўйича аниқланади.

Агар ҳисоблагич ўлчов трансформаторлари (ток, кучланиш) орқали уланган бўлса, амалда истеъмол қилинган электр энергияси миқдори ушбу ўлчов трансформатор трансформация коэффициенти инобатга олинган ҳолда аниқланади.

124. Ҳисоблагичлардан кўрсаткичларни ёзиб олиш ва тўлов ҳужжатини ёзиб бериш ҲЭТКнинг ходими ёки истеъмолчининг ўзи томонидан амалга оширилади.

ҲЭТК ходими томонидан ёзиб берилган тўлов ҳужжати (билдиришнома) маиший истеъмолчига имзо қўйдириб топширилади, у бўлмаган тақдирда эса - у билан бирга бир хонадонда (хусусий уйда) яшовчи вояга етган шахсга топширилади ёки билдиришнома билан бирга буюртма хат орқали жўнатилади.

125. Агар навбатдаги айланиб чиқиш давомида ҳисоблагич ўрнатилган хона ёпиқ бўлса, бу ҳақда маиший истеъмолчининг шахсий ҳисобварағида тегишли белги қайд этилади.

Ҳисоблагич кўрсаткичларини назорат тартибида ёзиб олиш бўйича маълумотлар мавжуд бўлмаган тақдирда, ҲЭТК электр энергияси истеъмолининг шартномадаги миқдори бўйича ёки олдинги давр учун амалдаги электр энергияси истеъмолининг ҳажми тўғрисидаги маълумотларга асосан тўлов ёзиш ҳуқуқига эга бўлиб, бу ҳақида маиший истеъмолчининг ҳисобварағида тегишли белги қўйилади. Бунда ҳисоблагичлардан назорат кўрсаткичлари ёзиб олингандан кейин амалда истеъмол қилинган электр энергияси учун қайта ҳисоб-китоб қилинади.

126. ҲЭТКнинг ходими гувоҳномасини кўрсатган тақдирда, хонадондаги ҳисоблагич кўрсаткичларини ва уланиш схемаларини соат 08-00 дан 20-00 гача ҳеч қандай қаршиликларсиз кўриш ҳуқуқига эгадир.

Ҳисоблагичларни кўздан кечириш учун ҲЭТК ходимини қўймаслик мазкур Қоидаларнинг 70-бандида белгиланган чоралар кўрилишига сабаб бўлади.

127. Тўлов ҳужжатларини ёзиш ва ҳақ тўлаш пайтида йўл қўйилган хатолар ҲЭТК томонидан даъво муддати мобайнида ушбу хатоликлар аниқлангунига қадар ҳисобга олинади.

128. Тўлов тегишли ташкилот томонидан қабул қилиб олинган сана тўлов амалга оширилган сана ҳисобланади.

Тўлов электрон тўлов тизимлари орқали амалга оширилган тақдирда, маблағлар истеъмолчининг шахсий ҳисобварағига ўтказилган (транзакция) сана тўлов амалга оширилган вақт деб ҳисобланади.

129. Аҳолидан тўловларни қабул қиладиган ташкилот (тижорат банкларининг бўлимлари, "Ўзбекистон почтаси" акциядорлик жамиятининг бўлимлари ва аҳолидан тўловни қабул қилиб олиш пунктлари) тўлов ҳужжатларини ўрам, бандероллар ва электрон реестрларга жамлайдилар.

Ҳар қайси бандеролда (банк бўлими томонидан маълум даврда қабул қилиб олинган маиший истеъмолчиларнинг тўлов ҳужжатлари тўпламида) уларни ҲЭТКга бериш вақтида ёрлиқ бўлиши лозим, ёрлиқда қуйидагилар кўрсатилган бўлиши керак:

бандеролни шакллантириш бошланган ва тугалланган сана;

бандеролдаги ҳужжатлар сони;

қабул қилиб олинган тўловларнинг умумий суммаси;

касса хизмати кўрсатилганлиги учун тўлов сифатида ушлаб қолинган сумма;

ҲЭТК ҳисобварағига ўтказиладиган сумма.

Бунда аҳолидан тўловни қабул қилиб олувчи ташкилотлар электр энергияси учун тўлов сифатида келиб тушган маблағлар шартномада белгиланган муддатларда ҲЭТКга ўтказилишини таъминлаши шарт.

130. Маиший истеъмолчилар тўлов бўйича қарздор бўлганда, тўлов муддати ўтган ҳар бир кун учун тўлов муддати ўтган сумманинг 0,1 фоизи миқдорида, лекин муддати ўтган тўлов суммасининг 50 фоизидан кўп бўлмаган миқдорда пеня тўлайдилар.

Пеня ҳисоблагич кўрсаткичлари ёзиб олингандан кейин ва амалга оширилган қайта ҳисоб-китоблардан сўнг, шунингдек, белгиланган тартибда киритилган олдиндан тўлов ҳисобга олинган ҳолда, ҳисоб-китоб давридан кейинги ойнинг 11-кунидан бошлаб маиший истеъмолчининг аниқлаштирилган қарздорлик (тўланмаган қарз) суммасидан ундирилади.

Пеняни ҳисоблаш учун қарздорлик ҳосил бўлган ой аниқланади ва тўлов муддати ўтказиб юборилган ҳар бир кун учун пеня шу ойдан бошлаб ҳисобланади.

Истеъмол қилинган электр энергияси бўйича қарздорлик мавжуд бўлганда, маиший истеъмолчига тегишли бўлган доимий яшаш ёки вақтинча турган жойи бўйича рўйхатга олинган вояга етган жисмоний шахслар қарздорликни тўлаш бўйича солидар жавобгар бўладилар.

Вояга етган жисмоний шахснинг солидар жавобгарлиги у маиший истеъмолчига тегишли бўлган доимий яшаш жойи бўйича рўйхатга олинган вақтдан бошлаб вужудга келади ва рўйхатдан чиқарилган вақтгача амал қилади.

131. Арифметик хатоликлар, тарифларни нотўғри қўллаш туфайли пайдо бўладиган кам ва ортиқча тўловлар тегишли тариф бўйича кВт соатларда мазкур Қоидалар асосида қайта ҳисобланади.

132. Тариф ўзгарганда, тариф ўзгарган санагача истеъмол қилинган электр энергияси ҳажми олдинги тўлов вақтидан бошлаб ўртача суткалик истеъмол бўйича аниқланади ва унга эски тариф бўйича ҳақ тўланади. Ҳисоблагичларнинг кўрсаткичлари тўлов кунида ёзиб олинган деб ҳисобланади.

Тарифлар ўзгаргандан кейин истеъмол қилинган электр энергияси миқдори учун янги тариф бўйича ҳақ тўланади.

5-§. Электр энергиясидан фойдаланиш қоидаларини бузиш,

ушбу ҳолатларни расмийлаштириш ва ҳисобга олинмаган

электр энергияси ҳажмини ҳисоб-китоб қилиш тартиби

133. Қуйидаги ҳолатлар истеъмолчилар томонидан электр энергиясидан фойдаланиш қоидаларини бузиш (ноқонуний фойдаланиш) ҳолатлари деб ҳисобланади:

а) электр таъминоти шартномасини тузмасдан, электр тармоғига ўзбошимчалик билан уланиш.

Агар истеъмолчи энергия таъминоти корхонаси ходими билан тил бириктириб, уланишда норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар талабларини бажармасдан, шартномасиз ва ҳисоблагичи ҲЭТКнинг тегишли дастурий таъминоти базаларига киритилмасдан электр тармоғига уланиб, электр энергиясидан фойдаланган тақдирда ўзбошимчалик билан фойдаланишга тенглаштирилади (истеъмолчининг электр тармоғига уланиш учун тегишли ҳужжатлари мавжуд бўлиб, лекин ҳисоблагич ҲЭТКнинг тегишли дастурий таъминоти базасига ойдан-ойга ўтиш жараёнида дастурга кирмай қолган ҳолатлар бундан мустасно);

б) ҳисоблагич кўрсаткичларини қасддан камайтириш мақсадида унга ташқи таъсир кўрсатиш;

в) ҳисоблагич ва ўлчов трансформаторларининг пломбаларини ўзбошимчалик билан бузиш;

г) I тариф гуруҳи истеъмолчиларида ўрнатилган ҳисоблагичда сутканинг вақт зонасини ўзбошимчалик билан ташқи таъсир кўрсатиш орқали ўзгартириш;

д) ўзбошимчалик билан ҳисоблагич ёки ўлчов трансформаторларини алмаштириш;

е) ҳисоблагичнинг уланиш схемасини ўзбошимчалик билан ўзгартириш;

ж) ҳисоблагич хотирасидаги кўрсаткичларни йўқ қилиш мақсадида ҳисоблагични қасддан йўқ қилиш (ёқиб юбориш, синдириб майдалаш ва шу кабилар). Истеъмолчининг айбисиз ҳисоблагичга юқори кучланиш/ток келиши натижасида эриб кетиши ёки бошқа табиий сабабларга кўра яроқсиз ҳолга келиши бундан мустасно;

з) ҳисоблагичдан ташқари уланиш;

и) ҳисобга олинадиган электр энергияси миқдорини камайтириш мақсадида ўлчов трансформаторларига бириктирилган паспорт маълумотларини қасддан ўзгартириб қўйиш;

к) юридик шахс истеъмолчилар томонидан (маиший истеъмолчилар бундан мустасно) электр энергиясини йўқ қилиш мақсадида электр ҳисоблагични ЭҲНАТ тизимидан қасддан узиб (техник узилишлар бундан мустасно), ҳақиқий кўрсатгич бўйича ҳисобот бермасдан электр ҳисоблагич кўрсаткичини яшириш (бунда яширилган электр энергияси миқдори икки ойлик истеъмолидан кам бўлмаганда).

Мазкур банднинг барча кичик бандларида келтирилган ҳолатларда истеъмол қилинган электр энергияси қайта ҳисоб-китоб қилинади ва истеъмолчидан ундирилади.

Агар истеъмолчиларнинг ҳисоблагичлари, ўлчов трансформаторлари энергетика объекти корхонасига тегишли ҳудудда (подстанция, трансформатор пункти ва бошқалар) ўрнатилган бўлиб, ҳисоблагич ўлчов тизимига ташқи аралашувлар натижасида истеъмол қилинган электр энергияси миқдори камайтирилганлиги ҳисоблагич ёки ЭҲНАТ базаси хотира маълумотлари билан ўз тасдиғини топганда, истеъмолчи жавобгар ҳисобланади.

Қоидаларнинг ушбу бандида назарда тутилган қоида бузилишлари Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ва Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодексига мувофиқ тегишли жавобгарликка тортишга сабаб бўлади.

134. Қуйидаги ҳолатлар истеъмолчилар томонидан тўловлар амалга ошириладиган электр энергияси ҳажмига таъсир қилмаган ҳолда, техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатлар ва нормаларга риоя этмаслик ҳолатлари ҳисобланади:

а) техник шартларда рухсат этилган қувватдан ортиқча қувватни улаб фойдаланиш;

б) электр энергиясидан нооқилона ва самарасиз фойдаланиш. Бунда электр энергиясидан нооқилона ва самарасиз фойдаланганлик учун қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда иқтисодий ва (ёки) маъмурий жазо чораси қўлланилиши мумкин;

в) истеъмол қилинган электр энергиясини ҳисоблаш тизимига таъсир қилмайдиган усулларда ЭҲНАТ тизими муқобил ишлашига таъсир кўрсатиш.

Ушбу бандда келтирилган ҳолатларда истеъмол қилинган электр энергияси учун қайта ҳисоб-китоблар амалга оширилмайди.

135. Қуйидаги ҳолатлар техник хато ва камчиликлар ёки электр энергиясидан фойдаланиш қоидаларининг истеъмолчининг айбисиз бузилиши деб ҳисобланади:

а) истеъмолчилар билан ҳисоб-китобларда нотўғри тариф гуруҳи қўлланилиши (майнинг соҳаси бундан мустасно);

б) истеъмолчига мансуб бўлган тармоқлардаги технологик сарфлар ҳамда қувват коэффициентининг (cоs φ) иқтисодий қиймати ҳисоб-китоб қилинмаслиги;

в) арифметик ва техник хатоликлар натижасида кам ёки кўп ҳисобланиши;

г) ҳисоблаш тизимига таъсир қилмаган ҳолда, иккиламчи ток занжирида кириш ва чиқиш симлар ўзаро ўрни алмаштириб уланган ҳолатлар ("бериш" / "қабул" режими). Қуёш панеллари ўрнатилганлиги бундан мустасно;

д) ҳисоблагич ёки ўлчов трансформаторлари навбатдан ташқари ёки даврий қиёслов кўригидан ўтказилганда давлат стандартларида рухсат этилган хатолик меъёрларидан кам ёки кўп кўрсаткичларда ишлаганлиги аниқланганда;

е) ҳисоблагич иккиламчи занжир симларининг механик таъсирдан узилиши (табиий узилиш) ҳамда ҳисоблагич ёки ўлчов трансформаторларининг истеъмолчининг айбисиз бузилиши;

ж) ҳисобга олинадиган электр энергияси миқдорини камайтириш мақсадида дастурга қўшимча камаювчи коэффициентларни киритиш;

Ушбу ҳолатларда истеъмолчига истеъмол қилинган ҳақиқий электр энергияси сарфи бўйича ҲЭТК ёки истеъмолчи манфаатига қайта ҳисоб-китоблар амалга оширилади.

136. Қоидаларнинг бузилиш ҳолатлари аниқланганда, "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ ва (ёки) Ўзэнергоинспекция ваколатли ходимлари томонидан мазкур Қоидаларга 1-иловага мувофиқ электр энергиясидан фойдаланиш қоидаларини бузилганлиги тўғрисида далолатнома (кейинги ўринларда - далолатнома) расмийлаштирилади. Зарурат бўлганда, далолатномага ҳолат юзасидан фотосуратлар ва бошқа ашёвий далиллар илова қилиниши мумкин.

Далолатнома ваколатли ходимлар ва истеъмолчи томонидан имзоланади. Истеъмолчи далолатномага имзо қўйишдан бош тортган тақдирда, икки нафар холис ва (ёки) маҳалла фуқаролар йиғини масъул ходимлари жалб этилиб, ҳолат уларга маълум қилинади ҳамда уларнинг далолатномага имзо қўйиши таъминланади. ҲЭТК ходимлари дарҳол мазкур истеъмолчини электр тармоғидан узиб қўяди.

