Лизинг берувчи томонидан ҚҚСнинг ҳисоб-китоб қилиниши ("СБҲ" 6-сон, 2023 йил 7 февраль)

Функция недоступна

Материал чоп этилган санасига ҳақиқийдир*

ЛИЗИНГ БЕРУВЧИ

ТОМОНИДАН ҚҚСНИНГ

ҲИСОБ-КИТОБ ҚИЛИНИШИ

Лизинг - бу молиявий ижаранинг алоҳида тури бўлиб, унда лизинг берувчи лизинг олувчининг топшириғига биноан сотувчидан лизинг шартномасида шартлашилган мол-мулкни (лизинг объектини) харид қилади ва уни лизинг олувчига ҳақ эвазига эгалик қилиш ва фойдаланиш учун 12 ойдан ортиқ муддатга беради.

Бунда лизинг шартномаси қуйидаги талаблардан бирига жавоб бериши лозим бўлади ("Лизинг тўғрисида"ги Қонуннинг 2-м.):

q шартноманинг муддати тугагач, объект лизинг олувчининг мулки бўлиб ўтади. Масалан, енгил автомобиль 4 йилга лизингга берилди. Шартнома шартларида 4 йил ўтгач, автомобиль лизинг олувчига мулк бўлиб ўтиши акс эттирилган;

q шартноманинг муддати лизинг объекти хизмат муддатининг 80%идан ортиқ бўлади ёки объектнинг шартнома тугаганидан кейинги қолдиқ қиймати унинг бошланғич қийматининг 20%идан кам бўлади. Масалан, берилган дастгоҳнинг хизмат муддати - 6 йил. Лизинг шартномаси муддати 5 йилни ташкил этади;

q шартнома муддати тугагач, лизинг олувчи бу ҳуқуқни реализация қилиш санасида лизинг объектини унинг бозор қийматидан паст нархда сотиб олиш ҳуқуқига эга. Бу лизинг олувчи лизинг объектини бошқа хоҳловчилардан кўра арзонроқ сотиб олиши мумкинлигини билдиради;

q шартнома даври учун лизинг тўловларининг жорий дисконтланган қиймати объектнинг лизингга топшириш пайтидаги жорий қийматининг 90%идан ортиғини ташкил этади. Масалан, махсус техника 5 йилга лизингга берилган, йиллик фоиз ставкаси - 18%. Унинг жорий қиймати - 200 000 минг сўм. Бутун лизинг даврида лизинг тўловларининг жорий дисконтланган қиймати 319 778 минг сўмни ташкил этади ва бу 200 000 минг сўмнинг 90%идан ортиғини ташкил этади.

Лизинг операцияларининг ҳисоби қуйидагилар билан тартибга солинади:

q "Лизинг тўғрисида"ги Қонун билан;

q 6-сон БҲМС "Ижара ҳисоби" (АВ рақами 1946, 24.04.2009 й.);

q Бухгалтерия ҳисобида ижара операцияларини акс эттириш тартиби тўғрисидаги Hизом (АВ рақами 1961, 1.06.2009 й.).

ЛИЗИНГ ОБЪЕКТИ ХАРИД

ҚИЛИНГАНДА ЛИЗИНГ

БЕРУВЧИ "КИРУВЧИ" ҚҚСНИ

ҚАНДАЙ ҲИСОБГА ОЛАДИ

Объектлар кейинчалик лизингга топшириш мақсадида харид қилинганда, ҳисобга олишнинг барча шартларини инобатга олган ҳолда, етказиб берувчи томонидан тақдим этилган ҚҚСни ҳисобга олинг (СК 266-м.).

Агар сиз лизинг объектини етказиб бериш ва уни мақсадига кўра, фойдаланишга яроқли ҳолатга келтириш билан боғлиқ қайсидир харажатларни қоплаб берсангиз, бунда шартнома шартларига мувофиқ, лизинг олувчи сизга ушбу харажатларни қоплаб берган тақдирда, уларни лизинг объекти қийматига киритинг. Лизинг олувчи қоплаб берадиган, лизинг шартномасида назарда тутилмаган харажатларни 9430-"Бошқа операцион харажатлар" счётига киритинг.

1-МИСОЛ. Лизинг объекти харид қилинганда "кирувчи" ҚҚСнинг ҳисоби

ҚҚС тўловчи корхона кейинчалик лизингга топшириш мақсадида импорт бўйича ускуна харид қилди. Ускунанинг етказиб берувчига тўланиши лозим бўлган қиймати - 100 000 минг сўм.

Мазкур ускуна импорт қилинганда ҚҚСдан озод этиладиган технологик ускуналар рўйхатига киритилмаган. Божхона расмийлаштируви чоғида божхона божи ва йиғими - 10 300 минг сўм, ҚҚС - 13 200 минг сўм тўланган.

Транспорт харажатлари ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда - 336 минг сўмни, ускунани ўрнатиш харажатлари ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда - 1 120 минг сўмни ташкил этди. Шартномага кўра, лизинг олувчи ускунани ўрнатиш харажатларини қоплайди, транспорт харажатларини эса, лизинг компанияси амалга оширади. Тегишинча, ускунани ўрнатиш харажатлари лизинг объектининг қийматига киритилади, транспорт харажатлари эса лизинг компаниясининг бошқа операцион харажатлари бўлиб ҳисобланади.

Бухгалтерия ҳисобида кейинчалик лизинг олувчига топшириш мақсадида лизинг объектини харид қилишни қуйидагича акс эттиринг: