ВСЕ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО УЗБЕКИСТАНА

ЎзР Конунчилиги / Базада янги / Июль, 2024 й. / Банк қонунчилиги /

Микромолия ташкилотлари томонидан исломий молиялаштиришга оид хизматларни кўрсатиш тартиби тўғрисидаги Низом (АВ томонидан 26.07.2024 й. 3536-сон билан рўйхатга олинган Марказий банк Бошқарувининг 19.07.2024 й. 23/4-сон қарори билан тасдиқланган)

Функция недоступна

Данная функция доступно только для клиентов (пользователей)

Полный текст документа доступен в платной версии. По вопросам звоните на короткий номер 1172

Ўзбекистон Республикаси

Адлия вазирлигида

2024 йил 26 июлда 3536-сон

билан рўйхатга олинган

Ўзбекистон Республикаси

Марказий банки бошқарувининг

2024 йил 19 июлдаги

23/4-сон қарорига

ИЛОВА



Микромолия ташкилотлари томонидан исломий

молиялаштиришга оид хизматларни

кўрсатиш тартиби тўғрисидаги

НИЗОМ


Мазкур Низом микромолия ташкилотлари томонидан исломий молиялаштиришга оид хизматларни кўрсатиш тартибини белгилайди.



1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР


1. Ушбу Низомда қуйидаги асосий тушунчалардан фойдаланилади:


исломий ижара - бу микромолия ташкилоти томонидан мижознинг аризасига кўра сотиб олинган ёки ўзининг балансида бўлган истеъмол қилинмайдиган ашёларни (мол-мулкни) мижозга келишилган муддатга вақтинча эгалик қилиш ва (ёки) фойдаланиш учун топшириш;


исломий молия масалаларини мувофиқлаштирувчи махсус кенгаш (бундан буён матнда махсус кенгаш деб юритилади) - микромолия ташкилоти томонидан кўрсатиладиган исломий молиялаштиришга оид хизматларнинг қонунчилик ҳужжатлари ва ушбу Низом талаблари асосида кўрсатилиши учун масъул бўлган махсус кенгаш;


насия савдога асосланган молиялаштириш (murobaha) - микромолия ташкилоти томонидан товарнинг харид нархи ва унга устама миқдорини қўшган ҳолда, товарни насияга сотиш орқали мижозни молиялаштириш;


олдиндан тўловга асосланган молиялаштириш (salam) - келажакда етказиб бериладиган товарлар ҳақини ушбу товарларни етказиб берувчига (мижозга) микромолия ташкилоти томонидан тўлиқ миқдорда олдиндан тўлаш орқали мижозни молиялаштириш;


фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш (muzoraba) - микромолия ташкилоти томонидан фойда олиш мақсадида мижознинг тижорат фаолиятига пул маблағларини ажратиш орқали мижозни молиялаштириш;


шерикчилик - фойда ва зарарларни тақсимлашга асосланган молиялаштириш (mushoraka) - микромолия ташкилоти томонидан бир ёки бир нечта иштирокчилар (мижозлар) билан биргаликда тижорат фаолиятини (шерикчиликни) амалга ошириш ёки юридик шахсларнинг устав капиталида иштирок этиш орқали мижозни молиялаштириш.


2. Микромолия ташкилоти ушбу Низом талаблари асосида мижозларга исломий молиялаштиришга оид исломий ижара, фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш (muzoraba), насия савдога асосланган молиялаштириш (murobaha), шерикчилик - фойда ва зарарларни тақсимлашга асосланган молиялаштириш (mushoraka), олдиндан тўловга асосланган молиялаштириш (salam) хизматларини кўрсатиши мумкин.


3. Микромолия ташкилотида исломий молиялаштиришга оид хизматлар кўрсатилиши учун махсус кенгаш ташкил этилиши лозим. Микромолия ташкилоти иштирокчиларининг (акциядорларининг) умумий йиғилиши қарорига мувофиқ соҳага ихтисослашган уюшмалар ёки бирлашмалар ҳузурида ташкил этилган ва ушбу Низом билан ўрнатилган талабларга мос келувчи таркибдан иборат бўлган махсус кенгашни шартнома (autsorsing) асосида жалб қилиши мумкин. Бунда микромолия ташкилоти жалб қилинган махсус кенгаш фаолияти билан боғлиқ таваккалчиликларни бошқариш учун жавобгар бўлади.

Микромолия ташкилоти махсус кенгаш ташкил этилганлиги ёки унинг таркиби ўзгарганлиги тўғрисидаги ахборотни мазкур ҳаракатлар содир этилган кундан бошлаб 10 иш куни ичида иштирокчилар (акциядорлар) умумий йиғилишининг тегишли қарорини ҳамда махсус кенгаш раиси ва аъзоларининг мазкур Низомнинг 2-бобида белгиланган талабларга мувофиқлигини тасдиқловчи ҳужжатларни илова қилган ҳолда Марказий банкка тақдим этади.


4. Микромолия ташкилоти томонидан исломий молиялаштиришга оид хизматлар қонунчилик ҳужжатлари талаблари ҳамда махсус кенгаш кўрсатмаларига риоя қилган ҳолда кўрсатилиши лозим.


5. Микромолия ташкилоти томонидан исломий молиялаштиришга оид хизматларни кўрсатишда қонунчилик ҳужжатларида тақиқланган ва махсус кенгаш кўрсатмаларига зид бўлган товарлар савдоси билан шуғулланиш ҳамда фаолият турларини молиялаштириш тақиқланади.


6. Микромолия ташкилоти исломий молиялаштиришга оид хизматларни кўрсатишда ўз мижозларига исломий молиялаштиришга оид хизматларнинг ўзига хос хусусиятлари ва улар билан боғлиқ таваккалчиликлар ҳақида тушунтириш беришлари шарт.


7. Исломий молиялаштиришга оид хизматларни кўрсатишга оид шартнома тузишдан аввал микромолия ташкилоти ва мижоз ўртасида дастлабки шартнома тузилиши мумкин.

Дастлабки шартномада мижоз томонидан исломий молиялаштиришга оид хизматлар бўйича бўнак тўлови амалга оширилиши назарда тутилиши мумкин.


8. Микромолия ташкилоти томонидан исломий молиялаштиришга оид хизматлар билан бир қаторда Ўзбекистон Республикаси "Нобанк кредит ташкилотлари ва микромолиялаштириш фаолияти тўғрисида"ги Қонунининг 4-моддаси биринчи қисмида белгиланган бошқа хизматлар ҳам кўрсатилса, ушбу микромолия ташкилотининг исломий молиялаштиришга оид хизматлар кўрсатиш билан боғлиқ фаолияти бўйича бухгалтерия ҳисоби алоҳида юритилиши лозим.


9. Микромолия ташкилоти томонидан исломий молиялаштиришга оид хизматлар кўрсатиш доирасида тузиладиган шартномаларнинг мазкур Низомда назарда тутилмаган бошқа шартлари тарафларнинг келишуви асосида қонунчиликка ва махсус кенгаш кўрсатмаларига мувофиқ белгиланади.


10. Микромолия ташкилоти мижоздан тўловларни кечиктирганлиги учун неустойка ундирса, ундирилган неустойкани алоҳида ҳисобварақда юритиши ва мижоз номидан хайрия мақсадларига йўналтириши лозим.



2-БОБ. МАХСУС КЕНГАШ ВА УНГА НИСБАТАН

ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР


11. Микромолия ташкилотида махсус кенгаш микромолия ташкилоти иштирокчиларининг (акциядорларининг) умумий йиғилиши томонидан беш кишидан кам бўлмаган таркибда ташкил этилади.

Махсус кенгашга махсус кенгаш раиси раҳбарлик қилади.

Махсус кенгаш раиси ва аъзоларини тайинлаш ҳамда уларнинг ваколатларини тугатиш микромолия ташкилоти иштирокчиларининг (акциядорларининг) умумий йиғилиши томонидан амалга оширилади.


12. Махсус кенгаш раиси ва аъзолари Ўзбекистон Республикаси "Нобанк кредит ташкилотлари ва микромолиялаштириш фаолияти тўғрисида"ги Қонунининг 16-моддаси иккинчи қисмида белгиланган ишчанлик обрўсига доир талабларга мувофиқ бўлиши керак.


13. Махсус кенгаш аъзоларининг камида бир нафари ислом ҳуқуқи соҳасида олий маълумотга, бир нафари олий юридик маълумотга, қолган аъзолари эса исломий молиялаштиришга оид халқаро сертификатга эга бўлиши лозим.


14. Махсус кенгаш ўз фаолиятини микромолия ташкилоти иштирокчиларининг (акциядорларининг) умумий йиғилиши томонидан тасдиқланган низом асосида амалга оширади.


15. Махсус кенгашнинг хулоса ва кўрсатмалари микромолия ташкилотининг ижро этувчи органи аъзолари ёки яккабошчилик асосидаги ижро этувчи орган вазифасини амалга оширувчи шахс учун мажбурий ҳисобланади.


16. Махсус кенгашнинг вазифалари қуйидагилардан иборат:

микромолия ташкилоти томонидан исломий молиялаштиришга оид хизматларни амалга ошириш билан боғлиқ намунавий шартномалар, ички ҳужжатлар ва ҳисоботлар лойиҳаларини кўриб чиқиш ҳамда маъқуллаш;

микромолия ташкилоти томонидан кўрсатиладиган исломий молиялаштиришга оид хизматларнинг қонунчилик ҳужжатларига мувофиқлигини ҳамда исломий молиялаштиришни амалга ошириш стандартларида белгиланган талабларнинг инобатга олинишини таъминлаш ва мувофиқлик ҳолатини баҳолаш натижалари тўғрисида микромолия ташкилотининг бошқарув органларига даврий ҳисоботларни тақдим этиш;

исломий молиялаштиришга оид хизматлар билан боғлиқ таваккалчиликларни бошқариш ва ички назорат тизимини жорий этишда микромолия ташкилотининг бошқарув ҳамда ижро этувчи органларига ўз хулосалари ва кўрсатмалари орқали кўмаклашиш.