Истеъмолчининг электр қурилмалари электр тармоғидан ажратилгандан сўнг "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ ва/ёки Ўзэнергоинспекция ваколатли ходимлари томонидан белгиланган намунадаги пломба билан қайта электр тармоғига ўзбошимча уланишнинг олдини олиш мақсадида пломбаланади.

Электр қабул қилгичлар қувватини аниқлаш имкони бўлмаган ҳолатларда, электр қабул қилгичларнинг умумий қуввати ўлчов воситалари ёрдамида аниқланади.

Мазкур Қоидаларнинг бузилиш ҳолатларини аниқлаш ва расмийлаштиришга масъул ходимлар далолатномани расмийлаштиришда, мазкур бандда келтирилган талабларга амал қилмаган ҳолатларда, улар қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда жавобгарликка тортиладилар.

ҲЭТКнинг бошқа ходимлари томонидан мазкур Қоидаларни бузиш ҳолатлари аниқланганда, улар бу ҳақда ўз раҳбари ҳамда далолатнома расмийлаштиришга ваколатли бўлган ходимларга маълум қилади.

137. Кўрикдан ўтказиш ва далолатномани расмийлаштириш жараёнида ҳисоблагич ёки ўлчов трансформаторларига ташқи таъсир, яъни инсон аралашуви мавжуд деб ҳисоблашга асос бўлганда, ўлчов воситаларини (ҳисоблагич ва бошқа зарур ускуналар) алоҳида идишга (қути, идиш, полиэтилен қопча ва бошқалар) солиб, истеъмолчи билан биргаликда муҳрлаб иш ҳужжатларига қўшиш мақсадида олиб қўйилади.

Ҳисоблагични олиб қўйиш тўғрисида ҲЭТК ёки Ўзэнергоинспекция ходими томонидан бу тўғрисида икки нусхада тегишли далолатнома расмийлаштирилиб, унга томонлар имзо қўядилар ҳамда унинг бир нусхаси истеъмолчига топширилади. Мазкур далолатномада сана, ҳисоблагич русуми, давлат рақами, кўрсаткичлари, пломбалари рақамлари тўлиқ қайд этилади.

138. Мазкур Қоидаларни бузганлик ҳолатлари натижасида ҳисобга олинмаган электр энергияси миқдори электр таъминоти корхонасида тузилган махсус комиссия томонидан истеъмолчи иштирокида ёки унинг иштирокисиз (хоҳишига кўра) уч иш кунида аниқланади.

Истеъмолчи томонидан асосли ҳужжатлар тақдим қилинган тақдирда, электр таъминоти корхонаси махсус комиссия аъзолари томонидан қайта кўриб чиқилиши мумкин.

139. Махсус комиссия аъзолари истеъмолчи ёки унинг ишончли вакили иштирокида (хоҳишига кўра) ҳисобга олинмаган электр энергиясини ҳисоблашда, унинг ҳақиқий (аниқ) миқдорини аниқлаш имконияти мавжуд бўлса, у ҳолда ушбу миқдор ҳисобланиши керак.

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ёки суд органлари томонидан қоидабузарлик бўйича ҳисобланган электр энергияси миқдорини қайта ҳисоблаш зарур деб топилса, у ҳолда тўпланган ҳужжатларга асосан ҲЭТК, Ўзэнергоинспекция, шунингдек, хулоса бериш ваколатига эга бўлган эксперт/мутахассислар билан биргаликда комиссия тузган ҳолда қайта ҳисоб-китоб амалга оширилиши мумкин.

140. Мазкур Қоидаларнинг 133 ва 135-бандларида келтирилган қоида бузилишлар бўйича қайта ҳисоб-китоблар умумий даъво муддати давридан (уч йил) ошмаган ҳолда амалга оширилади.

141. Аввал аниқланиб далолатнома расмийлаштирилган ва дастурий таъминотга киритилган қоидабузарлик ёки хато-камчиликлар истеъмолчи томонидан такроран содир этилганда, аввалги расмийлаштирилган далолатнома бўйича ҳисобланган давр учун такроран ҳисоб-китоб қилиниши мумкин эмас.

Электр энергияси сарфининг қайта ҳисоб-китоби бўйича амалга оширилган тўловлар истеъмолчини мазкур Қоидаларни бузганлик учун қонунчилик ҳужжатларида белгиланган жавобгарликлардан озод этмайди.

6-§. Ҳисобга олинмаган электр энергияси ҳажмини

ҳисоб-китоб қилиш тартиби

142. Мазкур Қоидаларнинг 133-бандида назарда тутилган қоидабузарликлар аниқланганда, ҳисобга олинмаган электр энергияси миқдори даъво муддатини инобатга олган ҳолда амалдаги тариф миқдори (маиший истеъмолчиларга амалдаги базавий меъёрлари учун белгиланган тарифда) бўйича қуйидаги мезонлар асосида қайта ҳисоб-китоб қилинади. Бунда 133-банднинг:

"а" кичик бандидаги қоидабузарлик содир этилганда - қоидабузарлик аниқланган бино ёки объектга мулк ҳуқуқи вужудга келган ёхуд фаолиятини бошлаган кундан ёки тармоққа уланган кундан (асосли ҳужжатларга кўра) далолатнома расмийлаштирилган кунга қадар, далолатномада қайд этилган электр қабул қилгичларнинг умумий қуввати бўйича суткасига 24 соат ишлаши ҳисобидан.

Бунда тасдиқловчи ҳужжатлар сифатида фақатгина расмий равишда давлат рўйхатидан ўтказилган кун тўғрисида солиқ органларидан олинган маълумот, кадастр, маҳаллий ҳокимият органларининг тегишли қарорлари, ер майдонидан ижарада фойдаланаётган бўлса ижара шартномаси асос бўлади;

"б", "д", "е" ва "ж" кичик бандларидаги қоидабузарлик содир этилганда - ҳисоблагич хотираси ёки ЭҲНАТ базаси маълумот базаси маълумотлари ёрдамида ҳисоблагичга ташқи таъсир қилинганлиги аниқланган кундан, аниқлаш имкони бўлмаганда истеъмолчи электр ҳисоблагичининг схемаси текширилган кундан далолатнома расмийлаштирилган кунга қадар далолатномада қайд этилган электр қабул қилгичларнинг умумий қуввати бўйича юридик шахс бўлган истеъмолчиларга шартномадаги иш соатига асосан (маиший истеъмолчиларга суткасига 24 соат ишлаши ҳисобидан) тўловларни инобатга олган ҳолда ҳисобланади;

"в" кичик бандидаги қоидабузарлик содир этилганда - ҳисоблагич ўрнатилган кундан ёки ҳисоблагич хотирасидан (ЭҲНАТ маълумотларни сақлаш базасида) аниқланган ташқи таъсир қилинган кундан бошлаб, далолатнома расмийлаштирилган кунга қадар далолатномада қайд этилган электр қабул қилгичларнинг умумий қуввати бўйича, юридик шахс бўлган истеъмолчиларга шартномадаги иш соатига асосан (маиший истеъмолчиларга суткасига 24 соат ишлаши ҳисобидан) тўловларни инобатга олган ҳолда ҳисобланади (ҳисоблагичнинг электрон пломбаси бузилмаган ҳолатлар бундан мустасно). Ҳисоблагичнинг пломбалари бузилганда, ҳисоблагич электрон пломбалари бузилиши бўйича ҳисоблагични ишлаб чиқарувчи завод хулосасига асосан ҳисоб-китоб қилинади;

"г" кичик бандидаги қоидабузарлик содир этилганда - ҳисоблагич ўрнатилган кундан ёки ҳисоблагич хотирасига (ЭҲНАТ маълумотларни сақлаш базасига) табақалаштирилган тариф сутканинг вақт зонаси ўзгартирилган кундан бошлаб, далолатнома расмийлаштирилган кунга қадар ҳисобга олинмаган электр энергияси сарфидан келиб чиқиб, тиғиз давр соатларида белгиланган тарифга асосан тўловларни инобатга олган ҳолда, ҳисобланади;

"з" кичик бандидаги қоидабузарлик содир этилганда - электр таъминоти шартномаси расмийлаштирилган кундан далолатнома расмийлаштирилган кунга қадар, бироқ даъво муддатидан ортиқ бўлмаган муддатда ҳисоблагичдан ташқари тармоққа уланган электр қабул қилгичлар қувватидан келиб чиқиб, юридик шахс бўлган истеъмолчиларга шартномадаги иш соатига асосан (маиший истеъмолчиларига суткасига 24 соат ишлаши ҳисобидан) ҳисобланади;

"и" кичик бандидаги қоидабузарлик содир этилганда - ўлчов трансформатори ўрнатилган кундан бошлаб далолатнома расмийлаштирилган кунга қадар ҳисоблагич қайд этган электр энергияси сарфига нисбатан ўлчов коэффициентлари орасидаги тафовут миқдоридан келиб чиқиб ҳисобланади;

"к" кичик бандидаги қоидабузарлик содир этилганда - ҳисоблагич қайд этган кўрсаткичлар тафовут миқдоридан келиб чиқиб ҳисобланади.

Истеъмолчи бир пайтнинг ўзида мазкур Қоидаларнинг 133-бандида назарда тутилган қоидабузарликларнинг бир нечтасини содир этганда, ҳисобга олинмаган электр энергияси миқдори қайта ҳисоблаш мезонларининг энг юқори миқдоридан келиб чиқиб ҳисобланади.

Мазкур Қоидаларнинг 133-банди "а" ва "з" кичик бандида назарда тутилган қоидабузарлик содир этилганлиги аниқланганда, ҳисобга олинмаган электр энергияси миқдори амалдаги тарифга уч баравар ўсувчи коэффициент қўлланилган ҳолда қайта ҳисоб-китоб қилинади.

143. Мазкур Қоидаларнинг 135-бандида назарда тутилган қоидалар истеъмолчининг айбисиз бузилиши аниқланганда, сарфланган электр энергияси миқдори ҳар бир даврдаги тарифда ва даъво муддатини инобатга олган ҳолда қуйидаги мезонлар асосида қайта ҳисоб-китоб қилинади.

Бунда мазкур Қоидалар 135-банднинг:

"а" кичик бандидаги техник хато ва камчиликлар аниқланганда - тариф гуруҳи нотўғри қўлланилган кундан бошлаб далолатнома расмийлаштирилган кунга қадар истеъмол қилинган ҳақиқий электр энергияси сарфидан келиб чиқиб, тарифлар орасидаги тафовут миқдори бўйича;

"б" кичик бандидаги хатолик аниқланганда - ҳисобга олинмай қолган технологик сарф (актив ва реактив) миқдоридан ҳамда реактив қувватнинг иқтисодий қийматининг (cоs φ) ҳар бир даврдаги тариф миқдори бўйича;

"в" кичик бандидаги хатолик аниқланганда - ҳисоб-китоблардаги арифметик ёки техник хатоликлар туфайли ҳисобланган барча нотўғри (кам ёки кўп) хатоликлар, қайта таҳлил қилиниб истеъмолчи ёки ҲЭТК фойдасига;

"г" кичик бандидаги техник хато ва камчиликлар аниқланганда - ҳисоблагичнинг иккиламчи ток занжирлари кириш ва чиқиш симлари ўрни алмаштириб уланиши натижасида келиб чиққан электр энергияси миқдоридаги тафовутни ҳисоботларга қўшиш орқали ҳисоб-китоб қилинади. Бунда истеъмолчининг муқобил энергия манбалари ўрнатилганлиги таҳлил қилиниши лозим;

"д" кичик бандидаги хатолик аниқланганда - ҳисоблагич ёки ўлчов трансформаторлари хатолик билан ишлашни бошлаган кундан далолатнома расмийлаштирилган кунга қадар, ҳақиқий ҳисобга олинмаган электр энергияси миқдори бўйича ҳисобланади. Хатолик билан ишлашни бошлаган кунни аниқлаш имкони бўлмаса, ҳисоблагич ўрнатилган кундан далолатнома расмийлаштирилган кунга қадар ҳисоб-китоб қилинади;

"е" кичик бандидаги техник хато ва камчиликлар аниқланганда - ҳисоблагич хотирасидан (ЭҲНАТ маълумотларни сақлаш базасидан) ҳисоблагич ишдан чиққан ёки кучланиш ва/ёки ток симлари узилган кундан ёхуд ҳисоблагични ишлаб чиқарувчи завод хулосасига асосан ишдан чиққани аниқланган кундан далолатнома расмийлаштирилган кунга қадар ҳақиқий истеъмол қилинган электр энергияси сарфи ҳисобланади. Агар ҳақиқий истеъмолни аниқлаш имкони бўлмаса, ҳисобга олиш бузилишига қадар бўлган олдинги ҳисоб-китоб давридаги ёки ҳисобга олиш тиклангандан кейинги даврдаги ўртача суткалик сарф бўйича амалга оширилади.

"ж" кичик бандидаги хатолик аниқланганда - барча нотўғри ҳисоб-китоблар таҳлил қилиниб ҳисобга олинмаган миқдор ҳисоб-китоб қилинади.

Бунда электр энергиясининг ўртача суткалик сарфини аниқлаш бўйича ҳисоб-китоб қилиш даври бир ойдан ошмаслиги ҳамда шу даврда ҳисоблагич ўрнатилиши лозим.

Истеъмол қилинган энергия (актив, реактив) сарфи ҲЭТК томонидан аниқланган қоидабузарлик натижасида ҳисобга олинмаган электр энергияси (актив, реактив) миқдорлари, пеня ва бошқа жарималар ҳудудий электр тармоқлари ҳисобварағига ундирилади.

Ўзэнергоинспекция иштирокида аниқланган электр энергиясидан фойдаланиш қоидаларини бузиш ҳолати бўйича расмийлаштирилган қоидабузарлик далолатномасига асосан:

истеъмолчига электр энергиясини етказиб бериш тўхтатилади ва Ўзэнергоинспекция мутахассислари томонидан пломба ўрнатилади;

амалга оширилган қайта ҳисоб-китоб бўйича тўловлар Вазирлар Маҳкамасининг "Энергетика вазирлиги ҳузуридаги Электр энергияси, нефть маҳсулотлари ва газдан фойдаланишни назорат қилиш инспекциясини молиялаштиришни тартибга солиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида" 2023 йил 28 сентябрдаги 512-сон қарорига мувофиқ электр энергетика ташкилотларининг алоҳида ҳисобварағига (22636) ундирилади ва тўловлар амалга оширилгандан сўнг тармоққа қайта улашга рухсат берилади.

Бунда, рухсатсиз пломбани бузганлик учун белгиланган тартибда маъмурий жавобгарликка тортилади.

