Электр энергияси учун тарифларни шакллантириш тартиби тўғрисида Низом (ЎзР ВМ 15.06.2024 й. 337-сон қарорига 2-илова)

Функция недоступна

Вазирлар Маҳкамасининг

2024 йил 15 июндаги

337-сон қарорига

2-ИЛОВА

Электр энергияси учун тарифларни

шакллантириш тартиби тўғрисида

НИЗОМ

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Мазкур Низом электр энергиясини ишлаб чиқариш, узатиш, тақсимлаш ва сотиш (кейинги ўринларда - маҳсулот ва хизматлар) тарифларини шакллантириш тартибини белгилайди.

Мазкур Низом электр энергиясини ишлаб чиқариш тарифи қонунчилик ҳужжатларида алоҳида тартиб белгиланган тақдирда, ишлаб чиқарувчи ташкилотларга нисбатан татбиқ этилмайди.

2. Мазкур Низомда қуйидаги асосий тушунчалардан фойдаланилади:

активнинг тартибга солинадиган базаси (кейинги ўринларда - АТБ) - тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотга даромад олиш ҳуқуқини берадиган ва тартибга солинадиган фаолиятни амалга ошириш билан боғлиқ асосий фондлар ва номоддий активлар баланс қийматига тенг бўлган активлар қиймати. Бунда қурилиши тугалланмаган объектлар ва норматив муддатда (белгиланган муддатда) ишга туширилмаган ускуналар АТБга киритилмайди;

ишлаб чиқаришнинг ҳисоб-китоб қилинган ҳажми (кейинги ўринларда - ИЧҲҲ) - тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотларнинг ҳар бири учун маҳсулот ва хизматлар ишлаб чиқаришнинг прогноз ҳажми;

ишлаб чиқарувчи ташкилотлар - электр ва (ёки) иссиқлик энергияси ишлаб чиқарадиган иссиқлик электр станциялари, иссиқлик электр марказлари, гидро электр станциялар, қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланувчи электр станциялар, шунингдек, ягона электр энергетика тизимига уланган электр энергиясини ишлаб чиқарувчи бошқа ташкилотлар;

капитал қўйилмалар - тартибга солинадиган фаолиятни амалга ошириш билан боғлиқ асосий фондлар ва номоддий активларни шакллантиришга оид харажатлар;

операцион харажатлар - тартибга солинадиган фаолиятни амалга ошириш билан боғлиқ харажатлар;

талаб қилинадиган даромад - тартибга солинадиган давр мобайнида тартибга солинадиган фаолиятни амалга ошириш учун ташкилотга зарур молиявий маблағларнинг иқтисодий асосланган ҳажми;

тақсимлаш тизими оператори - электр энергиясининг тақсимлаш тизимини (тақсимловчи электр тармоқлари) эксплуатация қилиш, унга хизмат кўрсатиш ва ривожлантириш учун масъул бўлган электр энергетика корхонаси;

тақсимловчи ташкилотлар - электр энергиясини магистраль электр тармоқларидан олиб узатиш ва республика истеъмолчиларига сотиш бўйича хизматларни кўрсатувчи ташкилотлар;

тарифлар - мазкур Низомга мувофиқ тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотлар томонидан электр энергиясини ишлаб чиқариш, узатиш, тақсимлаш ва сотиш учун белгиланган нарх;

тариф режаси - истеъмолчиларга электр энергиясини тақсимлаш ва сотиш учун турли хил белгиланган тарифларни таклиф қилиш шаклидир. Якуний тариф режаси Ҳукумат томонидан энергия ресурсларидан фойдаланишда энергия самарадорлиги, харажатларни қоплаш ва тартибга солинадиган ташкилотлар даромадларининг барқарорлиги, ижтимоий ҳимояга муҳтож истеъмолчилар учун асосий хизматлардан фойдаланиш имконияти ва бошқалар асосида танланади.

тартибга солинадиган фаолият - етказиб берилган маҳсулот ва хизматлар учун ҳисоб-китоблар давлат томонидан тартибга солинадиган тарифлар бўйича амалга ошириладиган фаолият. Мазкур тушунча фақат тартибга солинадиган фаолиятга тааллуқли харажатларни индентификациялаш мақсадида қўлланилади ва тарифларни белгилашдан ташқари, ушбу фаолиятга нисбатан бошқа бирон-бир бошқача тарзда тартибга солишни ўз ичига олмайди;

тартибга солиш даври - тариф ҳисобланадиган давр (календарь йил ва ундан ортиқ);

тартибга солувчи орган - Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Идоралараро тариф комиссияси;

узатиш тизими оператори - электр энергиясини узатиш тизимини (магистрал электр тармоқларини) эксплуатация қилиш, унга хизмат кўрсатиш, ривожлантириш, тизимнинг қўшни энергия тизимлари билан ўзаро боғлиқлигини ҳамда электр энергиясини таъминлаш барқарорлиги учун масъул бўлган электр энергетика корхонаси.

3. Тарифлар тизимига қуйидаги тартибга солинадиган ва тартибга солинмайдиган тарифлар киради.

а) тартибга солинадиган тарифлар:

ишлаб чиқарувчи ташкилотлар томонидан ҳосил қилинадиган электр ва иссиқлик энергияси тарифлари;

электр энергиясини магистраль электр тармоқлари орқали узатиш тарифи;

ягона харид қилувчидан электр энергиясини сотиб олиш тарифлари;

тақсимловчи ташкилотлар томонидан электр энергиясини тақсимлаш ва сотиш хизматлари тарифлари;

Вазирлар Маҳкамаси қарори билан тасдиқланадиган Электр энергиясидан фойдаланиш қоидаларига мувофиқ аниқланадиган истеъмолчиларнинг турли тариф гуруҳлари учун тақсимловчи ташкилотлар томонидан электр энергиясини тақсимлаш ва сотиш тарифлари.

б) электр энергияси учун тартибга солинмайдиган тарифлар:

халқаро шартномаларга асосан харид қилинадиган ва сотиладиган электр энергияси тарифлари;

миллий тармоқлар бўйича халқаро транзитлар киради.

4. Тартибга солинадиган тарифларни шакллантиришнинг асосий мақсади барча харажатларни тўлиқ қоплашга эришиш ва электр энергиясига ошиб бораётган талабни қондириш мақсадида ишлаб чиқарувчи, узатувчи ва тақсимловчи ташкилотлари қувватларини ривожлантириш учун электр энергетика тармоғи ташкилотларини қўллаб-қувватлаш ва уларга молиявий имкониятлар беришдан иборат.

Тартибга солинадиган тарифлар ўзида харажатларни акс эттириши, электр энергетика тармоғининг самарали ишлаши рағбатлантирилишини таъминлаши ва ижтимоий компенсацияларни ҳисобга олиши лозим.

5. Тарифларни тартибга солиш тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотлар томонидан тартибга солинадиган фаолият маҳсулот ва хизматлар, даромадлар ва харажатлар ҳажмларини ҳамда жалб қилинган активларнинг ҳисобини мажбурий тартибда алоҳида юритишга асосланади.

Тартибга солинадиган тарифларни белгилашда келтирилган фаолиятлар бўйича бир харажатларни қайта ҳисобга олишга йўл қўйилмайди.

6. Тартибга солинадиган тарифларни белгилашда тартибга солувчи орган тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотларнинг иқтисодий асосланмаган харажатларни ҳисобдан чиқаришга қаратилган чораларни кўради.

Агарда тартибга солиш даври якуни бўйича статистик ва молиявий ҳисобот маълумотлари ҳамда бошқа материаллар асосида тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотларнинг асосланмаган харажатлари аниқланса, тартибга солувчи орган кейинги тартибга солиш даври учун тарифларни белгилашда ҳисобга олинадиган харажатлар суммасидан ушбу харажатларни чиқариш тўғрисида қарор қабул қилиши лозим.

Бунда тартибга солинадиган фаолиятини амалга ошириш билан боғлиқ бўлмаган, статистик ва молиявий ҳисобот маълумотлари ҳамда бошқа материаллар асосида аниқланган харажатлар тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотларнинг иқтисодий асосланмаган харажатларига киради.

7. Ташкилот тартибга солинадиган фаолиятдан бошқа фаолият турларини амалга оширса, уларни амалга ошириш харажатлари ва ушбу фаолиятлардан олинган даромадлар (зарарлар) тартибга солинадиган тарифларни ҳисоб-китоб қилишда ҳисобга олинмайди.

Харажатларнинг алоҳида ҳисобини юритиш имкони бўлмаган тақдирда, тартибга солинадиган тарифларни ҳисоб-китоб қилишда харажатлар билан бирга даромадлар ҳам инобатга олинади.

8. Тартибга солинадиган тарифлар аниқ бирликни (кўрсаткични), шунингдек, ҳисоб-китоб формуласини ўзида акс эттириши мумкин. Тартибга солинадиган тарифлар электр энергиясидан фойдаланиш вақтига (кундузги ёки тунги, тиғиз соатлар, ойлик, фасллик, йиллик) қараб, шунингдек, ўзига хос хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда истеъмолчиларни гуруҳларга ажратган ҳолда белгиланиши мумкин.

9. Тартибга солинадиган тарифлар тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотларнинг талаб қилинадиган даромади ҳамда тартибга солиш даврида маҳсулот ва хизматларнинг тегишли турлари бўйича ишлаб чиқаришнинг прогноз ҳажми асосида ҳисоб-китоб қилинади.

10. Дастлаб тарифларни тартибга солиш даври 1 йилга белгиланади, кейинчалик босқичма-босқич беш йилгача узайтирилади. Белгиланган тарифлар қарор кучга киргунига қадар ўн беш кундан кечиктирмай оммавий ахборот воситаларида ҳамда ўз расмий веб-сайтларида эълон қилади.

Электр энергияси учун тарифларни шакллантириш тартиби қуйидаги схема асосида амалга оширилади.

        

         

        

2-БОБ. ТАЛАБ ҚИЛИНАДИГАН ДАРОМАДНИ

ШАКЛЛАНТИРИШ ТАРТИБИ

11. Тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ҳар бир ташкилот учун талаб қилинадиган даромад асослантирилган ва тартибга солинадиган фаолиятни амалга ошириш учун зарур харажатларни қоплаш учун етарли даражада белгиланиши лозим. Талаб қилинадиган даромад қуйидаги формула бўйича белгиланади:

      

ТД = ЭЁХ + ИЭХ + ОРЕХ + КХ + АМТ + ИКФ + ТК,

       

бунда:

ТД - талаб қилинадиган даромад;

ЭЁХ - электр энергияси ишлаб чиқариш учун сарфланадиган ёқилғи харажатлари;

ИЭХ - четдан харид (импорт) қилинадиган электр энергияси харажатлари;

ОРЕХ - операцион харажатлар;

КХ - кредитларга хизмат кўрсатиш харажатлари;

АМТ - йиллик амортизацияга ажратмалар;

ИКФ - инвестиция қилинган капиталга фойда;

ТК - ўтган тариф даври харажатларига тузатиш киритиш.