3-БОБ. ИСЛОМИЙ МОЛИЯЛАШТИРИШГА

ОИД ХИЗМАТЛАРНИ КЎРСАТИШ


1-§. Насия савдога асосланган молиялаштириш

(murobaha) хизматини кўрсатиш


17. Насия савдога асосланган молиялаштириш (бундан буён матнда насия савдо деб юритилади) хизмати микромолия ташкилоти томонидан мижознинг тегишли аризаси асосида амалга оширилади. Аризада мижоз насия савдо объектининг номини, уни сотиб олишга розилик билдирган тахминий нархни, шунингдек харид қилиш шартларини кўрсатиши мумкин.


18. Мижоз микромолия ташкилоти билан ўзаро келишган ҳолда насия савдо объектини сотиб олиш мумкин бўлган сотувчини белгилаши мумкин.

Агар бошқа сотувчиларда насия савдо объектини сотиб олиш бўйича мақбулроқ таклифлар мавжуд бўлса, микромолия ташкилоти сотувчини мустақил танлаш ҳуқуқига эга.


19. Микромолия ташкилоти мижоздан насия савдо объекти бўйича пул маблағлари кўринишида бўнак тўловини амалга оширишни талаб қилиши мумкин.

Бўнак тўлови мижоз томонидан насия савдо доирасида қайтарилиши лозим бўлган тўловларнинг бир қисми сифатида қабул қилинади.


20. Насия савдо бўйича микромолия ташкилоти насия савдо объектини сотиб олиш ва мижозга етказиб бериш билан боғлиқ бўлган барча таваккалчиликларни ўз зиммасига олади.

Микромолия ташкилоти ўзининг мулкида бўлмаган товарни насия савдо объекти сифатида мижозга сотишга ҳақли эмас.


21. Насия савдо объекти мижознинг ўзидан, унинг вакилидан ёки мижоз эллик фоизидан ортиқ қисмига (улушига, акциясига) эгалик қилувчи ташкилотдан сотиб олиниши мумкин эмас.


22. Агар мижоз ва насия савдо объектини микромолия ташкилотига сотаётган сотувчи ўртасида насия савдо объектини сотиб олиш бўйича шартномавий мажбуриятлар мавжуд бўлса, ушбу мижозга мазкур объектнинг насия савдо асосида сотилиши мумкин эмас.


23. Насия савдо доирасида насия савдо объектининг нархи ва унинг устига қўйилган устама ҳақ миқдори аниқ кўрсатилиши лозим.

Насия савдо объектининг нархи ёки унинг устига қўйилган устама ҳақнинг ноаниқ ёки келгусида қийматлари аниқланадиган кўрсаткичларга боғланган ҳолда белгиланишига йўл қўйилмайди.


24. Насия савдо объектини сотиб олиш, уни мижозга етказиб бериш ва суғурталаш билан боғлиқ харажатлар микромолия ташкилоти ҳисобидан амалга оширилади.

Насия савдо объектини сотиб олиш, етказиб бериш ва суғурталаш билан боғлиқ харажатлар насия савдо объектининг харид нархига киритилган тақдирда, микромолия ташкилоти мазкур харажатлар тўғрисидаги тафсилотларни мижозга батафсил очиқлаши лозим.


25. Агар сотувчи микромолия ташкилотига насия савдо объекти бўйича чегирма тақдим қилса, микромолия ташкилоти насия савдо объектини мижозга сотилган нархини чегирмага мутаносиб равишда камайтириши лозим.


26. Микромолия ташкилоти ўз номидан насия савдо объектини сотиб олиш учун мижозни ёки учинчи шахсни вакил сифатида белгилаши мумкин. Бунда микромолия ташкилоти насия савдо объекти учун тўловларни тўғридан-тўғри сотувчига тўлаб бериши ва товар сотилганлигини тасдиқловчи ҳужжатларни қабул қилиб олиши лозим.

Микромолия ташкилоти ва унинг номидан иш кўрувчи вакил улар ўртасида тузиладиган вакиллик шартномасида насия савдо объектини сотиб олиш билан боғлиқ таваккалчиликлар бўйича мажбуриятларни аниқ белгилаб олишлари шарт.


27. Агар мижоз насия савдо объектини сотиб олишни рад этса, микромолия ташкилоти ушбу объектни учинчи шахсга сотишга ҳақли.

Мижоз насия савдо объектини сотиб олишни рад этган тақдирда, микромолия ташкилоти насия савдо объектини учинчи шахсга сотиш билан боғлиқ ҳақиқатда кўрган зарарларини мижоз томонидан қоплаб берилишини талаб қилишга ҳақли.

Ҳақиқатда кўрилган зарар деганда микромолия ташкилоти томонидан мижознинг талабига кўра сотиб олинган товарнинг харид нархи ва мазкур товарни мижоз томонидан қабул қилиш рад этилиши сабабли уни учинчи шахсга сотилган нархи ўртасидаги салбий фарқ тушунилади.

Микромолия ташкилотининг насия савдо объектини учинчи шахсга сотиши билан боғлиқ ҳақиқатда кўрган зарарлари мижоз тақдим қилган бўнак тўловидан чегириб ташланиши мумкин. Бунда бўнакнинг қолган қисми мижозга қайтарилиши лозим.


28. Насия савдо бўйича тўловлар муддатининг узайтириб берилганлиги учун мижоздан микромолия ташкилоти фойдасига қўшимча ҳақ ундирилишига йўл қўйилмайди.


29. Микромолия ташкилотига мижозларга насия савдо хизматини кўрсатганлиги учун улардан воситачилик ҳақлари ва (ёки) бошқа турдаги йиғимларни ундириш тақиқланади.


30. Пул маблағлари (валюта), крипто-активлар, олтин ва кумуш насия савдо объекти бўлиши мумкин эмас.


31. Микромолия ташкилоти ва мижоз ўртасида амалда бўлган шартнома бўйича насия савдо объектини айни шу мижозга янги насия савдо шартномаси асосида сотилишига (қайта молиялаштирилишига) йўл қўйилмайди.


32. Насия савдо бўйича тўловлар мижоз томонидан муддатидан аввал тўланган тақдирда, микромолия ташкилоти мижоз тўлаши керак бўлган сумманинг бир қисмидан воз кечиши мумкин. Бироқ, мазкур шарт насия савдо шартномасининг бир қисми сифатида белгиланмаслиги лозим.



2-§. Исломий ижара хизматини кўрсатиш


33. Исломий ижара хизмати микромолия ташкилоти томонидан мижознинг тегишли аризаси асосида кўрсатилади. Аризада мижоз исломий ижарага олишни режалаштираётган объект ва унга тегишли хусусиятларни кўрсатиши мумкин.


34. Микромолия ташкилоти мижоздан исломий ижара объекти бўйича пул маблағлари кўринишида бўнак тўловини амалга оширишни талаб қилиши мумкин.

Мазкур бўнак тўлови исломий ижара шартномаси бўйича олдиндан тўлов сифатида ҳисобга олиниши ва/ёки мижознинг исломий ижара объектини қабул қилишдан бош тортганлиги натижасида микромолия ташкилоти ҳақиқатда кўрган зарарларини қоплаш учун йўналтирилиши мумкин.


35. Микромолия ташкилоти мижозни ёки учинчи шахсни исломий ижара объектини сотиб олиш учун вакил сифатида белгилаши мумкин.


36. Микромолия ташкилоти мижозга исломий ижарага берилган мол-мулкдан фойдаланиш имкониятларини чекловчи ҳар қандай нуқсонлар бўйича жавобгарликни ўз зиммасига олади.


37. Микромолия ташкилоти томонидан тақдим этилган исломий ижара объекти исломий ижара шартномасида назарда тутилган хусусиятларга мос келмаса, мижоз исломий ижара объектини қабул қилишни рад этиши мумкин.


38. Микромолия ташкилоти заруратга кўра исломий ижара объектини суғурта қилдириши мумкин. Бунда суғурталаш билан боғлиқ барча харажатлар микромолия ташкилоти ҳисобидан амалга оширилади ва ушбу харажатлар исломий ижара тўловлари таркибига киритилиши мумкин.

Микромолия ташкилоти ва мижоз ўртасида исломий ижара шартномаси тузилганидан сўнг, исломий ижара тўловлари суммасини оширувчи қўшимча харажатларни мижоз зиммасига юклатилиши тақиқланади.

Тарафларнинг келишувига асосан исломий ижара объектини суғурталаш микромолия ташкилотининг вакили сифатида мижоз томонидан амалга оширилиши мумкин.


39. Микромолия ташкилоти исломий ижарани амалга ошириши учун исломий ижара объектига нисбатан мулк ҳуқуқи микромолия ташкилотига тегишли бўлиши лозим.

Микромолия ташкилоти исломий ижара объектини ўз мижозидан сотиб олиши ва уни яна ушбу мижозга исломий ижарага бериши мумкин. Бунда микромолия ташкилоти ва мижоз ўртасида тузиладиган олди-сотди шартномасида шартнома объектининг кейинчалик исломий ижарага берилиши шарти назарда тутилмаслиги лозим.


40. Исломий ижара объекти мижоз томонидан микромолия ташкилоти билан келишган ҳолда иккиламчи исломий ижарага берилиши мумкин.


41. Исломий ижара бўйича шартнома муддати ва тўловлар жадвали (график) аниқ белгиланган бўлиши лозим.

Исломий ижара тўловлари даврий ёки бир йўла тўланадиган бир марталик тўлов шаклида белгиланиши мумкин.


42. Микромолия ташкилоти исломий ижара бўйича мижознинг шартномада белгиланган мажбуриятларини бажариши ва эҳтимолий инсофсиз ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) натижасида юзага келиши мумкин бўлган таваккалчиликларни камайтириш мақсадида мижоздан таъминот тақдим этишни талаб қилиши мумкин.

Микромолия ташкилоти томонидан мижоз тақдим этган таъминотга нисбатан ундирув қаратилган тақдирда, микромолия ташкилоти таъминот қийматидан фақат ўтган даврлар учун ҳисобланган тўловларни ва мижоз ўз мажбуриятларини бажармаганлиги натижасида ҳақиқатда кўрган зарарлари суммасини ушлаб қолиши мумкин.

Бунда микромолия ташкилоти мижоз томонидан исломий ижара объектидан фойдаланилмаган келгуси даврлар учун тўловлар ундириши тақиқланади.


43. Микромолия ташкилоти исломий ижара бўйича тўловларни исломий ижара объекти мижозга топширилган кундан бошлаб ҳисоблаши лозим.

Исломий ижара шартномаси тузилган ва исломий ижара объекти мижозга топширилган саналар ўртасида тафовут бўлган тақдирда, микромолия ташкилоти томонидан мазкур тафовут бўлган муддат учун мижоздан тўловлар ундирилиши тақиқланади.


44. Исломий ижара объекти микромолия ташкилоти томонидан мижоз билан биргаликда умумий улушли мулк сифатида ҳам сотиб олиниши мумкин. Бунда исломий ижара бўйича тўловлар микромолия ташкилотининг умумий мулкдаги улушидан келиб чиққан ҳолда ҳисобланади.


45. Мижоз томонидан исломий ижара бўйича тўловлар кечиктирилса, микромолия ташкилоти белгиланган муддатда исломий ижара тўловларининг кечиктирилган қисмини бир йўла тўлаш лозимлиги ҳақида мижозга хабар бериб, хабарномада кўрсатилган муддат тугаганидан сўнг исломий ижара тўловларининг қолган қисмини бир йўла тўлашни мижоздан талаб қилиши мумкин.


46. Мижоз исломий ижара тўловларини кечиктирганлиги учун микромолия ташкилоти исломий ижара тўловларини оширмаслиги лозим. Микромолия ташкилоти исломий ижара тўловларини кечиктирганлиги учун мижоздан неустойка ундиришга ҳақли.


47. Микромолия ташкилоти исломий ижара объектига нисбатан мулк ҳуқуқини учинчи шахсга ўтказиши мумкин.

Бунда микромолия ташкилоти исломий ижара объектига нисбатан мулк ҳуқуқи ўтаётган шахсни мазкур мулкка нисбатан исломий ижара шартномаси мавжудлиги тўғрисида хабардор қилиши лозим.


48. Исломий ижара объектини капитал таъмирлаш харажатлари микромолия ташкилоти ҳисобидан, жорий таъмирлаш ва даврий техник хизмат кўрсатиш билан боғлиқ харажатлар эса мижоз ҳисобидан қопланади. Тарафлар келишувига асосан мижоз томонидан капитал таъмирлаш ишлари амалга оширилиши мумкин. Бунда капитал таъмирлаш билан боғлиқ харажатлар исломий ижара тўловлари суммасидан чегириб ташланади.


49. Агар мижознинг инсофсиз ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) ёки исломий ижара шартномасининг шартларига риоя этмаганлиги натижасида исломий ижара объекти бут сақланган ҳолда ундан фойдаланиш имконияти тўлиқ ёки қисман йўқолса, микромолия ташкилоти мижоздан исломий ижара объектидан фойдаланиш имкониятини қайта тиклаб беришини талаб қилишга ҳақли.

Бунда микромолия ташкилоти исломий ижара объектидан фойдаланишидан қатъий назар объектни таъмирлаш даври учун мижоздан исломий ижара тўловларини тўлашни талаб қилиши мумкин.


50. Мижоз исломий ижара объектига унинг айби билан етказилган зарар учун жавобгардир. Бунда мижоз етказилган зарарларни қоплаб бериши ёки исломий ижара объектини унга мос келувчи бошқа объектга алмаштириб бериши лозим.


51. Исломий ижара объектига мижозга боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра қисман зарар етказилса ва ушбу зарар исломий ижара объектидан тўлиқ фойдаланиш имкониятини чекласа, мижоз исломий ижара шартномасини бекор қилиши ёки микромолия ташкилоти билан исломий ижара тўловлари миқдорини ўзгартириш тўғрисида келишиб олиши мумкин. Бунда исломий ижара объектидан фойданилмаган давр учун микромолия ташкилоти томонидан исломий ижара тўловлари ундирилмайди.


52. Исломий ижара объекти нобуд бўлган тақдирда, исломий ижара бўйича шартнома бекор қилинади ва кейинги исломий ижара тўловлари тўланмайди, бундан исломий ижара объекти мижознинг эҳтиётсизлиги ёки ўз мажбуриятларини бажариши чоғида инсофсиз ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) натижасида нобуд бўлиши ҳолатлари мустасно.


53. Агар мижоз исломий ижара объектини шартномада белгиланган муддатдан аввал микромолия ташкилотига унинг розилигисиз қайтариб берса, микромолия ташкилоти мижоздан исломий ижара шартномасининг қолган даври учун исломий ижара тўловларини талаб қилишга ҳақли.

