Хизматлар экспортидан олинган тушумдан ягона солиқ тўлашдан озод қилиш тўғрисидаги низо бўйича

Функция недоступна

ХИЗМАТЛАР ЭКСПОРТИДАН ОЛИНГАН

ТУШУМДАН ЯГОНА СОЛИК ТЎЛАШДАН

ОЗОД КИЛИШ ТЎГРИСИДАГИ

НИЗО БЎЙИЧА

ИШНИНГ МОҲИЯТИ

Тошкент шаҳар хўжалик судига давлат солиқ инспекцияси (бундан кейин - давлат органи) қарорини ҳақиқий эмас деб топиш илтимоси билан юридик шахс (бундан кейин - фирма) мурожаат қилди. Давлат органи ходимлари томонидан фирманинг молия-хўжалик фаолияти текширилганида олинган тушум соли??а тортилмаганлиги факти аниқланди. Давлат органининг бошлиғи ҳисоблаб ёзилмаган солиқни фирмадан ундириш ва унга ўша ҳажмда жарима солиш тўғрисида қарор қабул қилди. Кўрсатилган суммалар акцептсиз тартибда ҳисобдан чиқарилди. Фирма давлат органининг қарорига қўшилмади ва судга мурожаат қилди.

ФИРМАНИНГ ПОЗИЦИЯСИ

Фирма кичик корхоналар сирасига киради ва ягона солиқ тўловчиси ҳисобланади. Унинг асосий фаолият тури бўлиб норезидентларга саноат мулки бозорини тадқиқ қилиш ва хорижий мижозларнинг Ўзбекистонда саноат мулки объектларига ҳуқуқларни муҳофаза қилиш борасида улар манфаатларини ифодалаш бўйича малакали хизматлар кўрсатиш ҳисобланади. Шу тариқа фирма хизматларни экспорт қилади, улар учун норезидентлар томонидан ЭАВда ҳақ тўланади. Шу тарзда олинган суммаларга ягона солиқ ҳисобланмаган, чунки ўзи ишлаб чиқарган хизматлар экспортидан ЭАВда олинган даромадлар уни тўлашдан озод қилинади.

ДАВЛАТ ОРГАНИНИНГ ПОЗИЦИЯСИ

Фирма ўз хизматларини экспорт қилмаган, чунки экспортни тан олишнинг асосий шарти бўлиб норезидентлар билан экспорт контрактини тузиш ва уни ваколатли банкда рўйхатдан ўтказиш ҳисобланади. Фирма буни қилмагани учун, улар учун ҳақ хориждан ЭАВда тўланганлигига қарамай, мазкур ҳолатда хизматлар кўрсатилишини экспорт деб тан олиб бўлмайди.

СУДНИНГ ҲАЛ ҚИЛУВ ҚАРОРИ

Суд иш материалларини ўрганиб, тарафлар тақдим этган далилларни тинглаб, ҳамда амалдаги қонун ҳужжатларининг экспорт операцияларини ўтказиш тўғрисидаги қоидаларини таҳлил қилиб, солиқ органи ҳаракатларининг ноқонунийлиги тўғрисидаги хулосага келди ва унинг қарорини ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисида қарор қилди. Фирма Ўзбекистон резиденти ҳисобланиб, норезидентларга хизматлар кўрсатган, бунда уларга белгиланган тартибда инвойслар ёзган, валюта тушуми хориждан келиб тушган ва хизматларнинг натижалари Ўзбекистон божхона ҳудудидан ташқарига уларни қайтадан олиб кирмаслик мажбуриятисиз олиб чиқилган. Шу тариқа, суд фирма ўзининг бажарган хизматларини экспорт қилганлигини ва, тегишлича, ягона солиқ тўлаш бўйича имтиёз унга татбиқ этилишини кўрсатди. Бунда суд давлат органининг ваколатли банкда рўйхатдан ўтказилган экспорт контрактлари йўқлиги туфайли фирманинг экспортга хизматлар кўрсатиши факти исботланмаган деб таъкидлашининг асосланмаганлигини кўрсатди, чунки у юқорида келтирилган далилларнинг жами билан тасдиқланади. Биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарорига қўшилмаган давлат органининг аризаларига кўра иш апелляция ва кассация инстанцияларида кўрилди, улар даъволарнинг тўғрилигини тасдиқладилар ҳамда биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарорини қонуний ва асосланган деб топдилар, давлат органининг талабларини қондиришни рад этдилар.

Ш А Р Ҳ

Президентнинг 2000 йил 5 июндаги “Экспорт маҳсулоти ишлаб чиқарувчиларни рағбатлантириш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида” ПФ-2613-сон Фармони 1-бандига мувофиқ кичик корхоналар ўзи ишлаб чиқарган ва эркин алмаштириладиган валютага экспорт қилинган товарлар (ишлар, хизматлар)дан келиб тушадиган тушумдан ягона солиқ тўлашдан озод қилинган. Хўжалик суди кўриб чи??ан ишдан кўриниб турибдики, хўжалик юритувчи субъект билан солиқ органи ўртасидаги низо фирма томонидан олинган даромаднинг ЭАВга экспорт қилиш учун хизматлар кўрсатишдан олинган даромадларга киритилиши сабабли юзага келган.