12. Тартибга солувчи орган мустақил эксперт баҳолаш, таққослаш таҳлили ёки оқилона ва асосланган харажатларни аниқ акс эттиришни таъминлайдиган бошқа усуллар асосида тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотлар тақдим этган харажатларни тасдиқлаши ёки уларга тузатишлар киритиши мумкин.

13. Талаб қилинадиган даромад куйидаги ёндашувларга асосан белгиланади:

йиллик харажатларни оптималлаштириш. Бунда ўтган давр харажатларига ҳар йили кутилмайдиган, фавқулодда вазият ва бир марталик харажатлар ёки даромадлар билан боғлиқ харажатларни чиқариб ташлаган ҳолда тузатиш киритиш зарур.

келгуси ҳисоб-китоб даври тарифларига киритилишини инобатга олиш керак бўлган аниқ, ўлчанадиган, олдиндан кўриш ва режалаштириш мумкин бўлган ўзгаришлар.

14. Талаб қилинадиган даромад мазкур Низомнинг 1-иловасида келтирилган тартибда аниқланади.

15. Солиқ кодексининг 317-моддасида назарда тутилган харажатлар операцион харажатларда ҳисобга олинмайди.

16. Тариф маҳсулот ва хизматларга тўғри келадиган талаб қилинадиган даромад кўрсаткичлари базасида ҳисоб-китоб қилинади ҳамда куйидагилар бўйича:

нормаланадиган харажатлар бўйича - норматив-техник ҳужжатларни (рецептура, хом ашё ва материаллар, иссиқлик ва электр энергияси, меҳнат сарфлаш нормаларини ва бошқалар) ҳамда тегишли ваколатли органлар томонидан тасдиқланган стандартлаштириш бўйича норматив ҳужжатларни (ГОСТ, ТСТ, ТШ ва шу кабиларни) ҳисобга олган ҳолда;

нормаланмайдиган харажатлар бўйича - ҳисобот кўрсаткичларининг таҳлили асосида ва нархларнинг прогноз бўйича ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда шакллантирилади.

Хом ашё, материаллар, ёқилғи, энергия ва бошқа ресурслар сарфланишининг техник ва технологик нормалари тегишли ваколатли органлар томонидан ушбу ресурсларни энг кам ва энг кўп сарфлаш диапазонларида тасдиқланган тақдирда, тарифни ҳисоб-китоб қилиш мақсадида тартибга солувчи орган томонидан уларнинг ўртача кўрсаткичидан нормаларнинг ушбу диапазони доирасида фойдаланилади.

17. Тартибга солинадиган ташкилотлар аввалдан талаб қилинадиган даромад ҳисоб-китобига киритилмаган харажатларнинг қопланишини, агарда бу мазкур Низомда назарда тутилмаган бўлса, талаб қила олмайди. Мазкур харажатларга боғлиқ ҳар қандай хатарлар тартибга солинадиган ташкилотларга тегишли бўлади. Агар тартибга солинадиган ташкилот ўтган тариф даврида тартибга солинадиган фаолият якуни бўйича маблағларни иқтисод қилишга эришган ёки молиявий зарар кўрган бўлса, тарифларни ҳисоб-китоб қилиш даврида мазкур Низомнинг 2-иловасига мувофиқ тартибда ўтган тариф даврининг харажатларига тузатишлар киритилади.

18. Амортизация ажратмалари (АМТ) таркибига кирган моддий ва номоддий активларнинг дастлабки баланс қийматига нисбатан чизиқли усулда ҳисобланади ва ҳар бир активлар гуруҳи бўйича амалдаги бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонун ҳужжатларига мувофиқ аниқланади. Беғараз олинган асосий воситалар ва номоддий активлар бўйича амортизация ажратмалари талаб қилинадиган даромад таркибига киритилмайди.

19. Инвестиция қилинган капитал фойдаси (ИКФ) АТБ қийматига нисбатан қуйидаги формула орқали ҳисобланади:

      

ИКФ = АТБ х ФМ

        

бунда:

ФМ - Тартибга солувчи орган томонидан, Вазирлар Маҳкамаси билан келишилган ҳолда, барча тартибга солинадиган ташкилотлар учун бир хил даражада ўрнатиладиган рухсат этиладиган фойданинг ўртача меъёри. Давлат улуши бўлган тартибга солинадиган ташкилотлар учун ФМни ўрнатиш давомида тартибга солувчи орган ва Вазирлар Маҳкамаси тарифларнинг ижтимоий ташкил этувчилари, шунингдек, тартибга солинадиган ташкилотлар активларига тижорат капиталини жалб қила олиш учун иқтисодий муҳитни яратиш заруратини ҳисобга олади. Бошқа ҳолатларда тартибга солинадиган ташкилотлар учун тартибга солувчи орган томонидан фойда маржаси халқаро тажрибада қабул қилинган ва ҳар 3 йилда қайта кўриб чиқиладиган ёндашувларни қўллаш орқали аниқланадиган капиталнинг ўртача қиймати (WACC) асосида ўрнатилади.

20. Тартибга солувчи орган тариф даврида инвестицияларни капитализация қилиш жадвалидан келиб чиқиб, капитал харажатларни АТБ таркибига киритиш тўғрисида қарор қабул қилади. АТБ мазкур Низомнинг 3-иловасига мувофиқ тартибда аниқланади. Тартибга солувчи орган АТБ таркибидан тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширишда фойдаланилмайдиган ёки фойда келтирмайдиган айрим активларни чиқариб ташлаш тўғрисида қарор қабул қилиши мумкин. Тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширишда фойдаланиладиган ёки фойда келтирадиган беғараз олинган асосий воситалар ва номоддий активлар, шунингдек қурилиши тугалланмаган объектлар ва норматив муддатда (белгиланган муддатда) ишга туширилмаган ускуналар АТБ таркибига киритилмайди.

Инвестиция дастурларига мувофиқ амалга оширилган ва электр энергетика тармоғи ташкилотлари билан боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра фойдаланилмаган инвестициялар учун харажатлар истеъмолчиларнинг барча тоифалари бўйича мазкур Низомнинг 21-бандида белгиланган тақсимлаш коэффициентига асосан тақсимланиши керак.

21. Активлар ва уларга боғлиқ бўлган харажатлар, хусусан, эксплуатация ҳамда техник хизмат кўрсатиш, захиралар, йиғимлар ва божлар каби харажатларни истеъмолчилар тоифалари учун тақсимлаш коэффициентлари қуйидаги тавсиялар асосида аниқланиши лозим:

а) активлар ва уларга боғлиқ бўлган харажатлар фақат истеъмолчиларнинг муайян тоифалари томонидан фойдаланилган ҳолларда, улар ушбу истеъмолчилар тоифалари бўйича тўлиқ тақсимланади;

б) активлар ва уларга боғлиқ бўлган харажатлар экспорт мақсадларига мўлжалланган бўлса, барча тақсимотлар экспорт тоифасига киритилади;

в) агар электр энергияси ишлаб чиқарувчи, магистрал электр тармоқлари ва ҳудудий электр тармоқлари ташкилотларининг активлари ҳамда уларга боғлиқ бўлган харажатлар турли истеъмолчилар томонидан биргаликда фойдаланиш учун мўлжалланган бўлса, тақсимлаш коэффициенти қувватга бўлган талабга асосланиши лозим;

г) истеъмолчиларнинг барча тоифалари учун тақсимлашнинг ўртача коэффициентлари мазкур банднинг "а", "б" ва "в" кичик бандларига тааллуқли бўлмаган активлар ва уларга боғлиқ бўлган харажатлар, шу жумладан, йиғимлар ва божларни тақсимлаш учун аниқланиши лозим.

22. Тартибга солинадиган ташкилотларнинг тарифлари мазкур Низомнинг 4-иловасига мувофиқ тартибда шакллантирилади.

3-БОБ. ИСТЕЪМОЛЧИЛАРНИНГ ТУРЛИ ГУРУҲЛАРИ

УЧУН ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИНИНГ ТАРИФЛАРИНИ

ШАКЛЛАНТИРИШ ТАРТИБИ

23. Истеъмолчиларнинг турли тариф гуруҳлари учун электр энергиясининг тарифлари мазкур Низомнинг 5-иловасига мувофиқ тартибда шакллантирилади.

24. Ташкилотлар фаолиятининг барқарорлигини таъминлаш мақсадида тартибга солувчи орган макроиқтисодий кўрсаткичлар ва бошқа асосланган материалларни ҳисобга олган ҳолда, тартибга солишнинг кейинги даврлари учун прогноз тарифни тайёрлаши мумкин.

4-БОБ. ТАРИФЛАР АСОСЛАНТИРИШ БЎЙИЧА

ҲУЖЖАТЛАРНИ ТАҚДИМ ҚИЛИШ ТАРТИБИ

25. Тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотлар тарифни шакллантириш лойиҳасини кўриб чиқиш учун бевосита тартибга солувчи органга тақдим этади.