Исломий ижара шартномасининг қолган даври учун исломий ижара тўловлари мижоз томонидан тўлаб берилган тақдирда, исломий ижара объектига нисбатан ижара ҳуқуқи мижозда қолади ва микромолия ташкилоти томонидан мазкур исломий ижара объектини шартнома муддати тугангунга қадар учинчи шахсга исломий ижарага берилишига йўл қўйилмайди.



3-§. Ижара объектини кейинчалик сотиб олиш шарти

асосида (ijara muntahiyya bittamlik) исломий

ижара хизматини кўрсатиш


54. Микромолия ташкилоти ва мижоз ижара объектини мижоз томонидан кейинчалик сотиб олиниши шарти билан (ijara muntahiyya bittamlik) исломий ижара шартномасини тузишлари мумкин.


55. Ушбу Низомнинг 2-параграфида белгиланган талаблар ва қоидалар ижара объектини кейинчалик сотиб олиш шарти асосида исломий ижара хизматига нисбатан ҳам татбиқ қилинади.


56. Ижара объектини кейинчалик сотиб олиш шарти асосида исломий ижара хизмати доирасида ижара объектига нисбатан мулк ҳуқуқининг мижозга ўтказилиши алоҳида шартнома асосида амалга оширилиши лозим. Бунда мулк ҳуқуқини мижозга ўтказиш ижара объектини мижозга сотиш ёки ҳадя қилиш орқали амалга оширилиши мумкин.


57. Ижара объектини кейинчалик сотиб олиш шарти асосида исломий ижара хизмати бўйича исломий ижара объекти нобуд бўлса ёки исломий ижара объектининг яроқсиз ҳолатга келиши натижасида исломий ижара объектига нисбатан шартномавий муносабатларни давом эттириш имконияти мавжуд бўлмаса ва мазкур ҳолат мижознинг айби билан содир этилмаган бўлса, ижара тўловлари, шу жумладан ўтган давр учун амалга оширилган тўловлар миқдори ижара тўловларининг ўртача бозор қийматидан келиб чиққан ҳолда қайта ҳисобланиши ҳамда ўртадаги ижобий фарқ мижозга қайтариб берилиши лозим.



4-§. Олдиндан тўловга асосланган молиялаштириш

(salam) хизматини кўрсатиш


58. Олдиндан тўловга асосланган молиялаштириш (бундан буён матнда олдиндан тўлов деб юритилади) хизмати микромолия ташкилоти томонидан мижознинг тегишли аризаси асосида кўрсатилади.


59. Вазнини тортиш, ўлчаш ёки санаш имконияти мавжуд бўлган ва бошқаси билан ўзаро алмаштирса бўладиган ашёлар (товарлар) олдиндан тўлов объекти сифатида олиниши мумкин. Бунда олдиндан тўлов объекти хусусиятларига кўра осон аниқлаш имконияти мавжуд бўлган ашё (товар) бўлиши лозим.


60. Олдиндан тўлов бўйича тўловларни микромолия ташкилоти мижозга шартнома тузилган кундан бошлаб уч иш кунидан кечикмаган ҳолда тўлиқ тўлаб бериши лозим.


61. Пул маблағлари (валюта), крипто-активлар, олтин ва кумуш олдиндан тўлов объекти бўлиши мумкин эмас.


62. Олдиндан тўлов бўйича тузилган шартномада мижоз томонидан микромолия ташкилотига олдиндан тўлов объектини етказиб бериш вақти/муддати аниқ кўрсатилиши лозим.


63. Микромолия ташкилоти олдиндан тўлов хизмати бўйича шартнома шартларининг бажарилишини таъминлаш мақсадида мижоздан қонунчиликда белгиланган тартибда таъминот талаб қилиши мумкин.


64. Олдиндан тўлов доирасида мижоз томонидан олдиндан тўлов хизмати шартномасида белгиланган товардан кўра сифатлироқ (яхшироқ) товар етказиб бериш таклиф қилинса ва ушбу таклиф учун товар нархи оширилмаса (қўшимча ҳақ талаб этилмаса), микромолия ташкилоти ушбу таклифни қабул қилиши лозим.


65. Агар мижоз томонидан етказиб берилган олдиндан тўлов объектининг сифати шартномада кўрсатилган талаблардан паст бўлса, микромолия ташкилоти олдиндан тўлов объектини қабул қилишни рад этиши ёки шу ҳолатда қабул қилиши мумкин.


66. Олдиндан тўлов объекти шартномада белгиланган муддатдан олдин етказиб берилса ва олдиндан тўлов объектини қабул қилишни рад этиш учун микромолия ташкилотида етарли асослар мавжуд бўлса, микромолия ташкилоти олдиндан тўлов объектини қабул қилмаслик ҳуқуқига эга.


67. Мижоз томонидан олдиндан тўлов шартномаси бўйича мажбуриятлар ўз муддатида бажарилмаса, микромолия ташкилоти олдиндан тўлов объектини етказиб бериш бўйича қўшимча вақт белгилашга ёки олдиндан тўлов шартномасини бекор қилган ҳолда олдиндан тўлов объекти учун тўланган тўловларни қайтаришни талаб қилишга ҳақли.


68. Микромолия ташкилоти ва мижоз ўзаро келишган ҳолда тўловлар суммасини тўлиқ қайтариш шарти билан олдиндан тўлов объектининг етказиб берилишини бекор қилишлари мумкин.

Агар тарафлар олдиндан тўлов объектини етказиб беришни қисман бекор қилишга келишса, бекор қилинган олдиндан тўлов объекти қисмининг қийматига мувофиқ равишдаги тўлов суммаси мижоз томонидан микромолия ташкилотига қайтарилиши лозим.


69. Микромолия ташкилоти олдиндан тўлов объектини етказиб бериш муддатлари кечиктирилганлиги учун мижозга нисбатан неустойка қўллаши мумкин.


70. Микромолия ташкилотида олдиндан тўлов объектига нисбатан мулк ҳуқуқи вужудга келгунига қадар, микромолия ташкилоти ушбу объектни сотиш бўйича шартнома тузиши мумкин эмас.



5-§. Фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш

(muzoraba) хизматини кўрсатиш


71. Фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш хизмати микромолия ташкилоти томонидан мижознинг тегишли аризаси асосида кўрсатилади.

Фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш хизмати доирасида мижознинг ёки учинчи шахснинг микромолия ташкилоти олдидаги қарзи капитал сифатида тақдим этилиши мумкин эмас.


72. Микромолия ташкилоти фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш хизмати бўйича шартнома шартларининг бажарилишини таъминлаш мақсадида мижоздан қонунчиликда белгиланган тартибда таъминот талаб қилиши мумкин.

Агар мижоз томонидан амалга оширилган инсофсиз ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) натижасида микромолия ташкилоти зарар кўрган тақдирда, микромолия ташкилоти ушбу зарарни таъминот ҳисобидан қоплаши мумкин.


73. Фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш хизмати бўйича мижозга капитал микромолия ташкилоти томонидан моддий активлар шаклида тақдим этилса, мазкур моддий активларнинг қиймати аниқ кўрсатилиши лозим.


74. Фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш хизмати бўйича микромолия ташкилоти томонидан олинадиган фойда микромолия ташкилоти ва мижоз ўртасида тузилган шартнома шартларига мувофиқ олинадиган фойдадан улуш ажратиш шаклида тақсимланади.

Фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш хизмати доирасида тузилган шартномага тарафларнинг олинган фойдадан қатъий белгиланган сумма кўринишида фойда олиши юзасидан шартлар киритилиши мумкин эмас.


75. Микромолия ташкилоти ва мижоз ўртасида тузилган шартнома муддати якунланганда ёки тарафлар келишувига асосан муддатидан аввал тугатилганда, фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш хизмати доирасида олинган умумий даромадлар суммаси умумий харажатлар суммасига тенг бўлса, киритилган капитал (пул маблағлари) микромолия ташкилотига қайтарилади.


76. Микромолия ташкилоти фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш хизмати доирасида зарар кўрган тақдирда, мазкур зарарни мижоздан ундиришга рухсат этилмайди, бундан мижознинг ўз мажбуриятларини бажаришида инсофсиз ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) натижасида етказилган зарарлар мустасно.


77. Агар мижоз фойдани тақсимлашга асосланган молиялаштириш хизмати доирасида тузилган шартнома шартларини бажаришга киришган ёки мазкур шартнома муддати ҳали якунланмаган бўлса, ушбу шартнома микромолия ташкилоти томонидан бир томонлама бекор қилинишига йўл қўйилмайди, бундан шартнома шартларида назарда тутилган ҳоллар мустасно.



6-§. Шерикчилик - фойда ва зарарларни тақсимлашга асосланган

молиялаштириш (mushoraka) хизматини кўрсатиш


78. Шерикчилик - фойда ва зарарларни тақсимлашга асосланган молиялаштириш хизмати (бундан буён матнда шерикчилик деб юритилади) доирасида микромолия ташкилоти ва унинг мижозлари маълум бир миқдордаги пул маблағларини ёки ўзаро келишувга асосан моддий активларни юридик шахс ташкил этмасдан биргаликдаги фаолиятга ёхуд юридик шахс ташкил этган ҳолда унинг капиталига улуш сифатида киритадилар.


79. Шерикчилик доирасида шериклар шериклик фаолиятини бошқариш ҳуқуқини бир неча шерикларга ёки битта шерикка топшириш бўйича келишиб олишлари мумкин.


80. Шерикчилик доирасида капиталга моддий активлар пулсиз ҳисса сифатида киритилганда, мазкур активларнинг пул эквивалентидаги қиймати баҳоланиши ва мазкур қиймат асосида шерикчилик иштирокчиларининг умумий капиталдаги улуши қатъий белгилаб қўйилиши лозим.


81. Шерикчилик капиталига дебиторлик қарзларини ҳисса сифатида киритилишига рухсат берилмайди, бундан киритилаётган капиталнинг ажралмас қисми бўлган дебиторлик қарзлари мустасно.


82. Микромолия ташкилоти ва унинг мижоз(лар)и шерикчилик доирасида тузиладиган шартномани муайян муддат учун чекланган ёки чекланмаган муддатга тузишлари, шунингдек шартномани тўхтатиш ёки бекор қилиш учун асос бўлувчи шартларни ўзаро келишиб олишлари мумкин.


83. Микромолия ташкилоти шерикчилик хизмати бўйича мижознинг шартномада белгиланган мажбуриятларини бажариши учун ва эҳтимолий инсофсиз ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) натижасида юзага келиши мумкин бўлган таваккалчиликларни камайтириш мақсадида мижоздан таъминот тақдим этишни талаб қилиши мумкин.


84. Шерикчилик доирасида шартнома тузилаётган вақтда микромолия ташкилоти ва унинг мижоз(лар)и фойдани тақсимлашдаги улушлар миқдорини аниқ белгилаб олишлари лозим.

Фойда тақсимланаётган вақтга келиб микромолия ташкилоти ва мижоз фойда тақсимотидаги улушлар нисбатини ўзгартириш ёки бир тараф иккинчи тараф фойдасига ўз фойдасининг бир қисмидан ёки ҳаммасидан воз кечиши бўйича келишиб олишлари мумкин.


85. Агар шартномада бошқача тартиб белгиланмаган бўлса, шерикчилик доирасида олинган фойда микромолия ташкилоти ва мижоз(лар) ўртасида ҳар бир тарафнинг капиталдаги улушидан келиб чиққан ҳолда тақсимланади.

Бунда олинадиган фойда қатъий белгиланган сумма кўринишида белгиланишига йўл қўйилмайди.


86. Микромолия ташкилоти ва мижоз(лар) ўртасидаги фойда тақсимоти келажакда олиниши кутилаётган даромад ва харажатларга боғланмаган бўлиши ва фаолиятнинг ҳақиқий молиявий натижаларидан келиб чиқиб амалга оширилиши керак.


87. Тарафлар ўртасида шерикчилик доирасида олинган фойданинг якуний тақсимоти фойдадан операцион харажатлар, комиссион йиғимлар, солиқлар ва тўловлар чегириб ташланганидан ҳамда дастлабки киритилган капитал қайтарилгандан сўнг амалга оширилиши мумкин.


88. Шерикчилик хизмати доирасида кўрилган зарарлар тақсимоти иштирокчилар ўртасида уларнинг капиталдаги улушидан келиб чиққан ҳолда тақсимланиши лозим.

Микромолия ташкилоти ва унинг мижоз(лар)и шерикчилик бўйича кўрилган зарарларни бир тараф зиммасига юклаш ёки иштирокчи зиммасига у киритган капитал миқдоридан ортиқ зарарларни юклаш юзасидан ўзаро келишиб олишлари мумкин эмас.

Мижоз(лар) олдиндан келишиб олмаган ҳолда шерикчилик доирасида кўрилган зарарларни ихтиёрий равишда ўз зиммасига олиши мумкин.


89. Шерикчилик доирасида микромолия ташкилоти капиталдаги ўзига тегишли бўлган улушни алоҳида шартнома асосида мижозга сотиши мумкин.


90. Шерикчилик доирасида тузилган шартноманинг ҳар бир тарафи (иштирокчиси) бошқа тарафларни хабардор қилган ҳолда шартномадан чиқиш ҳуқуқига эга. Бунда шартномадан чиқаётган тараф ўзининг капиталга қўшган улушини (ҳиссасини) талаб қилиши мумкин.

Шартномадан бир ёки бир неча тарафларнинг (иштирокчиларнинг) чиқиб кетиши қолган тарафларнинг шерикчилик муносабатларини тўхтатилишига олиб келмайди.


91. Шериклик фаолияти шерикчилик хизмати бўйича тузилган шартнома муддати якунланганлиги сабабли тугатилган тақдирда, шерикчиликнинг барча активлари жорий бозор қийматлари асосида сотилиши ва ундан тушган тушум қонунчилик ҳужжатлари ва шартнома шартларида белгиланган тартибда тақсимланиши лозим.



4-БОБ. ЯКУНИЙ ҚОИДАЛАР


92. Микромолия ташкилоти ва унинг мижозлари ўртасида вужудга келадиган низолар қонунчиликда белгиланган тартибда ҳал этилади.


93. Ушбу Низом талабларининг бузилишида айбдор бўлган шахслар қонунчиликда белгиланган тартибда жавобгар бўлади.



Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2024 йил 26 июль
















































Время: 0.1265
по регистрации МЮ строгое соответствие
  • Все
  • действующие
  • утратившие силу
  • Русский
  • Ўзбекча
  • Оба языка
  • любая дата
  • точная дата
  • период
  • -

Свернуть поиск