144. Мазкур Қоидаларда назарда тутилган қоида бузилиши ҳолатларида истеъмолчиларни электр тармоқларидан узиб қўйиш ва қайта улаш қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда амалга оширилади.

Жойига чиққан ҳолда электр тармоқларидан узиб қўйилган истеъмолчиларни қайта улашда истеъмолчилардан базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн баравари (маиший истеъмолчилардан 2 баравари) миқдорида тўлов ундирилади ва ушбу маблағлар ҲЭТКнинг ҳисобварағига ўтказилади.

Масофадан (ЭҲНАТдан) узиб қўйиладиган ва уланадиган истеъмолчиларни тармоққа қайта улаш учун тўлов ундирилмайди.

13-БОБ. РЕАКТИВ ЭНЕРГИЯ КОМПЕНСАЦИЯСИ

УЧУН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ТАРИФИГА

ЧЕГИРМАЛАР ВА УСТАМАЛАР

145. Электр таъминоти шартномасида кўрсатилган рухсат этилган қуввати 50 кВт ва ундан ортиқни ташкил этган барча истеъмолчилар реактив қувватни компенсация қилишга мажбурдирлар.

146. Реактив энергия компенсацияси учун чегирмалар (устамалар) ҲЭТК томонидан берилган техник шартлар бўйича ёки электр таъминоти шартномасида кўрсатилган рухсат этилган қувват 50 кВт ва ундан ортиқни ташкил этган I ва II тариф гуруҳлари истеъмолчиларига нисбатан амалга оширилади (бюджет ва бюджетдан маблағ олувчи ташкилотлар, фермер хўжаликлари ва сув истеъмолчилари уюшмаларининг насос станциялари, шунингдек, Давлат бюджетидан молиялаштириладиган насос станциялари бундан мустасно).

147. Истеъмолчи томонидан реактив қувват етарли даражада компенсация қилинмаганлиги оқибатида ягона электр энергетика тизими тармоқларида ҳосил бўлган йўқотишлар истеъмолчи томонидан энергиядан нооқилона сарфланган ҳисобланади.

148. Реактив энергия компенсацияси учун чегирмалар (устамалар) реактив энергия ҳисоблагичларининг кўрсаткичлари асосида аниқланади ҳамда тегишли равишда истеъмол қилинган (ҳосил қилган) реактив энергиянинг 1 кВар.соат учун тўлов тарзида ундирилади.

ҲЭТК томонидан уланган қуввати 50 кВт ва ундан ортиқ бўлган I ва II тариф гуруҳлари истеъмолчиларига истеъмол қилинган реактив энергия учун тўловлар ундирилади, лекин бюджет ва бюджетдан маблағ олувчи ташкилотлар, фермер хўжаликлари ва сув истеъмолчилари уюшмаларининг насос станциялари, шунингдек, Давлат бюджетидан молиялаштириладиган насос станциялари истеъмол қилинган реактив энергия ҳамда реактив энергия ўрни етарлича қопланмаганлиги ҳисобига ҳосил бўлган қувват коэффициенти (cоs φ) ҳисоботларда кўрсатиб ўтилади, лекин маблағ кўринишида ҳисобланмайди ва тўловлар ундирилмайди.

Реактив энергиянинг шартномавий миқдори реактив энергиянинг иқтисодий қийматидан келиб чиққан ҳолда аниқланади.

Реактив энергиянинг ҳар бир ҳисобот даври учун иқтисодий қиймати, шартномада кўрсатилган ва белгиланган тартибда аниқланадиган қувват коэффициентининг оптимал миқдори ҳисобга олиниб, ушбу давр учун актив энергиянинг шартномадаги миқдоридан келиб чиққан ҳолда аниқланади.

Бир неча тариф гуруҳларига мансуб бўлган истеъмолчилар учун реактив энергиянинг шартномавий миқдори ҳар бир тариф гуруҳи бўйича аниқланади ва электр таъминоти шартномасида кўрсатилади.

Ҳисобот даврининг якуни бўйича реактив энергия иқтисодий қийматининг амалдаги миқдори истеъмол қилинган актив энергия ва қувват коэффициентининг шартномавий миқдоридан келиб чиққан ҳолда аниқланади.

Икки ва ундан ортиқ алоҳида объектларга (ҳудуд) эга бўлган истеъмолчига нисбатан реактив энергия иқтисодий қийматининг амалдаги миқдори ва реактив энергиянинг амалдаги истеъмоли ҳар бир объект бўйича аниқланади. Бунда барча объектлар бўйича реактив энергия иқтисодий қийматининг амалдаги миқдори ва реактив энергия бўйича ўзаро ҳисоб-китобларни амалга ошириш учун фойдаланилган реактив энергия миқдори йиғиндиси аниқланади.

Қуввати 50 МВт ва ундан ортиқ бўлган қуёш фотоэлектр станцияси ҳамда электр энергиясини сақлаш тизими ташкилотлари реактив энергия компенсацияси учун устамалар ҳудудий электр тармоқлари корхонаси томонидан ҳар ой якуни билан истеъмол қилинган реактив энергия миқдори ҳосил қилинган реактив энергия миқдоридан ортиқ бўлганда қўлланилади.

149. Устамалар ҲЭТК томонидан истеъмолчи уланган электр тармоғининг катта юклама соатларида реактив энергия истеъмол қилинганда ва ягона электр энергетика тизимининг кам юклама соатларида истеъмолчи реактив энергия ҳосил қилганда қўлланади.

Реактив энергия учун устама актив энергиянинг амалдаги тарифидан қўшилган қиймат солиғини ҳисобга олмаган ҳолда қуйидаги миқдорда белгиланади:

5 фоиз - реактив энергия мазкур Қоидаларнинг 148-банди олтинчи хатбошисига мувофиқ аниқланган иқтисодий қийматнинг амалдаги миқдори доирасида истеъмол қилинганда;

10 фоиз - реактив энергия мазкур Қоидаларнинг 148-банди олтинчи хатбошисига мувофиқ аниқланган иқтисодий қийматнинг амалдаги миқдоридан ортиқ истеъмол қилинганда.

Реактив энергия компенсацияси учун электр энергияси тарифига устамалар жарима санкцияси ҳисобланмайди ва электр таъминоти шартномасига асосан ундирилади.

Реактив энергия ўрни етарлича қопланмагани ҳисобига қувват коэффициенти қийматининг истеъмолчилар томонидан электр таъминоти шартномасида кўрсатилганига нисбатан пасайтирилгани аниқланганда, ҲЭТК электр энергияси йўқолиши қийматининг техник-иқтисодий ҳисоб-китобларини амалга оширади, шунингдек, қувват коэффициенти кўрсаткичлари белгиланган нормативларга нисбатан пасайтирилгани учун истеъмолчилардан қўшимча маблағлар Вазирлар Маҳкамасининг "Энергетика вазирлиги ҳузуридаги Электр энергияси, нефть маҳсулотлари ва газдан фойдаланишни назорат қилиш инспекциясини молиялаштиришни тартибга солиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида" 2023 йил 28 сентябрдаги 512-сон қарорига мувофиқ ҲЭТКнинг алоҳида ҳисобварағига (22636) ундирилади.

Бунда ҲЭТК томонидан истеъмолчиларга қувват коэффициенти кўрсаткичлари пасайтирилгани учун тўловни амалга оширишга алоҳида ҳисоб-фактура тақдим этилади.

150. Истеъмолчилар реактив қувватни етарли даражада компенсация қилмаганлиги натижасида тармоқларда актив энергиянинг қўшимча йўқотишлари учун қайта ҳисоб-китоблар амалдаги тарифга нисбатан уч баравар миқдорда ҳисобланади.

151. Тариф чегирмалари истеъмолчи ягона электр энергетика тизими тармоғида электр тармоғининг катта юкламали соатларида реактив энергия ҳосил қилганда ва электр тармоғининг кичик юкламали соатларида ягона электр энергетика тизими тармоғидан реактив энергия истеъмол қилинганда, агар истеъмолчининг бундай режимда ишлаш зарурати шартномада кўрсатилган бўлса, тақдим этилади.

Реактив энергия учун тақдим этиладиган чегирма актив энергиянинг амалдаги тарифидан қўшилган қиймат солиғини ҳисобга олмаган ҳолда 15 фоиз миқдорида белгиланади.

152. Электр тармоғининг катта ва кичик юкламали соатлари - бу сутканинг истеъмолчи томонидан реактив қувватнинг истеъмол қилиниши (ҳосил қилиниши) туфайли ягона электр энергетика тизимининг электр тармоқларида электр энергиясининг қўшимча равишда йўқотилишига олиб келадиган вақтларидир.

ҲЭТК электр тармоғининг катта ва кичик юкламали соатларини, истеъмолчининг ва у фойдаланадиган тармоқнинг реактив юкламаси жадвалларини таҳлил қилган ҳолда, ҳар қайси истеъмолчи учун алоҳида белгилаши мумкин.

Ҳар бир суткадаги катта ва кичик юкламали соатлар йиғиндиси 24 соатга тенг, шу жумладан:

катта юкламали соатлар - соат 06-00 дан 22-00 гача;

кичик юкламали соатлар - соат 22-00 дан 06-00 гача.

153. Реактив энергиянинг истеъмол қилиниши ҳамда ҳосил қилиниши ҳисоблагичлар ёрдамида қайд этилади.

154. "Миллий диспетчерлик маркази" ДУК истеъмолчи томонидан ягона электр энергетика тизими тармоғида катта юкламали соатларда реактив энергияни ҳосил қилиш ва (ёки) кичик юкламали соатларда уни мажбурий истеъмол қилиш белгилаган бўлса, энергияни ҳисобга олиш усули ҲЭТК ва истеъмолчи ўртасида келишилади ва электр таъминоти шартномасида қайд этилади.

155. ҲЭТК томонидан берилган техник шартлар бўйича ёки электр таъминоти шартномасида кўрсатилган ҳамда фойдаланишга рухсат этилган қувват 50 кВт ва ундан ортиқни ташкил этадиган I ва II тариф гуруҳлари истеъмолчилари билан тузилган электр таъминоти шартномасида қуйидагилар кўрсатилади:

ягона электр энергетика тизими тармоғидан ҳисобот даври учун истеъмол қилинадиган реактив энергиянинг иқтисодий қиймати;

талаб этиладиган қувват коэффициенти (cоs φ);

ягона электр энергетика тизимининг энг катта юкламаларининг назорат соатлари (йилнинг ҳар бир ойи бўйича бўлиб чиқиш орқали);

электр тармоқларнинг катта юклама соатларида ойлик реактив энергия истеъмолини техник чегаралари. Ушбу чегаралардан ошиб кетганда, ҲЭТК электр энергиясининг ҳисоблаш нуқтасида кучланишни электр тармоғининг энг катта юкламали соатлари учун электр таъминоти шартномасида белгиланган даражасидан пасайиб кетиши учун жавоб бермайди;

электр тармоғининг катта юкламали соатларида ягона электр энергетика тизимининг электр тармоғига бир ойда ҳосил қилинадиган ва (ёки) бир ойда кичик юкламали соатларда мажбурий истеъмол қилинадиган реактив энергиянинг чегаравий қийматлари.

Ҳисобот даври учун реактив энергия истеъмолининг иқтисодий қиймати техник чегара ҳисобланиб, унинг ортишида ҲЭТК электр энергиясининг ҳисобга олиш нуқтасидаги кучланиш электр таъминоти шартномасида белгиланган даражадан камайиб кетиши учун жавоб бермайди.

14-БОБ. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИНИНГ СИФАТИ УЧУН

ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ТАРИФИГА ЧЕГИР

156. Электр энергияси сифати учун тарифга чегирмалар (устамалар) амалдаги тарифлар бўйича белгиланади.

157. Электр энергияси учун ҳисоб-китобларда қўлланадиган электр энергиясининг сифат кўрсаткичлари (кейинги ўринларда - ЭСК) рўйхати миллий стандартлари асосида электр таъминоти шартномасида белгиланади.

158. Агар истеъмолчининг (маиший истеъмолчилардан ташқари) электр энергияси сифати ёмонлашувидаги улуши электр таъминоти шартномасида белгиланган йўл қўйилиши мумкин бўлган даражадан ошса, белгиланган қиймат тарифга устама ёки акс ҳолда - тарифга чегирма ҳисобланади.

159. Ҳар бир ЭСК бўйича чегирмалар (устамалар) миқдори кўриб чиқилаётган ЭСКнинг ҳисоб-китоб давридаги жами нисбий давомийлиги кўрсаткичларига (Т1 ва Т2) кўра йўл қўйилиши мумкин бўлган нормал ва максимал қийматлар сифатида ҳисобланади. Т1 ва Т2 қийматлари ўлчаш вақти давомида аниқланади, ўлчаш вақтининг давомийлиги ҳар бир ЭСК бўйича шартномада белгиланади, лекин у бир иш суткасидан кам бўлмаслиги керак. Автоматлаштирилган ўлчов воситалари мавжуд бўлганда Т1 ва Т2 қийматлари узлуксиз равишда ўлчаниши лозим. Ҳисоб-китоб қилинадиган вақт оралиғини мунтазам ўлчаш электр таъминоти шартномасида (лекин бир чоракда бир мартадан кам эмас) белгиланади.

160. Истеъмолчининг электр таъминоти шартномасида қайд этилган ҳар қайси ЭСК бўйича электр энергияси сифатининг ёмонлашувидаги улушининг қиймати ҳар замонда ўлчашлар асосида белгиланади ва ўлчаш баённомасида қайд этилади. Амалдаги улушларнинг ушбу қийматларидан томонлардан бири уларни қайта кўриб чиқишни таклиф этмагунича фойдаланилади.

161. ЭСКни ўлчаш ишлари аккредитациядан ўтган синов лабораторияси томонидан ҲЭТК ва истеъмолчи билан биргаликда электр таъминоти шартномасида белгиланган муддатларда ўтказилади. Электр таъминоти шартномасида ўлчашлар даврийлиги тўғрисида кўрсатмалар бўлмаганда, шунингдек, истеъмолчи ёки ягона электр энергетика тизимининг иш шароитлари кескин ўзгарганда, ўлчашлар томонлардан бирининг ташаббусига кўра аккредитациядан ўтган синов лабораторияси томонидан ўтказилиши мумкин. Иккинчи томон ўлчашларни ўтказишнинг аниқ санасини уч кун муддатда келишиб олиши керак ва бу ишлар ташаббус кўрсатган томоннинг мурожаатидан кейин ўн кун муддатда бажарилиши лозим.

162. Кучланишдаги тафовутлар, номутаносибликлар коэффициентлари ва кучланишдаги ўзгаришлар ҲЭТК ва истеъмолчи ўртасидаги келишув асосида фазалардан бирида ёки барча фазаларда аниқланади. Барча фазаларда ўлчашда Т1 ва Т2 ўртача қиймат сифатида аниқланади.

163. Истеъмолчининг электр энергияси сифати ёмонлашувидаги улушини аниқлаш тартиби электр таъминоти шартномасида кўрсатилади.

164. Юридик истеъмолчиларга тасарруфидаги мавжуд эски электр қурилмаларини янги энергиятежамкор қурилмаларга алмаштириш натижасида иқтисод қилинган электр энергияси ҳажмига уч йил давомида амалдаги тарифга нисбатан 15 фоиз чегирма берилади. Бунда:

истеъмолчилар электр қурилмаларни алмаштириш жадвали ва унинг натижасида эришиладиган иқтисодни назарда тутувчи дастурни тасдиқлаш учун Ўзэнергоинспекцияга киритади;

Ўзэнергоинспекция ўн кун муддатда тақдим этилган дастурни асосланганлигини кўриб чиқади ва натижаси бўйича келишади ёки асослантирган ҳолда келишишни рад этади;

тасдиқланган дастурга асосан амалга оширилган ишлар натижасида иқтисод қилинган электр энергияси ҳажми энергия аудитор томонидан ўрганилади ва ушбу ҳажмлар бўйича хулоса берилади;

энергия аудитор хулосаси Ўзэнергоинспрекция ва ҲЭТКга тақдим этилади ва ижобий хулоса тақдим этилган кундан бошлаб чегирмалар қўлланилади.

15-БОБ. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИНИ ЧЕКЛАШ

ЁКИ УЗИБ ҚЎЙИШ ШАРТЛАРИ

165. Электр энергияси истеъмолини чеклаш, шунингдек, истеъмолчилар юкламалари жадвалларини тартибга солиш чора-тадбирлари, белгиланган тартибда тасдиқланган ягона электр энергетика тизимида электр қуввати ва энергияси танқислигида истеъмолчиларни чеклаш ва узиб қўйиш жадвалларига (кейинги ўринларда - чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари) мувофиқ амалга оширилади.

166. Қувват ва электр энергияси истеъмоли бўйича Чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ томонидан истеъмолчилар билан бирга ишлаб чиқилади ва маҳаллий ижро ҳокимияти органлари, "Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ ва "Миллий диспетчерлик маркази" ДУК билан келишилиб, тасдиқлаш учун "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ томонидан Энергетика вазирлигига киритилади.

Энергетика вазирлиги томонидан тасдиқланган чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари ягона электр энергетика тизимида электр қуввати ва энергия танқислиги пайдо бўлганда қўлланилади.

167. Электр энергиясини Чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари электр станциялари ва электр тармоқлари ускуналарининг йўл қўйиб бўлмайдиган шароитларда ишлашининг олдини олиш, ягона электр энергетика тизимининг барқарор параллель ишлашини таъминлаш, авариялар юзага келишининг олдини олиш ҳамда истеъмолчиларнинг тартибсиз узиб қўйилишини бартараф этиш мақсадида ягона электр энергетика тизимида электр энергияси ва қувват танқис бўлган ҳолатлар учун тузилади.

168. Электр энергиясининг чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари истеъмолчининг технологик ва авария бронини аниқлаш далолатномасига асосан жорий йилнинг 1 октябридан кейинги йилнинг 1 октябригача бўлган давр учун тузилади ҳамда жадвалларга киритилган барча истеъмолчилар учун уларни бажариш мажбурий ҳисобланади.

Жадвалларнинг қуйидаги турлари тузилади:

ягона электр энергетика тизимида ёқилғи ёки гидроресурслар етишмаганда, электр энергиясини (кВт.соатда) чеклаш жадвали. Жадвалда электр энергияси истеъмолини истеъмолчиларнинг технологик бронигача, кейинчалик эса авария бронигача (чеклашга мансуб бўлмаган объектлардан ташқари) ва бунда истеъмолни бешта навбатга бўлган ҳолда қисқартириш назарда тутилиши лозим;

ягона электр энергетика тизимида қувват етишмаганда, қувватни (кВтда) чеклаш жадвали. Жадвалда ягона электр энергетика тизимининг эрталабки ва кечки энг катта юкламалари юзага келадиган соатларда истеъмол қилинадиган қувватни истеъмолчиларнинг авария бронигача камайтириш ва бунда истеъмол қилинадиган қувватни 5 та навбатга бўлиш назарда тутилиши лозим;

қувват тақчиллиги юзага келиши натижасида авария хавфи пайдо бўлганда ва чеклаш жадвалларини жорий қилиш имконияти бўлмаганда, қувватни чеклаш жадвали. Жадвалда узиб қўйилиши мумкин бўлмаган объектлардан ташқари ягона электр энергетика тизими истеъмолчиларини тўлиқ узиб қўйиш ва узиб қўйиладиган қувватни 5 навбатга бўлиш назарда тутилиши лозим.

169. Истеъмолчиларни узиб қўйишнинг махсус жадвали ишлаб чиқилади ва тасдиқланади.

Электр энергиясини узиб қўйиш жадвали ва махсус жадвалга асосан автоматика, телебошқарув қурилмаларига ёки доимий хизмат кўрсатувчи ходимлар ва ишончли телефон алоқасига эга бўлган подстанциялар киритилиши лозим. Истеъмолчиларга электр энергияси етказиб берилиши электр таъминотининг авария бронигача чеклаб қўйилиши мумкин.

170. Ягона электр энергетика тизимида чеклаш ва узиб қўйиш жадвалларини амалга киритиш тартиби қуйидагилар:

чеклаш ва узиб қўйиш жадваллари Энергетика вазирини ва мутасаддилик қилувчи унинг ўринбосарини дарҳол хабардор қилган ҳолда, "Миллий диспетчерлик маркази" ДУК томонидан тезкор журналга ёзган ҳолда амалга киритилади;

диспетчерлик бошқарувининг барча даражаларида электр энергияси ва қуввати истеъмоли чекланишини жорий этиш фармойиши тезкор журналда чеклаш ҳажми, чеклаш бошланадиган ва тугайдиган вақт қайд этилган ҳолда берилади;

ҲЭТК истеъмолчиларга кейинги суткаларда электр энергиясини чеклаш жадвалларининг амалга киритилиши тўғрисида жорий сутканинг соат 14-00 дан кечиктирмай, чеклаш ҳажми, чеклаш бошланадиган ва тугайдиган вақтини кўрсатган ҳолда маълум қилади;

"Миллий диспетчерлик маркази" ДУК, "Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Иссиқлик электр станциялари" АЖ, "Ўзбекгидроэнерго" АЖ ва бошқа электр станциялари томонидан чекловлар (авария, табиий офат, таъмирлаш туфайли) киритилганда, ҲЭТК электр энергиясини етказиб беришдаги танаффуслар учун жавобгар бўлмайди;

чеклаш ва узиб қўйиш жадвалларини зудлик билан жорий этиш зарур бўлганда, бу ҳақидаги билдиришнома сутканинг вақтидан қатъи назар, чеклашнинг амал қилиши бошланишидан бир соат олдин истеъмолчиларга етказилади;

чеклаш ва узиб қўйиш жадвалларини истеъмолчилар томонидан ҲЭТКдан чеклаш ва узиб қўйиш жадвалларини жорий этилиши тўғрисидаги билдиришнома олингандан кейин дарҳол жорий этилади;

электр энергияси истеъмолини узоқ вақтга камайтириш зарур бўлганда, қувватни чеклаш ва узиб қўйиш жадвалига тенг бўлган электр энергияси ва қувватни чеклаш жадвали амалга киритилади.

чеклаш ва узиб қўйиш жадвалига киритилган юридик шахслар, шу жумладан, узлуксиз ишлаб чиқариш технологик жараёнига эга корхоналар, ташкилотлар ва муассасалар (чеклаш ва узиб қўйилиши мумкин бўлмаган объектлардан ташқари) чеклаш ва узиб қўйиш жадвалларининг ҲЭТК томонидан кўрсатилган муддатда сўзсиз бажарилишини ташкил этиши шарт. Акс ҳолда, улар узиб қўйиш ва чеклаш жадваллари бажарилмаганлиги туфайли ягона электр энергетика тизими марказларидан мажбурий узиб қўйиш натижасида юзага келадиган оқибатлар учун қонунчилик ҳужжатларида белгиланган тартибда жавоб беради.

ҲЭТК электр энергияси ва қувватини чеклаш жадвалларини амалга киритиш тўғрисидаги фармойиш истеъмолчилар томонидан бажарилмаганда, уларни огоҳлантиргандан сўнг электр энергияси ва қувват истеъмолининг белгиланган даражада камайишини таъминловчи миқдорда электр энергияси етказиб берилишини мажбурий равишда чеклайди ёхуд белгиланган тартибда таъсир чораларини кўради.

Бунда технологик жараёнлар бузилишининг оқибатлари учун жавобгарлик истеъмолчилар корхоналарининг раҳбарлари зиммасига юкланади.

171. Ягона электр энергетика тизимида электр энергияси ва қувватда танқислик вужудга келганда, аварияларга йўл қўймаслик ва истеъмолчиларнинг тартибсиз узиб қўйилишининг олдини олиш мақсадида ҲЭТК ўчириш вақтини кўрсатган ҳолда, истеъмолчилардан ташқи реклама ва ахборот объектлари конструкциялари, иллюминация ва лампалар шодаси, бино ва иншоотларни ёритгичларни, электр иситиш ва иссиқ сув билан таъминлаш қурилмаларини ўчириб қўйишни талаб қилишга ҳақли.

172. Мазкур Қоидаларнинг 6, 15, 16, 25, 32, 45, 71, 88, 136, 165, 169, 170 ва 171-бандларида назарда тутилмаган сабабларга кўра электр энергиясидан ўчирганлик учун ҲЭТКка нисбатан қонун ҳужжатларига мувофиқ иқтисодий чоралар қўлланилади.

16-БОБ. БЛОК-СТАНЦИЯЛАРГА ЭГА

БЎЛГАН ИСТЕЪМОЛЧИЛАР БИЛАН

ЎЗАРО МУНОСАБАТЛАР

173. Блок-станциялар "Миллий диспетчерлик маркази" ДУК ва юқори турувчи оператив-диспетчерлик хизматлари билан ўзаро келишилган иш режимига риоя қилишлари ҳамда уларнинг кўрсатмалари ва фармойишларига бўйсунишлари шарт.

Блок-станциялар томонидан электр энергиясини ишлаб чиқариш ва ягона электр энергетика тизимига етказиб беришнинг йиллик ҳажмлари "Миллий диспетчерлик маркази" ДУК билан келишилган ҳолда электр энергиясини ягона харид қилувчиси ва блок-станция ўртасида тузиладиган шартнома билан расмийлаштирилади.

174. "Миллий диспетчерлик маркази" ДУК электр энергиясининг ягона харид қилувчиси ва блок-станция ўртасида ягона электр энергетика тизимига электр энергиясини етказиб бериш бўйича тузилган шартномада назарда тутилган электр энергияси етказиб беришнинг ойлик миқдорига мувофиқ блок-станцияларнинг ягона электр энергетика тизимига ҳар бир сутка учун юклама ва электр энергияси етказиб бериш жадвалини белгилайди.

Блок-станция томонидан юклама диспетчерлик жадвалида белгиланган миқдордан камайтирилса, "Миллий диспетчерлик маркази" ДУК, "Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Ўзэнергосотиш" АЖ ёки "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ блок-станция тегишли бўлган саноат ва идоравий мансуб истеъмолчилар бўйича қувватни блок-станция юкламасини камайтирган миқдорда чеклаш жорий қилиш ҳуқуқига эга, блок-станция юкламасининг камайишига форс-мажор ҳолатлар сабаб бўлган ҳолатлар бундан мустасно.

175. Ягона электр энергетика тизимига етказиб бериладиган, шунингдек, ҲЭТКдан олинадиган актив электр энергияси блок-станция томонидан баланс бўйича мансублик чегарасида ўрнатилган, актив электр энергиясини қабул қилиш ва етказиб беришнинг алоҳида қайд этадиган ҳисоблагичлари ёрдамида ҳисобга олинади.

Блок-станцияга тегишли бўлган электр тармоғи хўжалигининг объектларидаги электр энергиясининг технологик сарфлари блок-станцияга тегишли бўлади.

176. Блок-станцияга эга бўлган истеъмолчи:

электр энергиясини ягона харид қилувчиси билан - ягона электр энергетика тизимига етказиб берилган электр энергияси учун;

ҳудудий электр тармоқлари билан - ҲЭТК ва блок-станцияга эга истеъмолчи ўртасида тузилган электр таъминоти шартномаси асосида олинган электр энергияси учун ҳисоб-китоб қилади.

Ҳисоб-китоб даврида электр энергетика тизимига электр энергияси етказиб берилган ва электр энергетика тизимидан электр энергияси истеъмол қилинган ҳолларда, "Ҳудудий электр тармоқлари" АЖ филиали билан ҳисоб-китоб етказиб берилган ва истеъмол қилинган электр энергияси ҳажмларининг сальдоси бўйича амалга оширилади.

177. Етказиб бериладиган ва истеъмол қилинадиган электр энергияси учун блок-станциялар билан ҳисоб-китоб белгиланган тартибда тасдиқланган тарифлар бўйича амалга оширилади.

178. Ҳисоб-китоб даврида ягона электр энергетика тизимига блок-станция айби билан тўлиқ етказиб берилмаган электр энергияси шартномада белгиланган электр энергияси ҳажми ва ягона электр энергетика тармоғига амалда етказиб берилган электр энергияси ҳажми ўртасидаги тафовут бўйича аниқланади.

179. Блок-станция форс-мажор ҳолатлар туфайли электр энергияси етказиб беришдаги танаффуслар учун жавоб бермайди.

17-БОБ. ЯКУНЛОВЧИ ҚОИДА

180. Электр энергияси истеъмолчилари, ҲЭТК, Ўзэнергоинспекция, Энергетика бозорини ривожлантириш ва тартибга солиш агентлиги, "Ўзэнергосотиш" АЖ, "Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖ, "Ўзбекгидроэнерго" АЖ ва "Иссиқлик электр станциялари" АЖ электр энергияси учун тўловларни йиғиш функцияларини амалга оширувчи хусусий операторларнинг мансабдор шахслари мазкур Қоидаларни бузганлик учун қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ жавобгар бўлади.

        

        

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2024 йил 6 июнь