26. Тарифни шакллантириш лойиҳасини кўриб чиқиш учун тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилотлар тартибга солувчи органга қуйидаги ҳужжатларни илова қилган ҳолда ариза билан мурожаат қилади:

а) мазкур Низомнинг 6а ва 6б-иловаларга мувофиқ шакл бўйича тасдиқланадиган электр ва иссиқлик энергияси тарифлари ҳисоб-китоби;

б) молиявий ҳисобот нусхалари;

в) меҳнат бўйича статистика ҳисоботи нусхаси;

г) даромадлар ва харажатлар тўғрисида тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилот бўйича харажатлар ва ҳар бир хизмат бўйича алоҳида харажатлар моддалари акс эттирилган ва қуйидагилар илова қилинган йиғма маълумотлар:

мазкур Низомнинг 7-иловасига мувофиқ шакл бўйича меҳнатга ҳақ тўлаш харажатларининг ёйилмаси;

мазкур Низомнинг 8-иловасига мувофиқ шакл бўйича таъмирлаш ишларига харажатларнинг ёйилмаси ва 9-иловасига мувофиқ ҳақиқатда асосий воситаларни таъмирлашга оид маълумотлар;

мазкур Низомнинг 10-иловасига мувофиқ шакл бўйича материал харажатларнинг ёйилмаси;

мазкур Низомнинг 11-иловасига мувофиқ шакл бўйича транспорт харажатларининг ёйилмаси;

мазкур Низомнинг 12-иловасига мувофиқ шакл бўйича маъмурий харажатларнинг ёйилмаси;

мазкур Низомнинг 13-иловасига мувофиқ шакл бўйича асосий воситалар ва номоддий активлар бўйича амортизация ажратмаларининг ҳисоб-китоби;

мазкур Низомнинг 14-иловасига мувофиқ шакл бўйича кредитлар ва заёмлар тўғрисида маълумотлар;

мазкур Низомнинг 15 ва 16-иловаларига мувофиқ асосий воситалар хариди ва қурилиши тўғрисида маълумотлар;

мазкур Низомнинг 17 ва 18-иловаларига мувофиқ асосий воситаларни ҳисобдан чиқариш ва ликвидация қилиш тўғрисида маълумотлар;

асосий воситаларни ликвидация қилиш оқибатида эҳтиёт қисмлар ва бошқа материал харажатлари тўғрисида маълумотлар (корхонанинг ҳисоб сиёсатида белгиланган нормаларга мувофиқ);

тугалланмаган узоқ муддатли активлар тўғрисида маълумотлар (корхонанинг ҳисоб сиёсатида белгиланган нормаларга мувофиқ);

д) ривожланиш дастурларини амалга ошириш учун маблағларга бўлган эҳтиёж ҳисоб-китоби кўрсатилган ҳолда (мавжуд бўлган тақдирда) ривожланиш дастурлари, шу жумладан, давлат дастурларининг асосий кўрсаткичлари тўғрисида маълумот;

е) ўтган ҳисобот даври учун ривожланиш давлат дастурларининг амалга оширилиши (ёки амалга оширилаётган) натижасида кўрсатиладиган хизматларнинг материал, энергия ва меҳнат талаб қилиш даражасини ўзгартириш тўғрисидаги ахборот;

ж) давлат дотациялари ёки қонун ҳужжатларида назарда тутилган давлат томонидан қўллаб-қувватлашнинг бошқа чораларига бўлган эҳтиёж (зарурат бўлганда) тўғрисидаги маълумот.

Мазкур бандда назарда тутилган ҳужжатлар билан биргаликда барча ҳисоб-китоб материалларининг электрон вариантлари ҳам тақдим этилади.

Тартибга солувчи орган маҳсулот ва хизматларга тарифни шакллантириш учун бошқа ваколатли органларда мавжуд бўлган зарур ҳужжатлар ва ахборотларни белгиланган тартибда идоралараро ахборот ҳамкорлиги орқали, шу жумладан, электрон тарзда мустақил равишда олади, ушбу бандда назарда тутилган ҳужжатлар ва ахборотлар бундан мустасно.

27. Мазкур Низомнинг 26-бандида кўрсатилган ва тартибга солувчи органнинг сўрови бўйича қўшимча равишда тақдим этилган ҳужжатлар беш иш кунида қуйидаги талабларни ҳисобга олган ҳолда расмийлаштирилади:

тақдим этилган материаллар тикилган, тартиб рақами қўйилган, ташкилотнинг муҳри ва раҳбарнинг имзоси билан тасдиқланган бўлиши керак, молиявий ҳужжатлар эса ташкилотнинг раҳбари ва бош бухгалтери томонидан биргаликда имзоланган бўлиши керак;

ҳужжатлар аввалги тартибга солиш даври учун тақдим этилади (янгидан ташкил этилган ташкилотлар бундан мустасно).

28. Тартибга солинадиган фаолиятни амалга оширувчи ташкилот томонидан тарифларни асослаш бўйича ҳужжатлар тўлиқ бўлмаган ҳажмда ёки иқтисодий асосланмаган ҳисоб-китоблар билан тақдим этилган тақдирда, тартибга солувчи орган ҳужжатлар олинган кундан бошлаб беш иш куни муддатида тақдим этилган ҳужжатларни мавжуд камчиликлар ёзма равишда баён қилинган (тушунтирилган) ҳолда қайта ишлаш учун қайтаради.

5-БОБ. ТАРИФЛАРНИНГ ШАКЛЛАНТИРИЛИШИ

ВА ҚЎЛЛАНИШИНИ ДАВЛАТ ТОМОНИДАН

НАЗОРАТ ҚИЛИШ

29. Монополияга қарши давлат органи тартибга солинадиган тарифлар тўғри шакллантирилиши ва қўлланилишини давлат томонидан назорат қилади.

Монополияга қарши давлат органи қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ушбу Низом талабларига риоя этилишни текширади ва ўрганади (таҳлил қилади).

6-БОБ. ЯКУНЛОВЧИ ҚОИДА

30. Мазкур Низом талабларининг бузилишида айбдор бўлган шахслар қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгар ҳисобланади.

        

       

Низомга

1-ИЛОВА

Талаб қилинадиган даромадни аниқлаш тартиби

1-БОБ. ТЕХНОЛОГИК МАҚСАДЛАР УЧУН ЁҚИЛҒИ

1. Электр энергиясини ишлаб чиқариш учун ёқилғи харажатлари (кейинги ўринларда - ЭЁХ) фақат иссиқлик электр станциялари (кейинги ўринларда - ИЭС) учун талаб қилинадиган даромадни аниқлаш учун қўлланилади ҳамда фақат электр энергиясини ишлаб чиқариш учун бевосита ишлатиладиган технологик ёқилғи қийматини ўз ичига олади.

2. Технологик мақсадлар учун ёқилғи қиймати қуйидаги формула бўйича аниқланади:

        

        

бунда:

ЭЁХЗ - захираларни (агарда мазкур захиралар утган тариф даврида тартибга солинадиган фаолиятни амалга ошириш учун технологик мақсадлар учун фойдаланилган бўлса) тўлдириш учун ёқилғининг ҳар қандай турлари қиймати, шу жумладан, табиий газ, кўмир ва мазут. Ёқилғи турлари ва умумий захиралар ҳажми белгиланган тартибда аниқланган бўлиши керак;

Qгаз - ИЧҲҲга мувофиқ ИЭСнинг ҳар бир станциясида электр энергиясини ишлаб чиқариш учун сарфланадиган табиий газнинг режалаштирилган миқдори;

Ргаз - тариф даври учун табиий газнинг ўртача харид қилиш прогноз нархи. Кўрсаткич, тарифни ҳисоблаш даврида электр энергиясини ишлаб чиқариш учун мазкур ёқилғини етказиб бериш учун белгиланган тарифларга мувофиқ аниқланади;

Qкўмир - ИЧҲҲга мувофиқ ИЭСларда электр энергиясини ишлаб чиқариш учун сарфланадиган кўмирнинг режалаштирилган миқдори;

Ркўмир - тариф даври учун кўмирнинг ўртача харид қилиш прогноз нархи. Кўмир нархига етказиб берувчиларнинг шартномавий нархлари бўйича ёқилғи қиймати, шу жумладан, ёқилғи сифати пасайгани (ошгани) бўйича (куллик ва намликнинг ҳисоб-китоб меъёрларидан чиққани учун) нархларга қўлланиладиган чегирмаларни (устамаларни), темир йўл тарифи, шунингдек, юк ортиш ва етказиб бериш харажатлари (агарда транспорт бошқа ташкилотларга тегишли бўлса), божхона тўловлари ва ИЭСнинг омборигача бўлган бошқа харажатлар;

Qмазут - ИЧҲҲга мувофиқ ИЭСларда электр энергиясини ишлаб чиқариш учун сарфланадиган мазутнинг режалаштирилган миқдори;

Рмазут - тариф даври учун мазутнинг ўртача харид қилиш прогноз нархи. Мазут нархига етказиб берувчиларнинг шартномавий нархлари бўйича ёқилғи қиймати, шу жумладан, ёқилғи сифати пасайгани (ошгани) бўйича нархларга қўлланиладиган чегирмаларни (устамаларни), темир йўл тарифи, шунингдек, юк ортиш ва етказиб бериш харажатлари (агарда транспорт бошқа ташкилотларга тегишли бўлса), божхона тўловлари ва ИЭСнинг омборигача бўлган бошқа харажатлар;

Qбошқа - ИЧҲҲга мувофиқ ИЭСларда электр энергиясини ишлаб чиқариш учун сарфланадиган ёқилғининг бошқа турларининг режалаштирилган миқдори;

Рбошқа - тариф даври учун ушбу ёқилғининг ўртача харид қилиш прогноз нархи. Мазут нархига етказиб берувчиларнинг шартномавий нархлари бўйича ёқилғи қиймати, шу жумладан, ёқилғи сифати пасайгани (ошгани) бўйича нархларга қўлланиладиган чегирмаларни (устамаларни), темир йўл тарифи, шунингдек, юк ортиш ва етказиб бериш харажатлари (агарда транспорт бошқа ташкилотларга тегишли бўлса), божхона тўловлари ва ИЭСнинг омборигача бўлган бошқа харажатлар.

2-БОБ. ХАРИД ҚИЛИНАДИГАН

ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ

3. Харид қилинадиган электр энергияси (ХЭЭ) қуйидаги тартибга солинадиган ташкилотлар учун талаб қилинадиган даромадларини аниқлаш учун ишлатилади:

электр энергиясининг ягона харидори хизматларини кўрсатувчи (кейинги ўринларда - ягона харидор) томонидан ҳудудий электр тармоқлари корхоналарига (кейинги ўринларда-ҲЭТК) сотиш мақсадида харид қилинадиган, импорт қилинган ва экспорт қилинган электр энергиясининг қиймати;

"Ўзбекистон миллий электр тармоқлари" АЖнинг (кейинги ўринларда - ЎзМЭТ) магистраль электр тармоқларидаги технологик йўқотишлари, ўз эҳтиёжлари ва хўжалик эҳтиёжлари учун харид қилинадиган электр энергиясининг қиймати;

ИЭСнинг ҳар бир станцияси учун станциянинг технологик йўқотишлари, ўз эҳтиёжлари ва хўжалик эҳтиёжлари учун харид қилинадиган электр энергиясининг қиймати;

ҲЭТК учун истеъмолчиларга электр энергиясини етказиб бериш, шунингдек, тақсимловчи электр тармоқларидаги технологик йўқотишлар, ҲЭТКнинг ўз эҳтиёжлари ва хўжалик эҳтиёжлари учун харид қилинадиган электр энергиясининг қиймати.

4. Ягона харидор томонидан ҲЭТКларга сотиш мақсадида ИЭС, "Ўзбекгидроэнерго" АЖ (кейинги ўринларда - УГЭ), электр энергиясини мустақил ишлаб чиқарувчилари (кейинги ўринларда - ЭМИ), электр энергиясини қайта тикланувчи энергия манбаларидан ишлаб чиқарувчилар (кейинги ўринларда - ҚТЭМ), шунингдек, импорт ва экспорт қилинадиган электр энергияси қийматидан ташкил топган бўлиб, куйидаги формула билан аниқланади:

         

ХЭЭЯГХ = ХЭЭГЕН + ИМП - ЭКС

          

бунда:

ХЭЭЯГХ - электр энергиясини ҲЭТКга сотиш мақсадида ягона харидор томонидан сотиб олинадиган, импорт ва экспорт қилинган электр энергиясининг нархи,

ХЭЭГЕН - ягона харидор томонидан ЎГЭ, ИЭС, ЭМИ ва ҚТЭМдан сотиб олинадиган электр энергиясининг режалаштирилган қиймати куйидаги формула билан аниқланади:

           

         

бунда:

QЎГЭ - ИЧҲҲга мувофиқ ЎГЭдан харид қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

РЎГЭ - УГЭдан сотиб олинган электр энергияси учун тариф;

QИЭС - ИЧҲҲга мувофиқ ИЭСдан харид қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

РИЭС - ИЭСдан сотиб олинган электр энергияси учун тариф;

QЭQ - ИЧҲҲга мувофиқ ҳар бир ЭМИ ва ҚТЭМ ишлаб чиқарувчисидан харид қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

РЭQ - ушбу ЭМИ ва ҚТЭМ ишлаб чиқарувчисидан харид қилинадиган электр энергияси учун тариф;

МЭQ - ушбу ЭМИ ва ҚТЭМ ишлаб чиқарувчисидан харид қилинадиган қувват, агарда бу шартлар харид шартномасида назарда тутилган бўлса;

РМЭQ - ушбу ЭМИ ва ҚТЭМ ишлаб чиқарувчисидан харид қилинадиган қувват тарифи, агарда бу шартлар харид шартномасида назарда тутилган бўлса;

ExRЭQ - ушбу ЭМИ ва ҚТЭМ ишлаб чиқарувчиси билан электр энергияси ёки қувватни сотиб олиш шартномаси чет эл валютасида тузилган ва бу шартлар харид шартномасида назарда тутилган бўлса, хорижий валютанинг ўзбек сўмига нисбатан прогноз қилинган курси.

ИМП - ягона харидор томонидан бошқа мамлакатлардан импорт қилинадиган электр энергиясининг прогноз қиймати қуйидаги формула бўйича аниқланади:

           

бунда:

QИМП - ҲЭТКларга сотиш мақсадида бошқа мамлакатлардан импорт қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

РИМП - импортнинг ҳар бир нуктасида бошқа мамлакатлардан импорт қилинадиган электр энергияси бирлиги учун прогноз қилинадиган шартнома нархи;

ExRИМП - импорт шартномаси чет эл валютасида тузилган бўлса, ўзбек сўмига нисбати прогноз қилинган валюта курси.

ЭКС - ягона харидор томонидан бошқа мамлакатларга экспорт қилинадиган электр энергиясининг прогноз қиймати, қуйидаги формула бўйича аниқланади:

      

бунда:

QЭКС - бошқа мамлакатларга экспорт қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

РЭКС - экспортнинг ҳар бир нуқтасида бошқа мамлакатларга экспорт қилинадиган электр энергияси бирлиги учун прогноз қилинадиган шартнома нархи;

ExRЭКС - экспорт шартномаси хорижий валютада тузилган бўлса, ўзбек сўмига нисбати прогноз қилинган валюта курси.

5. ЎзМЭТнинг магистрал электр тармоқларидаги технологик йўқотишлари, ўз эҳтиёжлари ва хўжалик эҳтиёжлари учун харид қилинадиган электр энергиясининг қиймати қуйидаги формула бўйича аниқланади:

         

ХЭЭЎзМЭТ = (QТЙЎзМЭТ + QТМЎзМЭТ) х АРГЕН

         

бунда:

ХЭЭЎзМЭТ - ЎзМЭТнинг магистрал электр тармоқларидаги технологик йўқотишлари, бошқа технологик мақсадлар ва хўжалик эҳтиёжлари учун харид қилинадиган электр энергиясининг қиймати;

QТЙЎзМЭТ - ЎзМЭТнинг технологик йўқотишлари учун харид қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

QТМЎзМЭТ - ЎзМЭТнинг бошқа технологик мақсадлар, ёрдамчи цехлар хўжалик эҳтиёжлари ва ЎзМЭТнинг хўжалик эҳтиёжлари (бинолар, материал омборлари ва бошқа ишлаб чиқаришга тегишли бўлмаган биноларни ёритиш ва иситиш) учун истеъмол қилинадиган харид қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

АРГЕН - ягона харидор томонидан ЎГЭ, ИЭС, ЭМИ ва ҚТЭМдан харид қиладиган электр энергиясининг ўртача тарифи, қуйидаги формула бўйича аниқланади:

          

       

6. ИЭСнинг станциялардаги технологик йўқотишлари, бошқа технологик мақсадлар ва хўжалик эҳтиёжлари учун ҲЭТКдан харид қилинадиган электр энергиясининг қиймати, қуйидаги формула бўйича аниқланади:

        

          

бунда:

ХЭЭИЭС - ИЭС учун харид қилинадиган электр энергиясининг қиймати,

QТЙИЭС - ИЭСнинг технологик йўқотишлари учун харид қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

QTMИЭС - ИЭСнинг бошқа технологик мақсадлар, ёрдамчи цехлар хўжалик эҳтиёжлари ва ИЭСнинг хўжалик эҳтиёжлари (бинолар, материал омборлари ва бошқа ишлаб чиқаришга тегишли бўлмаган биноларни ёритиш ва иситиш) учун истеъмол қилинадиган харид қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

РҲЭТК - ҲЭТКдан харид қиладиган электр энергиясининг мазкур тариф гуруҳи учун белгиланган тарифи.

7. ҲЭТК учун харид қилинадиган электр энергиясининг қиймати ягона харидор, ЭМИ ва тақсимлаш тармоғига уланган ҚТЭМ ишлаб чиқарувчилардан сотиб олинган электр энергиясининг қийматидан иборат бўлиб, қуйидаги формула бўйича аниқланади:

       

             

бунда:

ХЭЭҲЭТК - мазкур ҲЭТК учун харид қилинадиган электр энергиясининг қиймати;

Qягх - ИЧҲҲга мувофиқ мазкур ҲЭТК томонидан ягона харидордан харид қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

РЯГХ - мазкур ҲЭТЕС учун Ягона харидордан харид қилинадиган электр энергиясининг нархи;

QЭQ - ИЧҲҲга мувофиқ мазкур ҲЭТК томонидан ЭМИ ва ҚТЭМ ишлаб чиқарувчилардан харид қилинадиган электр энергиясининг режалаштирилган миқдори;

РЭQ - ЭМИ ва ҚТЭМ ишлаб чиқарувчилардан харид қилинадиган электр энергиясининг харид қилиш нархи;

МЭQ - мазкур ҲЭТК томонидан ЭМИ ва ҚТЭМ ишлаб чиқарувчисидан харид қилинадиган қувват, агарда бу шартлар харид шартномасида назарда тутилган бўлса;

РМЭQ - ЭМИ ва ҚТЭМ ишлаб чиқарувчисидан харид қилинадиган қувват нархи, агарда бу шартлар харид шартномасида назарда тутилган бўлса;

ExRЭQ - ЭМИ ва ҚТЭМ ишлаб чиқарувчиси билан электр энергияси ёки қувватни сотиб олиш шартномаси чет эл валютасида тузилган ва бу шартлар харид шартномасида назарда тутилган бўлса, хорижий валютанинг ўзбек сўмига нисбатан прогноз қилинган курси.

3-БОБ. ОПЕРАЦИОН ХАРАЖАТЛАР

8. Операцион харажатлар (кейинги ўринларда - ОРЕХ) тартибга солинадиган ташкилотлар учун талаб қилинадиган даромадни аниқлаш учун ишлатилади.

9. Мазкур илованинг 8-бандида келтирилган барча тартибга солинадиган ташкилотлар учун ОРЕХ қуйидаги формула бўйича аниқланади:

         

ОРЕХ = МҲТ + ТХ + ТМЗ + ТЁХ + МХ + ИХ + СХ + БХ + СТХ + БОХ

        

бунда:

МҲТ - меҳнатга ҳақ тўлаш, шунингдек, қонун ҳужжатларига мувофиқ тўланадиган компенсациялар, назорат қилувчи орган билан келишилган миқдорда рағбатлантириш тусидаги тўловлар (мукофотлар, рағбатлантиришлар ва бошқалар) ва меҳнатга ҳақ тўлаш билан боғлиқ бошқа харажатлар;

ТХ - таъмирлаш ва техник хизмат кўрсатиш қиймати бўлиб, у асосий воситалар ёки унинг таркибий қисмларининг соз ҳолатини ёки ишга яроқлилигини тиклаш ва ресурсларини тиклаш бўйича операциялар тўплами, шунингдек, ускунанинг белгиланган мақсадларда фойдаланиш, кутиш, сақлаш ва транспортировка қилиш вақтида соз ҳолатини ёки ишга яроқлилигини таъминлаш харажатлари киради. Капитал қўйилмалар, янги активларни қурилиши билан боғлиқ харажатлар, реконструкция, модернизация қилиш ва мавжуд активларни алмаштириш (янгилаш) билан боғлиқ харажатлар таъмирлаш қийматига киритилмайди;

ТМЗ - материаллар, асосий воситалар ёки унинг таркибий қисмларини жорий таъмирлаш ва уларга хизмат кўрсатиш учун бутловчи қисмлар ва ярим тайёр маҳсулотларни, шунингдек, ускуналар таъмири учун эҳтиёт қисмлар, асбоблар, мосламалар, инвентарь, ўлчов асбоблари, лаборатория жиҳозлари, махсус кийим ва бошқа таъмирлаш учун эҳтиёт қисмларни сотиб олиш харажатлари, бошқа материаллар хариди учун харажатлар;

ТЁХ - транспорт харажатлари, шу жумладан, ёқилғи, бошқа ёқилғи-мойлаш материаллари ва транспорт воситаларига техник хизмат кўрсатиш учун ҳар қандай қилинган харажатлар;

МХ - маъмурий харажатлар, унга офис жиҳозлари, бошқарувнинг техник воситалари, алоқа марказлари, сигнализация воситалари, компьютер марказлари ва бошқа техник бошқарув воситалари, вакиллик харажатлари, ходимларнинг хизмат сафарлари ва уларни ўқитиш билан боғлиқ ҳар қандай харажатлар ва бошқа тегишли харажатлар киради;

ИХ - мулкни ижарага олиш, шу жумладан, саноат ва маъмурий бинолар, иншоотлар, транспорт воситалари ёки бошқа жиҳозлар учун ҳар қандай ижара тўловлари;

СХ - суғурта харажатлари, бу ходимларнинг соғлиғини суғурталаш, транспорт воситалари ёки активларни суғурталаш билан боғлиқ ҳар қандай суғурта харажатларини ўз ичига олади;

БХ - истеъмолчилардан пул маблағларини йиғиш (тушириш) билан боғлиқ харажатлар, масалан, ўтказмалар учун тўловлари ва банк харажатлари;

СТХ - қайтарилмайдиган (қоплаб берилмайдиган) солиқлар, божлар ва бошқа мажбурий тўловлар, жумладан, ер солиғи, мол-мулк солиғи, божхона божи (даромад солиғи, қўшилган қиймат солиғи, фойда солиғи бундан мустасно;

БОХ - энергия тизимининг хавфсиз ва ишончли ишлаши учун зарур бўлган бошқа асослантирилган харажатлар ёки тартибга солинадиган ташкилотларнинг истеъмолчиларга сифатли хизматлар кўрсатиш учун сарфланадиган ва кўзда тутилмаган харажатлари.

4-БОБ. КРЕДИТЛАРГА ХИЗМАТ КЎРСАТИШ

      

10. Кредитларга хизмат кўрсатиш харажатлари (кейинги ўринларда - КХ) барча тартибга солинадиган ташкилотларнинг талаб қилинадиган даромадларини аниқлаш учун қўлланилади ва имтиёзли молиялаштириш шаклида олинадиган ва инвестиция лойиҳаларини амалга оширишга йўналтириладиган узоқ муддатли кредитларга хизмат кўрсатиш қийматини ўз ичига олади.

11. Узоқ муддатли кредитлар бўйича асосий қарз ва фоиз харажатлари йиллик тарифни шакллантириш иловасига кредит шартномаси шартларида қандай кўрсатилган бўлса, айнан шундай киритилади ва қуйидаги формула бўйича аниқланади:

          

          

бунда:

БМХ - бошқа молиявий харажатлар, уларга кафолатланган ва Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматига тақдим этиладиган янги кредит келишувини тасдиқлаш ва молиялаштириш билан боғлиқ ҳар қандай харажатлар киради;

АҚ - кредит шартномаси бўйича тариф даврида тегишли кредитнинг асосий қарзини тўлаш (қайтариш) суммаси. Агар тариф даврида асосий қарз бўйича тўлов амалга оширилиши назарда тутилмаган бўлса, ушбу компонент нолга тенг деб ҳисобланади;

ФХ - кредит шартномаси бўйича тариф даврида тегишли кредит фоизини тўлаш суммаси. Агар тариф даврида фоизлар бўйича тўлов амалга оширилиши назарда тутилмаган бўлса, ушбу компонент нолга тенг деб ҳисобланади;

ExRKХ - ўзбек сўмининг Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати билан кредит шартномаси тузилган хорижий валютага нисбатан прогноз курси.

         

        

Низомга

2-ИЛОВА

Ўтган тариф даври харажатларига

тузатиш киритиш тартиби

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Ўтган тариф даври харажатларига тузатиш киритиш (кейинги ўринларда - ТК) қуйидаги тўртта асосий элементдан иборат:

ёқилғи харажатларига тузатиш киритиш;

электр энергиясини сотиб олиш харажатларига тузатиш киритиш;

кредитларга хизмат кўрсатиш харажатларига тузатиш киритиш;

электр энергиясини ишлаб чиқариш, узатиш ва тақсимлаш билан боғлиқ активлардан фойдаланишдан олинган бошқа даромадлар.

2. ТК қуйидаги формула бўйича аниқланади:

     

ТК = ЁХТК + ХЭЭТК + КХТК - БД

          

бунда:

ЁХТК - миллий валютанинг хорижий валютага нисбатан курсининг ўзгариши натижасида юзага келган молиявий йўқотишларни қоплаш ёки қўшимча даромадларни ҳисоблаш учун технологик мақсадларга хорижий валютада харид қилинган ёқилғи қийматига тузатиш киритиш;

ХЭЭТК - тартибга солинадиган ташкилот томонидан харид қилинган, шу жумладан бошқа мамлакатлардан импорт қилинган электр энергиясининг прогноз қийматига тузатиш киритиш;

КХТК - миллий валютанинг хорижий валютага нисбатан курсининг ўзгариши натижасида юзага келган молиявий йўқотишларни қоплаш ёки қўшимча даромадларни ҳисоблаш учун кредитларга хизмат кўрсатиш харажатларига тузатиш киритиш;

БД - тузилган шартномаларга мувофиқ белгиланадиган электр энергиясини ишлаб чиқариш, узатиш ва тақсимлаш билан боғлиқ активларнинг ижара тўловларидан олинган бошқа даромадлар.

3. Ўтган тариф даврининг технологик мақсадлари учун ёқилғи қийматига тузатиш киритиш (кейинги ўринларда - ЁХТК) қуйидаги формула билан аниқланади:

        

ЁХТК = ЁХ - ЁХфакт

            

бунда:

ЁХфакт - Электр энергияси учун тарифларни шакллантириш тартиби тўғрисидаги низомга 1-илованинг 2-бандига мувофиқ ҳақиқатда қилинган харажатлардан келиб чиқиб, белгиланадиган ёқилғи харажатларининг ҳақиқий қиймати.

4. Тартибга солинувчи ташкилотлар томонидан харид қилинадиган электр энергиясининг прогноз қилинган қийматига тузатиш киритиш (кейинги ўринларда - ХЭЭТК), (тарифни ҳисоблашда ҳисоб-китоб қилинган технологик йўқотишлар ва хўжалик эҳтиёжларига белгиланган меъёрлардан ошиб кетадиган миқдорига нисбатан фоиз ҳисобида инобатга олмаган ҳолда) қуйидаги формула бўйича аниқланади:

          

ХЭЭТК = ХЭЭ - ХЭЭфакт

        

бунда:

ХЭЭфакт - ХЭЭнинг ҳақиқий қиймати бўлиб, мазкур низомга 1-илованинг 4-бандига мувофиқ ҳақиқатда қилинган харажатлардан келиб чиқиб аниқланади.

5. Ўтган тариф даврдаги кредитларга хизмат кўрсатиш харажатларини тўғрилаш (кейинги ўринларда - КХТК) қуйидаги формула орқали аниқланади:

         

КХТК = КХ - КХфакт

           

бунда:

КХфакт - КХнинг ҳақиқий қиймати бўлиб, Электр энергияси учун тарифларни шакллантириш тартиби тўғрисидаги низомга 1-илованинг 11-бандига мувофиқ ҳақиқатда қилинган харажатлардан келиб чиқиб аниқланади.

6. Ўтган тариф даврининг бошқа харажатлари ва даромадларига тузатишлар киритилмайди.

       

         

Низомга

3-ИЛОВА

Активларнинг тартибга солинадиган

базасини аниқлаш тартиби

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Тартибга солинадиган ташкилотлар активларининг тартибга солинадиган базаси (кейинги ўринларда - АТБ) қуйидаги учта асосий элементлардан иборат:

бошланғич АТБ (кейинги ўринларда - АТБ0);

янги активларнинг қиймати (кейинги ўринларда - ЯАҚ);

айланма капитал (кейинги ўринларда - АК).

2. АТБ қуйидаги факторларни инобатга олиш мақсадида бир йилда камида бир марта қайта ҳисоб-китоб қилинади:

моддий ва номоддий активларга киритилган янги инвестициялар;

тўпланган амортизация ажратмалари;

айланма капиталнинг ўзгариши.

3. АТБ қуйидаги формула орқали аниқланади:

        

АТБ = АТБ0 + ЯАҚ + АК - АМТ

        

бунда:

АТБ0 - АТБ0 мазкур илованинг 2-бобига мувофиқ аниқланади;

ЯАҚ - мазкур илованинг 2-бобига мувофиқ АТБ0 аниқлангандан сўнг ташкил этилган янги моддий ва номоддий активларнинг қиймати;

АК - мазкур илованинг 3-бобига мувофиқ аниқланадиган айланма капитал;

АMT - мазкур низомнинг 18-бандига мувофиқ аниқланадиган амортизацияга ажратмалар.

2-БОБ. БОШЛАНҒИЧ АТБ

4. Мазкур низом тасдиқлангандан кейинги биринчи тариф даврининг АТБ0 кўрсаткичи қуйидагича аниқланади:

давлат иштирокидаги тартибга солинадиган ташкилотлар учун АТБ0 биринчи маротаба Вазирлар Маҳкамасининг тегишли қарори асосида белгиланади;

бошқа тартибга солинадиган ташкилотлар учун АТБ0 биринчи маротаба бошқа электр энергетика соҳасидаги тартибга солинадиган ташкилотлар ёки электр энергияси истеъмолчилари учун кўрсатиладиган хизматлар учун фойдаланиладиган моддий ва номоддий активларнинг бошланғич баланс қиймати сифатида аниқланади ва мазкур тартибга солинувчи ташкилотнинг охирги эълон қилинган йиллик ҳисоботларини шакллантириш учун қўлланилган бухгалтерия ҳисоботлари асосидан аниқланади.

5. Кейинги тариф даврлари учун АТБ0 қиймати ўтган тариф даврида қўлланилган АТБ0 қийматига тенг қилиб қабул қилинади.

3-БОБ. ЯНГИ АКТИВЛАРНИНГ ҚИЙМАТИ

6. АТБ0 аниқлангандан сўнг ташкил этилган янги моддий ва номоддий активларнинг қиймати қуйидаги формула орқали аниқланади:

       

ЯАҚ = ЯАҚ0 - ЯАҚдав.каф - ЯАҚбғз - ЯАҚтугат - ЯАҚтекпшр

         

бунда:

ЯАК0 - АТБбҳк аниқлангандан сўнг ташкил этилган янги моддий ва номоддий активларнинг бухгалтерия ҳисоботларига кўра қиймати;

ЯАҚдав.каф - Давлат кафолати остида жалб қилинган кредит маблағлари ҳисобига ташкил этилган янги моддий ва номоддий активларнинг қиймати. ЯҚдав.каф фақат давлат иштирокидаги тартибга солинувчи ташкилотлар учун қўлланилади;

ЯАҚбғз - беғараз қабул қилинган янги ташкил этилган моддий ва номоддий активларнинг қиймати;

ЯАҚтугат - АТБ0 аниқлангандан сўнг сотиб юборилган ёки тугатилган моддий ва номоддий активларнинг қиймати;

ЯАҚтекшир - давлат ваколатли органлари томонидан ўтказилган мониторинг ва текширувлар натижасига кўра электр энергиясини ишлаб чиқариш, етказиб бериш ва тақсимлаш хизматларини кўрсатишда тўлиқ ёки қисман фойдаланилмайдиган ёки қийматлари ошириб кўрсатилган деб тан олинган АТБ0 таркибига кирувчи янги ташкил этилган моддий ва номоддий активларнинг қиймати.

4-БОБ. АЙЛАНМА КАПИТАЛ

7. АК барча тартибга солинадиган ташкилотларнинг жорий фаолиятини молиялаштириш учун АТБ ҳисоб-китобига киритилади ва қуйидаги формула орқали аниқланади:

        

АК = ТД х АКЭД/365

       

бунда:

АК - Айланма капитал;

ТД - талаб қилинадиган даромад;

АКЭД - тартибга солинадиган ташкилотларнинг айланма капиталга эҳтиёжи бўлган давр (кунлар). Давлат иштирокидаги тартибга солинадиган ташкилотлар учун АКЭД тартибга солувчи орган томонидан Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати билан келишилган ҳолда ҳар бир ташкилот учун алоҳида белгиланади. Бошқа тартибга солинувчи ташкилотлар учун АКЭД тартибга солувчи орган томонидан амалдаги молиявий фаолият натижаларидан келиб чиқиб белгиланади.

         

          

Низомга

4-ИЛОВА

Тартибга солинадиган ташкилотларнинг

тарифларини шакллантириш

ТАРТИБИ

1-БОБ. ХАРАЖАТЛАРНИ ТАҚСИМЛАШНИНГ

УМУМИЙ ЁНДАШУВЛАРИ

1. Талаб қилинадиган даромадни тақсимлаш - бу ҳар бир истеъмолчилар тариф гуруҳларига тушумнинг қисмларини бириктириш жараёни. Гуруҳлар бўйича талаб қилинадиган даромад харажатларнинг келиб чиқишига кўра белгиланади. Истеъмолчилар тариф гуруҳлари бўйича тақсимланган талаб қилинадиган даромад энергетика корхонаси томонидан қувват, электр энергияси ва мазкур гуруҳларга хизмат кўрсатиш учун маъмурий харажатлар кўринишида, амалга оширилган харажатларни акс эттиради. Истеъмолчиларинг ҳар бир тариф гуруҳида даромад ҳажмини ҳисоб-китоб қилиш харажатларнинг тақсимланиши бўлиб ҳисобланади. Харажатларнинг тақсимланиши жараёни қуйида учта босқичдан иборат бўлади.

        

         

2. Функционаллаштириш бу харажатларни электр энергетика тармоғининг асосий функцияларидан келиб чиқиб қуйидагича тақсимлашдир:

электр энергияси ишлаб чиқариш харажатлари, электр ва иссиқлик энергияси ишлаб чиқариш харажатлари, агарда ишлаб чиқариш жараёни биргаликда амалга ошириладиган бўлса;

электр энергияси ягона харидори хизматлари харажатлари;

узатиш тармоқлари операторининг хизматлари харажатлари;

тақсимлаш тармоқлари операторининг хизматлари харажатлари;

истеъмолчиларга электр энергиясини етказиб бериш харажатлари.

3. Таснифлаш - бу мазкур хизматнинг характеристикаларидан келиб чиққан ҳолда, харажатларни гуруҳларга тақсимлашнинг кейинги босқичи бўлиб, уларга қуйидагилар киради:

электр энергияси ҳажмига қараб ўзгариб турадиган товар ёки энергия учун харажатлар. Товар харажатларига ёқилғи, харид қилинган электр энергияси ва қувватларни эксплуатация қилиш ва уларга техник хизмат кўрсатиш бўйича бир қатор харажатлар;

истеъмолчилар томонидан электр энергиясига бўлган талабдан келиб чиққан ҳолда ўзгариб турадиган эълон қилинган юклама ёки қувватнинг максимуми учун харажатлар. Эълон қилинган юклама максимуми учун харажатларга ўртача тармоқ юкламасидан юқори даражадаги юкламани қаноатлантириш учун талаб қилинадиган ҳар қандай ускуна ёки ишлаб чиқариш объектлари;

истеъмолчиларга хизмат кўрсатиш харажатлари. Истеъмолчиларга хизмат кўрсатиш харажатлари истеъмолчиларга кўрсатилган хизматлардан ташкил топиб, хизмат кўрсатиш ҳажмлари ёки электр энергиясини истеъмол қилиш меъёрларига боғлиқ бўлмайди. Истеъмолчиларга хизмат кўрсатиш харажатларига истеъмолчининг электр тармоқлари ва ҳисоблаш ускуналарига хизмат кўрсатиш, ҳисоблагичлардан кўрсаткичларни олиш ва биллинг хизматлари учун харажатлар, шунингдек, колл марказлари билан боғлиқ харажатлар.

4. Тақсимлаш жараёни харажатлар қандай тартибда амалга оширилганидан келиб чиқиб, истеъмолчилар тариф гуруҳлари бўйича аниқ ва пропорционал равишда тақсимлашни назарда тутади. Харажатларнинг бир қисми барча истеъмолчиларга кўрсатилган хизматлардан келиб чиқади ва истеъмолчиларнинг у ёки бу гуруҳларига боғлиқ бўлмайди. Истеъмолчилар тариф гуруҳлари бўйича алоҳида тавсифлаш кўрсаткичлари тақсимлаш омилларини ишлаб чиқишда фойдаланилади. Харажатларни тақсимлашнинг иккита асосий услуби мавжуд бўлиб, биринчи гуруҳга фақатгина юклама билан боғлиқ омиллар, иккинчи гуруҳга эса юклама ва истеъмол билан боғлиқ омиллар киради.

5. Барча тартибга солинувчи ташкилотлар учун талаб қилинадиган даромад турли истеъмолчилар гуруҳлари бўйича тақсимлангандан сўнг, электр энергияси, қувват учун тарифлар ёки бошқа тариф ставкаларидан фойдаланган ҳолда истеъмолчилар гуруҳлари бўйича талаб қилинадиган даромадни тақсимлаш имкониятини берувчи тарифлар тузилмасини ишлаб чиқишга ўтиш зарур.

2-БОБ. ХАРАЖАТЛАРНИ ТАҚСИМЛАШНИНГ

ЖОРИЙ ЁНДАШУВИ

6. Жорий босқичда Ўзбекистон электр энергетикаси соҳасининг асосий функцияларидан келиб чиқиб харажатларни функционаллаштириш қуйидагича амалга оширилади:

ИЭС, ЎГЭ, ЭМИ ва ҚТЭМлар харажатлари электр энергиясини ишлаб чиқариш функцияларига киритилади;

ИЭС, ЎГЭ, ЭМИ ва ҚТЭМлар томонидан ишлаб чиқарилган электр энергиясини харид қилиш ва ҲЭТКга сотиш билан боғлиқ харажатлар электр энергиясини ягона харид қилувчи функцияларига киритилади;

электр энергиясини узатиш ва тармоқ оператори хизматлари билан ЎзМЭТнинг харажатлари узатиш тармоғи оператори функцияларига киритилади;

ҲЭТК харажатлари тақсимлаш тармоғи оператори ва электр энергиясини истеъмолчиларга етказиб бериш функцияларига киритилади.

7. Мазкур босқичда, ҲЭТК томонидан харажатларни қувват ва истеъмолчиларга хизмат кўрсатиш харажатларига таснифлашга доир ишончли маълумотлар олиш имкониятининг яратилиб, тарифларнинг тузилмасини яхшилашга қаратилган тегишли таҳлиллар амалга оширилгунга қадар барча харажатлар товар ёки энергетика харажатлари таснифига киритилади.

3-БОБ. ИЭСЛАР ХАРАЖАТЛАРИ

ТАҚСИМЛАНИШИНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ

8. Электр ва иссиқлик энергиясини бир вақтда ишлаб чиқарувчи ИЭСлар учун талаб қилинадиган даромад бир вақтда электр ва иссиқлик энергияси учун шартли ёқилғи сарфидан келиб чиқиб пропорционал равишда тақсимланади. Бунда фақатгина электр энергияси ёки иссиқлик энергияси ишлаб чиқаришда иштирок этувчи цехлар харажатлари айнан шу маҳсулот учун сарфланадиган харажатлар таркибига киритилади.

4-БОБ. ТАРТИБГА СОЛИНАДИГАН ТАШКИЛОТЛАР

УЧУН ТАРИФЛАРНИ АНИҚЛАШ

9. Тартибга солинадиган ташкилотлар учун қуйидаги тарифлар белгиланади:

электр станциялари томонидан электр энергиясини ишлаб чиқариш тарифлари;

Ягона харидор томонидан электр энергиясини сотиш тарифлари;

ЎзМЭТ томонидан электр энергиясини узатиш ва тармоқ оператори хизматлари тарифи.

10. Электр энергияси ишлаб чиқариш тарифи (Т) қуйидагича формула орқали аниқланади:

         

          

бунда:

ТД - мазкур станциянинг талаб қилинадиган даромади, ушбу низомнинг 11-бандига мувофиқ аниқланади;

Q - ИЧҲҲга мувофиқ, мазкур станцияда ишлаб чиқариладиган электр энергияси прогноз ҳажми;

QТЙ - мазкур станциянинг технологик йўқотишларига сарфлаш учун харид қилинадиган электр энергияси прогноз ҳажми;

QTM - бошқа технологик мақсадлар ва ёрдамчи цехлардаги ўз эҳтиёжлари ҳамда мазкур станциянинг хўжалик эҳтиёжларига (хоналар, материал омборлари ва бошқа ноишлаб чиқариш биноларини ёритиш ва иситиш) сарфлаш учун харид қилинадиган электр энергияси прогноз ҳажми.