Кичик корхона (2000 йил 25 майдаги 69-II-сон “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида”ги қонун 5-моддаси биринчи қисмининг тўртинчи хатбошисига кўра, хизматлар кўрсатиш соҳасида ана шундай корхоналар сирасига ходимларининг ўртача йиллик сони ўн кишидан ошмайдиган хўжалик юритувчи субъектлар киритилади) белгиланган имтиёздан фойдаланиш мақсадида ЭАВга экспорт учун ўз хизматларини кўрсатганлигини исботлаган тақдирда қуйидаги ҳолатларни ҳисобга олиш лозим бўлади.

Божхона кодексининг 19-моддасига кўра божхона режими турларидан бири сифатида экспорт бўлиб, товарлар божхона ҳудудидан ташқарига уларни қайтадан олиб кириш мажбуриятисиз олиб чиқиб кетиладиган режим ҳисобланади. Тегишлича, хизматлар, уларнинг натижалари Ўзбекистон божхона ҳудудидан ташқарига уларни қайтадан олиб кириш мажбуриятисиз олиб чиқиб кетилаётганлиги тасдиқланганда экспортга кўрсатилаётган хизматлар деб тан олинади.

Сўнгра Ваколатли банкларда экспорт ва бартер контрактларини ҳисобга қўйиш ҳамда уларнинг бажарилиши устидан назоратни амалга ошириш тартиби тўғрисида низомга (Адлия вазирлиги томонидан 2000 йил 9 августда 954-сон билан рўйхатдан ўтказилган) амал қилиш зарур, унинг 1-бўлими тў??изинчи хатбошисида белгиланишича, Ўзбекистон резиденти томонидан норезидентга хизматлар кўрсатишга доир операция хизматлар экспорти деб тан олинади. (1993 йил 7 майдаги 841-XII-сон “Валютани тартибга солиш тўғрисида”ги қонун 1-моддаси 4-бандининг учинчи хатбошисига кўра, агар Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига мувофиқ ташкил этилган ва рўйхатдан ўтказилган бўлса, жойлашган жойи Ўзбекистон Республикасида бўлган юридик шахслар, улар сирасига хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналар ҳам киради, Ўзбекистон резидентлари деб тан олинади. Мазкур қонун 1-моддаси 5-бандининг учинчи хатбошисига биноан, хорижий давлатларнинг қонун ҳужжатларига мувофиқ ташкил этилган ва ҳаракат қиладиган, Ўзбекистон Республикасидан ташқарида жойлашган, шу жумладан Ўзбекистон Республикаси корхоналари ва ташкилотлари иштирокидаги юридик шахслар норезидентлар ҳисобланади). Экспортга транспорт, қурилиш, суғурта, ахборий, молиявий, воситачилик, маслаҳат хизматлари, алоқа, реклама, сайёҳлик, маданият, дам олиш ва бошқа соҳадаги хизматлар кўрсатилиши мумкин. Бунда “хизматлар” таърифининг асосий мезони бўлиб, унинг “ноашёвий” хусусияти, яъни унинг асосида моддий мазмуннинг йўқлиги ҳисобланади. “Хизматлар” деб тан олишда Фуқаролик кодексининг 703-моддасидан фойдаланиш мумкин.

Кўриб чиқилган солиқ имтиёзини қўллашда хизматлар бевосита унинг “ишлаб чиқарувчиси” томонидан кўрсатилиши кераклиги кейинги жиҳат ҳисобланади. Бунда қуйидаги қоидалар ҳисобга олинади:

- мазкур хизматлар турини юридик шахс устав фаолиятининг асосий ёки асосий бўлмаган тури сифатида кўрсатиш;

- ўз номидан ва ўз ҳисобидан хизматлар кўрсатиш;

- мазкур хизматлар турини кўрсатишга учинчи шахслар томонидан топшириқ ёки комиссиянинг йўқлиги ва ҳоказо.

Экспортга хизматлар кўрсатилишини тасдиқлайдиган асосий ҳужжатлар қуйидагилардир: контракт, кўрсатилган хизматларни қабул қилиб олиш далолатномаси, ҳисобварақ-фактура, валюта тушумининг келиб тушиши ҳақида тадбиркорлик фаолияти субъектининг валюта ҳисобварағи бўйича банк кўчирмаси. Низо моҳиятидан кўринадики, солиқ органи экспортга  хизматлар кўрсатишнинг бирдан-бир далили бўлиб контрактнинг мавжуд бўлишини ҳисоблаган. Суд ҳужжатлари мазмунидан келиб чиқишига, контракт - белгиланган солиқ имтиёзини қўллаш мақсадида экспортга хизматлар кўрсатилишининг далилларидан фақат биттасида, унинг йўқлиги иш моҳиятини ўзгартирмайди ва тадбиркорлик фаолияти субъекти томонидан экспортга хизматлар кўрсатиш факти бошқа, шу жумладан юқорида кўрсатилган ҳужжатлар билан тасдиқланиши мумкин. Бунда, Фуқаролик кодексининг 109-моддасига кўра, агар қонунда ёки тарафларнинг келишувида бошқа нарса назарда тутилмаган бўлса, битимнинг оддий ёзма шаклига риоя қилмаслик унинг ҳақиқий эмаслигига олиб келмайди.

Мазкур материал Германия техник ҳамкорлик жамияти

кўрсатаётган техник мадад туфайли амалга оширилган