11. Ягона харидор томонидан электр энергиясини сотишнинг ҳисоб-китоб қилинган тарифи (ТЯГХ) қуйидаги формула орқали аниқланади:

          

           

бунда,

ТДЯГХ - Ягона харидорнинг талаб қилинадиган даромади, мазкур низомнинг 11-бандига мувофиқ аниқланади;

QЯГХ - Ягона харидор томонидан ҲЭТКга сотиладиган электр энергияси миқдори ҳамда у қуйидаги формула орқали аниқланади:

QЯГХ = QИЭС + QЎГЭ + QЭМИ + QҚТЭМ + QИМП - QЭКС - QТЙЎзМЭТ - QТМЎзМЭТ

бунда,

QИЭС - ИЧҲҲга мувофиқ, ИЭСлардан сотиб олинадиган электр энергияси прогноз ҳажми;

QЎГЭ - ИЧҲҲга мувофиқ, ЎГЭдан сотиб олинадиган электр энергияси прогноз ҳажми;

QЭМИ - ИЧҲҲга мувофиқ, ЭМИлардан сотиб олинадиган электр энергияси прогноз ҳажми;

QҚТЭМ - ИЧҲҲга мувофиқ, ҚТЭМлардан сотиб олинадиган электр энергияси прогноз ҳажми;

QИМП - электр энергиясини хорижий мамлакатлардан импорт қилиш прогноз ҳажми;

QЭКС - электр энергиясини хорижий мамлакатларга экспорт қилиш прогноз ҳажми;

QТЙЎзМЭТ - ЎзМЭТнинг технологик йўқотишларига сарфлаш учун харид қилинадиган электр энергиясининг прогноз ҳажми;

QТМЎзМЭТ - бошқа технологик мақсадлар ва ёрдамчи цехлардаги ўз эҳтиёжлари ҳамда мазкур ЎзМЭТнинг хўжалик эҳтиёжларига (хоналар, материал омборлари ва бошқа ноишлабчиқариш биноларини ёритиш ва иситиш) сарфлаш учун харид қилинадиган электр энергияси прогноз ҳажми.

12. ЎзМЭТ томонидан электр энергиясини узатиш ва тармоқ оператори хизматлари тарифлари (ТЎзМЭТ) қуйидаги формула орқали аниқланади:

           

          

бунда,

ТДЎзМЭТ - ЎзМЭТнинг тармоқ оператори хизматларини кўрсатиш учун талаб қилинадиган даромади, мазкур низомнинг 11-бандига мувофиқ аниқланади.

         

              

Низомга

5-ИЛОВА

Истеъмолчиларнинг турли тариф гуруҳлари

учун электр энергиясининг тарифларини

шакллантириш тартиби

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Электр энергиясини тақсимлаш ва сотиш тарифларини шакллантириш учун истеъмолчилар тариф режасини танлашлари керак. Тариф режаси электр энергияси учун турли тариф ставкаларининг жамланмаси бўлиб, унда ҲЭТК томонидан истеъмолчиларга хизматлар кўрсатиш нархлари ва шартлари мавжуд. Шартлар таъминот кучланишига, максимал талабга, қувват коэффициентига ёки якуний фойдаланишнинг бошқа хусусиятларига тегишли бўлиши мумкин. Тариф режаси ҳар бир алоҳида хизмат турлари, шунингдек, бутун тартибга солинадиган ташкилотлар учун ҳам талаб қилинадиган даромадни таъминлаши лозим.

2. Тариф режасини танлаш қуйидаги тамойилларга асосланиши керак:

оддий, тушунарли ва истеъмолчилар учун мақбул бўлиши;

тартибга солинадиган ташкилотлар ва истеъмолчиларга тўғри иқтисодий ишораларни тақдим этиши;

тартибга солинадиган ташкилотлар учун техник ва маъмурий жиҳатдан амалга оширилиши имконияти бўлиши;

иқтисодий самарадорликни таъминлаш;

камситмаслик;

исрофгарчиликка йўл қўймаслик учун энергия ресурсларидан энергия тежамкор фойдаланишни таъминлаш;

тартибга солинадиган ташкилотларнинг харажатларини қоплаш ва даромадларининг барқарорлигини таъминлаш;

барча истеъмолчилар гуруҳлари ўртасида харажатларнинг адолатли тақсимланишини таъминлаш;

ижтимоий ҳимояга муҳтож истеъмолчилар учун асосий хизматлардан фойдаланиш имкониятини таъминлаш.

3. Тариф режаси телескопик ёки телескопик бўлмаган ставкалардан иборат бўлиши мумкин, улар сутканинг вақтига қараб белгиланиши, шунингдек, мавсумий бўлиши мумкин. Таъминотнинг узлуксизлиги ёки беқарорлигига ёки электр тармоғидаги юкламаларни бошқаришни яхшилашнинг бошқа мезонларига асосланиши, маиший, маиший бўлмаган ва ҳимояга муҳтож истеъмолчилар учун алоҳида ажратилган бўлиши керак.

4. Тариф режасининг элементлари унинг алоҳида хизматларига тааллуқли бўлган алоҳида ставкалари ҳисобланади. Намунавий тариф режаси электр энергияси учун тўловни амалга ошириш каби бир ставкали бўлиши мумкин. Кўп қисмли тариф режаси бир нечта тариф ставкаларига эга бўлиши мумкин.

5. Уч ставкадан иборат намунавий тариф режаси ўз ичига абонент тўлови, электр энергияси учун тўлов ва қувват учун тўловларни ўз ичига олади. Тариф режаси, шунингдек бошқа муайян хизматларни тавсифловчи, янги уланишлар учун тўлов, ҳисоблагичларни текшириш ёки тармоқларни узайтириш, тўловни амалга оширмаганлик учун тармоқдан узиш ва қайта тармоққа улаш каби элементларни ўз ичига олиши мумкин. Уч ставкадан иборат тариф режаси бир ёки икки ставкали тариф режасига нисбатан харажатларни аниқроқ кузатиш имкониятини беради.

6. Бир ставкали электр энергияси учун тариф электр энергияси соҳасидаги тариф режасининг энг оддий элементидир. Бир ставкали тариф истеъмолчи томонидан фойдаланадиган электр энергиясини миқдорини ўлчаш учун мўлжалланган ва бир киловатт-соат учун пул кўринишида ифодаланади.

7. Истеъмолчи хизматлари учун тўлов электр энергияси соҳасидаги тариф режасининг иккинчи элементи бўлиб, баъзан базавий йиғим ёки асосий хизмат кўрсатиш тарифи деб аталади. Истеъмолчи хизматлари учун тўловлар бир гуруҳга мансуб истеъмолчилар ўртасида тенгликни сақлашга ёрдам беради. Агар истеъмолчилар харажатлари электр энергияси тарифидан қопланса, охир-оқибатда жуда кам истеъмол қиладиган истеъмолчилар бошқа истеъмолчилардан субсидия оладилар. Агар истеъмолчи ҳар ойда жуда кам электр энергиясини истеъмол қилса, электр тўлови одатда электр энергиясини етказиб бериш билан боғлиқ барча харажатларни ва умуман тизимда истеъмолчи томонидан қилинган харажатларни қопламайди. Бу эса, ўртадаги фарқни электр энергия истеъмоли юқори бўлган истеъмолчилар қоплашини англатади. Мазкур тариф ставкасини қўшиш бу муаммонинг олдини олади.

8. Қувват учун тўлов намунавий тариф режасининг учинчи асосий элементи бўлиб, одатда юклама билан боғлиқ харажатларни қоплаш учун мўлжалланган. Бу харажатлар тизимнинг максимал юкламаси ва тармоқнинг ўтказувчанлик қобилиятини қондиришга сарфланади. Одатда, қувват учун тўловлар фақат йирик маиший бўлмаган истеъмолчилар учун қўлланилади. Қувват учун тўлов энг юқори ойлик юклама киловаттининг пул бирлигидаги ифодаси ҳисобланади.

9. Тариф режаси таркибига шунингдек, қуйидаги тариф ставкалари ва тўловлари ҳам кириши мумкин:

кучланишга оид тариф ставкалари ёки тармоққа юқорироқ кучланиш билан уланган истеъмолчилар учун чегирмалар. Юқори кучланишда мазкур тариф ставкаси паст кучланишдагига нисбатан камроқ ва одатда фақат тижорат ва саноатга оид истеъмолчиларга қўлланилади. Кучланишга оид тариф ставкаси кучланишни пасайтирувчи трансформаторларига сарфланадиган харажатларни четлаб ўтишга сабаб бўлади, шунингдек, паст кучланишли электр тармоқларида қўшимча йўқотишларнинг олдини олади;

истеъмолчининг реактив қувватидан фойдаланишни қоплаш учун қувватнинг паст коэффициенти учун қўшимча тўлов. Ушбу ёндашув фақат йирик тижорат ёки саноат истеъмолчилари учун қўлланилади, чунки улар қувватнинг паст коэффициентига эга бўлиши эҳтимоли кўпроқ. Истеъмолчи қувватнинг паст коэффициенти учун қўшимча тўлов истеъмолчининг қувват коэффициенти ўрнатилган меъёрдан паст бўлганда электр энергияси тариф ставкасига оширувчи коэффициент сифатида қўлланилиши мумкин.

янги истеъмолчининг тармоққа уланиши ёки мавжуд истеъмолчининг қўшимча қувват ошириши учун тўлов;

истеъмолчи тўловларни тўламагани ёки бошқа сабабларга кўра тармоқдан узилган ҳолатлар учун қайта уланиш учун тўлов. Шунингдек, истеъмолчи тармоқдан вақтинча узилиши зарур бўлганда, тармоқдан узиш тўлови.

10. Электр энергияси ёки қувват учун тўловлар каби тариф ставкалари турли хил усулларда тариф режаларига киритилиши мумкин. Ҳар бир индивидуал шакл аниқ мақсадларга эришиш учун мўлжалланган. Қуйида энг кенг тарқалган шаклларнинг тавсифи келтириб ўтилган:

ягона ставка ёки бир ставкали тариф истеъмолнинг барча даражалари учун фақат битта ставка мавжудлигини англатади;

телескопик ва нотелескопик блокли тариф ставкалари - бу истеъмол қилинадиган электр энергияси миқдорининг ортиши билан ўзгариб турадиган тариф ставкалари. Блокли тариф ставкалари маълум бир блок учун белгиланган тариф ставкаси фақат ушбу блокдаги электр энергияси миқдорига нисбатан қўлланилганда телескопик ҳисобланади. Худди шундай, блокли тариф ставкалари истеъмол қилинадиган электр энергиясининг умумий миқдорига маълум бир блок учун белгиланган тариф ставкаси қўлланилганда нотелескопик блокли тариф ҳисобланади. Блокли тариф ставкалари электр энергияси истеъмолига қараб кўтарилиши ёки пасайиши мумкин. Агар истеъмолчига хизмат кўрсатиш нархи истеъмол ошгани сайин пасайса, блокировка ставкаларининг пасайиши қўлланилади. Кўтарилган блокли тарифлар юқори истеъмол ўсиши ва кўтарилган харажатлар тизимида қўлланилади, шунинг учун истеъмол ўсиб бораётганида, тариф ставкаси истеъмолчиларнинг электр энергиясини истеъмол қилиш даражасига таъсир қилиш учун янада аниқроқ нарх сигналини беради;

кун вақти бўйича тариф ставкалари - куннинг турли вақтларида ўзгариб турадиган тариф ставкалари. Электр энергияси тизимларида босим кўпинча тунда энг паст бўлади, энг юқори тиғиз давр эрталаб, тушдан кейин ёки кечқурун содир бўлади. Агар электр энергиясининг нархи куннинг турли вақтларида сезиларли даражада ўзгариб турса, тарифлар харажатларни яхшироқ кузатиб бориши ва истеъмолчиларга аниқроқ нарх сигналларини юбориш учун сиз электр энергияси ва қувват нархини куннинг вақтига қараб фарқлашингиз мумкин. Куннинг вақтига қараб, энергия нархи талаб юқори соатларда кўтарилади ва тиғиз вақтларда пасаяди;

мавсумий тариф ставкалари - мавсумга қараб ўзгариб турадиган тариф ставкалари. Баъзи энергия тизимлари учун қишда, бошқалари учун эса ёзда тизим юкларининг энг тиғиз давр даражаси бўлиши мумкин. Агар электр энергиясининг нархи мавсумга қараб сезиларли даражада ўзгариб турса, нархлар мавсумга қараб фарқ қилиши мумкин. Электр ёки қувват тўловлари мавсумий равишда ўзгариши мумкин бўлса, мижозларга хизмат кўрсатиш тўлови ўзгармайди;

ижтимоий ҳимояга муҳтож истеъмолчилар учун тарифлар - бу ижтимоий ҳимояга муҳтож истеъмолчилар учун мавжуд бўлган имтиёзли тарифлардир. Истеъмолчиларнинг мазкур қатлами мамлакатнинг ижтимоий органлари томонидан аниқланиши мумкин. Ижтимоий ҳимояга муҳтож истеъмолчилар учун тарифлар бошқа истеъмолчилар тарифлари ҳисобидан субсидиялаш йўли билан ҳам, давлат бюджети маблағлари ҳисобидан ҳам белгиланиши мумкин;

Беқарор қувват тарифлари - бу тариф режаси узлуксиз, мунтазам хизмат кўрсатишдан пастроқ тарифларни таклиф қилганда. Одатда бундай тарифлар истеъмолчи тарифларини пасайтириш эвазига энергия тизими блокни камайтиришга муҳтож бўлса, вақти-вақти билан электр узилишини қабул қилишга тайёр бўлган йирик тижорат ёки саноат истеъмолчиларга таклиф этилади. Ушбу ёндашув ушбу тоифадаги истеъмолчиларнинг энг юқори юкланиши режалаштирилмаслигини ва керак бўлганда, энг тиғиз давр соатларида бундай истеъмолчининг тизимларини ўчириб қўйишни назарда тутади;

Тариф райдери - бу талабни бошқариш дастурлари, энергия тежаш дастурлари ёки қайта тикланадиган энергияни манбаларидан ривожлантиришни молиялаштириш учун барча истеъмолчилардан олинадиган махсус қўшимча тариф. Бундай ставка оддий электр тўловининг фоизи сифатида ёки киловват-соат учун белгиланган миқдор сифатида ифодаланиши мумкин.

2-БОБ. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИНИ ИСТЕЪМОЛЧИЛАРГА

ТАҚСИМЛАШ ВА СОТИШ ТАРИФЛАРИНИ АНИҚЛАШ

11. Истеъмолчиларга электр энергиясини тақсимлаш ва сотиш учун тарифлар қуйидагилар ҳисобга олинган ҳолда белгиланади:

бир гуруҳга кирувчи барча электр энергияси истеъмолчилари учун электр энергиясини тақсимлаш ва сотиш тарифлари ушбу истеъмолчига электр энергиясини ҲЭТК томонидан етказиб берилишидан қатъий назар, Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида бир хил даражада белгиланади;

алоҳида тарифлари белгиланган истеъмолчилар тариф гуруҳлари Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланадиган Электр энергияси ва табиий газдан фойдаланиш қоидалари мувофиқ белгиланади.

12. Истеъмолчиларга электр энергиясини тақсимлаш ва сотиш тарифларини аниқлаш учун ҳар бир ҲЭТК учун электр энергиясини сотиш бўйича ўртача оғирликдаги тариф (ТҲЭТК) қуйидаги формула бўйича ҳисобланади:

             

             

бунда:

ТДҲЭТК - ушбу Низомнинг 11-бандига мувофиқ белгиланадиган ҲЭТКнинг зарур даромади;

QҲЭТК - ҲЭТК истеъмолчилари томонидан электр энергиясининг тахминий истеъмоли ҳажми;

УҚҲЭТК - ҲЭТК учун тарифда тартибга солувчи орган томонидан рухсат этилган умидсиз қарзлар даражаси.

13. Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудуди бўйлаб бир гуруҳга мансуб барча истеъмолчилар учун электр энергиясини тақсимлаш ва сотиш тарифларининг бир хил даражасини ҳамда ҳар бир ҲЭТК бўйича зарур даромадни таъминлаш мақсадида электр энергиясини тақсимлаш ва сотиш бўйича ҳисоб-китоб тарифи белгиланган. Электр энергиясини сотиш тарифи ушбу Низомнинг 11-иловасининг 4-бандига мувофиқ белгиланадиган ягона харидор (ТСЯГХ) томонидан мувозанатлашади. Шу мақсадда, ҲЭТКларнинг ҳар бири учун қуйидаги формула бўйича электр энергиясини сотиш учун турли хил балансланган тарифлар (ТБЯГХ) белгиланади:

        

ТБЯГХ = ТСЯГХ + БДҲЭТК

        

бунда:

БДҲЭТК - баланслаш даражаси бўлиб у қуйидаги формула бўйича ҳар бир ҲЭТК учун алоҳида белгиланади:

        

          

бунда:

TИГ - истеъмолчилар тариф гуруҳи учун электр энергияси тарифи,

QИГ - истеъмолчилар тариф гуруҳининг прогноз қилинган электр энергияси истеъмоли.

QИҲЭТК - ҲЭТК истеъмолчилари томонидан электр энергиясининг тахминий истеъмоли.

14. Агар ушбу илованинг 13-бандига мувофиқ ягона харидор томонидан электр энергиясини сотиш бўйича тарифларни мувозанатлаш натижаларига кўра, ягона харидорнинг хизматларини кўрсатиш учун зарур даромад таъминламаса, у ҳолда тартибга солувчи орган Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати билан қуйидаги мумкин бўлган чораларни муҳокама қилади:

барча ёки айрим истеъмолчилар гуруҳлари учун электр энергиясини сотиш бўйича жорий тарифларни ягона харидорнинг зарур даромади таъминланган даражага ошириш;

ушбу Низомнинг 19-бандига мувофиқ белгиланган барча тартибга солинадиган ташкилотлар учун ўртача оғирликдаги рухсат этилган фойда меъёрини ягона харидорнинг зарур даромади таъминланмагунча камайтириш;

мавжуд кредитлар бўйича тўловларни кечиктириш ёки компаниянинг зарур даромадларини таъминлаш учун ягона харидорга бюджет ссудасини тақдим этиш ёки давлат бюджетидан субсидиялар ажратиш.

       

           

Низомга

6а-ИЛОВА

ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ТАРИФИНИ ҲИСОБЛАШ

      

______________________ 20 ___ йил бўйича.

       

            

          

Низомга

6б-ИЛОВА

ИССИҚЛИК ЭНЕРГИЯСИ ТАРИФИНИ ҲИСОБЛАШ

          

______________________ 20 ___ йил бўйича.

           

         

          

Низомга

7-ИЛОВА

МЕҲНАТГА ҲАҚ ТЎЛАШ ХАРАЖАТЛАРИ

        

(асосий фаолият учун)

            

_______________________ 20 ___ йил бўйича.

        

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

          

         

Низомга

8-ИЛОВА

ТАЪМИРЛАШ ХАРАЖАТЛАРИ ТАРКИБИ

         

(асосий фаолият учун)

          

____________________ 20 ___ йил бўйича.

         

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

        

          

Низомга

9-ИЛОВА

АСОСИЙ ВОСИТАЛАРНИ ҲАҚИҚИЙ ТАЪМИРЛАШ

ТЎҒРИСИДАГИ МАЪЛУМОТЛАР

           

(асосий фаолият учун)

          

___________________ 20 ___ йил бўйича.

       

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

          

          

Низомга

10-ИЛОВА

МАТЕРИАЛ ХАРАЖАТЛАРИ ТАРКИБИ

      

(асосий фаолият учун)

       

_____________________ 20 ___ йил бўйича.

        

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

        

         

Низомга

11-ИЛОВА

ТРАНСПОРТ ХАРАЖАТЛАРИ ТАРКИБИ

          

(асосий фаолият учун)

        

________________________20 ___ йил бўйича.

        

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

          

          

Низомга

12-ИЛОВА

МАЪМУРИЙ ХАРАЖАТЛАР ТАРКИБИ

        

(асосий фаолият учун)

           

______________________ 20 ___ йил бўйича.

         

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

           

              

Низомга

13-ИЛОВА

АСОСИЙ ВОСИТАЛАР ВА НОМОДДИЙ

АКТИВЛАР БЎЙИЧА АМОРТИЗАЦИЯ

АЖРАТМАЛАРИ БЎЙИЧА

ҲИСОБ-КИТОБЛАР

           

(асосий фаолият учун)

           

____________________ 20 йил ___ бўйича.

           

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

            

           

Низомга

14-ИЛОВА

КРЕДИТЛАР ВА ҚАРЗЛАР ТЎҒРИСИДА МАЪЛУМОТ

         

(асосий фаолият учун)

          

____________________ 20 ___ йил бўйича

      

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

           

         

Низомга

15-ИЛОВА

АСОСИЙ ВОСИТАЛАР ХАРИДИ

ТЎҒРИСИДАГИ МАЪЛУМОТЛАР

            

(лицензияланган фаолият бўйича)

        

____________________ 20 ___ йил бўйича.

        

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

          

           

Низомга

16-ИЛОВА

АСОСИЙ ВОСИТАЛАР ҚУРИЛИШИ

ТЎҒРИСИДАГИ МАЪЛУМОТЛАР

         

(лицензияланган фаолият бўйича)

         

____________________ 20 ___ йил бўйича.

         

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

           

          

Низомга

17-ИЛОВА

АСОСИЙ ВОСИТАЛАРНИ ҲИСОБДАН ЧИҚАРИШ

ТЎҒРИСИДАГИ МАЪЛУМОТЛАР

           

(лицензияланган фаолият бўйича)

         

____________________ 20 ___ йил бўйича.

     

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

           

           

Низомга

18-ИЛОВА

АСОСИЙ ВОСИТАЛАРНИ ТУГАТИШ

ТЎҒРИСИДАГИ МАЪЛУМОТЛАР

          

(лицензияланган фаолият бўйича)

       

____________________ 20 ___ йил бўйича.

       

(шакл млн.сўмда тўлдирилади)

         

              

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2024 йил 19 июнь